Euskararen Gramatika

14.9.2. Beste hitzaren kategoriaz

14.9.2a Bereziki ilunagoa da beste hitzaren kategoria. Ingurune bat baino gehiagotan ageri da. Batzuetan konparazio perpausetan erabiltzen da, batez ere bizkaieraz: Ez dugu inoiz ere eduki orain dugun beste diru; Non etxean beste babes? eta abar. Beste batzuetan ‘adina’ren esanahiarekin erabiltzen dugu, konparazioetan hori ere: Ez zen inor bere aita izan zen beste; Gai horretaz zuk dakizun beste ez daki inork ere… Zenbaitetan ‘baino/baizik’en parekoa da: Ez du buruko minik beste ematen. Bistan da horietan guztietan ez dela adjektiboa.

Beste testuinguru batzuetan, ordea, zalantzak sortzen dira: Beste liburua erosiko dut; Beste etxean bizi da eta abar. Horien parean liburu gorria erosiko dut edo etxe zaharrean bizi da esaten badugu, badirudi testuingurua nahiko antzekoa dela kasu batean eta bestean. Badira, hala ere, desberdintasun nabarmenak. Hasteko, kokagunearena. Izenaren aurretik ageri da, ezkerrean, eta hori ez da, azaldu dugunez, adjektiboen toki naturala. Bestetik, ez du graduatzailerik hartzen (handi/handiago, baina ez beste/*besteago). Zail dirudi, hortaz, adjektibotzat jotzea. Hala ere, hemen aipatzen dugu beste zenbait hizkuntzatako gramatikariek ere, zailtasun berak izanik, hala egiten dutelako. RAEren hiztegian adjektibo bezala ageri da otra vez, otro día edo otra esquina bezalakoetan. Baina RAEko gramatikak zalantza gehiago erakusten du¹⁵⁹. Ingelesez ere adjektibo (other person), izen (each praises the other), izenordain (others in the medical profession) eta adberbio gisa (we can’t collect the rent other than…) sailkatzen dute. Antzeko arazoak gertatzen dira frantsesez ere. Hizkuntza Akademiak adjektibo (autre enfant), izenordain zehaztugabetzat (cette bague est plus belle que l’autre), adjektibo kalifikatzailetzat (depuis son veuvage, c’est un autre homme) eta konparazioetan agertzen den elementutzat (je vous considère comme un autre moi-même) jotzen du.

14.9.2b Erabilerari dagokionez, bakarrik ager daiteke, izenordain gisan: Besteek egingo dute hori. Izenarekin batera agertuz gero, izenaren ezkerrean ageri dela. Hala da, baina badira tradizioan bestelako adibide batzuk, eskuinaldean. Lazarragak eskuinaldean ematen du: Banekarren esku bestean… baina aski adibide gutxi dira holakoak. Determinatzailea behar du (artikulua/erakuslea edo zenbatzailea, batzuetan biak), edo partitiboa: beste etxea, beste etxe bat, beste bost etxe, beste bost etxeak, beste etxerik, baina *beste etxe (bai, jakina, beste zein etxe?, baina hor determinatzailea ageri da). Zenbatzaile zehaztugabeak (oro har kuantifikatzaile zehaztugabeak: zenbait, anitz, asko…) eta izenordain zehaztugabeak (edozein, zernahi, zein, zer…) aurretik nahiz atzetik jartzen ahal dira: beste etxe zenbaitetan / beste zenbait etxetan / zenbait beste etxetan (zenbait bertze lekutan, Pouvreau); beste anitz etxetan / beste etxe anitzetan / anitz beste etxetan (anitz beste gauzaz, Belapeire); beste eritasun asko / beste asko eritasun / asko beste eritasun (asko bertze eritasun gaizto, Dassanza). Egia da, hala ere, atzetik ageri diren adibideak tradiziokoak direla eta gaur egun ez direla ia erabiltzen.

14.9.2c Izenordain zehaztugabeekin ere erabiltzen da beste, eta badira lekukotasun franko: beste edozein etxetan / beste etxe edozeinetan / edozein beste etxetan (edozein beste bidez, Mendiburu); beste zein etxetan / beste etxe zeinetan / zein beste etxetan (zein beste herririk dago?, Uriarte) eta abar. Sail honetakoak dira honako hauek ere: Deus bertze probetxurik (Leizarraga); Kontu egiten zion beste inori […] (Antia); Ez du inor beste behar… edo aposizioan: Inork bestek ez bezala moldaturik (Kardaberaz); Inork bertzek zuzenez ezin galde diezakeguna (Haraneder); Ez baitu deusez ere bertzez, konturik egiten (Axular) eta abar.

Adberbioekin ere erabiltzen da: beste nonbait, beste inon, beste norabait joango dira eta abar.

Esan bezala, ez dago argi beste hitzaren kategoria zein den. Esan dezagun, nolakoa den erabilera, zer testuingurutan erabiltzen dugun, baduela tokia sailkapen bat baino gehiagotan.

Azken ohartxo bat egokia ez den erabilera bati buruz. Arrunta da gaur egun, beharbada erdararen eraginagatik, beste argibideak, beste egunkariak, beste berriak bezalakoak irakurtzea, otras noticias, otros diarios eta abarren pare. Horietan ezinbestekoa da beste argibide batzuk, beste egunkari batzuk, beste berri batzuk esatea, lehenbiziko moldeak aski ingurune markatua eskatzen duelako: Egunkari hau gelditzen da, beste egunkariak amaitu dira.

¹⁵⁹ “Se ha observado que la categorización gramatical de la palabra otro […] es problemática porque se asimila en parte a los adjetivos, pero tiene propiedades que lo identifican como cuantificador o como determinante indefinido” (RAE 2009: 13.10l).