Euskararen Gramatika

14.2.6. Erreferentzia adjektiboak

14.2.6a Orain arte adjektibo kalifikatzaileak (polit) eta bestelakoak bereizi ditugu (euskaldun, greziar). Sailkapen anitz egin izan dira adjektiboen artean. Euskararen kasuan honako hauek proposatzen ditugu.

Badira, batetik, adjektibo kalifikatzaileak, esan bezala: handi, polit, eder, itsusi eta abar. Bigarren multzo batean sartzen ditugu erreferentzia adjektiboak. Adjektibo hauek ere, jakina, izena kalifikatzen dute, baina, nolabait esateko, aurrekoak ez bezala, ez dira adjektibo arruntak, izenari ematen dioten kalifikazio hori ez da berezko kalifikazioa, baizik kanpoko beste zerbaitekin erlazionatuz izenak irabazten duen zerbait. Holakoak dira donostiar, gasteiztar, dirudun, sozial, nazional, filosofiko eta abar. Adjektibo kalifikatzaileek abstraktua den ezaugarri batekin (edertasuna, handitasuna) lotzen dute izena, ezaugarri hori izenak berezkoa balu bezala, baina erreferentzia adjektiboek kanpoan dagoen beste errealitate batekin lotzen dute izena: nazioa, Donostia, dirua, filosofia eta abar. Frantses irakaslea sail berekoa litzateke. Erreferentzia adjektibo horiek nekez hartzen dute graduatzailerik (?nahiko donostiarra da, ?testuliburu hori beste hura baino ingelesagoa da) edo konparazio atzizkirik (?Odon Markel baino donostiarragoa da¹⁵⁷, ?oso krisi ekonomikoa da).

14.2.6b Erreferentzia adjektiboen sail honetan, dena dela, bi azpisail bereizi izan dira (Zabala 1997: 536): batetik, adjektibo sailkatzaileak (irakasle ingeles, arazo politiko), eta adjektibo tematikoak (eraso errusiar: ‘errusiarrek egin duten erasoa’), bestetik. Jakina, adjektibo bera, ingurunea nolakoa duen, bata (sailkatzailea: neska errusiarra) nahiz bestea (tematikoa: eraso errusiarra) izan daiteke.

¹⁵⁷ Horiek onartzekoak dira, zernahi gisaz, erreferentziakoak izanik aldatu eta kalifikatzaile izatera pasatu direnean (izenak adjektibo gisa erabiltzen direnean bezala: asto, txerri…; edo adjektiboak adberbio gisa erabiltzen direnean (§ 14.8)). Ez da gauza bera, baina batzuetan gertatzen dira horrelako aldaketak, Mikel oso profesionala da diogunean, adibidez.