Euskararen Gramatika

13.10.7.5. Nor (ere), zer (ere)

13.10.7.5a Nor (ere), zer (ere) erabiltzen dira ekialdeko euskalkietan: Nork ere utziko baitu enegatik […] aitarik edo amarik errezibituko du […] ehun gehiago (itzultzen du Axularrek). Horrek enegatik aita edo ama uzten duenak adierazi nahi du. Gauza bera zer ere-rekin: Zer ere esan zuen, nik ez nion sinetsi.

Aurrekaririk gabeko erlatibozko perpausetan aurkitzen dugu nor ere: Nork ere salbatuko baitu, hari ez zaio barkatua izanen (Lafitte); Nork ere bere burua puntu honetarik idoki nahi bailuke, hark kristinoen konpainia renuntziatzen luke (Leizarraga); Nori ere gogoratu baitzaio euskararen alderako atxikimendu seinale hori […] eskerrak hari! (J. Etxepare); Mundakara norekin ere etorri zen, Lucia Reginak kontaturiko hori… (Jimenez).

Batzuetan aurrekariarekin ere: Beste ardiak, erlijiosoari eman zizkion, nork ere, ziren guztiak apurtu eta putzura bota zituen (G. Arrue).

Beste zenbaitetan bait-ekin: Nor ere baita, ez da sartuko (Duvoisin). Horrek ‘berdin da nor den, ez da sartuko’ esan nahi du. Tankera berekoak: Milesker, arima onak, nor ere baitzarete (Barbier); Zuek altaratzen zaituztenak ekarriko du horren pena, nor ere baita hura (Haraneder); Kuku zaharra hola galdu nuen, nor ere baitzen! (Dirassar).

13.10.7.5b Zer ere. Tradizioan Iparraldeko testuetan ageri da hau ere. Arruntean bait- aurrizkia eskatzen du laguntzaileak, baina batzuetan, gutxitan, -n hartzen du.

Izen batekin, hura, oro, hala… eskatzen duela korrelazioan: Ezen zer ere ereinen baitu gizonak, hura bilduren ere du (Leizarraga); Eta zer ere manatu baituzu, hura egin da (Pouvreau); Ezen zer ere ereiten baitu gizonak bizian, hura bera bilduko du herioan (Gazteluzar). Gaurko idazleek ere erabiltzen dute: Gizonak zer ere ereiten baitu, hura biltzen ere du (Olano); Zer ere esango zuen, hura ondo mamurtu behar zuela begitandu zitzaidan (Jimenez); Baina nola deus nere ez denak zer ere nahi lukeen, hala betetzen nuen neure ezdeustasuna […] amets handi haiekin (Irigoien).

Eta juntagailua eta erakuslearekin: Zer ere erranen baitu gizonak, eta hura bilduko du (Jauretxe); Bi begiez behatu diozue orok itsasoari, baina ez da zuetarik bat, ohartu denik zer ere baitzuen espantagarrienik eta hari (J. Etxepare).

Agerian ez den erakusle, adberbio… anaforikoekin: Eta zer ere galdeginen baituzue orazionean sinesten duzuela, errezibituren duzue (Leizarraga); Zer ere erran baitiezazu, egizue (Leizarraga. Duvoisinek parekoan: … hura egizue); Zer ere emanen baitu, luzatzen badu, ez du irekitzen (Tartas).

Bestelako perpausekin: Badakigu ezen hark entzuten gaituela, zer ere eska bagaitez (Leizarraga); Zeren ere bila baitzabiltza […] sekulan ez duzu Jainkoaren borondatea hain seguratuki aurkituko nola […] (Pouvreau); Gogoan zer bazuen ere, han erran dituenak ez dira gaizki (Hiriart-Urruti).