Euskararen Gramatika

13.3.4. Berori

13.3.4a Berori ere bigarren pertsona singularreko izenordaina da esanahiaz, forma aldetik hirugarren pertsonarena hartzen badu ere: berori joango da, berorrek erabakiko du (zu joango zara, zuk egingo duzu). Errespetuzko izenordain pertsonala. Gaur egun baztertu eta ahaztuxea dugu. Pluralean beroriek egiten du. Erakusleen sailekoa, hortaz. Jaungoikoak egun onak eman dagiozala esaten dio Peruk Maisu Juani eta aurreraxeago honela segitzen du testuak: Berori bezain jaun apaindu batek oinak ipini ardan-etxe honetan? Goizean berori, eguerdian zu, arrastian hi eta gauean lepora, dio esaera zaharrak.

13.3.4b Formari dagokionez, bi morfemak osatzen dute: hori erakusleak eta ber partikulak. Kategoria garbikoa ez den partikula hori izenen edo aditzen aurrean (edo atzean) erabiltzen da: ber gizona; ber adina; zure ber adinekoa; ber gisan eta abar. Bera hirugarren pertsonako izenordainean ere ageri da (ber + a). Eta aditz batzuen aurrean, ‘bakarrik’ esan nahi duela: Ala juduen ber da Jainkoa? Batzuetan ‘hain zuzen ere’, ‘… neurrian’, ‘ba- … ere’ eta abar esan nahi du: Honetakotz ber suszitatu haut, erakuts dezadantzat hitan neure boterea (Leizarraga); … mugagabea eta betierekoa dela onartzen den ber (Xarriton); Ez dut inporta eskualdun diren ber (Oxandabaratz).

13.3.4c Autore batzuek hori forma hutsa erabili izan dute, berori adierazi nahi duela: OEHk Hori izan da eta Horrek erran du (= zu izan zara; zuk erran duzu) biltzen ditu; Berrogeita sei urte kostatu da tenplo honen egitea, eta horrek (= zuk) goratuko du hiru egunez? (Leizarraga); O jesus, hori nirea, eta ni horrena betikoz (Leizarraga); Honetan oiltan dut errespuesta, horrek (zuk) azken kartan erraiten didanean gaitzena (Mendigatxa). Gaiarrek hainbeste maite zuen tia Juanari egiten dion gutunean ere ageri da: … ta ori, nola dago? Naidia xin ona ichasoaren ecustra? Anizko andi da (… eta hori, nola dago? Nahi dua jin hona itsasoaren ikustera? Anizko handi da).

13.3.4d Eguneroko hizkuntza arrunterako agian balio ez duen forma dugu berori hau, baina hizkuntza maila formalagoetan erabilgarria gerta dakiguke beharbada (eskabide ofizialak, instantziak… egiteko orduan, esate baterako).

13.3.4e Tradizioan badu indarra eta Lazarragagandik (Berorren zerbitzaria naiz eta) hasita baditu lekukoak Hegoaldean, salbu absolutiboan (berorri), hau XX. mendeko kontua baita. Erdarazko Su Eminencia, Su Ilustrísima, Su Excelencia… eta holakoen ordezko erabili izan da. Gaurko literaturan ere badira franko adibide.