Euskararen Gramatika

10.2. Perpaus (beregain) motak

10.2a Gramatika tradizionaletan, perpaus bakar batez eta perpaus bat baino gehiagoz osaturiko egiturak bereizi ohi dira, eta egoki dirudi, baina bigarren sailaren barnean ere komeni da bi egitura mota bereiztea, juntadura/menderakuntza prozeduren arabera (§ 28.3). Horregatik, honako sailkapena dakargu:

– perpaus (beregain) bakarra

perpaus bakuna

– perpaus (beregain) bat baino gehiago

perpaus (beregain) konplexua

[menderakuntzaz: perpaus nagusia + perpaus menderatua(k)]

perpaus perpaus (beregain) konposatua

[juntaduraz: perpaus beregaina₁ + perpaus beregaina₂ (+ perpaus beregaina_3…)]

Perpaus beregainen artean, bada, bereiz daitezke perpaus (ez-menderatu) bakar batez osatuak (perpaus bakunak):

10.2b eta perpaus bat baino gehiagoz osatuak. Perpaus menderatu gabe batek eta haren mendeko perpausek guztira osatzen duten perpaus beregainari perpaus konplexu deritzo:

10.2c Elkartzen direnak perpaus menderatu gabeak badira, perpaus juntatu horiek perpaus konposatu bat osatzen dutela esaten da. Juntadurak (ikus § 28.1) bi aukera ditu: aurrekoari juntatzen zaion perpausak juntagailu bat eramatea hasieran (koordinazioa):

edo zuzenean lotzea perpausak, juntagailurik gabe (alborakuntza):

10.2d Perpaus konposatuaren barnean, perpaus konplexuak ager daitezke; perpaus konplexuaren barnean, perpaus konposatuak (bigarren kasu horretan, juntatzen direnak ez dira perpaus beregainak, menderatuak baizik). Guztira, honelako konbinazioak ditugu:

[_{P_konposatu-konplexua} [_{P_konposatu} [_{P_bakun} Suhiltzaileak berandu iritsi dira,] [_Junt eta] [_{P_konplexu} [_P etxe guztia erre da,] [_{bait-P_menderatu} zurezkoa baitzen]]]]

[_{P_konposatu-konplexua} [_{P_konposatu} [_{P_konplexu} [_{arrenP_menderatu} Suhiltzaileak berehala iritsi arren,] [_P etxe guztia erre da;/:]] [_{P_bakun} zurezkoa zen]]]

Perpaus beregainez ari garela, aipatu dugu jada, zeharka bada ere (intonazioa hizpide § 10.1b), ez direla denak adierazpenezkoak. Badira, izan ere, bestelako perpaus beregain (enuntziatu-unitate) batzuk, desberdintasun nabarmenak dituztenak adierazpenezkoekiko, aipatu ditugun maila guztietan: esanahiz, sintaxiz eta intonazioz.