Euskararen Gramatika

2.16. Juntaduraren arazoak

2.16a Arestian “konplementatzaile(ak)” izena erabili dugu, baina horiei “menderagailu” ere deitu izan zaie euskal gramatikan. Beste hizkuntza batzuetan, berriz, “menderakuntza-juntagailu” deitura ere erabili izan da. Guk hemen “juntagailu” kategoria juntadurarako gordeko dugu (ikus 28. kapitulua). Juntagailuak euskaraz ere badira, baina koordinaziozkoak dira, koordinazio juntadura gauzatzen dutenak. Hauetan juntagaiak sintaktikoki maila bereko izan ohi dira ([_InflS [_InflS etorri da] [_junt [eta] [_InflS berehala alde egin behar izan du]]), eta ez bata bestearen mendeko ( [[_KonpS [_InflS berehala alde egin behar izan du] [_Konp-ela]] uste dut] perpausean gertatzen den bezala). Konplementatzaileak, izan ere, postposizioen edo kasu marken pareko lirateke, eta ez juntagailuen pareko¹⁹.

2.16b Joango naiz eta zerbait esango diot moduko perpaus juntatuak bereziak dira sintagmen kontu honetan. Hauetan ez dugu buru baten gainean garatutako sintagmarik. Burua eta osagarriaren artean hierarkia dago, mendekotasuna. Juntadura bestelako egitura bat da: [_InflS [_InflS Joango naiz ] eta [_lnflS zerbait esango diot]]. Bai juntadura eta bai menderakuntza DSen artean ere gertatzen da: [_DS [_DS haurraren] guraso -ak] vs [_DS [_DS haurra] eta [_DS gurasoak]]. Zenbakien egituran ere bi eratako erlazioak ikusten ditugu: [hamar [mila]] vs [[mila] eta [hamar]]. Bietan zenbatekoa adierazten dugu, baina batean 10.000 (hamar bider mila) dena, bestean 1.010 da (mila gehi hamar). Juntaduran bururik ez dagoenez, juntagaiak eta juntadura bera kategoria bereko izan ohi dira. Aldiz, mendekotasun erlazioa dagoenean, buruak agintzen du sintagmaren kategoria zein den.

Hortaz:

Baina

¹⁹ Hala ere, baditugu euskaraz juntagailu sortu eta menderagailu edo bihurtu direnak: garestia da baina erosiko dizut > erosiko dizut, garestia da baina. Bigarren aldaeran, garestia da baina PStik hurbil dago.