Euskararen Gramatika

2.15. Konplementatzailea, KonpSaren buru

2.15a DSak perpaus barnean kasu markaz edo postposizioz hornituak doazen bezala (gizona-k, gizona-ri, gizon haue-ta-z, gu-re-kin, zu-en-gan-a eta abar), perpausak ere (InflSak) modu jakinean markaturik agertuko dira beste perpaus baten mendeko direnean: [Etorriko nintze-la] esan nion; [Erosi duzu-n] arraina garestia da; Ez dakit [zenbat balio du-en]… Mendeko perpaus hauek -(e)n/-(e)la markaz hornituak ageri dira. Marka hauei deitzen diegu konplementatzaile. Perpaus jokatuari erantsita ageri diren -(e)n, -(e)la, bait- dira nagusiak (§ 30.6). Beste hizkuntzetarako proposatu izan diren konplementatzaileen pareko direla onartzen da: [_InflS [_KonpS [_InflS bihar jai egingo dute]-(e)la] erabaki dute]. Marka hauek perpaus osoari dagozkio, kasu postposizioak DS osoari dagozkion bezala.

Adibidez, Zu hain pozik ikustearekin denok poztu ginen perpausean txertaturiko perpaus mendekoa, xehetasun askotan sartu gabe, honelatsu analizatu ahalko litzateke: [_PS [_DS [_InflS Zu hain pozik ikuste]-a]-re-kin] denok poztu ginen.

Maiz perpausek berek ere postposizio bat izan ohi dute ondoren: [_PS [_InflS etorriko naiz]-ela] uste dut; [_PS [_InflS gonbidatu naute]-n-ez gero].

2.15b -(e)la forma bera oinarrian (-en) konplementatzaileaz eta -la postposizioaz osatua dagoela dirudi. Baina erabileraren eraginez, forma biak batu eta -(e)la forma konplexua eratu da, nonbait. “Gramatikalizazioa” izan dela pentsa daiteke, zeinetan -en “konplementatzailea + -ela postposizioa “konplementatzaile konplexu” gisa erabiltzera pasatu den. Ondorioz, honela azter daiteke aurreko adibideko sintagma: [_KonpS [_InflS etorriko naiz]-(e)la], honako hau bezalaxe: ez dakit [_KonpS [_InflS joango naiz]-en].

2.15c Adizki jokatugabea duten mendeko perpausetan -(e)n/-(e)la/bait-en ordez, ohiko DSetan agertzen diren kasu markak edo postposizioak agertuko dira: [Zu han ikustea-k] poztu ninduen; [Zu agurtze-ra] etorri naiz; [Hori ikusi-rik], kezkatu nintzen… Hemen ikusten ditugun markak DS arruntetan ikusten diren berberak dira. Eta hauek ere konplementatzailetzat har litezke, edo agian zuzenago, esan beharko genuke konplementatzaileak eta gainerako postposizioak, direla kasu postposizioak, direla adberbio postposizioak, funtsean gauza bera direla. Gauza bera dira, kategoria bera, deitzen ditugun bezala deitzen ditugula. Nolanahi ere, ikuspegi honetatik perpausaren egitura eta egitura horren osagaiak nola taxutzen diren argiago ikus daiteke.