Euskararen Gramatika

2.8. Adjektiboa, AdjSaren buru

2.8a Adjektiboa ere kategoria lexikoa dela esaten da. Eta honek ere bere sintagma islatzen du, adjektibo sintagma (AdjS), alegia. AdjSa izenaren ingurura biltzen da adjuntu gisa, ez osagarri gisa. Izenaren eskuinean kokatzen da: kantu [_AdjS alai] bat; mila olerki [_AdjS eder]; edozein zoko [_AdjS ezkutu]; bost sagar [_AdjS gazi] horiek…

2.8b AdjSaren kokagune hau dela eta, gramatikari batzuek iradokitzen dute AdjSa izenaren adjuntutzat hartu eta, horrenbestez, ISaren barneko osagai dela: [_DS [_IS zoko [_AdjS ezkutu]] -a], alegia. Alderantziz, badira bestelako proposamenak ere: AdjSa goian eta honen barneko osagaia litzateke ISa. Hots: [_DS [_AdjS [_IS zoko] ezkutu] -a]. Honen aldeko argudio bat izan liteke, hain zuzen, honako hau: euskaraz sintagmen burua eskuinaldean kokatzen dela onartzen da, eta adjektiboa izenaren eskuinean ageri denez, sintagma horren burua adjektiboa izan liteke, ezkerrean osagarria daramala. Alegia, [_DS [kantu alai] horiek] nongoak dira? ikuspegi honetatik, DS horren egitura honako honen antzekoa litzateke: [_DS [_AdjS [_IS kantu] alai] horiek], eta ez [_DS [_IS kantu [_AdjS alai]] horiek].

2.8c DSaren barneko osagaia den AdjSaren pareko litzateke perpaus erlatiboa, eta baita erlaziozko postposizio sintagma ([… -ko]) ere: [_DS [_IS [_KonpS zuk atzo aurkeztu zenidan] [_PS Bilboko] mutil] [_AdjS argal] hura]. Horra, ISaren barnean, izen beraren lagun gisa, erlatiboa eta PSa ezkerrean, eta AdjSa eskuinaldean.

2.8d Bestalde, DStik kanpo, AdjSa (edo ISa/DSa) bestelako osagai ere izan daiteke, predikatu gisa lan egiten duenean: Oso hunkigarria izan da dena. AdjStzat hartu ohi dugu oso hunkigarria, determinatzailea gorabehera. Horrenbestez, hau dugu AdjSaren beste kokagune bat. Gainera, adberbioak bezalaxe, adjektiboak kuantifikatzaile batekin joan daitezke: [_AdjS {oso/hain/izugarri…} hunkigarria]. Perpaus konparatiboak ere ager daitezke AdjSaren hedapen gisa: [_AdjS ikustea bezain garrantzitsua] da entzutea. Hemen ere maila kuantifikatzailea dugu: [[_QS hain [_AdjS hunkigarri]] -a] bezala [[_QS [_KonpS atzokoa (izan zen)] bezain] [_AdjS hunkigarri] -a]. Alegia, hain hunkigarria eta atzokoa bezain hunkigarria taxu bereko sintagmak dira, AdjS kuantifikatu bat edo, agian, barnean AdjS bat gordetzen duen kuantifikazio sintagma (QS deitu duguna oraingoz, deitura hoberik ezean).