Euskaltzaindiaren Arauak

ito, itotzen. da/du ad.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

adib. gisa erantsiz: ito beharrean; eta itoan (erdi itoan, ia itoan, ito-itoan): Baserritar bi etorri zaizkit arnaska erdi itoan; ia itoan zebilen gizon bat salbatu nuen; besoak altxatuz oihu egiten zigun ito-itoan.

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

itoarazi.

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

ito, ito, itotzen, itoko.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: ITO BEHARREAN (itxo- V-gip ap. Etxba Eib), ITO BEHARREZ, ITO BEHARRIK (V-ger ap. A Morf 680). A punto de ahogarse. Egarriz ito bearrez. Añ EL2 226. Estutasunaren indarrez ito-bearrean. Arr GB 89. Bere barrungo naigabeak itobearrik. Ib. 97. Arrapau ebazan gizonak itobearrean. Echta Jos 91. Olatupean azpiratuta, gizonak itto-bearrik. Ib. 101. Sasi ta bedar txarrez / ito biarrian. Enb 173. Erri guztia / kiskaltzen dago, / ito biarrik. Ib. 175. Zurrungaka, arnaska, ito-bearrez. Or Mi 79. Uria turrustan heldu zen, oro itho beharrez. Barb Leg 149. Ito bearrez eman dio eztulari. Txill Let 140. Barrearen barrez ito bearrik egozan. Bilbao IpuiB 187. v. tbn. I.-beharrean: TAg Uzt 34. Zait Sof 62. Alzola Atalak 70. I.-beharrez: Otx 166. Etxde JJ 56

def/adib: itoan 1 adb. (Batez ere erdi itoan, ia itoan eta kideko esapideetan). Ito beharrean, itotzeko zorian. Baserritar bi etorri zaizkit, arnaska, erdi itoan. Ia itoan zebilen gizon bat salbatu nuen. || Besoak altxatuz oihu egiten zigun ito-itoan. || adib: ito, ito, itotzen 1 da/du ad. Arnasa hartu ezinik hil; arnasa hartzea eragotzirik erail. Uretan ito. Ez zekien igerian eta ito egin zen. Zintzurra tinkatuz ito. Lepoa estututa ito zuen. Haragi puska bat eztarrian trabatuta ito zen. Urkatuak itota hiltzen dira. Itotzeko zorian. Itoko ahal haiz! || Gizon gaixoak ito behar zuen negarrez bere bekatuen damuz. Barrez ito beharrean. Egarriz ito beharrez. Presaka eta muturka, ito beharrez (Ik. itobehar).

ito beharrean 40: Aizu, Deia 2, Elkar, Berria 19, EiTB 14, Argia 3.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

ito beharrean 41: Berria, Josu Zabaleta, Luis Elberdin, Patxi Iturritegi, Asisko Frantzizko, Elizen arteko Biblia, Anjle Lertxundi, Iñaki Mendiguren, Imanol Zurutuza, Karlos Zabala…

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: adib. / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: AS: itobeharrean / EskolaHE: -

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia, erabilia eta azpisarrera gisa jasotzekoa ito sarreran.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

beharrean.

Zerrendako forma adibide gisa ematekoa da

adibide gisa ematekoa, ito sarreran.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa ito sarreran.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Partizipio-marken araberako eratorri-konposatuak

-o+a-

OEHko datuak [laburduren azalpena]

B-G dira itoan 12 (horietan 10 ia itoan, eta erdi itoan eta itoan soil bana: Añ EL2: "[Konfesiñoa] ezta itoan egin bear dan zeregina"; AB AmaE: "Baña gaur emen zazpi urteko Ujola gogor onetan, Dabil txit estu iya itoan Ordurik larrienetan"; Enb: "Uraz iya itoan ta suaz erretzen"; Otx 2: "idunera eldu yakonian, ija-ittuan jarri zan ene mutilla ta asten yako garraxika", "Ba-zan ibilli zati baten uretan ija ittuan"; EusJok: "Aizkora ari giñan gu ia ituan", Tx B 5: "ia itoan ibilli naute iru atsoren artian", "Baserritar bi etorri zaizkit asnaska erdi ituan", "egun orretan iru andre're urak eraman zituan, aur bat ere an atera zuten gaixua ia ituan", "odol guziyak berotu eta asnaska iya ituan"; Alz Ram: "Biotz-ikarak abotsa iya itoan"; Uzt Sas: "ark utzitako usaiarekin ni berriz ia ituan"; ito itoan 1 (Or Mi: "Besoak altxatuz oiu egiten zigun ito itoan").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

ia itoan 4, G-EB (T. Larrea: "Itz au bukatzearekin, or zetorrek itxasoko olatu edo bagada ermo bat, ta jartzen dira Prakas'en batela bekoz gora ta gure inglesa ta Prakas buruz bera, ta or dijoa Prakas ori, guziz yayo alaere, igarian itxas eskiñara, aldian bein ia itoan zebillen ingles ari deituaz"; I. Alkain: "Au izango bagenduan, ia itoan geundela ekartzen zuten, eta orduan ongi neurtua"; Azurm: "komertzial ez den libururik atera behar den bakoitzean, "sakrifizio haundiak" egin beharrean dabilzkigu Argitaratzaile guztiak, ia itoan", D. Urbistondo: "nik neurea neuk harrapatu nuen hondartzan, ia itoan zebilen gizon bat salbatu nuen hartan").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

itoan : HiztEn, LurE (AS) // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

itoan : EuskHizt (AS), EskolaHE (AS), DRA (adib.), PMuj DVC; ito itoan : DRA (adib.) // Ez dugu aurkitu ap. HiruMila, ElhHizt, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF.

Atzizkien araberako erabakiak

-n aditzarekin.

Zerrendako forma adibide gisa ematekoa da

adib. gisa jasotzekoa, ito sarreran.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

baserritar bi etorri zaizkit asnaska erdi itoan; ia itoan zebilen gizon bat salbatu nuen; besoak altxatuz oiu egiten zigun ito-itoan.

Euskaltzaindiaren Arauak

itoarazi, itoaraz, itoarazten. du ad.

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

itoarazi, itoaraz, itoarazten

Partizipio-marken araberako eratorri-konposatuak

-o+a-

Euskaltzaindiaren Arauak

iz.

Partizipio-marken araberako eratorri-konposatuak

-o+g-

Euskaltzaindiaren Arauak

Bizk. Sin. itaxur.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

"Bizk." marka ezabatzeko eskatuz.

Zerrendakoaren pareko forma(k)

cf. itaxur.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: 1.Ik. txerritoki. 2.Ik. itukin / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Kategoria

iz.

Forma baten adiera(k)

ukuilua.

Euskaltzaindiaren Arauak

adlag. / AS: ito-itoka.

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

ito-itoka.

Atzizkien araberako erabakiak

-ka.

Euskaltzaindiaren Arauak

adlag.

Euskaltzaindiaren Arauak

iz.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Eratorri-konposatu zuzena da, baina zalantzak daude hiztegian jasotzeaz

-n osaerako librea dirudi, edo finkatu gabea.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

itopuntu 3, Zientzia eta teknika 1986: "Pistoiak gasolinadun airea konprimatzen du eta goiko itopuntutik hurbil bujiak txinparta jauzierazten du", "Pistoia beheko itopuntutik gorantz abiatzen denean, ihesbideko balbula irekitzen da", "Goiko itopuntutik hurbil, airea konprimatua eta beroa dagoenean, injektorea gasolio-lainoa sartzen hasten da".

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

itopuntu : Euskalterm 4 (punto muerto) // Ez dugu aurkitu ohiko iturrietan (DFrec, AB38, AB50, HiztEn, LurE) ez hiztegietan (EuskHizt, ElhHizt, HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC). Ik. Harluxet EHE.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-puntu.

Kategoria

iz.

Jakite-arloak

Mekan.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-tze.