Jatorrizko forma

gai, gei [gai hobestekoa da]

Jatorrizko forma

batugai; fluido, jariogai; ikasgaia galdetu, ikasgaia hartu; inauskai; jaurtigai, proiektil; koloregai; lehen gai; lehergai; midizina, sendagai; salgaiak

Jatorrizko forma

batuketa baten gaiak; biderkagaiak, faktoreak; eragiketa baten gaiak; zatiki baten gaiak, frakzio baten gaiak

Jatorrizko forma

artelan, artegai; artile-gaiak; bidai gaiak; bulegorako gaiak; ehiza-arrantza(rako) gaiak; ehizarakoak, ehiza(rako) gaiak; elektra gaiak; eliz gaiak, eliz apaindurak; erretzaileentzako gaiak, erretzaileentzakoak; eskolarako gai; etxagintzarako gaiak, eraikuntzarako materialak; garbiketa-gaiak; jangai, jateko; kimika gai; kirol gai; laborategi-gai; liturgi gai; taxi hargai, gai; untzi-gaiak

Euskaltzaindiaren Arauak

zenbait gaitan aditua (instrumentalean -e- hartzen du: edozein gaiez mintzatu) / AS: gai izan da ad.// cf. EArauak 29: "Diptongoz bukatzen diren gainerako hitzetan (garai, jai, gai, zelai) ez da salbuespenik eta bokalez amaituak bailiran deklinatzen dira (...), salbu monosilaboak instrumentalean: deiez egon, edozein gaiez mintzatu".

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehituz: gai egin , gai egon ; gai-jartzaile .

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

gai izan

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: AS / EuskHizt: AS: azalpen berritua / HiztEn: AS / LurE: AS / ElhHizt: AS / EskolaHE: AS

Esapideei dagokien sistematika

egin.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

gai sarrerari dagokion azpisarrera.

Forma baten adiera(k)

gaitu.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH: AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: AS / EuskHizt: AS: azalpen berritua / HiztEn: AS / LurE: AS / ElhHizt: AS / EskolaHE: AS

Esapideei dagokien sistematika

egon.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

gai sarrerari dagokion azpisarrera.

Forma baten adiera(k)

prest egon.

LBeh (2014-04-03): gai-emaile 31: Berria 7 (adib.: “Bertsolaritza hobeki ezagutzeko, teknikatik haratago, historia aztertu eta atzerrian ere nola inprobisatzen den ikusteko aukera izan dute ikasleek, baita, bertsolariez aparte, gai-emaile, epaile eta horrelako lanen nondik norakoak ere ikasi dituzte, Maitena Diribarne euskara irakasle eta Karlos Aizpurua bertso irakaslearekin batera”), EiTB 11 (adib.: “2009ko Bertsolari Txapelketa Nagusiaren baitan, Uztaritzen urriaren 17an jokatuko den final-laurdenean, Joana Itzaina (1981, Itsasu) lapurtarra gai-emaile izanen da, lehen aldiz”), DiarioVasco 13 (adib.: “Gai-emailea Amaia Agirre izango da”); gai emaile 14: Berria (“Gai emailea, Joxemari Iriondo. 17:30ean erromeria”), EiTB 10 (adib.: “Lierni Altuna gai emailearen aginduetara, parte hartu zuten sei bertsolarik bere onena eman zuten bertan”), Argia (“Anitzen ezustekoa izan zen, buruz burukoan kantatuko zutenen izenak Joana Itzaina gai emaileak ahoskatzerakoan”), DiarioVasco 2 (adib.: “Gai emailea Iker Iriarte izango da”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: gai(-)emaile : Herria 21 (adib.: “Artikulu hau idazterakoan, ez zen haatik oraino erabakia nor izanen den gai-emailea igandean”), Berria 13 (adib.: “Naroa Sasieta aurkezle eta gai emailearen gidaritzapean egin zuten saioa”).

Zerrenda osagarriak

BerriaEL2013: gai-jartzaile, gai-emaile.

Aurreko pasaldikoari egindako oharrak

cf gai-jartzaile arautua.

Eratorri-konposatu egokia da, beste gabe onartzekoa

Konposatu onartzekoa, gaur egun erabilia bertsolaritzan.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa sartzekoa gai sarreran.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: da ad.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Ohiko lexiaren atalean jasotzekoa da.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Ohiko lexiaren atalean jasotzekoa da.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-ka.

Kategoria

adlag.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

gaiki 8 ager.: B 6 (Eguzk GizAuz 5, adib.: "Munduan dan guztia, gaikia ei-da", "Arimea deritxogun izaki au, soña edo gorputza baizen gaikia ei da"; Gand Elorri: "Artu, etorri-ala gaikien gereiza"), G 1 (Zait Plat:: "[Zer-dana] gaikiz aisfera biribil, sendo ta azkenbagea da"), EB 1 (MEIG IX: "Neurri-ezak eta gaikia elkarren aurrez-aurre aritzen diren landa itxiaren aldi-ertza"); ik. OEH argitaratuan gainera Zink Crit: "Bearrezko gaikiak biltzea" eta J. Gerrika-Etxebarria in Onaind MEOE: "Bere bizi-bidean iñoizpait gaikia / elburutzat badartu, lilluraz gaxoa / izakietan datzan zeure ederrez doa" // Ik. OEH argitaratuan gainera gaiki ('suficiencia') eta gaikitsuro ('suficientemente') testu-lekukotasun gabeak.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

gaiki 21 ager.: B-G 19 (J. Garitaonaindia: "erriko kulturaren gaikiak (abesti, esakun, t. a.) programa ofizialetako gaien artean sartzea"; Onaind: "esan oi dogu gaia edo gaikiaren doai bat dala"; G. Garriga: "utsetan makurra ez baitda kokatzen ta askarretan bai, osotuta daudeneko gaikiak okertu ezkero"; P. Iztueta: "Gaikia morroi zaio"; Zubk 9, adib.: "Itzalaren bidez laukian agertzen diran gaikien sakontasuna neurtzen da", "Gaikia prismatsua danean, argitik itzalerako joera arinagoa da"; A. Albisu: "Belaki = Esponja: Gaiki zulotsua eta ixurgaiak artzeko egokia"; L. Dorronsoro 5, adib.: "Eguzki-argiak klorofila jotzen duanean, bi gaiki oiek daukaten ikatzkia, idrojenoa ta oxijenoa elkarrekin erasoan asten dira", "iru gaiki bakun oiek alkar artzen dute, eta azukre edo gozoki biurtzen dira"); EB 2 (SM Gogoz: "Suaren gaikia egurra danez, arbola gauza sakratutzat aurkituko dugu"; J. de Txurruka: "Arkeologoak batu eta aztertutako gaikiak era askotakoak dira"); geiki G 1: Euzkadi 1935 ("Iztegiyaren kidetasun bakoitza geiki bereziyaz mintzatzen zaigula"); lekedagaiki G 1: JKort Erl I ("Orrieztian ordea, eskuiñetara, ironbira (+) (rotación positiva) hartzen du, eskuiñetara, ironbira aldera, indar aundia duten lekedagaiki ugari daukanez, beste goxakien ixterrindarra motteldu egiten bai dute").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

gaiki : HiztEn (gaia, materia), LurE (gaia, materia) // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

gaiki : EuskHizt (*1916, 1935 G. er. gaia, materia), HiruMila (1 materia, cosa material; 2 orgánico, parte integrante, componente material), EskolaHE (gaia, materia), DRA ('orgánico, parte integrante, componente material'), PMuj DVC (1 material en opos. a: espiritual; 2 elemento, substancia simple; 3 intrínseco ??, esencial; 4 componente, integrante, integral, constitutivo; 5 elemental) // Ez dugu aurkitu ap. ElhHizt, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: +

Informazio osagarria behar da, erabakia oinarritzeko

nork darabil?

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-ki izengilea.

Kategoria

iz.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

gaia, materia.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Zerrenda osagarriak

BarnErrot: "Nekazaritzako gaikuntza eta zabalkundea: Capacitación y divulgación agraria".

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-kuntza/-tze.

Euskaltzaindiaren Arauak

gailendu, gailen(du), gailentzen. da/du ad.

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

gailen, gailen(du), gailentzen

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Zerrenda osagarriak

HitzIrud: "gailetak = galletas" / MilaHitz / Prestas: 83 lek. (B 39 / G 44).

Kategoria

iz.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

edalontzia.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Jatorri-osaerak gorabehera, hedatu-nagusitua da

berrikitan "izendua", hedatua, onarpen eske aurkeztua.

Kategoria

iz.

Forma baten adiera(k)

mekanismoa.

Zerrenda osagarriak

EEgunk: "gailur, gailurra: bilera garrantzitsua. Goi-bilera ere esan daiteke" / HitzIrud: "gailurra = cumbre, cima" / NekHizt: gailur (es cabellete de cumbrera).

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehituz: gailurra jo .

OEHko datuak [laburduren azalpena]

GAILUR-TEILA "(Vc), tejas grandes de la cumbre del tejado" A.

LB: 0; EPG: 0; ETC: 0.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

Elhuyar: 0; Adorez: gailur-teila: teja de caballete; Labayru: 0;

teila iz. Eraikinak estaltzeko erabiltzen diren buztin errezko piezetako bakoitza. Teila erre berriak. Teila asko eraman zituen haizeak. Txabola gainari teilak ezartzea. Etxe zabal teila-gorria. Teila labeak. Hazka egiteko, teila-puska bat harturik, zabor artera joan zen Job. Gailur teilak edo bizkar teilak: teilatuaren gailurreko teila handiak. || Arbelezko teila. gailur 3 iz. Teilatuaren goiko ertza, teilatu gailurra. Gailur teilak.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Terminoa da eta azpisarrera gisa jasotzekoa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa da gailur eta teila sarreretan.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

gailurra jo (eta gaillurra jo) 8: Kristau Bidea ("Ezekielen eta Jeremiaren testu hauekin, Testamentu Zaharreko izpiritu-bidearen gailurra jotzen dugu"), J.M. Arrieta ("XVI. mendean jo zuen arrantzo honek bere gailurra"), UZEI ("Inperio karolingiarraren inguruan eratuta, XI-XIII. mendeetan jo zuen gailurra sistema feudalak"), J. Zabaleta ("Sarrera honetatik bertatik gailurra jo den une horietako batzuk aipatu behar badira, lehen unea bera aipatu behar da lehenik"), X. Gereño ("bizpahiru urte gehiago izan zitzakeen, kirolariak erretiratu baina profesionariek gailurra jotzen duteneko adina"), Eguberri-aldia 1982 ("Orduantxe gure salbamen kondairak jotzen du bere gaillurra"), Emakunde 1993 ("prestakuntza mailan gailurra jotzen badute ere"), L. Baraiazarra ("Teresa Lisieuxkoaren Idazlan guztiak euskaraz argitaratzean gailurra jorik").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

gailurra jo : DFrec 1 (ZArg: "komunikabide baten gailurra jo zuena"), AB38 1 (alcanzar la cima) // Ez dugu aurkitu ap. AB50, HiztEn, LurE, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

gailurra jo : ElhHizt (AS: llegar a la cumbre, a la cima; estar en pleno apogeo, auge) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: AS / EskolaHE: -

Esapideei dagokien sistematika

jo: -a.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

gailur sarrerari dagokion azpisarrera.

Euskaltzaindiaren Arauak

gailurreratu, gailurrera, gailurreratzen. da/du ad.: eguerdirako gailurreratu dira mendizaleak.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-tu/-ratu

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

eguerdirako gailurreratu dira mendizaleak

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

gailurreria EB 4: K. Santisteban 3 ("Zuriek gailurreriatik eramango gaituzte gailurreraino ordu erdian", "Beste aukera bat marka zuriak hartu eta, gailurreriara iritsi gabe, ezkerretik (HE) irteten den bide zidor nahiko belartsu batetik jotzea da", "Etik Hra: Arrietabaso eta atzean Alluitz-Anboto Gailurreria, Izpiste eta Orixol"); BAO 1992 ("Hegomendebalderantz joz gero, mugarteen arteko mugari jarraitzen zaio, Mugarra Haitzetik behera datorren gailurreriara igo arteraino").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

gailurreria : Euskalterm 3 (hauetan sare-g.: 'crestería reticulada') // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, HiztEn, LurE.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

gailurreria : HiruMila ('crestorio'), ElhHizt (Arkit. crestería), PMuj DVC ('crestería') // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

es crestería formaren ordainak: gailurtza : HiruMila; gailurreria : ElhHizt (Arq.) // Ez dugu aurkitu ap. Lur EG/CE, PMuj DCV, Azkue Aurkibidea.

Erdaretako formak

fr (DLLF): Ø; it (S. Carbonell): merlatura, merlata (di un edificio); Fort. merlatura (insieme dei merli); ca (DCC): Ø; en (Collins): (Arquit.) crenellations, battlements; de (Langenscheidts): 1 Zackensims; Schnörkelwerk; (c. anglogótica) Tudorblatt; 2 hist. fort. Zinnen.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Adierazle egokia da, eta horren premia dago

forma berri-egokia, onarpen eske proposatua.

Atzizkien araberako erabakiak

-teria.

Kategoria

iz.

Euskaltzaindiaren Arauak

: gailurtu, gailur(tu), gailurtzen. du ad.: haren idazkietan gailurtzen den gaia.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

haren idazkietan gailurtzen den gaia

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: adlag.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: AS / EuskHizt: AS: azalpen berritua / HiztEn: AS: gain-azpi(ka) / LurE: AS: gain azpi(ka) / ElhHizt: AS: gain-azpi(ka) / EskolaHE: AS: gain azpi(ka)

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

gain 1 sarrerari dagokion azpisarrera.

Kategoria

adlag.

Forma baten adiera(k)

azpikoz gora.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: AS / EuskHizt: AS: azalpen berritua / HiztEn: AS / LurE: AS / ElhHizt: - / EskolaHE: AS

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

gain 1 sarrerari dagokion azpisarrera.

Kategoria

adlag.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Forma baten adiera(k)

gain behera.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: adib. / EuskHizt: AS: azalpen berritua / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

gain 1 sarrerari dagokion azpisarrera.

Kategoria

izlag.

Forma baten adiera(k)

bikaina.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

ipuin batzuk, gain-gainekoak.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: AS: azalpen berritua / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

gain 1 sarrerari dagokion azpisarrera.

Kategoria

adlag.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Forma baten adiera(k)

oso, biziki.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH: AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: AS / EuskHizt: AS: azalpen berritua / HiztEn: AS / LurE: AS / ElhHizt: AS / EskolaHE: AS

Esapideei dagokien sistematika

hartu: -a.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

gain 1 sarrerari dagokion azpisarrera.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: GAINA IZAN (trans.), EDUKI (iduki Dv). Triunfar, imponerse. "Garder le dessus" Dv. Olio eta egia[k] gaña dadukate. "L'huile et la vérité tiennent le dessus". Volt 225. Satanek ez dezantzat izan gaina gutan. TB 2 Cor 2, 11. Amodiok gaina du. JesBih 398. Otsoak bada eztu nihoiz ere obenik, / gaiña ez duenean baizik. Gy 241. Hiritan bere ustez gaina duen yaunak / bekhaizteko lituzke gizon eskaldunak. Hb Esk 187. Nagusi haiz, gaina duk! Jnn SBi 66. Bertze kontseiluko gizonez beraz ja gaina zuten onek. HU Zez 91. Armiarmu sareek badaukate gaina; / arteketarik hixtuz iphar aize mina. Ox 65. Jainko onaren nahiak geina ukhan dezan denetan. Herr 31-5-1962, 3

gaina izan/eduki : Berria (“Frantzian, adibidez, bada Pariseko bazter-auzoetan hedatua den Banliéues Bleues Bobignyko jaialdia, udaberrian bere gaina izaten duena”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

gaina izan/eduki 6, Herria (adib.: “Nazione horrek dituen hamar probintzietarik bederatzitan gaina du eta gain gaina ere bai, heietarik batean bederen % 99, 69 ardietsi du baian eta % 98,51 beste batean”, “Alde batetik, Errusian berean iduri du gaina duela orohar, baina lanak ditu haatik bere lurreko herriekin”, “Baina Nagore freskoago naski oraino bere bost boteekin (harritzekoak!) eta gaina zuen ondarrean”).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia eta azpisarrera gisa jasotzekoa Ipar. markarekin.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa gain sarreran.

Erabileremu dialektala

Ipar.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: GAINAK HARTU (G-to ap. A EY). a) Enorgullecerse, gloriarse; ensoberbecerse. "Gainak artu ditu orrek (G-to), subiéronle los humos a la cabeza" A EY III 301. Poztu zaitezte, zintzoak, egin jauzi ta gaiñak artu, biotz zuzeneko guziek (Ps 31, 11). Or MB 751. Beuren lerroari zegokionez, etzala on aieri gaiñak artzea. "Superbire". Or Aitork 228. Arritzen dira ontaz gizon ez-iakiña, eta ikasiak gaiñak artzen ditute. "Exsultant". Ib. 104. b) Imponerse, aventajar. v. GAINA HARTU (b). Gizon ereslari batek lira-ari ontzen diarduenean, gizaseme ereslariari gainak artu nai izango liokela ari-zurruntzen eta lasaitzen. Zait Plat 143. Neskatillatan artu nai die / neska eldueiri gaiñak. And AUzta 119

adib: azpi1 1 iz. Edozein gauzatan, lurretik hurbilen dagoen aldea. Anton. gain. Azpi eta gainak hartuak ditu. Behiak mihi azpia hantua duenean zer egin behar den. Itsasontziari azpiak garbitu. Mendiak azpietatik zulatu dituzte alderdi batetik besteraino.

gainak hartu 3: Deia (“Lantzean-lantzean laino txiki batek tontortxoak estaltzen ditu, edota hodei ilunek gainak hartu, baina orduak aurrera egin ahala zerua dirdiratsuago bilakatzen da, erabat oskarbi jartzeraino”), Berria (“Gainak hartuta, uxatuta, elkarri keinu isila egin eta badoaz”), EiTB (“Urtebete urak gainak hartu zituenetik”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

gainak hartu 2, Koldo Izagirre (“Ahotsik amultsuena atera nuen, gainak hartuta nengoen”).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adibide gisa jasoa dago jada, baina komeni da gain sarreran ere jasotzea adibide argiago bat.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

Adibide gisa jasotzekoa gain sarreran.

Forma batek ez d(it)uen adiera(k)

ez da azalera>-ren parekoa

Euskaltzaindiaren Arauak

gainazpikatu, gainazpika, gainazpikatzen. du ad.

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

gainazpikatu, gainazpika, gainazpikatzen

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Batasuna egiteko bidea eskaintzen duen forma

Ik. gainbegiratu.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

9 ager. dira (Ibiñ 1, Mde 2, MEIG 6); horietan a) izenak 6: gain-begiratu 3 (Ibiñ Virgil: "Gain-begiratu bat emaiozu nekazarien menpean ezita dagoen munduari"; MEIG IV: "Ahoz aho erabili den tradizio horrek [...] merezi luke, nik uste, gain-begiratu bat edo beste baino gehixeago"; MIH: "Aski da inguruetara gain-begiratu bat edo beste zabaltzea"); gainbegiratu 2 (Mde Pr: "Zer irakasten digu gainbegiratu horrek?"; MEIG VI: "Komeni izango da agian Altubek ere gainbegiratu bat egiten dion gertakari hura aipatzea"); ik. OEH argitaratuan gainera EgutAr 1963 (ap. DRA: "Gainbegiratu daigun Arantzazuko kondaira"); gainbegitu 1 (MEIG III: "Gainbegitu kritikua, sarrera eta oarrak"); b) aditzak gainbegiratu 3 (Mde Pr: "Psikologi gaindiko gertakari nausienak gainbegiratu ondoren"; MEIG IV: "Gaiak ere, lehen gainbegiratu ditugun gure ondasunen neurri murritzean, badute aldea batzuetarik besteetara"; MEIG VI: "Aski da maizenik hiruzpalau aldizkari gainbegiratzea").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

a) izenak: gainbegirada EB 8: Natur/6 ("irakasleak gainbegirada bat eman beharko bait dio"); LanIntel ("Hiztegia begiratzea, berrikuskatzea, liburuan datu bat aurkitzea etab. testuari gainbegirada azkarra emanez egin daiteke"); X. Olarra ("Gelari gainbegirada bat bota zion"); Hizkuntza/6 ("Testuari gainbegirada bat emanez, esan zeren berri ematen duen"); Txiliku ("marrazkiari egindako gainbegirada batek bere atentzio osoa eskatu zion"); Deia 1991 ("erabileraren 'termometroari' gainbegirada emanez kezka berehala sortzen da"); A. Urretavizcaya ("lehenengo gainbegiradak adierazi zidan idatzitakoaren balioa"); Egunk 1993 ("Sailkapen nagusiari gainbegirada emanez, Zullek 1.05 minutuko aldea ateratzen dio Romingerri"); gainbegiraketa EB 2: Zutabe 1993 ("Irakasleen prestakuntzan gainbegiraketa egiteko eta feedbacka emateko erak"); G. Piedra ("Benazko gaitze-ahalegin honekin batera gainbegiraketa iraunkorra ere egin beharko da"); gainbegiratu (eta gain b., gain-b. bana) 7: G 3 (Vill 2: "Gain begiratu bat eman", "Irakurleak ba-du emen gure literaturaren gain-begiratu oso, zeatz eta orokorra"; G. Ansola: "Luzarora eta erabaterako gainbegiratuan"), EB 4 (I. Baztarrika: "aurrera gainbegiratu bat ematea"; UZEI: "Artearen historiari gainbegiratu bat emanez"; I. Segurola: "zentzu-adimenen korde-galtze eta itzalialdien gainbegiratu eta azterketa"; NZ: "Landareen eboluzioan gainbegiratu bat emanez gero"); cf. gainera gainbegiratzaile 2 (Vill: "lan hau guztiona da eta ez Euskaltzaindiarena bakarrik, nahiz eta bera izan gainbegiratzaile"; J.M. Irigoien: "morala eta ohitura onen zaintzaile, keinu eta mugimendu ororen gainbegiratzaile") eta gainbegirale 1 (G. Piedra: "koordinatzaile eta gainbegirale ekipoak prestatutakoan..."); b) aditzak: gainbegiratu EB 11: B. Urkizu ("Irakaslearen zeregina ez zen irakastea izan, baizik eta galderei erantzutea, oharrak ematea, gainbegiratzea eta ikastea ahalbidera zitzaketen materialak eman eta giroa moldatzea"); EtxegintzaOztopoak 1984 2 (adib.: "ontzat emandako edo gainbegiratutako egitasmoentzako"); M. Zalbide ("Txosten guzti-guztiak irakurtzeko astirik izan ez badut ere gehienak gainbegiratu ditut"); Egin 1986 ("abisua luzatu dute agian erdiguneko zenbait leku itxi eta ehunda hamar enpresa gainbegiratuko dituztela"); EHAA 1988 ("Lanak bukatuko direnean, aditzera emango diote onuradunek Arrantzu Zuzendaritzari, gainbegira ditzan"); UnescoAlb 1989 2 (adib.: "nire maisuak filosofia, historia eta literatura ikasi zituen, eta historiako liburu asko gainbegiratu omen zituen"); AEK ("Hartu eta gainbegiratu"); J. Garzia ("horrek eskaini dit abagadune eta egokiera bere eskuko oharrak ere gainbegiratzeko"); Amerikaren aurkikuntza ("Bere anaiak ere bidali zituen hondartzara inolako lapurretarik egiten ez zela gainbegiratzeko").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

gainbegirada : AB50 1 ('aprobación'); gainbegirakada : AB50 1 ('vistazo'); gainbegiraketa : HiztEn; gainbegirale : AB38 1 ('supervisor'), HiztEn, Euskalterm 6 ('supervisor, -a'); gainbegiraletza : Euskalterm 1 (gainbegirada sinonimoarekin); gainbegiratu : DFrec 2, AB38 4 (2 'ojear', 1 'vistazo', 1 'ojeada'), AB50 1 (gain begiratu: 'vistazo'), HiztEn, LurE, Euskalterm 3 (hauetan hezkuntza g.: 'educación supervisada'); gainbegiratzaile : AB50 1 ('supervisor'), Euskalterm 1 (elkarrizketa g.: supervisor del diálogo); gainbegiratze : LurE, Euskalterm 3 (hauetan 1 gainbegirapen sinonimoarekin: 'supervisión').

Sektore jakin bateko informazioa

BarnErrot: "Gainbegiralea: Supervisor".

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

gainbegira : Casve EF; gainbegiraketa : HiruMila, ElhHizt ('supervisión'), Casve EF; gain-begiraldi : PMuj DVC (1 atalayamiento; 2 supervisión); gainbegirale : HiruMila, ElhHizt ('supervisor, -a'); gain-begirari : PMuj DVC (oteador, ra); gainbegiratu : EuskHizt (1952. gaingiroki begiratu), HiruMila, ElhHizt (1 ad. supervisar, inspeccionar, revisar; 2 ad. repasar, ojear, echar un vistazo, mirar superficialmente; 3 iz. ojeada, vistazo, mirada rápida, repaso; 4 iz. supervisión), EskolaHE (ad. eta iz.), Lur EG/CE eta EF/FE, DRA, PMuj DVC (gain-begiratu: 1 ojear por encima, otear, mirar desde lo alto, supervisar, atalayar; 2 (subst.) ojeada, mirada rápida, vistazo; 3 supervisión); gain-begiratzaile : PMuj DVC (supervisor); gainbegiratze : EuskHizt, HiruMila // Ez dugu aurkitu ap. HaizeG BF, Lh DBF.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

Erdal supervisar / superviser formen ordainak: gainbegiratu , ikuskatu : HiruMila, ElhHizt, Lur EG/CE eta EF/FE // XarHizt: gainbegiratu // Casve FE: begia eman, begistatü, arrikusi // Ez dugu aurkitu ap. HaizeG FB, T-L LBF, PMuj DCV, Azkue Aurkibidea.

Zerrenda osagarriak

BarnErrot: "Gainbegiralea: Supervisor".

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-le/-tzaile (cf. begirale arautua).

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: 0

LB: 54; ETC: 74.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Elhuyar: 0, Adorez: 0, Labayru: 0; NolaErran: 0 / Euskalterm: 0

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabilia eta jasotzekoa.

gainbegiratze 5: Jakes Goikoetxea (“guztiek gainbegiratze eta araudi egokiaren menpe egon behar dute”), Berria 3 (“gainbegiratze gehiago eginez”, “bere ibilbide politikoaren inguruko gainbegiratzea egin du Sastrek”, “askotan gainbegiratzetik kanpo daude”), Jon Berastegi (“familiaren gainbegiratze urria edo gabezia”). // gainbegiratze 97: Berria 24 (“Bundestagek lege bat onartu zuen atzo, Alemaniak bankuen gainbegiratzea Europako Banku Zentralaren esku utzi ahal izateko. Urtebete barru hasiko da EBZ gainbegiratze lanetan”), Deustuko Unibertsitatea (“Gainbegiratze eta koordinazio hori Konstituzio Auzitegiak ere aztertu ditu irailaren 15eko 157/1988 epaian”), Euskal Herriko Agintaritza 2 (“Babesletzaren gainbegiratze- eta ikuskatze eginkizuna behin eta berriz oztopatzea”), EiTB 6 (“Baina jarrera ezberdinak dituzte Estatuek. Horrela, Obamaren Administrazioak laguntza fiskalen alde egingo du eta Europako herrialde gehienak, ostera, eustearen alde agertuko dira. Frantziak eta Alemaniak eskaera konkretu eta berehalakoak dituzte gainbegiratze arloan”), Elhuyar (“Teknika aurreratu ahala, gero eta ataza konplexuagoak hartu ahal izango dituzte bere gain, eta gainbegiratze gutxiago beharko dute”), Espainiako Gobernua 56 (“Balore Merkatuaren Batzorde Nazionalak Energia Elektrikoaren Merkatu Iberiarreko agintaritza gainbegiraleei eta Espainiako agintaritza gainbegiraleei energiaren arloan eta ematen dizkien eta aipatu merkatu horien ikuskapenerako beren gainbegiratze- eginkizuna betetzeko haiek beharrezkoak dituzten informazioa”), Laneki 4 (“Horrez gain, kostu dokumentua baliagarria da gainbegiratze eta kontrol ekonomikorako, eta iparrorratzaren antzeko funtzioa du, aldi jakinetan establezimenduak izan duen bidea zuzena den edo ez aztertzeko”), UEU 2 (“Garapen bidean dauden estatuek kooperatibetan betetzen dituzten funtzioak sustapen eta gainbegiratze kontzeptuen artean mugitzen dira”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: gainbegiratze 3: Berria (“Federazioaren gainbegiratzea ezinbestekoa da”, “gainbegiratze lanak”), Josu Zabaleta (“alor guztien gainbegiratze bat”). // gainbegiratze 3: Berria 2 (“Horregatik, senitartekoek adinekoak nola zaindu ikasi behar dute Sanchezen arabera: «Etxeetan izango dituzten zainketen plangintza, koordinazioa eta gainbegiratze lanak erizainek egin behar dituzte”), Josu Zabaleta (“Pertsona baten barne hegaldi bat da, nortasunak dituen alor guztien gainbegiratze bat, niaren eraikuntza bide bat, etika baten eraikuntza bide bat, La Rochefoucauldena esango litzatekeen estilo trinko eta soildu batean”).

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu gainbegiratze formarik.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Eratorri hiztegi-sarrerarik ez dagokiona

-tze.

Eratorri-konposatu baztertzekoa da, lehiakide hedatuagoa duenez

aski da gainbegiratu, gainbegirada arautuak.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Ez dago ekintza adierazteko eratorririk, eta erabili da. Jaso liteke.

Euskaltzaindiaren Arauak

iz.: erromatar inperioaren gainbehera.

Kategoria

iz. (nahasgarri gerta daitekeen arren, bitasun grafikoa mantentzea hobetsi da, iz. loturik eta postposizioa bi hitzetan idatziz)

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

Erromatar inperioaren gainbehera

Ongi eratua da

nahiz lexia izan, ongi eratua baitago

Euskaltzaindiaren Arauak

iz. eta izond. / AS: -n gaindi postpos.: elkarrekin zebiltzan Galilean gaindi; -z gaindi postpos., gaindi egin.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

bi sarreratan banatzea proposatuz: "gaindi 1 adlag. 'barrena, zehar'" eta AS arautuak, eta AS berria gehituz: gaindiko ; eta "gaindi 2 iz. 1 'gaindidura'. 2 Zub. 'aldea'" eta AS berria: gaindi izan .

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

-z gaindi; gaindi egin

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

Elkarrekin zebiltzan Galilean gaindi

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH: AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: AS / EuskHizt: - / HiztEn: AS / LurE: AS / ElhHizt: - / EskolaHE: AS

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

gaindi 2 sarrerari dagokion azpisarrera.

Aditz-erregimena

da/du ad.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Maiztasuna

g.er.

Euskaltzaindiaren Arauak

gaindiarazi, gaindiaraz, gaindiarazten. Ipar. du ad.

Partizipio-marken araberako eratorri-konposatuak

-i(tu)+d-

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Ongi eratua da

forma berri egokia.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-ezin.

Kategoria

izond.

Euskaltzaindiaren Arauak

adlag.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

gaindika(tu), gaindikatzen.

Aditz-erregimena

du ad.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Atzizkien araberako erabakiak

-kin.

Kategoria

iz.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

soberakina.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH: AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: adib. / EuskHizt: AS / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-ko.

Kategoria

izlag.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

gaindi sarrerari dagokion azpisarrera.

Euskaltzaindiaren Arauak

: gainditu, gaindi(tu), gainditzen. du ad.

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

gainditu, gaindi(tu), gainditzen

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua/ HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-tze.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ikus OEH argitaratuan gaindiz, gaindiz joan, gaindizka sarrera-azpisarrerak; lekukotasunak, llabur: gaindiz : He; Lg I; Gy; Hb Esk 2; Gy Visites; Hb Egia; Zby RIEV; gaindiz joan : He; Gy; Monho; gaindizka : Hb Esk; HeH; Zby RIEV 2; Arb Igand; Ir YKBiz; Or Eus; Lf ELit.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

ager. banakoak dira gaindiz IE (Leon: "Uholde baten pare orai bekatuak / Gaindiz bazter guziak ditu hondatuak") eta gaindiz gaindi (Salmoak #mdash# gipuzkerazko egokitzapena: "Ixurtzen duzu / nere burura / usai ezti, / basoan badut / gaindiz gaindi").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

gaindiz : HiztEn, LurE (gaindika, gainezka); gaindizka : LurE (AS: gaindika) // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

gaindiz egin : DRA (desbordar, rebosar); gaindiz : EuskHizt, HiruMila (1 de sobra, en exceso; 2 por las alturas, por las cumbres), ElhHizt (rebosando, desbordando, rebasando; a rebosar), EskolaHE, HaizeG BF (par les sommets, en débordant), Lh DBF (1 par les sommets; 2 par-dessus bords), DRA (1 de sobra, en exceso; 2 por las alturas), PMuj DVC (1 rebosando, rebosante; 2 con creces, ampliamente); gaindizka : EuskHizt, ElhHizt (rebosando, desbordando; a colmar, a punto de salirse), EskolaHE (AS), Lur EF/FE (1 débordant; 2 en grande quantité), HaizeG BF (par dessus bord), Lh DBF (1 par les sommets; 2 par-dessus bords; 3 avantageusement), DRA (1 rebosando; 2 ventajosamente; 3 por las alturas), PMuj DVC (1 excesivamente; 2 colmadamente; 3 exageradamente; 4 rebasando; 5 ventajosamente; 6 con creces; 7 gaindizka egin: desbordar); gaindizkako : HaizeG BF (excessif), Lh DBF (1 ce qui est le résultat d'un débordement, d'une effusion; 2 excessif), DRA (superabundante), PMuj DVC (1 sobrante; 2 rebosante; 3 excesivo); gaindizkatu : PMuj DVC (colmar); gaindizki : DRA (superabundantemente), Lh DBF (exessivement), PMuj DVC (excesivamente); gaindizko : HaizeG BF (excédent), DRA (1 excesivo; 2 superfluo), PMuj DVC (1 remanente; 2 excesivo; 3 inmódico; 4 élite; 5 primoroso; 6 superfluidad) // Ez dugu aurkitu ap. Lur EG/CE eta Casve EF.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Gaur erabiltzen den ikusiko da aurrenik

erabiltzen al da gaur?

Kategoria

adlag.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Maiztasuna

g.g.er.

Kategoria

iz.

Euskaltzaindiaren Arauak

gaindu, gain(du), gaintzen. du ad. h. gainditu.

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

gaindu, gain(du), gaintzen

Zerrendakoa markatua edo erabilera urriagokoa da

Ik. gainditu

OEHko datuak [laburduren azalpena]

gain-egitura EB 1: MEIG IV ("Ikertzekoa litzateke, ordea, esaera horien egitura, gaia ez ezik, eta ez naiz gain-egituraz soil-soilik ari").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

EB dira gainegitura (eta gain-egitura 1) 9: J.M. Lekuona ("Gain-egiturekiko fiakaiztasuna agertuz, eta hurbileko gauza arruntetaz baliatuz jasoriko unibertsua"); M. Pagola 2 (adib.: "kontradikzioaren eta gainegitura-azpiegituraren interpretapen estrukturala"); J.K. Arbilla 5 (adib.: "aditz forma hauek gainegitura narratiboaren fase ezberdinak mugatzen laguntzen dutela ikusi izan da", "Testu txertatuen (TT) agerpena gainegituraren faseetan"); J. Sarrionandia ("Artea, gizarte egituran, gainegitura da"); eta gainestruktura (eta gain-estruktura 1) 3: Lan Kide Aurrezkia 1977 ("gain-estrukturako erakunde batzuen laguntasunari esker aurrera eraman da"); Hitz 1974 ("Bilinguismoak gainestruktura bezala funtzionatu eta funtzionatzen bait du"); J.L. Arriaga ("Gainestruktura bat bezala? Kulturadun erromatarrentzat ez baina herritar askorentzat bai").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

gainegitura : AB50 2, HiztEn, Euskalterm 10 (hauetan g. estatal, g. ideologiko, gainegiturako bizkar, gainegiturazko ekipamendu kolektibo, g. juridiko-politiko, gainegiturazko erakunde, gainegiturazko); gainestruktura : DFrec 1 // Ez dugu aurkitu ap. AB38, LurE.