230 emaitza gai bilaketarentzat - [101 - 200] bistaratzen.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArauB |
gainkatu, gainka(tu), gainkatzen. du ad. `arra emearen gainean jarri'.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z7:HBL | 2014-09-09 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
LBeh (2014-04-03): gainkostu 52: Elhuyar (gaur atzerapena eta gainkostua dena, etorkizunean esperientzia eta erraztasun bilakatuko da), Consumer (Begien bistakoa da aipatu hiriburuetan bururatzen zaigun edo ospitalean eskaintzen diguten lehendabiziko ehorzketa etxera jotzeak gainkostu nabarmena ekar diezagukeela), Berria 46 (adib.: Gainkostua are eta handiagoa izango denez, hari aurre egiteko beste moduren bat bilatu beharko du Aldundiak, eta ez du baztertu Vital Kutxari beste mailegu bat eskatzea), Jakin 2 (adib.: titulatuak enpresetan hasten ziren unean ekin behar izaten zioten benetako prestakuntza errealari, horrek enpresa eta estatuari zekarzkion gainkostuekin), DiarioVasco 2 (adib.: haur bakoitzaren janari gainkostua 6koa izango zela jakinik, honen balorazioa eskatzen zuena).
EPG: gainkostu 6: Berria (adib.: Arabako Biltzar Nagusietako batzorde batek ikertuko du AP-1 autobidearen gainkostua).
BerriaEL2013: -.
es sobrecoste / fr ?: Elhuyar: - / Nolaerran: - / Zehazki: - / Labayru: - / Adorez5000: gainkostu.
Adierazle egokia da, eta erabilia.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArauB | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:HBB | 1994-09-07 | Bigarren mailan onartzekoa |
Gip. eta Naf. h. gainerakoan / AS: gainontzeko Gip. eta Naf. h. gainerako.
Gip. Ik. gainerakoan
- [E124]: "gainontzean/gainotzeko: forma hauek erabat dialektal eta irregularrak dira (< gain(er)ontzeko), eta aho bidez, komunikabideetako esatari gipuzkoarren eraginez, oraintsu barreiatuak. Horiek gaitzetsi gabe, askoz ere normalagoak ditugu gainerako(an) modukoak" (1995-06-16)
- [E301]: [nire ustez kentzekoa da] (1995-04-18)
- [E210]: Proposamena: bidaltze-ohar barik, gainontzean eta gainerakoan sinonimo gisa zerrendaturik (gainontzeko azpisarrerarekin ere, berdin).
- Erabakia: (H2.2 / 2009-10-05): Bere horretan utziko da lehen itzulian erabakia.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArauB | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:EEBS:05 | 1994-09-07 | Bigarren mailan onartzekoa |
AS: Gip. eta Naf. h. gainerako.
Gip. Ik. gainerako
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z11: LBeh77 | 2022-07-19 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Ez dugu aurkitu.
LB: 77; ETC: 9
Elhuyar: 0, Adorez: 0, Labayru: gainpisu sobrecarga, sobrepeso; NolaErran: 0 / Euskalterm: gainpisu (Med. Termino onartua; sobrepeso).
es sobrepeso / fr surcharge, surpoids: Elhuyar: 1 gehiegizko pisu, gainkarga, gehiegizko karga; 2 (pertsonei buruz) gehiegizko pisu / Adorez: gainkarga, gainzama, gehiegizko pisu / Labayru: gainkarga, gainzama, zamagain, pisugain / NolaErran: gainkarga, gehiegizko karga, zama soberakin, gehiegizko pisu, pisu soberakin.
Erabilia eta jasotzekoa dagokion markarekin. Bide batez gehiegizko pisu ere jasotzea proposatu da.
Med.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4B:EEBS:004 | 2003-03-12 | Lantaldeak erabaki gabe utzia |
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z6:LBeh | 2011-04-12 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Ez dugu aurkitu.
gainpopulatu 1, I. Tapia ("Tarrouk osatutako talde batzuk prebentziorako laguntza lanetan ziharduten gainpopulatutako auzoetan"); gainpopulazio 4: J.R. Aizpurua 3 ("Sarrera honen bidez gainpopulazioaren inguruko arazoen egoera bi hitzetara laburtu nahi izan da", "Orain arte gainpopulazioan eragina duten faktore nagusiak aztertu ditugu [...] Gainpopulazioa arazo izan ez dadin edota ahalik eta razionalena izan dadin aipatu bi faktoreen inguruan zenbait gomendio eman da"), Elhuyar ("Ingurune berri honen eta urbanizatzearen efektu sekundarioen [hirien hazkunde anarkiko, gainpopulazio eta era guztietako poluzioaren] eraginez hirietako biztanleen portaera eta baloreak aldatu egiten dira").
gainpopulatu : HiztEn // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, LurE, Euskalterm.
gainpopulatu : ElhHizt (superpoblado, -a), HiruMila (superpoblarse); gainpopulazio : ElhHizt (superpoblación) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.
Erdal superpoblación / surpeuplement, surpopulation formen ordainak: gainpopulazio, superpopulazio : ElhHizt - HiruMila // Casve FE: jentetze, jentezione / Ø // Ez dugu aurkitu ap. HiztHand, Lur EG/CE eta EF/FE, XarHizt, HaizeG FB, T-L LFB, PMuj DCV.
fr (DLLF): surpeuplement, surpopulation; en (Collins): overpopulation, excess of population; overcrosing, congestion; de (Langenscheidts): Übervölkerung // Ez dugu aurkitu ap. it (S. Carbonell).
LBeh (2011-03-03): gainpopulazio 3 ager.: Angel Erro (Krisi honek ekarriko duen, edo 2012rako kalkulatzen den lurraren gainpopulazioak), Zigor Aldama (Gainpopulazioak gehiegikeriak dakartza berekin), EiTB.com (zailtasunak handitu dira munduak jasaten duen gainpopulazioarekin).
EPG: gainpopulazio 6: Edu Lartzanguren (Begi bistakoa da, gainpopulazioaren edo desagerpenaren artean mugitu beharrean, egokiena ugaltze-tasa emakumeko bi umekoa izatea dela), Berria (Espetxeen atalean, arazorik nagusia espetxeetan dagoen gainpopulazioa dela aipatzen du, eta horri irtenbidea emateko eskatzen du), Iñaki Mendiguren (Gainpopulazioaren sendabide tradizionala goseari, izurriari, desordena zibilari eta gerrari biztanleria murrizten uztea zen), Juan Garzia (Eta inork ez zezakeen susma, orobat, XIX. mendearen amaieratik medikuntza eta osasun publikoa hain bizkor eta hain zabal hedatu izanak munduaren halako gainpopulaziora ekarriko gintuenik, horixe izaki gure planetarentzat mehatxurik larrienetarikoa), Xabier Olarra (Lurraren gainpopulazioaren zentzu zorrotz-zorrotz eta berariaz aplikatua), Karlos Linazasoro (Desagertu egingo garela gaur bihar baino lehenago, gainpopulazioaren eraginez.).
EIH: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -
ez dago kalkoaren premiarik, lantaldearen ustez, eta egokiagoak dira gehiegizko populazio bezalakoak.
ongi eratua eta erabilia (adibidez, Ekologian).
- [E208]: ez ditugu zertan hitz hauek zokoratu behar, inguruko kultur hizkuntzetan kontzeptu erabat finkatuak adierazteko erabiltzen diren kideen antzekoak. Horien ordez proposatzen direnak, azken buruan, azalpenak dira eta, esaldi osoak moldatzean, ez dira hitz elkartuak bezain erosoak izaten. Nik biak utziko nituzke.
- [E123]: XX. Mendeko euskararen corpus estatistikoan ageri da, baina ez da gehiegi erabili. Beharbada onena, sartu gabe utzi, eta, egin behar badu, egingo du bidea.
- Erabakia: (H2.2 / 2009-10-05): Kendu lerroa (ez dago aipatu beharrik, hobeto errotzen ez den artean).
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z6:LBeh | 2013-10-08 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
LBeh (2013-06-10): gainsari 117: Berria 83 (adib.: AIG aseguru etxeko zuzendariek jasotako 165 milioi dolarreko gainsariak «lotsagarriak» direla adierazi du Barack Obama AEBetako presidenteak), EiTB 34 (adib.: Saxo Bank taldeko daniarrak esprintean irabazi du hirugarren etapa eta maillot arrosa berriz ere jantzi du gainsariei esker).
EPG: gainsari 50, Berria (adib.: Gaur hasiko da, erlojupekorik gabe, baina gainsariekin, Jacksche eta Rebellin gainsarien borrokan sartu ziren, eta liderra irten zen garaile).
adierazle egokia da, eta horren premia dago.
iz.
1 iz.: 165 milioi dolarreko gainsariak lotsagarriak direla adierazi du presidenteak; 2. iz. Kirol. denbora-saria.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 1999-06-15 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Hiztegi Batuko Lantaldea: | ZS:HBL | 2007-12-11 |
ik. informazioa s.u. gaintiar.
Lantaldeak proposatua du bigarren itzulikoetan.
HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -
-tar/-tiar: -tar dagokio, a) iz. delako; b) Ipar. eta Heg. delako.
-tar osaerakoak.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z10: LBeh87 | 2020-09-29 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Ez dugu aurkitu gaintentsio formarik.
gaintentsio 85: Elhuyar 2 (Sistemaren funtzionamendu maila kaskartzeaz gain, ezer egin ezean, hutsegite egoera horiek arriskuan jartzen dute sistemaren osotasuna, gaintentsioak gertatzen baitira bihurgailuan), Laneki 83 (Gaintentsioen kontrako babesa); gain-tentsio 1, Laneki (Telefono linean izandako gain tentsioen kasuan sistema hondatzea galarazteko hainbat gailu existitzen dira).
Ez dugu aurkitu gaintentsio formarik.
Euskalterm: gaintentsio (es sobretensión; Merkat. (TN); Fis.).
es sobretensión / fr surtension: Adorez: (Electr.) gaintentsio / Elhuyar: (Fis) gaintentsio / Labayru: (Elektron) gaintentsio / Zehazki: (Elek) gaintentsio / NolaErran: -.
Termino normalizatua da, eta jasotzekoa izan liteke.
Elektr.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 1999-06-15 | Lantaldeak baztertua, eta beste batez ordezkatzekoa |
HLEH-EuskHizt: † Ik. gaindi / HiztEn: Ik. gaindi 1 / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -
Ik. gaindi.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:IrEm | 1999-06-15 | Lantaldeak baztertua, eta beste batez ordezkatzekoa |
Ez dugu aurkitu ez OEHn ez EEBSn, ez ap. DFrec, AB38, AB50, HiztEn, LurE, Euskalterm, eta HezkAdmin, LurraldeAntol, AdminMila, EurItune.
gainzama : HiruMila ('sobrecarga'), PMuj DVC (gain-zama: 'sobrecarga'); gainzamatu : HiruMila ('sobrecargar'), PMuj DVC (gain-zamatu: 'sobrecargar') // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, ElhHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA.
Er. gabea. Ik. gainkarga (bakarra aski delakoan).
- [A108]: "Ez da baztertzekoa" (2006-06-08)
- [E123]: Zientzia eta teknologiaren corpusean bost agerraldi; Ereduzko prosa gaur, prentsan, 7 agerraldi; XX. Mendeko euskararen corpus estatitikoan ere 7 agerraldi Gainera, ezin da esan gainzama gramatikala ez denik. Proposamena: edo ez aipatu, edo gainzama gainkarga.
- Erabakia: (H2.2 / 2009-10-05): Onartu egin: «gainzama iz. 'gainkarga'».
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau71 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:HBB | 1994-09-07 | Lantaldeak besterik gabe onartua |
-n+z-
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArauB | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:HBB | 1994-09-07 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
gainzuritu, gainzuri, gainzuritzen. du ad.
gainzuritu, gainzuri, gainzuritzen
-n+z-
- [E409]: Beharrezkoa al da? Bestela ez aipatu.
- Erabakia: (H2.2 / 2009-10-05): Bere horretan utziko da lehen itzulian erabakia.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau71 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:EEBS:03 | 1994-09-07 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
- [E210]: Txostengilearekin ados, elkarketari dagokionez. Hala ere, Zuzenbidean zeharo esanguratsuak dira hitz honi lotutako zenbait adiera: gaitasun juridikoa (eskubide eta betebeharren titular izateko aukera, gizaki guztiek berez duguna, halakoak izateagatik), ezgaitasuna (inguruabar berezien ondorioz, ikuspegi juridikotik zenbait egintza eragingarritasunez burutzeko ezintasuna), edota jarduteko gaitasuna (egintza juridikoak baliozkotasunez egiteko ahalmena, orokorrean adin nagusitasunarekin eskuratzen dena). Beharbada, azpisarrera edo adibide moduan, egokia izan daiteke horien inguruko aipamenen bat sartzea. / Azpisarrerak (berriak): gaitasun(-)agiri / gaitasun(-)maila.
- Erabakia: (H2.2 / 2009-10-05): Bere horretan utziko da oraingoz lehen itzulian erabakia, eta Zuz. arloko forma berezietan ikusiko dira gainerakoak.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | UF (IZE+ADI) | 2023-02-14 | Azpisarrera gisa onartzekoa |
Ohiko lexiaren atalean jasotzekoa da.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | UF (IZE+ADI) | 2023-02-14 | Azpisarrera gisa onartzekoa |
Ohiko lexiaren atalean jasotzekoa da.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z2:Merkat | 1994-09-07 | Lantaldeak baztertua, eta beste batez ordezkatzekoa |
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 1999-06-15 | Lantaldearen ustez aipatu gabe uztekoa |
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z6:LBeh | 2011-10-18 | Lantaldearen ustez aipatu gabe uztekoa |
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z11: LBeh77 | 2022-12-13 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Ez dugu aurkitu.
gaitegi 4 aldiz jaso da: a) 'biltegia' adierako 1, B: Angosto'ko AB ("Gudaldietako jazoera garratzak eskatzen ebenean, gaisotegi ori odol-gaitegi biurtzen zan"); b) 'gai-zerrenda' adierako 3, EB: EHAA 1993 (adib.: "Derrigorrezkoa eta kanporatzailea, deialdi honen eranskineko gaitegiaren lehenengo atalekoen artetik azarean ateratako 2 gai garatu beharko dira, gehien dela lau orduren buruan").
Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, HiztEn, LurE, Euskalterm.
gaitegi : HiruMila ('almacén'), Casve EF ('dépôt') // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, ElhHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.
gaitegi 6: Gorka Bereziartua, Eihartze Aramendia, Raul Martinez 2, EiTB 2. // LB: 77; ETC: 280.
EPG: gaitegi 6: Berria 4, Txema Ramirez de la Piscina, Juan Garzia.
Elhuyar: gaitegi iz. temario / Adorez: gaitegi e. biltegi / Labayru: - / NolaErran: - // Euskalterm: -.
es temario / fr programme: Elhuyar: ikasgai-zerrenda, gai-zerrenda, gaitegi / Adorez: ikasgai-zerrenda, gai-zerrenda, aztergaiak, gai-aurkibide / Labayru: aztergai, ikas(gai)-zerrenda.
biltegi, gaitegi
gaitegi* e. biltegi
HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -
-tegi.
ez dago horren premiarik.
Badirudi indarra hartu duen hitza dela. Ondo eratua da eta jasotzekoa.
biltegi da hedatu-nagusitua
- Erabakia: EBB (1997-03): kendu egin da.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:EEBS:24 | 1999-06-15 | Lantaldeak besterik gabe onartua |
Ik. OEH argitaratuan gaitari testu-lekukotasunik gabea.
gaitero (eta gaiteru 1) 11 aldiz ageri da, G-IE-EB: Latxaga: "Fermin Benanzio Salanueba gaiteruaren paperetan arkitu du azkenean"; Izeta 2, adib.: "Goizean Meza Nausia eta ondotik eta eliza berean Iruñeko gaiteroak arizanak dira soñualdi eder bat eskeinirik"; Ttipi-ttapa 3, adib.: "Egun guzian Tolosako Neka-Ezinak txaranga karrikak animatzen arituko zaigu, baita Baigorriko gaiteroak ere"; MAtx: "30 gaiterok hartzen dute parte"; VozEusk 1984: "herriko kaletan zehar, txaranga, gaiteroak, txistulariak, ugari izango dira"; HerrizH 1988 2, adib.: "sekulan Aiherran izan ez den banda edo txaranga bat ere izan behar ginuke bai eta gaiteroak"; Amaiur 1986: "Beraz, berriketa eta erakusketa mahaiak, kirol joko ikusgarriak, musika taldeak, txarangak, gaiteroak, trikitilariak, rokeroak... dena elkarturik egun honetan".
gaitajole : HiztEn; gaitari : AB50 1; gaitero : DFrec 7, AB50 1, HiztEn (1 Nafarroako dultzaineroa; 2 ik. gaitajole) // Ez dugu aurkitu ap. AB38, LurE, Euskalterm.
gaitari : ElhHizt (1 en Navarra, dulzainero, -a; 2 ik. gaitajole), DRA, PMuj DVC; gaitero : HiruMila, ElhHizt (1 gaitero; 2 ik. gaitari) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF.
HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -
-ari/-ero.
- [E208]: ez dakit zergatik hitz berriak egiteko geure hizkuntzak berezkoa duen ahalmena zokoratu behar dugun azken orduko erdarakada baten mesedetan. Zer problema dugu, musika-tresnen jotzaileekin egin ohi denez, gaita hitzari (l)ari eransteko, gaitari eginez, ohiko txistulari, albokari, txirulari eta abarren bidetik?
- Erabakia: (H2.2 / 2009-10-19): Bere horretan jasoko da lantaldearen proposamena, gaitero baita formarik hedatuena, eta alde handiarekin, bai Hegoaldean eta bai Iparraldean.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArauB | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:EEBS:10 | 1994-09-07 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
: gaitu, gai(tu), gaitzen. da/du ad.
gaitu, gai(tu), gaitzen
- [E210]: Ados lantaldearen proposamenarekin.
- Erabakia: (H2.2 / 2009-10-05): Bere horretan utziko da lehen itzulian erabakia.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArauB | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:HBB | 1994-09-07 | Azpisarrera gisa onartzekoa |
AS: adlag.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau71 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:HBB | 1994-09-07 | Azpisarrera gisa onartzekoa |
AS: adlag.
lotu/bereiz ematekoa den ikus
- [E124]: "adberbio balioko esaldi egina da eta ia beti loturik azaltzen da, artikulurik eta mugatzailerik gabe" (1995-06-16)
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 1999-06-15 | Azpisarrera gisa onartzekoa |
-erraile.
gaitz 1 sarrerari dagokion azpisarrera.
iz.
Ipar.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArauB |
AS: gaitz erran, gaitz erraten. Ipar.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArauB |
AS: gaitz esan, gaitz esaten.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau71 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:HBB | 1994-09-07 | Azpisarrera gisa onartzekoa |
a) gaitzerizko 9: G 3 (Ub, adib.: "Noraño igo zan Jesu Kristori bere etsaiak zioen, gorrotoa, ta gaitzerizkoa?", "Zillegi da gaitz egin digunari, gaitza biurtzea, ta arganako bekaitza, gaitzerizkoa, edo gorrotoa biotzean gordetzea?"); IE 6 (Harb: "Kaltea jendetan ager baledi nahiz bruita eta gaitzerizko ereitea da mortal"; Mat 2: "eztiogula nehori eduki behar gaitzerizkorik", "Kanpoan eta barrenean mendekatzeko desiraz eta gaitzerizkoaz betherik ibiltzea"; SP Phil 3: "bainan gaitzerizko bortitza eta heriotzerainokoa bada", "bekhatuaren gaitzerizkoa, Iainkoaren ontasuna eta miserikordia baitako fidanza", "inbidia, handi-nahitasuna, gaitzerizkoa iretsi dutenek"); gaitzerizko(a) 5: IE 3 (EZ Man I, izenburu gisa; Mat: "Halakoak dira (...) bertzeren arteko gaitzerizkoak eta etsaitasunak iraungirik ahal dagiten bezanbat guztien adiskidetzera enseiatzen direnak"; ES: "Ordea badira presuna batzuek asko-orduz jakin gabe zer irakurtzen duten, (...) berehala arbujatzen, edo onhesten baitute Autoraren alderat duketen gaitzerizkoaren, edo onheritzkoaren eredura"); EB 2 (MEIG: "Ez du gaitzerizkoa, edo uste txarra, inoiz ixilik eduki"; Arti Tobera: "gorrotoa eta gaitzerizkoa"); gaitzerizkoa IE 20: Ax 19 (adib. "Landarea zuhaitz bezala, haserretasuna ere egiten da gaitzerizkoa", "gaitzerizkoa natural hunekin izan zuen amorio librea", "Badukegu etsaiaren alderakotzat gaitzerizkoa, onherizkoarekin"; Harb: "Herrarik, gaitzerizkoarik edo arrankurarik bere giristino lagunarekin duena aitzinetik baketuko da eta satisfazino emanen du"; gaitzirizko IE 2: MarIl: "ene bihotzetik khen zaitzu khirestasun, hudurik eta gaitzirizko guziak"; Arb Igand: "nere bihotzetik khen itzatzu khiratstasun eta gaitzirizko guziak"; gaitziriztekotu IE 1 (SP Phil: "kolera lagun duenean gaitzeriztekotzen da"); b) gaitz eritzi (eta gaitze-, -tsi) IE 13 (Lç 11, adib.: "gaitz eritzi draukute niri eta ene Aitari", "Zergatik hari Munduak gaitz eritzi"; SP Phil: "Baldin gure kolerak gaua ardietsten badu, eta Iguzkias sartzen bada haren gainean, zein baita Apostoluak debekatzen duena, hura gaitzeristera itzuliz gero, ezta kasik biderik geiago haren khentzeko"; ES: "eskuarak handirozki higuintzen, eta gaitzerizten duena"); gaitziritzi (eta gatx-, gaitz i.) B-G 10: 4 ad. (Mg PAb: "Baneki gatx iritxiko ez deutsudala"; VMg 2: "Ipui onek argitzen ditu Gizon, ta Andra ernegari, irritu, ta pake gutxikoak, ta beren buru, ta bizitzako atsekabeai gaitziritzirik, eriotza billa dabiltzanak", "Eskergabetasuna dala gaitziritzia beti"; Zait Plat: "Orrelako gazterik etzuen gaitzirizten Sokratek") eta 6 iz. (VMg: "Ez nuen iñor iltzen nere gogoz, ta gaitziritziz"; Gco 5, adib.: "projimoaren kontrako gaitz iritzi, gorroto edo bendekuari lekurik zere biotzean emango eztiozu", "enbidiaz, gaitz-iritziz, edo gorrotoz"); eta OEH argitaratuan gainera beste hauek: gaitz iritzi (CatOiq: "Gaitz iritzi edo gorroto diet nere pekatuai"), gatx(-)eretxi 2: Cap ("Aborrezimentuagaz eta gatxeretxiagaz"), CatBus ("Nortzuk dira Justizia gaiti persegiduak direanak? Sendo dagozanak gauza onetan mundukoen gatxeretxiakaz atzeratu baga") // Eta OEH argitaratuan gainera gaitxeriztu (He He 3,10: "Zeri dagokala gaitxeriztu baidut nazione hori"); c) gaitz erizle IE 1 (Lç: "elkharri gaitz erizle"); d) gaitz irizte G 1 (Cb EBO: "birau, ta maldizio, ezin ikusi, aserre, gorroto, ta etsaiai ez barkatu naiaren gañean, edo gaitz iriztez, edo deseozko petuen gañean"); gaitzerizte (eta -eritste, -eritzte, gaitz-e.) 15: G 1 (Vill Jaink: "alabantzak eta nere gaitz-eristeak eztute esan nai auxe besterik"); IE 13 (E: "Eztazala gaitzeriztez damna heure buruia"; Lç 7, adib.: "Hilitzekaz, gaitzerizteaz, adulterioaz", "eta eia etsaigoa eta gaitzerizte guziak utzirik"; EZ Man I: "Halaberki Karitatez berotzatzu bihotzak, Herraz eta gaitzeristez oraindaño hotzak"; SP 4, adib.: "penak eta lazeriak gatik hartaz unhatzen gara eta gaitzeristez gogozka nardaturik", "Nolako gaitzeritste ekharri diogun gure baitan (...) bekatuari"; Ox: "Ez duzue bidarritarraren bertsuetan barkoxtar Topeten kantorez hanturaz daukaten errabia, hoskin eta gaitzeristerik usnatuko"); EB 1 (MEIG: "Azkue eta Arana Goiriren on eta gaitzeriztez, baita bi nagusiren zerbitzariak ere izan zirela, Kirikiño dugula lekuko gailen"); eta OEH argitaratuan gainera: OA ("Artu dagian bertatik neuronen kontra odio edo gaitzerizteren bat"), He Phil ("Gaitzeriste arin bat edo hostasun doidoiako bat dugunean norbeiten kontra" eta "ed. 1853, 24: gaitzerizte"); e) Ik. gainera gaitz deritza , deritzo ... bezalakoak OEH argitaratuan (adib.: Lç: "Gaizki ari den guziak, gaitz daritza argiari"; RS: "Gatx ze erexkeok iñori, ta emak berea edozeini"; O Pr: "Gaitz deritzanak irri deraidik, on deritzanak hasperren") eta testu-lekukotasunik gabeko beste hauek: gaitzirizgarri , gaitzirizgarritasun , gaitzirizgune , gaitzirizkizun .
EB dira gaitzeritzi 4 (Azurm: "Hori dena abandonatzen bada, historiaren zein filosofiarekin geratu da sozialismoa, gaitzerizten jarraitzeko abertzaletasunari?"; Azurm/JMMuj: "gizona baitesteko erlijioari gaitzeritzi beharra zegoela pentsatzen bazen ere"); gaitzerizpen 1 (Azurm: "fedetatik egiten diren haren gaitz eta onerizpenak"); gaitzerizte 1 (PAlt: "mila gezur eta marmar gaixto barreiatu zen Gipuzkoan zehar eta jesuiten kontrako gaitzerizte eta gorroto itzala sortu"); gaitziritzi 1 (X. Arregi: "Hortik haren Christopher Wren arkitekto handiaren aurkako borroka, honen obra jenialenaren gaitziritzia, Londresko San Paul eliza, osoki 'gotikoa' zeritzona, hitz honek bere garaikideentzat bezala harentzat edozer gauza barbaro gustugabeko esanahi baitzuen") // Ik. gainera metahizkuntzazko beste hauek in Txill ("Beti ere kontutan hau hartuz: 'on iritzi' amar, aimer; eta 'gaitz iritzi' odiar, haïr", "Are nahasketa handiagoa 'aborrecer' artikuluan (I,7): 'te aborrezco = gaitziriztea dizut' irakurtzen dugu (gaitz irizten irakurri beharrean)".
gaitziritzi : HiztEn, Euskalterm ('gaitzetsi, gorrotatu'); gaitz iritzi : LurE (AS); gaitzirizko : HiztEn, Euskalterm 1; gaitzerizkoa : LurE; gaitzirizte : HiztEn; gaitzerizte : LurE // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50.
gaitzeritzi : Lh DBF (1 avoir de l'aversion pour, détester, haïr; 2 paraitre, sembler mauvais, mal opiner d'une chose), PMuj DVC (gaitz-eritxi: tener por malo... gaitz-eritxi: parecer mal, aborrecer; gaitz-eritzi: odiar, aborrecer...); gaitzeritsi : Lh DBF (abhorrer, haïr), DRA (aborrecer), DRA (gaitzeritxi: aborrecer); gatxeretxi : DRA (1 odio; 2 aborrecer); gaitziritzi : EuskHizt, HiruMila (aborrecer, odiar), ElhHizt (1 tener por malo; 2 condenar, aborrecer), EskolaHE (gaitz iritzi: AS), PMuj DCV (gaitz-iritzi 1: 1 tener por malo; 2 disgustar, desagradar; 3 abominar, condenar; gaitz-iritzi 2: de mala fama, mal visto); gaitzerizkoa : EuskHizt, EskolaHE, Lh DBF (1 mauvais vouloir; 2 goût, désir en général), DRA (odio; eta gaitzerizgo: aversión); gaitz-erizko : PMuj DVC (1 odio, aborrecimiento...; 2 menosprecio, desprecio); gaitzirizko : ElhHizt (Odio, aversión, aborrecimiento; resentimiento), Lh DBF (aversion, inimité, haine), PMuj DVC (malevolencia, mala voluntad...); gaitzeristeko : DRA (aborrecible); gaitzeriztekotu : DRA (hacerse odioso, aborrecible); gaitzerizte : EskolaHE, DRA (aversión), PMuj DVC (gaitz-eriste: odio, aversión, antipatía; eta gaitz-erizte: odio, detestación); gaitzirizte : EuskHizt, HiruMila (aversión), ElhHizt (Odio, aversión, aborrecimiento; resentimiento), DRA (gaitzeriste: odio); gaitzerizgarri : DRA (aborrecible) // Ez dugu aurkitu ap. Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF.
AS
lotu/bereiz ematekoa den ikus; batzordeak ez luke esapide honetarako eritzi salbuespenezkoa proposatuko, nahiz gaitzerizko forma gehiagotan ageri den.
- [I102]: "alde batetik batera behar dela uste dut, gaitziritzi. Bestaldetik, baina, lekukoak begiratuta argi dago forma hori guztiz analogikoa dela, eta benetan erabili dena eta erabiltzen gaitzeritzi dela. Nire ustez, astakeria bat da iritzi gordetzearren inoiz erabili ez diren tankera horietako formak proposatzea" (1995-06-29)
- [A106]: "Lehenago ere agertua naiz eritzi formaren alde" (1995-04-10)
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 1999-06-15 | Azpisarrera gisa onartzekoa |
Ik. OEH: AS
HLEH: - / EuskHizt: AS / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -
nahi izan.
gaitz 1 sarrerari dagokion azpisarrera.
Zah.
gaitz nahi izan bezala, gaitz desiratu, gaitz opa izan... ere ageri dira.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau71 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:HBB | 1994-09-07 | Lantaldeak besterik gabe onartua |
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 1999-06-15 | Lantaldeak besterik gabe onartua |
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: +
-tze/-kuntza.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 1999-06-15 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +
iz.
g.er.
zorigaitza.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArauB | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:HBB | 1994-09-07 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
: Ipar. izlag.: gaitzeko arrakasta izan zuen.
gaitzeko arrakasta izan zuen
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 1999-06-15 | Lantaldearen ustez aipatu gabe uztekoa |
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z9:OEH:AS | 2018-04-17 | Azpisarrera gisa onartzekoa |
OEH: GAITZERAKO a) Para mal. Zegaiti beti da leku guztietan jarraituten jakuzan gatxerako geure arerioak. Arz 28. Meditazio au [...] onerako ta gaitzerako izan diteke. Cb Eg II 10. Izanik proximuak egin daben gauzia berez bardina, nai onerako ta nai gatxerako, geijagoko bagarik juzgetia gatxerako egin dabela. fB Ic II 218. Jesusek [atzen juizioan] onerako edo gaitzerako bere epaia emateko. Lard 435. v. tbn. Ldi IL 55. Ipernukoak ere bai [biztuko dira], gaitzerako; egin zituten gaiztakerien zigorrak yasateko. Or QA 99. Orixe, onerako edo gaitzerako, euskalari trebea genduen. MIH 262. Ametsa gaitzerakoa danean askotan gertatu zaidan: "ametsetan ari ote naiz?", eta, berela esnatzen natxin. Or QA 102. Bidea, gezurraz baliatzea zilegi baldin bada (probetxugarri den gezurraz, jakina), ez da gaitzerakoa. MEIG VI 62. b) (Precedido de gen.). Para mi (tu, su, etc.) mal. Bere on-aldera Jangoikoak zuzenzen diozkan neke-tentanzak arzen ditu bear ez den aldetik eta bere gaitzerako. Mb IArg I 230. v. tbn. Cb Eg II 10 y Astar II 269 (gatxerako). Bixenta, nere gaitzerako andregai izatera iritxi ez zana. JAIraz Bizia 23. Neure burua arkitu nai dut, nere gaitzerako bada ere. Txill Let 23. Lapurreta besterik ezta zuzenbidea, beraz, adiskideen onerako ta etsaien gaitzerako, alegia. Zait Plat 95
adib: garramura iz. Bizk. Grina bizia, bereziki haragizko atseginetarakoa. Zure gorputzari gaitzerako garramura eta lera txarra galarazteko.
gaitzerako 1, Laneki (Bertan esan zioten ur horiek ez zutela balio bere gaitzerako, begietako gaixotasunetarako soilik baizik).
gaitzerako 11: Berria (Klonazio terapeutikoa: Diabetesa sendatzeko, intsulina sortzen duten zelulak sor daitezke klonaturiko zeluletatik, baita dopamina sortzen dutenak ere Parkinsonen gaitzerako), Iñaki Segurola 3 (Gizon-emakumeen izaera gaitzerakoa deklaratzen dute nola bataren hala bestearen hanka-arteek), Elizen arteko Biblia 2 (Senideok, ez izan haurren antzeko zeuen irizpideetan; gaitzerako bai, izan zaitezte haur; baina irizpideetan izan zaitezte pertsona helduak), Juan Garzia 2 (oso jite berezikoa (azpi) genero guztiz zehaztugabe horren barruan ere, nahiz oraingo irakurleari ez zaion gertatuko beharbada hain berezi, argitaratu zenetik hona Rulforen saio berritzaile eta - hitza oraindik erabilgarri bada - iraultzaileak - aldez edo moldez, onerako nahiz gaitzerako - izan dituen jarraitzaile ugariek eredu nagusietakoa bilakarazi baitute dagoeneko hori egungo idazle eta irakurleentzat), Piarres Aintziart (Ongirako edo gaitzerako), Jose Antonio Mujika (Ene gaitzerako seme), Jon Muñoz (Helarazi zion bada, bertze iritzirik gabe, segidan doakizun gutuna, bere gaitzerako balia ahal zezakeen sendabide baten gisara).
HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -
-rako librea.
Adierazle egokia da, erabilia eta azpisarrera gisa jasotzekoa.
Azpisarrera gisa jasotzekoa gaitz sarreran.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau71 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:HBB | 1994-09-07 | Lantaldeak erabaki gabe utzia |
Jas.
erregulartasunak -iriz- eskatzen du; tradizioak, aldiz, -eriz-
-go(a) forma zaharretan
- [E124]: "gaitzerizko, onerizko formak, gutxienez, beren horretan utzi beharko lirateke, duten lekukotasun nagusi eta historikoaren formarekin" (1995-06-16)
- [A106]: "Ez da maiztasun handiko hitza. Ez dut uste tradizioari eutsiz gaitzerizkoa forman emateak euskara batuaren "erregulartasuna"ri kalterik egingo dionik" (1995-04-10)
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 1999-06-15 | Lantaldeak baztertua, eta beste batez ordezkatzekoa |
HLEH: + / EuskHizt: † Ik. gaitzirizte / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: +
Ik. gaitzirizte (forma -i-duna dagokio gaitz iritzi arautuaren eratorriari).
- [E208]: Ez dago garbi zergatik, gaitzerizko onartuaren ondoren, bera bezain zahar eta jatorra den gaitzerizte orain gaitzirizte bihurtu behar dugun. Oso oker ez banago era honetara moldaturiko hitz zaharrak beren horretan uztea erabaki genuen.
- Erabakia: (H2.2 / 2009-10-05): Euskaltzainek osoko bileran erabakitzekoa (erabili, gaitzeri- formakoa erabili da; oinarriko aditza, berriz, gaitz iri- formakoa da).
- Erabakia: (Osoko Batzarra, 2010-03-26): gaitzerizte forma onartu da.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau71 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z1:BatHizt | 1994-09-07 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
gaitzeru da forma nagusia, 29 aldiz azaldua, bai IE (Lg, Dv, Barb, Zerb), bai G (AA, Or, TAg, Ir), bai EB (MEIG); gaitzuru 11 aldiz jaso da, beti IE (Lç, ChantP, Barb, Ardoy, JEtchep, Lf), eta gaitziru behin (Hb Egia).
ez da agertu.
HiztEn-LurE: gaitzeru
gaitzuru, -eru
-eru amaiera dagokio EBan, Heg. -eru / IE -eru, -iru, -uru banaketa bereko aingeru formari bezala
- [E301]: [nire ustez kentzekoa da] (1995-04-18)
- [E116]: Gaitzeru XX. mende hasierako testuetan eta zaharragotan agertzen da, galdutako beste neurriak hiztegian onartu ditugu eta horrelakoak erdal hiztegietan agertzen dira.
- Erabakia: (H2.2 / 2009-10-05): Bere horretan utziko da lehen itzulian erabakia.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau71 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:HBB | 1994-09-07 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
-ts(i)+g-
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 1999-06-15 | Lantaldeak besterik gabe onartua |
HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau71 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:HBB | 1994-09-07 | Lantaldeak besterik gabe onartua |
-ts(i)+l-
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau71 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:HBB | 1994-09-07 | Lantaldeak besterik gabe onartua |
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 1999-06-15 | Lantaldeak besterik gabe onartua |
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: -
-tze/-pen.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 1999-06-15 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -
du ad.
g.er.
gaitzetsi.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArauB | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:EEBS:06 | 1994-09-07 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
: gaitzetsi, gaitzets, gaitzesten. du ad.
gaitzetsi, gaitzets, gaitzesten
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 1999-06-15 | Azpisarrera gisa onartzekoa |
Ik. OEH: AS
HLEH: - / EuskHizt: AS / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -
-z.
gaitz sarrerari dagokion azpisarrera.
onez ez bada, gaitzez.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArauB |
Ipar. zaio ad.: deus ez zaio hain gaitzi nola eskergabekeria.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 1999-06-15 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -
gaitziaraz, gaitziarazten.
du ad.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 1999-06-15 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Corpus bietan ez dugu aurkitu; ik. OEH argitaratuan: gaitzigarri (Dv Imit ap. DRA: "Tentamenduak, gaitz eta gaitzigarri diren arren"; Prop: "Solas gaitzigarri diren arren"; Lander RIEV 1907: "Nakasta, solas irriz erraten den gaitzigarria"; Etxde Itxas: "Janari txarrak, ezetasunak, otzak, olako kartzeletan sortu oi diren nolanaiko gaitzigarriak (molestias)"); gaitzigarrikeria (Dv Dt 27,15: "Madarikatu gizona egiten duena jainko-itxura bernuzatua eta urthua, Jaunaren gaitzigarrikeria") // eta testu-lekukotasunik gabeko gaitzigarriki .
gaitzigarri : HiztEn (gaitzitzen duena), LurE (gaitzitzen duena) // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, Euskalterm.
gaitzigarri : EuskHizt (iraingarria), HiruMila (molesto, enojoso, cómodo [sic], ofensivo), ElhHizt (ofensivo, -a; indignante; molesto, -a; enojoso, -a), EskolaHE (gaitzitzen duena), Casve EF (qui déplait, offensant), Lh DBF (1 chose propre à faire qu'on soit blessé, offensé, choqué; 2 offensant), DRA (1 molestia; 2 ofensio, enojoso), PMuj DVC (1 enojoso, molesto, pesado; 2 agravioso, injurioso, ofensivo); gaitzgarri : HaizeG BF (offensant); gaitzigarriki : DRA (ofensivamente) // Ez dugu aurkitu ap. Lur EG/CE eta EF/FE.
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +
izond.
g.er.
- [E109]: sartzeko eskatu du.
- Erabakia: BAgiria (1997-04-25): 'Gaitzigarri sartzeko eskabidea ez da onartu. Batetik tradizio urria duelako eta bestetik jada gaitzitu hitza ageri delako zerrendan. Aski litzateke hori'.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z9:OEH:AS | 2018-04-17 | Adibide gisa onartzekoa |
OEH: GAITZIK GABE (Lar gaitzikbagea, Añ gatxik bagea). a) "Inocente" Lar. v. gaitzgabe. Erbia beti izan da gaitzik gabia. AB AmaE 409 (327 gatxik bagea). Aita Betikoak nola utzi zezaken bere seme gaitzik gabea alakoak eramaten? Inza Azalp 65. Gaitzik gabea gaiztoangatik. Ib. 65 (tít.). b) "Inocentemente, gaitzikbage" Lar. "Gaitz, mala intención. [...] Batere gaitzik gabe esan nion" Gketx Loiola. "Orrek gaitzipe esaten ditu gauzak (G-ãzp), batere gaitzik gabe (G-azp)" Gte Erd 217 (s.v. maliziarik gabe). c) (Lar gaitzikbagea, Añ gatxik bagea). "Inocencia, estado sin culpa" Lar
adib: ondare 1 iz. Gurasoengandik jasotzen diren ondasunen multzoa. Ik. seniparte. Oinordekoa hil dezagun, eta bere ondarea guretzat izango da. Gurasoak hilda, ondarea hiru senideek, nork bere zatia, hartu zuten. Aitak utzitako ondaretik bizi zen. 2 iz. Norbaitek une jakin batean dituen ondasunen multzoa. Seat 127aren truke eman zidaten dirua nuen ondare bakar, eta larri genbiltzan beti diruz. Galdutako ondarearen trukean, 1,6 milioi euro jaso ditu Elizak. 3 iz. Irud. Berrogei urteko diktadurak utzi digun ondare ikaragarria. 4 iz. Herri batek arbasoengandik jasotzen dituen ondasunen multzoa. Gure dantza-ondare aberatsaren hondakinak. Bazekien Eleizaldek euskarak ez zuela asabengandik zetorkion ondarea galera gaitzik gabe gorde. Ahoz eta izkribuz jaso zuen ondarearen zaintzaile leial.
gaitzik gabe 9: Consumer 7 (Iragankorrak eta gaitzik gabeak izaten dira eta ongi erantzuten dute medikuak jarritako tratamenduaren aurrean), Argia (Gaitzik gabe garbiak eta ur gehiegirik gabe haziak, kalitate goreneko igaliak dira aurtengoak), Laneki (Gainera, landutako sailaren kudeaketa sanitarioari dagokionez, sustraiak gaitzik gabe haztea funtsezkoa da sail osoaren osasungarritasunerako).
gaitzik gabe 11: Berria 3 (Arrisku jakin bat dagoen kasuetan, hainbat enbrioi ernaldu, eta soilik gaitzik gabeko ezaugarri genetikoak dituztenak aukeratzeko modua izaten dute gurasoek testen bidez), Xanti Iruretagoiena 2 (egur hori ez baita ez pipiarekin, ez eguraldiarekin eta ezta denborarekin ere hondatzen; eta lurrean sartuta ere, edo uretan murgilduta, inolako gaitzik gabe irauten du betiko, hondatu gabe), Iñaki Segurola (Honegatik edo hargatik, zerbait hartuta edo gabe, honako hau ere egona da haruntzagoko zeretaraino joateko zorian, on-gaitzik gabeko zorian), Rataplan (Raimundo zanak baliyo zuben / edozein beste bik aña / donostiar chit maitatiya zan / ta doñulari bikaña; / izketa guztiz samurdana ta / gaitzik gabeko mingaña. / ¡Zer gozua zan Donostiyari / edoski ziyon iraña!), Filosofia apaingelan (Nola damutu ahal izango zara gaitzik gabea dela irizten diozun ekintza batez?), Imanol Unzurrunzaga (Are gehiago, gaitza ezin da inola ere ongirik gabe eta ongitik kanpo izan; ongia, ordea, gaitzik gabe izan daiteke), Asisko Frantzizko (Beronek lortu zuen, gaitzik gabeko tranpatxo baten bidez baina berebiziko debozioarekin, haren saihetseko zauria ukitzea), Anton Garikano (Berriro sentitu zuen, gaitzik gabeko egia baten antzera, gizonen antzutasuna, zeren berak egiten ez bazuen inork ez baitzuen egingo, eta hartara, gelditutako erlojuari ematen zaion kolpe txikia emanez bere buruari, taupaka hasi zen familiako pultsu zaharra, erlojua tiki-taka bezala - bat, bi, hiru, bat,).
Adibide gisa jasoa dago jada, baina komeni da gaitz sarreran ere gehitzea.
Adibide gisa jasotzekoa gaitz sarreran.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z9:OEH:AS | 2018-04-17 | Adibide gisa onartzekoa |
OEH: GAITZIK GABEKO. Inocente. Gipuzkoatarren jostaldi gaitzik-gabekoakin. Izt D (ed. 1895), 3. Hitz jostallu gaitzik bageko pozkidatsuak. Izt C 229. Burniaz illak gaitzikabeko / aur kottadu ta eriak! Otag in Frantzes II 129. Gaitzik gabeko aurrari. Imaz ib. 144. Gaitzik gabeko artzai aek. Elizdo EEs 1929, 174. Oihenart eta kidekoen ibilerak gaitzik gabeko jolasak ote diren ez dakit. MIH 246. Gaitzik gabeko jentilaldi liluragarrian bizi baitziren artean. MEIG III 44.
adib: jansenista iz./adj. Jansenismoaren aldekoa. Jansenisten eta Jesusen Lagundikoen arteko borrokak. Gaitzik gabeko anitz jolas XVIII. mendean sartu zitzaigun jansenisten setak deuseztatu zituen. Jansenisten iritzi hertsiak. Heziera jansenista.
gaitzik gabeko , Argia (Teari dagokionez, berdin: ama-landarea baldin badugu, ongi kokatua baldin badago, gaitzik gabeko lurrean, ongi ureztatua, inausia, garbitua, intsektuetatik babestua bada, landare hori guztiz ongi egongo da. Haren aihenak propietatez beterik egongo dira: kolorez, gustuz, aromaz...).
gaitzik gabeko : Berria 2 (Arrisku jakin bat dagoen kasuetan, hainbat enbrioi ernaldu, eta soilik gaitzik gabeko ezaugarri genetikoak dituztenak aukeratzeko modua izaten dute gurasoek testen bidez), Iñaki Segurola (Honegatik edo hargatik, zerbait hartuta edo gabe, honako hau ere egona da haruntzagoko zeretaraino joateko zorian, on-gaitzik gabeko zorian), Rataplan (Raimundo zanak baliyo zuben / edozein beste bik aña / donostiar chit maitatiya zan / ta doñulari bikaña; / izketa guztiz samurdana ta / gaitzik gabeko mingaña. / ¡Zer gozua zan Donostiyari / edoski ziyon iraña!), Xanti Iruretagoiena (Ur korronteak eta leku irekikoak baldin badira, urak eramaten hasi aurretik begiratu eta arretaz aztertuko dira iturri horien inguruan bizi diren gizakiek zer gorpuzkera duten; eta gorputzez sendoak, kolore ederrekoak, hanketan gaitzik gabekoak, begietan gaixo-makarrik gabeak badira, ondo probatuta egongo dira urak), Asisko Frantzizko (Beronek lortu zuen, gaitzik gabeko tranpatxo baten bidez baina berebiziko debozioarekin, haren saihetseko zauria ukitzea), Anton Garikano (Berriro sentitu zuen, gaitzik gabeko egia baten antzera, gizonen antzutasuna, zeren berak egiten ez bazuen inork ez baitzuen egingo).
Adibide gisa jasoa dago jada, baina komeni da gaitz sarreran ere gehitzea.
Adibide gisa jasotzekoa gaitz sarreran.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau71 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:HBB | 1994-09-07 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Ipar.
Sin. irudikor
- [E115]: (Zub.) minbera.
- Erabakia: (H2.2 / 2009-10-05): Bere horretan utziko da lehen itzulian erabakia (eta H1.1 lantaldeak zehaztuko ditu adierak eta).
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 1999-06-15 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +
iz.
g.er.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau71 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:HBB | 1994-09-07 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
: gaitzitu, gaitzi(tu), gaitzitzen. Ipar. da/zaio ad.: bikarioaren jokoa biziki gaitzitu zitzaion Oxalderi.
gaitzitu, gaitzi(tu), gaitzitzen
- [E109]: adibide bat gehitzea eskatu du.
- Erabakia: BAgiria (1997-04-25): 'Gaitzitu hitzaren sarreran adibide bat eranstea eskatzen du Knörrek. Onartu da eta honako hau izango da adibidea: "Bikarioaren jokoa biziki gaitzitu zitzaion Oxalderi"'.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau71 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:HBB | 1994-09-07 | Lantaldeak besterik gabe onartua |
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 1999-06-15 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +
-ondo.
iz.
Zah.
g.er.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 1999-06-15 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -
iz.
g.g.er.
arriskua.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z10: LBeh89 | 2020-09-29 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
gaitzuste Desconfianza. Onustea itzali ta gaitzustea ernemindu oi da. 'La desconfianza' . Zait Sof 123. GAITZUSTEAN. "(V-gip, G), de mala fe, con mala intención" A. GAITZUSTE GABE. Sin recelar, sin desconfiar. Dabidek gaitz uste gabe, baimena eman zion. Lard 196 (Azkue traduce: "David sin mala fe le dio permiso"). Gaitz-uste gabe sinistu zion. Ib. 220. (Con compl. directo).Sin sospechar. Alejandro une artan [...] beste alde batean zebillen, alako gauzarik gaitz-uste gabe. Lard 349.
gaitzuste 91: Argia 4 (Esan nahi baitut, II. Errepublikako Gobernua saiatu zen gaitzuste hori saihesten, hizkuntzen artean zubiak eraikitzen), Deustuko Unibertsitatea 60 (Ulertzen da bazkideak gaitzustez jardun duela, baldin eta sozietatea desegiteari esker irabaziak lortzen ba ditu, konpainiak iraun balu lortuko ez zituzkeenak), EiTB 4 (RAEk ez du analisi semantiko edo linguistikorik egin, baizik eta politikoa, eta gainera, era gaitzustean eta maltzurrean egin du, Agirrezabalagaren arabera), Espainiako Gobernua 5 (Nolanahi ere, gaitzustea dagoela ulertuko da, baldin eta, demanda aurkeztu aurretik, demandatuari ordaintzeko errekerimendu fede-emaile justifikatua egin bazaio, edota bitartekaritza prozedura hasi bada, edota beraren kontra adiskidetze demanda zuzendu bada), Gomylex 18 (Ahobatekotasun printzipioak KZren 1080. artikuluan du salbuespena; manu horren ariora, jaraunsleren bat preteritu bada banaketa egitean, banaketa hori hutsal daiteke baina, horretarako, beste interesatuek gaitzustez edo doloz jardun dutela frogatu behar da; edonola ere, interesatu horiek jaraunsle preterituari bere zatia ordaindu behar diote).
gaitzuste 2: Berria (Udala gaitzustean ari da jai batzordeen lanak trabatzen), Migel Angel Mintegi (Baina gaitzustean, noski, lansariaren erdia ostu nahian).
Euskalterm: gaitzuste (es mala fe; Zuz, Erl., Filos.); Iusplaza: gaitzuste (es mala fe).
es mala fe / fr mauvaise foi: Adorez: gaitzuste, uste txar / Elhuyar: fede gaizto, asmo txar, gaitz uste / Labayru: - / Zehazki: - / NolaErran: fede gaizto.
Maiztasun handikoa eta jasotzekoa, sarrera gisa.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArauB | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z1:BatHizt | 1994-09-07 | |
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:EEBS:01 |
gaixo da forma nagusia bai guztira, bai euskalkika, 330 ager.ekin (gainera horiei, 16 gaixu, 127 gaxo, 18 gaxu); gaiso 172 aldiz agertu da (B 16, G 20, IE ø, EB-EgAs 136); gaizo 43 aldiz (30etan IE); -e- dunak B dira ia bakarrik (gexo, geixo, geiso,... 51 ager. guztira)
gaixo, gaizo
1 iz. eta izond. 'eria'. 2 izond. 'errukarria'.
AS gisa gehituz: gaixorik .
"gaizo. Ipar. ik. gaixo"
- [A106]: "Egia da testuinguruak laguntzen duela gai x o hitzaren esanahi zehatza ulertzen, hots, 'gaisorik dagoena' eta 'koitadua dena'. Edozelan ere, grafiaz bereizteko aukera ontzat emango genuke askok. Beraz: gai s o 'gaisorik dagoena', gai x o 'koitadua, gajoa'. Nik uste, gainera, idazkera bateko eta besteko agerpen kopuruek zilegi egingo luketela erabilera bereizia" (1995-04-10)
- [E109]: alderantziz eskatzen dut: 1 eria; 2 errukarria.
- [E409]: Nire ustez gaixorik aditzondoak sarrera apartekoa eskatzen du. Baditu bere aditz lokuzioak ere: gaixorik egon, izan Baita: gaixorik txarto, gravemente enfermo.
- Erabakia: BAgiria (1997-04-25): 'Gaixo-ri buruz eskatzen dena jadanik jasoa dago zerrendan'.
- Erabakia: (H2.2 / 2009-10-05): Bere horretan utziko da lantaldearen proposamena (hau da, bere soilean aipatuko da oraingoz lantaldeak proposatu duen azpisarrera).
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | EHL | 2018-12-18 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Ez dugu aurkitu.
gaixo(-)agiri 26: Consumer 3 (Gomendatzen dizugu zure aseguruaren baldintzak irakur ditzazula, eta dagokizun kalte-ordaina eska diezaiezula: gaixo-agiria hartu zenuenetik senda-agiria jaso arteko egunengatik, ospitalean egindako egunengatik...), Berria 23 (Ikasturtea hasi aurretik gaixo agiria eskatu dute 125 irakaslek); ez dugu aurkitu gaixoagiri formarik.
EPG: gaixo(-)agiri 58: Berria 57 (Gaixo agiria legez kendu ahal izateko proposamena egin du Frantziako Gobernuak), Aingeru Epaltza (Batzuk datu hotzak dira, plantilla organikotik, nominetatik edo haien gaixo-agiri edo opor-orrietatik atereak); gaixoagiri 1, Berria (Gaur egun, Gipuzkoako eraikuntzako langileek ez dute ordainik izaten gaixotasun arruntagatik hartutako gaixoagiriaren lehen hiru egunetan). // Osakidetza: [formularioak]: baja medikoa/alta medikoa; // Osasunbidea: [buletinetan] baja agiri, baja mediko.
BerriaEstiloLiburua: baja* e. gaixo agiri, gaixoaldi, gaixo baimen. Medikuak ez dio baja eman nahi*[e.] Medikuak ez dio gaixo agiria eman nahi // Hegoaldeko 160.000 autonomoek baja ordaindua izango dute*[e.] Hegoaldeko 160.000 autonomoei ordaindu egingo diete gaixoaldian.
es baja, parte de baja; fr arrêt de travail, arrêt maladie: Elhuyar: baja // Adorez: cese en una ocupación: baja; baja de enfermedad: gaixo-agiria; baja laboral: laneko baja; estar de baja: bajan egon; situación de baja: baja-aldia; baja temeraria: ausarkeriazko baja; baja voluntaria: borondatezko baja // Labayru: s.f. Autorización médica baja; baja laboral laneko baja; baja por maternidad amatasun-baja // Nolaerran: arrêt gaixo agiri.
Adierazle egokia, erabilia eta jasotzekoa.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau71 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:HBB | 1994-09-07 | Lantaldeak besterik gabe onartua |
-o(tu)+a-
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau71 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:HBB | 1994-09-07 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
'erikorra'.
erikorra
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:EEBS:22 | 1999-06-15 | Lantaldeak besterik gabe onartua |
HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -
-etxe.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 1999-06-15 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +
-ondo.
iz.
eriondoa.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 1999-06-15 | Azpisarrera gisa onartzekoa |
Ik. OEH: AS
HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: adib.
HitzIrud: "gaixorik (egon) = (estar) enfermo".
-ik.
gaixo sarrerari dagokion azpisarrera.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau71 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:EEBS:05 | 1994-09-07 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
eritasun
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau71 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:EEBS:10 | 1994-09-07 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
eritegi
- [I102]: "gaixo berez forma hipokoristikoa dela kontutan hartuta, 'sanatorio' esateko - ez ospitalea - eritegi proposatu beharko litzateke, eta ez gaixotegi" (1995-06-29)
- [E109]: h. eritegi eranstea eskatzen du.
- Erabakia: BAgiria (1997-04-25): 'Gaixotegi-ri buruzkoa, berriz, batzordeak uste du ez dela behar. Oraingoz aski dela forma soila ematea, adieretan sartu gabe'.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau71 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:HBB | 1994-09-07 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
'erikorra'.
erikorra
-ti
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArauB | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:EEBS:10 | 1994-09-07 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
gaixotu, gaixo(tu), gaixotzen. da/du ad.
gaixotu, gaixo(tu), gaixotzen
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 1999-06-15 | Lantaldearen ustez aipatu gabe uztekoa |
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z10: LBeh153 | 2020-11-24 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
gaixotze Enfermedad. Gaixotze andiakin daudenak artu bear dute sarri alimentua. Mg CC 228.
gaixotze 12: Aizu (Protagonistaren gaixotze mentalaren kronika eginez), Argia 3 (Urak landarea gaixotze bidean jartzeaz gain, kilotan haziko ditu tomateak), Berria 2 (Bestalde, nabaria da bertsolarien gaixotze ratioa, migrainak, tripetako arazoak, Txapelketa uzteak...), Elhuyar (Minbiziaren gaixotze- eta sendatze-tasek gora egin dutelako, batetik, eta bikoteek guraso izateko erabakia gero eta beranduago hartzen dutelako, bestetik, gero eta garrantzitsuagoa da ugalkortasuna babestea), Deia (amaren gaixotzeaz eta heriotzari buruz ere hausnartzen du), Elkar (Infernurako joan etorri bat da liburu hau, Miren Agur Meabek hitzaurrean dioen moduan: emakume baten gaixotze mentala, ospitale psikiatriko batean sartzea eta sendatze neketsua, bere gordinean kontatuak, baina gogortasun horrekin batera samurtasuna eta umorea ere sartuz, tarteka), Consumer (Berriro gaixotze eta larritzeei saihets egiteko komeni izaten da estresa kontrolatzea -meditazioak eta yogak emaitza onak agertu dituzte-, eguzkitara gehiegi ez egotea, labur bainatzea, igeriketa mugatzea, hazka ez egitea, arroparen igurtzitik babestea, alkohol gehiegi ez hartzea), Laneki 2 (Gehienetan, infekzio arinak izaten dira, beste infekzio mota batzuk baino heriotza eta gaixotze gutxiago eragiten dituzte).
gaixotze 3: Berria 2 (Arafaten gaixotzeaz zera esan omen zuen Bushek: «Jainkoa bere lana egiten ari da), Xabier Olarra (Ziur aski, urtetakoa izango zen Virgilen gaixotze-prozesua; 1985etik aurrera, etengabe gizendua zen).
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: -
-tze.
Ez dago ekintza adierazteko eratorririk, eta erabili da. Jaso liteke.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:EEBS:17 | 1999-06-15 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: Ik. erizain / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -
-zain.
iz.
erizaina.
- [E115]: Gaixozain, erizaina da medikuntzaz zerbait ikasia, baina gaixojagolea izan daiteke ofizioz medikuntzazkoa ez dena. Gaixo jagole proposatzen dut (fr. garde-malade gaztelaniaz ez da bereizten).
- Erabakia: (H2.2 / 2009-10-05): Bere horretan utziko da lantaldearen proposamena, eta forma berririk ez da aipatuko.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 1999-06-15 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
EArauak 25 (II.3.d): "Loturik idaztekoak [dira (...)] bigarren osagaia (...) -zain (...) edota (...) -za(i)ntza duten elkarteak: (...) mugazain, diruzain, bidezain, atezain (...) gaixozaintza, ertzaintza, liburuzaintza".
-zaintza.
iz.
erizaintza.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 1999-06-15 | Lantaldeak baztertua, eta beste batez ordezkatzekoa |
HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: Ik. gaizto / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: +
Ik. gaizto.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau71 |
izond.
AS gisa gehituz: gaizgabeko .
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 1999-06-15 | Azpisarrera gisa onartzekoa |
HLEH: - / EuskHizt: AS / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -
-ko: -gabe-ko.
gaizgabe sarrerari dagokion azpisarrera.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:EEBS:27 | 1999-06-15 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Ik. Izendegia: gaizkata : Acipenser sturio.
HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +
iz.
Acipenser sturio.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArauB | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z1:BatHizt | 1994-09-07 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z2:IkHizt | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:EEBS:02 |
gaizki(a), txarr(a), gaitz(a)
1 adlag. 2 iz.: ongiaren eta gaizkiaren arbola.
AS gisa gehituz: gaizki-egile , gaizki egin , gaizki-erraile , gaizki erran , gaizki-esaka , gaizki-esale , gaizki esan , gaizki hartu .
1 adlag.; 2 iz. ("ongiaren eta gaizkiaren arbola")
- [E126]: Non sartzen dira gaizkiesan, gaizkihazi, gaizkijaio, gizkimintzatu, gaizkipentsatu? Ikus BNB.
- [E208]: gaizkiaren arbola (zuhaitza): adibidean ez legoke gaizki ongiaren eta gaizkiaren zuhaitza jartzea.
- [E210]: Azpisarrerak (berriak): gaizki erabili (txarto esan, tratu txarra eman). / gaizki gura (dio, kaltea eman). / gaizki nahi (dio, kaltea eman). / gaizki pentsatu (susmoak izan).
- Erabakia: (H2.2 / 2009-10-05): Bere horretan utziko da lehen itzulian erabakia; jaso egingo dira lantaldeak proposatu dituen azpisarrerak eta gaizki-ulertu (zalantzazkoa zen hau lantaldearentzat, baina onartu egin du batzorde honek); eta geroko utzi dira orain proposaturiko azpisarrera berriak.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z9:OEH:AS | 2018-05-15 | Azpisarrera gisa onartzekoa |
OEH: GAIZKI AIPATU (Dv, H). Criticar, censurar. "Badakit gaizki aiphatua naizela munduan, je sais qu'on parle mal de moi dans le monde" Dv. "Blâmer, critiquer, censurer (avec adjonction de gaitzez, gaizki)" H s.v. aiphatzea. Gaizki aiphatzen baitzuten skriba Fariseoek, erraiten zutela: Hic peccatores recipit et manducat cum illis. Ax 548 (V 352). Zerbaitetan ofensatu, tristetu, gaizki aiphatu, dainatu eta bidegabeztatu nautenak gatik. SP Imit IV 9, 6. Etzara sainduago laudatua izana gatik, ez eta gaixtoago gaizki aiphatua izana gatik. SP Imit II 6, 3 (Ch etzaituzte gaiztoagotzen iendeek zutaz erraten ditusten gaizkiek). Guziez dire mesprezatuak, gaizki aiphatuak, karrikako basa bezala behatuak. Dh 196. Gerthatzen zaikunean bertzez gaizki aiphatuak eta mesprezatuak izatea. Ib. 68. Gaizki aiphatzen gaituzten phondu hartan hobenik ezpadugu ere. Ib. 68
gaizki aipatu 4, Argia (Virgilio gaizki aipatzen dut).
gaizki aipatu 2: Berria (-Hauxe idatz-molde nahasia! Agian ez du Marcel horrek gure Illiers gaizki aipatuko...), Aurelia Arkotxa (Anitz gizon ari baita andrez gaizki aipatzen, artizki eta desoneski baitituzte aipatzen).
Adierazle egokia eta azpisarrera gisa jasotzekoa Ipar. markarekin.
Azpisarrera gisa jasotzekoa gaizki sarreran.
Ipar.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:EEBS:26 | 1999-06-15 | Azpisarrera gisa onartzekoa |
Ik. OEH: AS
HLEH-EuskHizt: adib. / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: adib. / EskolaHE: adib.
egin.
gaizki sarrerari dagokion azpisarrera.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z9:OEH:AS | 2018-04-17 | Azpisarrera gisa onartzekoa |
OEH: GAIZKI ERABILI. Maltratar. "Gaizki erabilli nau, il m'a maltraité" SP. "Maltratar: (V) deungero, (c.) gaizki tratatu, erabili" Añ. Zutzaz kontu gutirekin, / Narabilate gaizki. Hm 55. Gaizki erabilli izaitea fedea gatik. SP Phil 190 (He 192 gaizki tratatua izatea). Jainkoaren legea utzirazteagatik, juduak gaizki erabilli zituan. Ub 56. Eskerniatürik, gaizki erabilirik eta hiltzera kondenatürik. Ip Hil 163. Zenbaiten mihietan gaizki erabilia. HU Aurp 112
adib: erabili, erabil, erabiltzen 5 du ad. Norbaitekin, aipatzen den eran jokatu. Ik. tratatu. Bere mendekoak gaizki erabiltzen zituelako. Ostikoka erabili eta surtan errearazteko. Lapurtzat erabiliko gaituzte. Barregarri erabili du bere laguna. Gizonak gizona horretara erabili! // def.: gaizkitu 4 du ad. Zerbait edo norbait gaizki erabili, egitez nahiz hitzez; erantzuki egin
gaizki erabili 1, Elkar (Nahiz eta irla hartan gaizki erabili nindutenik ezin dudan esan, halere aitortu beharra dut neure burua baztertuegia sumatzen nuela, eta mespretxatua ere bai neurri batean). Beste guztien adiera beste bat da.
gaizki erabili 19: Herria 2 (Gaizki erabiltze, tortura, arrobatze, iziarazte, buluzte, bortxatxe zernahi pairatzen dute poliza-gizonen ganik, eta etorkinetaz arduratzen diren manatarien ganik), Berria (Horregatik arrisku handiagoa dago adin tarte zailetan, nerabeek, alegia, gaizki erabiltzeko edo joera psikologikoa dutenek edo etxean arazoak dituztenek), Elizen arteko Biblia 12 (Orain arte hor ibili gara goseak, egarriak, larrugorri eta gaizki erabiliak; ez daukagu non bildurik, Suntsi ditzala zure mendekuaren suak bizirik geratutakoak, gal daitezela zure herria gaizki darabiltenak), Elena Touyarou 2 (Bentazaina haiekin batean atera zen, eta honi irri lausengaria tupustean ezabatu zitzaion, bere bi adiskideak ikusiz preso, eta gaizki erabiliak izan zirelako zantzuak hautemanez), Gotzon Garate (Gaizki erabilitako zakurrek edo zakur zapuztuek betiko izango dituzte ondorio latzak), Joxan Elosegi (Bazekien gaizki erabili ninduela iraganean).
Adierazle egokia da, erabilia eta azpisarrera gisa jasotzekoa.
Azpisarrera gisa jasotzekoa gaizki sarreran.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau64 |
AS
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 1999-06-15 | Azpisarrera gisa onartzekoa |
Ik. OEH: AS
HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -
erran.
gaizki sarrerari dagokion azpisarrera.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 1999-06-15 | Azpisarrera gisa onartzekoa |
Ik. OEH: AS
HLEH-EuskHizt: adib. / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: adib.
esan.
gaizki sarrerari dagokion azpisarrera.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 1999-06-15 | Azpisarrera gisa onartzekoa |
Ik. OEH: AS
HLEH: - / EuskHizt: AS / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: adib. / EskolaHE: -
hartu.
gaizki sarrerari dagokion azpisarrera.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z9:OEH:AS | 2018-04-17 | Adibide gisa onartzekoa |
OEH: GAIZKI HAZI (G-nav ap. Iz Als; Lar, Añ). "Malcriado" Lar. "Acondicionado, instruido a bien o mal, [...] ondo edo gaiski oitua, azia" Añ. "Gaizki aziya, el mal educado" Iz Als. Gaizki aziak daduzka ongi bizi diran hume humillak ere. Mb IArg I 265. Guraso batek zeukan seme oker ta gaizki azi bat. VMg 57. Emendik ainbeste ume gaizki azi. AA I 564. Biotz gabeko gizon gaizki-azi aiei. Lard 448. Mukitsu gaizki aziyak! Sor Gabon 29. Axolabage da, morroin gaxki azi bat. Mdg 125. Zegaitik az aen gaizki-azia? Or Tormes 91. Pikaro gaizki aziya! Tx B I 58. [Morgante erraldoia] ongi azia ta itz-leuna bait-zan. Berron Kijote 35. v. tbn. Mg CC 214. Zab Gabon 66. Ag G 221. ABar Goi 70. "Gaizki azitako umiak ditu, eta ez dakit zer buru-bide atarako daben. Tiene los hijos malcriados y no sé en qué va a parar" Etxba Eib (s.v. gaizki azi). Au da, gaiski azitako umeen amaija. fB Ic III 347. Gaizki azitako nere buru antzu onek. Berron Kijote 17
adib: gaizki 1 adb. Behar edo nahi denaren edo egoki denaren kontra. Ik. txarto. Anton. ongi Gaizki bizi, gaizki hil. Ongi, gaizki nahiz erdipurdi. Gaizki dugu aita, gibeleko gaitzaz. Zer moduz? Gaizki. Gaizki hazitako umeak.
gaizki hazi 5: Consumer (Tradizioz, ume berekoi, gaizki hazi eta apetatsutzat jo izan dituzte alaba eta seme bakarrak), EiTB 2 (Gaizki hazitako umea ematen duzu), Karmel (filosofiaren disciplina mahasti bat bezala hartzen badugu, podatze lanak ezinbestekoak dira, gaizki hazia sutara botatzeko, ondo hazia trabarik gabe hazi eta garatu dadintzat hobeto), Argia (Pikara, gaizki hazi, / lotsarik gabea, / hik aberastuko naun / lehen banaiz pobrea).
gaizki hazi 5: Herria (gosetearekin gaizki haziak diren 90 miliun haurrak), Marzel Etxehandi (Gaizki haziak gara - jana eskasa anitzentzat eta tzarra denentzat), Felipe Juaristi (Geroxeago jakin izan zuenez, mirotz malapartatuek eta arrano gaizki haziek jan zituzten uso guztiak), Anjel Lertxundi (Ez, sei ezin liteke izan, bost izango dira... Ba frantsesak etorri zirenean, diot, hori haiekin ibili zen sozio, eta negozioa egin zuen, ez nolanahikoa gainera Napoleonen seme gaizki hazi haiekin), Josu Zabaleta (Nire bizikideen artean jendetasun gutxien dutenen iritzian opari horiek eralgitze hutsa baizik ez badira ere, eta opari horiek eginez gaizki hazten banaute ere, geroz eta harrituago geratzen dira, urtebete joanda ere, film batean parte hartzen duten izarren izen guzti-guztiak gogoratzen ditudanean).
Adibide gisa jasoa dago jada.
Adibide gisa mantentzekoa gaizki sarreran.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z9:OEH:AS | 2018-04-17 | Adibide gisa onartzekoa |
OEH: GAIZKI HELDU Salir mal parado, ir(le) mal, salir mal,no tener éxito. "Gaizki helduko zare hori egiten baduzu, si vous faites cela, il vous en mésarrivera" Dv. "Eniz gaizki heldu, je ne m'en trouve pas mal" Lh. Ezta gibelat behatu behar, zeren hala behatzeaz izatu da gaizki heldu denik. Ax 467 (V 303; ed. 1864, 546: peril da gaizki hel zaiten). Zeren animaliak, bere adimendu gabearekin ere, eztira lehen gaizki heldu diren lekhura berriz bihurtzen. Ib. 469 (V 304). Lan horren garbitzeko / denbora behar du, / luzaturikan ere / ezta gaizki heldu. Bordel 118. Ukhazu hautan sinheste, eta ez zare gaizki helduko. Laph 210. (Con -ago). Aberezainak thorra betza lasto zamuka batekin abereak eta urez garbi; ez da gaizkiago helduko. Dv Lab 226. No convenir, no venir bien. "Ontsa gaizki heldu zait goan behar izatea igande egunarekin, devoir partir en jour de dimanche est chose qui me contrarie fort" Dv. Ezta pontu hunetara gaizki heldu Pierres Damiano daritzan doktor batek kontatzen duena. Ax 246 (V 166). Zeren eskiribatzera, chipia, chipichoa, gizonchoa, haurchoa ezta ongi heldu euskaraz ongi minzatzen direnen artean. Ib. 18 (V 9). "Gaizki heldu dire elkharrekin, ils vont mal ensemble" H
adib: heldu1, hel, heltzen 4 da ad. (heldu forma, era burutugabearen balioaz). Ipar. eta Naf. Etorri. Menditik heldu dira: menditik datoz. Puntu honetara ez da gaizki heldu: puntu honetara ez dator gaizki. Ez luke jakin behar nondik heldu zaion ondasun hura: nondik datorkion. || Egokitu. Azeriari ez zaio ongi heldu otsoa bezala mintzatzea: ez dagokio. Gaizki heldu dira elkarrekin.
Ez dugu adiera horretako gaizki heldu formarik aurkitu.
gaizki heldu 9: Herria 7 (Musika aldetik ere ez dira gaizki heldu, beren mailean berriz ere lehen saria ardietsi baitute), Itxaro Borda (Nik Joanes betiko ikasle berantiar ezagutu eta onartzekoa nuen alabaina, modestia faltsurik gabe azaltzen zidanaren arabera, ez zela gaizki heldu Euskal Herrian), Piarres Xarriton (Mendiz-hainditarra zen, bihotzez Erromazalea, gaizki heltzen zena Felipe II.ak Espainian sustatzen zituen joera erregezale eta estatuzaleekin).
Adibide gisa jasoa dago jada. Nolanahi ere, heldu sarreran beste adiera bat da sortzekoa orain azpiadiera gisa jaso den horrekin (egokitu). Bestetik ez dagokio azalpena duen adibidea ez dago ongi kokatua egokitu azpiadiera horren barruan, egon adiera baitagokio forma horri. Adierak argitutakoan OEHko adibideak berriz aztertu eta bakoitza dagokion lekura eramatea komeni da
Adibide gisa mantentzekoa heldu sarreran.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z9:OEH:AS | 2018-04-17 | Azpisarrera gisa onartzekoa |
OEH: GAIZKI HITZ EGIN. Hablar mal (de alguien); blasfemar, maldecir; decir inconveniencias. "Hartaz gaizki hitzegiten dute (G-azp, AN-gip)" Gte Erd 128. v. GAIZKI MINTZATU. Guarda nazazu / gaixki hitz egitetik. EZ Eliç 89. Baldin nik gaizki itz egin badet, / errazoe eman ezazu. Bast 16. Gaizki itz egiten due zuzaz. AA III 491. Gauzarik onenetatik ere artzen zuten Jesusgatik gaizki itzegiteko oña. Lard 402. Zergatik gizon orrek Errege nere Jaunari ain gaizki itzegin bear dio? Ib. 197 (v. tbn. 85). Kondesagatik ona besterik aditzen etzuela, Goloz añ gaizki itzegiten zioten denbora berean. Arr GB 93. Agirian asi zan Santuaren kontra txit gaizki itzegiten. Bv AsL 136. Besteaz gaizki ez itzegitea. Arr May 10. Gaizki niregatik itzegin atzetik. AzpPr 40. Aspaldi ontan arkitzen zera nitzaz gaizki itzegiña. Tx B I 62. Gaizki itzegin badut, erakutsi zaidazu zertan utsegin dedan (Io 18, 23). Ir YKBiz 475 (Or gaizki itzegin; Lç, He, LE, HeH, Dv, Leon gaizki min(t)zatu). Beregatik gaizki itz egin zuten lagunak ixildu bearra zeukatela. JAIraz Bizia 67. Oso lotsagarri geldituko aiz, ez baaiz presentatzen. Jendeak gaizki itzegingo dik. Albeniz 115. v. tbn. It Fab 165. EusJok 95. JanEd II 102. ABar Goi 42. TxGarm BordaB 103. MEIG IX 72. Aldegina dan gisan / itz gaizki norbaitez. Or BM 98. (Part. en función de adj.). Batek Jesusi esaten zion: Kristo baaiz libratu gaitzaguk i erori eta gu; baña besteak lagun gaizki-itzegiña agirakatzen edo erreprenditzen zuen. Lard 461. Pekadori ingrato gaizki itzegiñak. Ud 106
adib: bide eman Erraztasuna, aukera eman. Gaitzerako bide ematen duena demonioaren banderapean jartzen dela. Mundu herri guztiak ere, baldin zerorrek biderik ematen ez badiozu, ezin egotz zaitzake infernura. || Gaizki hitz egiteko bidea emanik.
gaizki hitz egin : Deia (badakidalako norbaiti buruz gaizki hitz egiten duten egunean benetako arrazoi batengatik egingo dutela), Elhuyar, Elkar, Consumer, Berria, EiTB, Argia, Erlea, DiarioVasco.
gaizki hitz egin 33: Berria 8 (Ez dut uste inork nitaz gaizki hitz egingo zuenik), Elizen arteko Biblia 4 (Esklabotzaren uztarpean dauden guztiek har ditzatela beren nagusiak ohoragarritzat, Jainkoaren izenaz eta gure irakaspenaz inork gaizki hitz egin ez dezan), Josu Zabaleta 3 (Nitaz gaizki hitz egingo zian?), Asisko Frantzizko 2 (Frantzisko dohatsuak errieta eman zion anaiari gaizki hitz egiteagatik, eta hark bere errua aitortu zuen), Iñaki Mendiguren (2 Neure lankideengatik sekula ez dudalako gaizki hitz egiten), Lopez de Arana (Ez iezaiozu utz antzezpenari buruz gaizki hitz egiten), Patxi Altuna, Patxi Iturritegi, Bernardo Atxaga
Adierazle egokia da, erabilia eta azpisarrera gisa jasotzekoa.
Azpisarrera gisa jasotzekoa gaizki sarreran.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z9:OEH:AS | 2018-04-17 | Azpisarrera gisa onartzekoa |
OEH: GAIZKI MINTZATU (Dv, H), GAIZKI MINTZO IZAN. a) Hablar mal (de alguien o de algo); decir inconveniencias. "Gaizki mintzatzea norbaitez, parler mal de quelqu'un" Dv. "Mal parler" H. v. GAIZKI HITZ EGIN. Elkharren kontra etzaiteztela gaizki minza, anaieak. Lç Iac 4, 11 (TB gaizki mintza bata berzeaz, Dv elkharrentzat ez mintza gaizki). Zeren hetzaz [gaixtoez], heken adiskideak ere [...] gaizki mintzo baitira. Ax 515 (V 332). Hobe da ixil egoitea, ezenez gaizki minzatzea. "Que mal parler". O Pr 244. Bertzez gaizki minzo denak adi ditzake bere ogenak. Ib. 562. Mihi gaizki mintzatzen / hañitz aldiz usatua. Gç 139. Gaizki bestez minzatzia bekhatü handi bat deia? Bp I 102. Emanen [dute] bide gaizki mintzatzeko. ES 196. Gaizki minzo diren konpañatik, ahal bagite, erretiratüz. CatLan 98. Lagunaz gaizki mintzatzeko ohitura. Dh 145. Hil orduko, berehala hartaz gaizki mintzatzea. HU Aurp 63. Gaizki mintzatzeko / abillidadia. MendaroTx 289. Ari dira, bele antzo / --koa, koa, koa, koa-- / bestengatik gaizki mintzo. Mde Po 41. Gizarteko asarreak ez piztea ez ezen, gaizki mintzatuz geitzea. "Male loquendo". Or Aitork 230. v. tbn. EZ Man I 94. SP Phil 352. Tt Arima XV. Ch III 46, 4. He Phil 355. Mst III 28, 2. Lg II 147. Mih 65. Arch Fab 89. Gy 9. Dv 1 Petr 2, 12. CatS 48. Zby RIEV 1909, 106. CatJauf 15. LuzKant 147. MEIG VI 169. b) Reprender. Gaizki mintzatzen zaion guzietan, begiratze gaisto edo desafioa egiten dionean [gurasoari]. CatB 44. Egün batez gaizki mintzatü zen bere amari; hau ordian nigar turrustaz hasi zen. Ip Hil 55. c) (Part. en función de adj. y sust.). Mal hablado. "Gaizki mintzetue da (B)" Gte Erd 128 (junto a aho zikiñekoa, mihi gaiztoa, etc., de otras zonas)
adib: gaiztoki adb. Gaiztakeriaz. Besteen emazte eta alabak ez desira gaiztoki. Gaizki eta gaiztoki mintzo dela.
gaizki mintzatu : DiarioVasco (Kantuz hasi baino lehen ibiltzen ginen herriz herri hizlari orduko egoera sozialari buruz, eta uste zuten anarkista batzuk ginela, gaizki mintzatzen ginela..).
gaizki mintzatu 9: Herria 3 (Ez balitz hain gaizki mintzatu batzuren eta bertzeren kontra, behar bada Finlandiatik, Poloniatik eta Europa Ekialdeko estatuen ganik Parisek ukanen zituen faltatu zitzaizkion bozak, lauekin aski), Patxi Ezkiaga (Nire halabeharra madarikatzen dudaneko hartantxe, gaizki mintzatu zinen), Patxi Altuna (Nagusien aginduak, esanak eta ohiturak onesteko eta goratzeko prest egon behar dugu beti; izan ere, batzuk ez badira ere, edo ez balira ere halakoak, haietaz gaizki mintzatzeak bai sermoi agirietan bai berriketan jende xehearen aurrean, mar-mar eta gaizbide gehiago sortuko luke on egin baino; hala herria sumindu egingo litzateke bere nagusiekin, bai lurrekoekin bai espiritukoekin), Xipri Arbelbide (Prefetek txostenak igortzen baitzizkioten ministroari beren apezpikuaz, 1879-koan, idazten du apezpikua gaizki mintzatu zela prentsaren bidez bai prefetaz bai administrazioaz), Joxan Elosegi (Ez zaitez Saito jaunari buruz horren gaizki mintza), Jean Baptiste Etxarren (Egun batez jakin zuen Luzaiden gaizki mintzatu zirela hartaz), Elizen arteko Biblia (hitz egin jator eta inork ez kritikatzeko eran, kontra daudenak lotsatan geldi daitezen, gutaz gaizki mintzatzeko egokierarik gabe).
Adierazle egokia da, erabilia eta azpisarrera gisa jasotzekoa.
Azpisarrera gisa jasotzekoa gaizki sarreran.