Sektore jakin bateko informazioa

EAEn hedatuenak, ap. EHAA, 2008-04-22: "Euskal Autonomia Erkidegoan ohituraz hazi izan diren behi arrazetatik (herriko behi gorri edo pirenaikoa; limusina; suitzar arrea; blonda; txarolesa; haranetako asturiarra; mendietako asturiarra; terreña; montxina, betizua, eta frisiarra, bai eta haien arteko gurutzatzeak ere) datorren abelgorri okela freskoa" — lautan; "Erroldak [...] Euskal okela: 2004ko abere hilak / Pirenaikoa eta gurutzatzeak - 2.596 [...] / Limusina eta gurutzatzeak - 3.194 [...] / Suitzar arrea eta gurutzatzeak - 506 [...] / Blonda eta gurutzatzeak - 503 [...] / Txarolesa eta gurutzatzeak - 542 [...] / Mestizoak - 6.592 [...] / Beste batzuk - 1.716 [...] / Guztira - 15.649".

Forma arautuaren azalpenaz oharra

gehitzeko eskatuz, AS gisa: behi-azienda ; eta adib. gisa: behi beltz, behi-esne, behi gorri, behi-hazkuntza.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Arrazak

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Arrazak

OEHko datuak [laburduren azalpena]

'arraza piriniarreko behia' adierako be(h)i gorri lau aldiz agertu da (Hb: "Behi gorriak ere hainitzek baituzte; Bretoinek yende xehe ixil hazten dute, Khentzen zaiotelarik xahala pikoko, Eta gazitzen ere esnea gasnako"; Ag: "ordeka erdian bei gorriak bedarra jaten mana edo patxadarik andienagaz"; JMB: "Euskotarrak orain azitzen duten bei gorri ori antziñan emen bertako mendietan zebiltzan betizuen ondorengoa da" eta And AUzta bei gorritxo: "Eta esan zion gizonari: Gure mendiko bei gorritxoa atean dago orroaka").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

EB dira be(h)i gorri 8: a) 'arraza piriniarreko behia' adierako 1 (J. Arrizabalaga: "Nire hauzoko gizon bati galdu zitzaion behi gorri bat, eta irten ginen adiskide batzuk behi haren bila"); b) 'euskal mitologiako jeinua' adierako 7 (J.L. Arriaga 3: "Behin baten Mari, Albazizketako Irari basetxeko neskatxa esan zion bere amak kanpoan zebilen behi gorria etxera ekarteko"; "Orduan amak honela madarikatu zuen: 'Behi gorria ekarten ezpadazu, deabruak eraman zaitza'"; "Joan zen Mari behitara eta behi gorri bat ikusi zuen"; J. Azurmendi in I. Azkune Zezenak Euskal Herrian 2: "Eta leize-zulo horietan bizitzen dira, Barandiaran-enetik gogoratuko denez, euskal mitologiako zezen eta behi gorriak"; "Barandiaran-en interpretazioa zuzena balitz, zezen eta behi gorriok funtsean Mari bera genituzke, irudiokin antzaldatuta bere burua"; JMB: "Bei gorri bat galdu zitzaien egun batez"; "Zelaian bei gorri bat ikusi zuen"); behigorri 1 (M. Azurmendi: "Behigorri, txahalgorri, behor zuri edota aharia bezalaxe azaldu izan da inoiz akerra ere kobazulotako sineskeratan"). Adiera horiekin zerikusirik ez duen beste behi gorri 1 (D. Landart: "Xuriz tindatua; leiho gorriekin eta haren itzulian baziren behi gorri, zaldi beltz, oilo xuri, lapin gris, xerri horail eta nik dakita zer").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

behigorri : HiztEn ("Euskal mitologiako jeinua; haitzulo eta leizeetan bizi zen. Kanpora ateratzeko behi gorriaren itxura hartzen du"); behi gorri : DFrec 1 ("pirenaika arrazako behi gorria"); AB38 1 ("ganado vacuno montaraz, raza del Pirineo"); AB50 1 ("vaca parda"); Euskalterm 1 (pirenaiko sinonimoarekin batera).

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

behi gorri jaso dutenak: EuskHizt (adib. "Behi beltza (ik. bretoi), gorria"); HiruMila (behi-gorri "vaca de raza pirenaica; (Mit. vaca roja)"); DRA ("vaca grande del país, de color rojizo"); Lh DBF: behigorri ("vache de la grande espèce, vache rouge du pays"). // Ez dugu aurkitu ap. ElhHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FB, XarHizt, Casve EF, HaizeG BF, PMuj DVC.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

behi gorri: Herria (2001: "Behi burtxoratuaren gaitzak jo bi abere buru, sei eta zazpi urteko behi gorriak, agertu dira Nafarroako mendialdean"; "Nafarroan bi behi aurkitu dituzte [...] behi gorriak, tokiko arrazakoak, kanpoan haziak"; 2003: "Behi gorri xuhailak"; 2004: "Behi gorrietan (70 buru), Belascain uztariztarrak du sari gorena altxatu"; "Behi gorriak hazten dutenek laguntzak izaiten dituzte"; 2005: "Behi gorrien hazkuntzarako diru laguntzaren eskuratzeko txostenak Herriko Etxean eskura ditaizke"; A. Arkatxa (Berria, 2004): "eliza dorreak, meriak, pentzeak, behi gorri andanak, gari eta eguzki lore landak, ibar zabalak..."); herriko behi gorri: EHAA, 2008-04-22: "herriko behi gorri edo pirenaikoa; limusina; suitzar arrea..."; "Herriko behi gorri edo pirenaikoa, terreña, montxina eta betizua deritzen Euskal Herriko arraza autoktonoak nabarmentzen ditugu"; behigorri: goimen.org Abeltzaintza ("Behi arrazak / Behigorria / Gure lurretako behi arraza behigorria da, garai batez oso hedatua Euskal Herrian, XIX. mendea arte zegoen bakarra baitzen [...] behigorria haragitarako preziatua da eta bertako klimari hobekien egokituta dagoena. Jatorri berekoak “betizuak” dira, basa behiak alegia"); behi gorrasta: Herria ("Behi gorrastak eta betroin eta «comtoise» arrazako zaldiak hazten dituzte").

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Eraikuntza librea, lexikalizatu gabea

Sintagma librea (arraza bat baino gehiagokoak izan litezke behi gorriak: cf. Akitaniako behi gorri, behi gorri pirenaiko).

Hitz-andana ihartu edo ihartze bidekoak

-gorri.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Arrazak

Zerrendako forma adibide gisa ematekoa da

adibide gisa azaltzekoa, behi sarreran.

Ik. informazio-oharrak s.u. holandar.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Arrazak

Onomastika batzordeak argitzekoa

edo piriniotar (Onomastika batzordeak argituko du forma).

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Arrazak.

Zerrendakoaren pareko forma(k)

behi suitzar eta suitzar arre, biak onartzekoak dira, lantaldearen ustez.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Arrazak

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Ohiko lexien atalean jasotzekoa da, ardiak jetzi formarekin egin den bezala.

Euskaltzaindiaren Arauak

behiala Sin. behinola / AS: behialako

Zerrendakoaren pareko forma(k)

ik. behinola

Leku-denborazko izenen eratorriak

behialako

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Euskaltzaindiaren Arauak

iz.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-kunde.

Kategoria

iz.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

behi-azienda.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: behin batean, behin-behineko, behin betiko, behin edo behin, behin ere, behin eta berriro, behin eta berriz, behingoan: eztabaida guztiak behingoan bukatzeko, behingoz: lasai geldi gintezkeen behingoz behintzat, behinik behin, behin... -z gero: behin aitortzen hasiz gero, guzti-guztia esan nahi dizut.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehitzeko eskatuz: behin banan , behin bateko , behin batez , behin-behinekotasun , behin-behinekoz , behin edo berriz , behin edo beste , behin eta behin , behin eta betiko , behingo batean ; eta adib. azaldu gisa egituraren batzuk, egokienak-edo: cf. behin... -(e)z, behin... -tu eta gero, behin... -tu ondoren, behin... -turik, behin... -tuta.

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

behin-behineko, behin-betiko, behindik behin, behin edo behin, behin ere ("Zer daki egarriaz egarririk behin ere sentitu ez duenak?"), behin eta berriz / berriro, behingoan ("Eztabaida guztiak behingoan bukatzeko"), behingoz ("lasai geldi gintezkeen behingoz behintzat"), behinik behin, behin... -z gero ("Behin aitortzen hasiz gero, guzti-guztia esan nahi dizut")

Leku-denborazko izenen eratorriak

behin baino gehiago(tan), behin banan, behin batean, behin batez, behin-behin, behin-behinean, behin-behingoan, behin berriz / behin berriro, behin edo berriz, behin edo berritan / birritan, behin edo beste, behin edo bitan, behin eta behin, behin eta birritan, behingo, behingoaz, behingo batean, beste behin

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH: AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: AS / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

behin sarrerari dagokion azpisarrera.

Erabileremu dialektala

Bizk.

Maiztasuna

g.g.er.

Forma baten adiera(k)

banan-banan.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: AS / EuskHizt: AS: azalpen berritua / HiztEn: - / LurE: AS / ElhHizt: - / EskolaHE: AS

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

behin sarrerari dagokion azpisarrera.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH: AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: AS / EuskHizt: AS: azalpen berritua / HiztEn: AS / LurE: AS / ElhHizt: AS / EskolaHE: AS

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

behin sarrerari dagokion azpisarrera.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

behin batean.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

bein-berriro 1, SMitx Aranz ("Irugarren aldiz ere / tella, ol eta guzi / Gezaltza'tik bein-berriro / itzaintzan Andra-Mari, / Aida txuri! Aida gorri!"); bein(-)berriz 8: Or Eus ("Ego-aize atsegiña mandioan, pil-pil, / an diranak legortzeko sar-atera dabil; / [...] kalerik gordeena bein berriz derabil"), SMitx Aranz 7 (adib., "Ez atsedenik eregi arte / aundiago bat berria. / Zure esanera ona bein-berriz / Ermitagintzan Erria"), eta OEH argitaratuan SMitx Unam ("Sto. Ofizioko Kongregazioak "Index"ean ipiñi ditu Unamunoren liburu nagusienetako bi [...] Erabaki au ez da batere arritzeko ta bai beinberriz Eliza Amari gure menpetasuna azaltzeko").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

be(h)in berriro 3: Garm Bidaso ("Muturra bear bezela zorroztuta, bein berriro surtan berotzen du gereiz margo bizia artzeraiño"), P. Zubizarreta 2 ("Behin berriro zortzi ginen", "Azken gauean, azken minutuan, behin berriro errepasatu nituen datu guztiak"); ez dugu behin-berriz formarik aurkitu.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

be(h)in berriro : DFrec 3 (Egin: "kontserbadoreak behin berriro zioenez", "harrapatuak izan ziren eta orain behin berriro"; Goiz Argi: "XXX jakintsuak irasitako uri txukunean bein berriro ernetuko da"); behin berriz : DFrec 1 (Egin: "eurite gogorrek eraso diote behin berriz xxxko probintziari") // Ez ditugu aurkitu ap. AB38, AB50, HiztEn, LurE, Euskalterm.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

beinberriro : SMitx Unam (IG I 385: "burni beleen burrunda ondaketak atertu orduko, gauaren babesera eraso berriro, su ta gar, utzitako lurpuxkaren billa, jo beinberriro il edo bizi, zan bezela zala"); beinberriz : SMitx (IG I 216 eta 275 #mdash#Confixus eta ErriBG: "Orra beinberriz / betarte ederra / sasi kristauek loitua. // Eutsi, alare, / Jesusenakin / opaltzen zure iltamua!"), Guruzbidea (91: "Bein berriz jauzi, bein berriz jeiki / pekatuen zamapean, / urratsik urrats or garraizkizu" #mdash# eta 103: "Beinberriz jausi, / beinberriz jeiki, / pekatuen zamapean, / oiñatzik oiñatz or garraizkizu / Nekaldia arin naiean"; 93: "O Euskalerri, gure Euskalerri, / ezbearretan zaildua; / orra bein berriz zure izen ona / arerioek loitua" #mdash# eta 105), Unam (351: "Beraz #mdash#beinberriz otsegin bear#mdash# zenbait enderrik ere badigute sentimendu trajikua!"; 403: "Beinberriz esan, ortan ere "arrazoi" luzetxoa duzuke").

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

beinberriz : DRA (una y otra vez) // Ez ditugu aurkitu ap. EIH, EuskHizt, ElhHizt, HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, PMuj DVC.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Batasuna egiteko bidea eskaintzen duen forma

Ik. behin eta berriro, behin eta berriz (arautuok aski baitira, eta askoz erabiliagoak).

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: BEHIN-BETIKOTZ (-th- H (L), Hb ap. Lh (L, BN)), BEHIN-BETIKOTZAT. De una vez por todas, definitivamente, para siempre. "Une fois pour toutes" H. v. BEHIN-BETIKO. Tr. Lo hallamos desde mediados del s. XVIII en autores labortanos y bajo-navarros. En DFrec hay 2 ejs. de behin betikoz. Gure gaitzentzat solayimendurik batere mundu huntan aurkhitzen ez dugun orduan, hartzen dugu behin bethikotz Jainkoarekiñ bat-egiñak egoteko deseiñua. He Gudu 168. Yakin zazu Naamanen lepra behin bethikotz zure eta zure umeen baitan izanen dela. Lg I 373. Iragan duela denbora preziatu hura bere Salbatzaillearen ofetsatzen eta bere burua behin bethikotzat galtzen. Lg II 191. Jesus galtzeko eta behin bethikotzat galtzeko zorigaitza. Mih 123. Oso osoak eta behinbethikotz behar gaizkola Jinkoari eman. Ib. 15. Deitzen da birjinitatea, eta hau edireten da Jesus bakharra behin-bethikotz bere espostzat hautatzen dutenetan. Brtc 224. Ofentsatu nauten guziak / maiteki tut besarkatzen, / egin dauzkidaten gaizkiak / behin betikotz ahanzten. Monho 134. Zinez eta behin bethikotzat gogoan har zaitzik egia horiek. Dh 195. Konsekratzen daizkitzut, deusik neretzat atxiki gabe eta behin bethikotz. MarIl 112. Jartzen naiz Jaunaren tribunalaren aintzinean, hala nola nere sententzia orai berean hartu behar banu behin-bethikotz. Dv LEd 204. Harri-abarrek behin-bethikotz dainatu dituzte hainitz landare gazte. Dv Lab 307. Sainduak benedikatu zituen, eta gero utzi behin-bethikotz. Ezen handik berehala hil zen. Jnn SBi 67. Zer atsegina, ikusi zuenean mutikoa zenbeit egunen buruan sendo, behin betikotz sendo. HU Aurp 77. Ez nauke, behin bethikotz, gogoan dudana erran gabe. Arb Igand 32. Holakorik aski badelakotz gaur-gehiago, hezi behar ditugu ororen artean, bainan finki eta behin bethikotz. Barb Sup 110. Harpeko saindu famatuari nik behin bethikotz agur. Ox 22. Erran dezagun berriz ere, behin betikotz, baitespadako eta ezin utzizko beharra duela. Zub 94. Errege katolikoak Moroak zafratu eta erhautsi baitzituen behin bethikotz Grenadako inguruetan. Zerb IxtS 108. Errexil gure lagun maitea mundu huntarik joan eta, / behin betikotz ixildu zauku gure errexiñoleta. Xa Odol 143. Hil da [Kristo], eta behin betikotz hila da bekatuari. Bibl Rom 6, 10 (IBk, IBe behin betiko).

behin(-)betikotz 2, Berria (“arazoak behin-betikotz konponduko lirateke”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

behin(-)betikotz 44: Herria 26, Ramuntxo Etxeberri 9, Jean Baptiste Etxarren 3, Piarres Aintziart 2, Eneko Bidegain, Patziku Perurena, Xipri Arbelbide, Filipe Bidart.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia eta azpisarrera gisa jasotzekoa behin betikoz forman.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa behin sarreran.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

BEHIN EDO BEHIN a) De una vez, por fin, al fin. "(En fin, por) abreviar, digo que ., azkenean beiñ, edo bein bukatzeko, diot ezen" Lar. "Enfin. Ikhusi dut behin edo behin, je l'ai vu enfin" Dv. "¡Acabáramos!, ¡alguna vez! (V, G, AN, BN, S)" A EY III 238. * Ea, bada, beñ edo beñ nere erokeriak akaba bitez. Cb Eg II 97. Beti daragoiot oni, bai, bein edo bein aditu daizuen. Añ LoraS 172. Bein edo bein izango da atzerengoa, baña nok segurutuko deusku zein izango dan? Ib. 34. Dalilak lenago baño ere espasun geiagorekin gezurra arpegian eman zion, esanaz, bein edo bein agertzeko eskatzen ziona. Lard 145. Heia bada, behin edo behin akhaba beitez nere erhokeriak. Dv LEd 175. Jaungoikoari eskerrak beñ edo beñ nere billan zatoztenean. Arr GB 143. Guazen bada beiñ edo beiñ. Sor AuOst 83. Bai, obe beiñ edo beiñ zentzuna artzea. AB AmaE 273. Ia tximitx abek akabatzen diran beiñ edo beiñ. Iraola 89. --Etorri zaitzu txandea-- esan zion amak. --Etorri zait. Beiñ edo beiñ! Ag G 371. Miñez baña, beiñ edo beiñ bear dalata, denok ondo izateagatik, bueno, esan degu, joan dedilla. Ib. 238. Beiñ edo beiñ esan ezazu nola dezun izena, edo bestela bazoaz bereala prisiondegira. Urruz Zer 60. Eldu yakon bein-edo-bein ludi au isteko orduba. Kk Ab I 49. Bein edo bein gixon guztijak buruba jarten dabe; zuri be eldu yatzu aldija. Ib. 46. Bein-edo-bein urten zan urten biar zana a lako kirtenaz eztabaidetan ibilli ezkero. Ib. 41. Berriz ere dioketsut: onontzaldi bat egin ezazu bein edo bein. A Ardi 79. Bein-edo-bein bukatu zuan. Anab Usauri 112. Jagi adi ortik eta idegi egidak atia, bein-edo-bein idegiko badok idegi! Otx 139. Zer egin al ixan daue ba? Esan bein-edo-bein! Ib. 135. Poliri min ematen zion oriek ikusteak eta, naiz bein-edo-bein par-egiteko gogoa etorri, asarretuko zitzaion andreari. Anab Poli 114.

LB: 0; EPG: 0.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

Elhuyar: 0; Labayru: 0; Adorez: behin edo behin 2 definitivamente, para siempre.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

[behin] behin edo behin 1 adb. Noizbait; inoiz edo behin. Behin edo behin egin behar zela eta. Behin edo behin joan izan naiz. Beharbada, nire zuzenketak izango dira behin edo behin zuzen ez daudenak. 2 adb. Zoaz behin edo behin: zoaz behingoz, zoaz betiko.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adibide soil gisa utzi, baina adiera definitu.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH: AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: AS / EuskHizt: AS: azalpen berritua / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

behin sarrerari dagokion azpisarrera.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

inoiz edo behin.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH: AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: AS / EuskHizt: AS: azalpen berritua / HiztEn: AS / LurE: AS / ElhHizt: AS / EskolaHE: AS

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

behin sarrerari dagokion azpisarrera.

Forma baten adiera(k)

inoiz edo behin.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: BEHIN EDO BITAN, BEHIN EDO BIETAN. Alguna que otra vez, una o dos veces. Presuna bat behiñ edo bietan abisatu duzun ondoan ez bada erortzen zure sentimendurat, etzazula gehiago harekiñ iharduk. "Semel aut bis". Ch I 16, 2. Behin edo bietan / entzun dut engoitik, / nexkatuak dabiltzala / mutilen ondotik. Bordel 170. Nahi izan baitute behin edo bietan, haren ordain ezarri zenbeitek herriko buruzagi. HU Aurp 129. Behin edo bietan altxatu zituen Aitaxok bere urhettoak, eta gero, Napoleon handiaren ganat joan zen. Barb Sup 177. Artzai berriek nola dakite / umagintzako legea? / bein edo bitan ikusi arren, / ari izanak du antzea. Or Eus 224. Onekin ere egin nuan bertsotan bein edo bitan. Insausti 20. Jakizu iñoiz ez dorala berbarik egin aregaz zu aurrian ez zarala, bitarte laburren batian beiñ edo bi aldiz izan ezik. Etxba Ibilt 480.

adib: hil3 1 iz. Urtea banatzen den hamabi zatietako bakoitza. Hilen izenak. Neguko hiletan. Maiatzeko hila. Abenduko hilaren 24a. Hilaren lehen egunean. Hilaren bostean etorriko da. Hil honen hasieran egingo da batzarra. Hil bakoitzeko lehen ostiralean. Hilean behin edo bitan. Hileko errenta. Hilean-hilean (Bizk.): hilero.

behin edo bitan 56: Deia 2, Elhuyar 2, Consumer 21, HABE, Berria 16, EiTB 3, Argia 4, Laneki 2, Erlea 2, DiarioVasco 3.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

behin edo bitan 42: Herria, Berria, Irene Aldasoro, Xabier Olarra, Pablo Sastre, Felipe Juaristi, Lourdes Oñederra, Ramuntxo Etxeberri, Josu Zabaleta, Jon Muñoz, Jokin Muñoz, Iñigo Aranbarri, Anton GArikano, Edorta Jimenez…

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia eta azpisarrera gisa jasotzekoa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa behin sarreran ere.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: AS / EuskHizt: AS: azalpen berritua / HiztEn: AS / LurE: AS / ElhHizt: AS / EskolaHE: AS

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

behin sarrerari dagokion azpisarrera.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Forma baten adiera(k)

behin eta berriz.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

OEHko datuak [laburduren azalpena]

behin eta betiko (bein da betiko, bein eta betiko, bein ta betiko, bein ta betikoz) 24 aldiz ageri da, HM (eta Mde): B 15 (A BeinB 3; Kk Ab II; Enb 8; Erkiag Arran; Erkiag BatB 2); G 4 (Or BM; TAg Uzt; Etxde JJ 2), Mde 3, EB 2 (Arti MaldanB; MIH); beindabetiko behin: Enb.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

behin eta betiko (bein da betiko, bein-da-betiko) 10 ager. (Eguzk Itzaldia; Argia 1936; Alt Eib; J. Yurre; Basarri; M. Aldasoro; R. de Rijk; MIH; G. Garate; Egin 1979).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

behin eta betiko : DFrec 2 // Ez dugu aurkitu beste iturriotan: AB38; AB50; LurE; HiztEn; Euskalterm, ezta beste hiztegietan ere: ElhHizt; EuskHizt; EskolaHE; HiruMila; Lur EG/CE eta EF/FE; XarHizt; Casve EF; HaizeG BF; Lh DBF; DRA; PMuj DVC.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Zerrendakoa erabileremu geografiko-dialektal mugatukoa da

Heg. Ik. behin betiko.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

behin sarrerari dagokion azpisarrera.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

OEHko datuak [laburduren azalpena]

beinbeiñekoz 1, Erkiag Arran ("Zumatzetako-zerkara eroan eta an, beinbeiñekoz, otzarak utsitu eta gauzak polito polito utzi nai zituezan beian, lurrean"); bein-beñian (eta beinbeiñean) 2: Otx ("Aberetzat artu gattuz beronek bein-beñian!"), Erkiag Arran ("Alkarri agurrak egiñaz, arrantzale biak eta Zuriñe errirantz abiau ziran beinbeiñean farolerako bidea artuaz") // OEH argitaratuan gainera: bein-beiñean , Zam Man ("Txabola au bein-beiñean egin dogu").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

behin(-)behinekoz 7: AAO 1989 ("Industri Hiri Zoluan, behin behinekoz onartutako agirian, aurreko ataleko zerrendan sartu gabeko eta industri sektore puntualei dagozkien lurzatiak"), B. de Arrizabalaga ("Halan be, foru erakunde honeen ordez behin behinekoz Ekonomi probintziar batzordeak eritxenak ipini izateak dauan joerearen azterrena eskeintzen deusku"), GAO 1991 eta 1998 3 (adib.: "Beharrezko informeak egin ondoren, Udal Batzarrak erabaki zuen, 1997ko irailaren 30ean, behin-behinekoz onartzea tramitatutako aldaketa"), K. Busturia ("Eskaintza-malgutasunak zertxobait handiagoak izango dira behin-behinekoz"), Goierritarra 1998 ("Lurrazpiko pasalekua behin-behinekoz ireki zuten"); behin(-)behingoz (eta bein-beingoz 3) 10: EAEg 1937 2 (adib.: "Bein-beingoz, Bizkai'ko Aldundiarenak diran Triano eta La Reineta burnibideaz jabetzen dala dio"), AAO 1989 ("Behin behingoz onartutako agirian izendatutako dentsitatea gordeko da"), Zubk ("Ez naz ausartu zuen aurrera agertzen, nai ta ni bein-beingoz arpegi emon edo ez zalantza askotan ibili eta zuek biok begien aurretik kendu ez..."), Egunk 1992 ("Auzia Nafarroan "behin behingoz konpontzeko unea iritsi dela" uste du Lurraldeak"), EHAA 1988-1989 2 (adib.: "Ikastetxe hori 1987.eko apirilaren 23ko Aginduz sailkatu zelarik behin-behingoz B.B.B.rako Ikastetxe homologatu gisa"), ArauErab 1988 ("Arduratze Batzordeak, bere egitekoak hobeto betetzeko, egiteko zehatzetarako eskua eman ahal izango die, behin-betikoz edo behin-behingoz, Batzordeburuari eta Batzordekideei"), Ekonomia ituna ("Hasiera batean eta behin-behingoz kupoa eta bidezkoak diren konpentsazioak zenbatekoak izango diren zehazteko, Estatuaren aurrekontuko kopuruak hartuko dira kontuan"), MerkatLegea 1999 ("Araua hautsi duen enpresa edo merkataritza-etxea behin-behingoz ixtea erabaki dezake"); cf. 'behingoz' adierakoa, ap. E. Azkue ("Tira ba, ekar ezazu behin behingoz barrura zure elefante txikia!"); behin-behinean (eta bein-beinean 1) 5: BalioUrritu 1984 ("Zentruen izenak, zentruek beraiek behin-behinean edo behin betiko ipinitako izenak dira"), Larrak ("Bein-beinean azke dot biotza, eta zindo ta garbi zintzotasuna"), M.A. Unanua ("Onar dezagun behin-behinean Antzerkia Antzokian burutzen den ebentoa dela"), Filosofia/DBHO ("Halako esplikazio-entseiuak behin-behinean onartzen dira"), M.J. Eceizabarrena ("Behin-behinean honela definituko dugu dialektoa").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

behin-behinean : DFrec 2 (Vill; eta bein-beinean: Larrak), Euskalterm 3 (behin-behineko sinonimoarekin); behin behingoz : DFrec 2 (bein[-]beingoz: Deia, Larrak), AB50 3 (provisionalmente, accesoriamente)// Ez dugu aurkitu ap. AB38, HiztEn, LurE.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

behin-behinean : HiruMila, DRA (bein beiñean 'provisionalmente'), PMuj DVC (bein-beinean 'ad interim; por de pronto, provisionalmente, interinamente'); behin-behinekoz : HiruMila; behin-behingoz : HiruMila, PMuj DVC (bein-beingoz 'provisionalmente') // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, ElhHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Erabilera urriko formak daude lehian

formaren bat behar da; eta, erabilerek besterik agintzen ez dutenez, behin-behinekoz izan liteke egokiena, behin-behineko arautua oinarritzat harturik moldaturiko erregularra denez; hori proposatuko da.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

behin sarrerari dagokion azpisarrera.

Atzizkien araberako erabakiak

-z.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

behin sarrerari dagokion azpisarrera.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Batasuna egiteko bidea eskaintzen duen forma

Ik. behin-behineko.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: AS / EuskHizt: AS: azalpen berritua / HiztEn: AS / LurE: AS / ElhHizt: AS / EskolaHE: AS

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

behingo sarrerari dagokion azpisarrera.

Erabilera-oharrak

behingoan-en indargarria.

Euskaltzaindiaren Arauak

izond.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH: AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Zerrendako formari sarrera dagokio

sarrera dagokio, eta honen AS dira arauak behin sarreraren azpian eman zituen behingoan , behingoz ; eta, gainera, behingoaz , behingo batean , behingo batez , behingotik behingora , behingotz .

Kategoria

1 izond. 2 adlag.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH: AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: AS / EuskHizt: AS: azalpen berritua / HiztEn: AS / LurE: AS / ElhHizt: AS / EskolaHE: AS

Esapideei dagokien sistematika

bat.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

behingo sarrerari dagokion azpisarrera.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

beingo batez 1, Añ GGero ("Ez osoro, ez kolpe batez, ez beingo batez, ezpada gitxika ta egunetik egunera luzetuz atrapetan gaituz" #mdash# Ax: Ez osoki, ez kolpe batez, baiña aphur bana eta egunetik egunera).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

be(h)ingo batez 3, 'behin batean' adierakok: M. Sarriegi ("Behingo batez, ni gaztea nintzela, zenbait kinkilimarro etorri hituen Hagin-Harrira gu ohartu gabe"), M. Lasarte ("Nik beingo batez galdetu nioten: #mdash#Orain, orrelako tripakada egin da gero, bazkalduko ote al dezute?"), Salav ("Donostia inguruan Domingo korrikalaria deitzen zioten, sasoi zuala lasterkari aparta baizan. Beingo batez, apustu sonatu bat jokatu izan zuan").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

behingo batez : DFrec 1 (J.A. Agirre: "behingo batez eztabaida bat sortu zen") // Ez dugu aurkitu ap. AB38, AB50, HiztEn, LurE, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

Ez dugu aurkitu ap. EIH, EuskHizt, ElhHizt, HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

behingo sarrerari dagokion azpisarrera.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: eztabaida guztiak behingoan bukatzeko.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

behingo sarreraren, eta ez behin sarreraren, AS gisa emateko eskatuz.

Leku-denborazko izenen eratorriak

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH: AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: AS / EuskHizt: AS: azalpen berritua / HiztEn: AS: behingo(a)z / LurE: AS / ElhHizt: AS / EskolaHE: AS

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

behingo sarrerari dagokion azpisarrera.

Forma baten adiera(k)

batean, batera.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: AS/ EuskHizt: AS: azalpen berritua / HiztEn: AS / LurE: AS / ElhHizt: AS / EskolaHE: AS

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

behingo sarrerari dagokion azpisarrera.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

noizean behin.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: AS / EuskHizt: AS: azalpen berritua / HiztEn: AS / LurE: AS / ElhHizt: AS / EskolaHE: AS

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

behingo sarrerari dagokion azpisarrera.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Forma baten adiera(k)

1 behingoz. 2 betiko (Noizbait bada noizbait, zerbait zoragarri behingotz agertuko zaigulako esperantza).

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: lasai geldi gintezkeen behingoz behintzat.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

behingo sarreraren, eta ez behin sarreraren, AS gisa emateko eskatuz.

Leku-denborazko izenen eratorriak

OEHko datuak [laburduren azalpena]

behinik (eta beenik) 1, HU Aurp ("Trufa bedite, trufa Jainkoaz. Nor nahi eta zenbat nahi izan diten, ez dire aski izanen. Behinik, horra bat gutiago...") // Cf. bederenik formaren aldaeretako beenik, Goñi ("Beste batean berriz eliz-gizon batek zillarrezko diru bat eskañi zion; ikusirik etzuela artu nai, esan zion artu zezala eskaleen bati limosnatzat emateko beenik; guzia alperrik: obea da berorrek berak ematea, erantzun zion Bernardatxok").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

behinik 4: B. Amundarain ("1964-ean, zerbait behinik, bere araudia berritu zuen, Elizaren dotrina ofiziala zapuztearren"), IMuj AzBel ("Hartara bizia, bat behinik, errespetatuko zen"), Zozoak beleari ("Lasai ederrean arituko nauk ni behinik, ez baitut jakingo, gainera, hire lehen gutuna heldu arte, munduaren haranzko muturreko zokorik zokoenera nire hauek iritsi diren ere"), A. Iturbe ("Asko kostata, baina hitzordua egin eta gero, egoerari hala dagokiolako, edo zuretzat munduko gauzarik garrantzitsuena umea dela pentsatuta, umeaz galdezka hasten dira, hain zuzen, beraiekin hitzordua egiteko ahalegina, ordu pare batez, behinik, umeaz ez hitz egiteagatik egin duzunean") // Cf. beenik aldaera, Euzko Deya 1937 ("Katolikoak ikusi orain / gorrien jardun zuzena / eta aztertu pizkat beenik / zuen biotzen barrena").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

behinik : DFrec 3 ("Ez huen honenik merezi hiltzera behinik XXX honera etortzerik izango bahuke...", "Hauen egitekoa teoriaz behinik nagusi eta langileen arte elkar hitz egin...", "Atzera gelditu behar izan zuen gutxi bat behinik langileen erreibindikapenak lortzearren") // Ez dugu aurkitu ap. AB38, AB50, HiztEn, LurE, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

beinik : PMuj DVC (al menos, a lo menos, por lo menos, siquiera, cuando menos, por de pronto) // Ez dugu aurkitu ap. EIH, EuskHizt, ElhHizt, HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA.

behinik adb. [Oharra: Euskaltzaindiak, behinik-ek euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, hitz hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. bederen; behinik behin].

behinik 55; bederen 2673; behinik behin 951.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

behinik 3; bederen 2894; behinik behin 735

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Baztertutako forma onartzea proposatu da. Badirudi bizirik dagoela Gipuzkoako zonalde batzuetan, eta hala jasotzea komeni da, ‘behintzat, sikiera’ adieran.

Batasuna egiteko bidea eskaintzen duen forma

Ik. bederenik, behinik behin.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Ikusiko da eratorriari dagokion formatua

Euskaltzaindiaren Arauak

Sin. behiala / AS: behinolako.

Ikusiko da eratorriari dagokion formatua

behinolako

Erabileremu dialektala

Heg. bakarrik (ik. OEH)

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Erabilera-oharrak

ezezko perpausetan erabili izan da, eta batez ere behintxo ere (ez) esapidean.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

Ez joan halako dantza nahastuetara behintxo ere; Ardorik astean behintxo baizik edan ez.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: BEHINTXO ERE. (En frases negativas). Nunca, ni una sola vez. Alan bere guztiz ondo egingo dau [...] ez juatiaz alango danza nastubetara beintxu bere. Mg CO 135. Gipuzkoatarrak ez dute adoratu izan beintxu ere beren Jaungoiko ill-ezkor egiazko bakarra baizik. Izt C 209. Non, ez diran aspertzen beintxu ere, batak bestea naitasun andiarekin leialkiro maitatzeaz. Ib. 25. Apaizaren aita etzala kristau ona, Pazkoazkoa etzuela egin; Elizan oiutegira bai; opalmaira, ordea, etzala beintxo ere urbildu. A Ardi 101.

adib: behintxo adb. Adkor. Behin. (Ezezko esaldietan erabiltzen da, eta batez ere behintxo ere (ez) esapidean). Ez joan halako dantza nahasietara behintxo ere. Ardorik astean behintxo baizik edan ez.

Ez dugu aurkitu behintxo ere formarik. // LB: 0; EPG: 0; ETC: “Gizon honek behintxo ere ez du adierazi bere izugarrikeria higuingarri horregatik hunkituta dagoenik", “Behintxo ere ez dut zalantzarik izan, eta halaxe esan diet, esan ere, denei” (Josu Zabaleta)

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Ez dugu aurkitu behintxo ere formarik.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

Elhuyar: ez zen behintxo ere hurbildu: no se acercó ni una sola vez; Adorez: ez joan behintxo ere: no vayas nunca; Labayru: 0

behintxo adb. Adkor. Behin. (Ezezko esaldietan erabiltzen da, eta batez ere behintxo ere (ez) esapidean). Ez joan halako dantza nahasietara behintxo ere. Ardorik astean behintxo baizik edan ez.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adibide gisa jasoa dago jada.

Azpisarrera gisa jasotzea proposatu da behin ere formarekin egin den bezala.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

Adibide gisa mantentzekoa da behintxo sarreran.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa behintxo eta ere sarreretan.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-talde.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

OEHko datuak [laburduren azalpena]

bei-zai, beizai : EE 1884a, 8; Ag AL 55 (2); A EEs 1916, 306; Or Mi 41. 50; Goen Y 1934, 94; Or Eus 249; Mde Pr 126; Larz Iru 58; NEtx LBB 111; cf. behizaindegi : Prop 1896, 194 (2) / betzain : O Po 4