Euskaltzaindiaren Hiztegia
15 emaitza jes bilaketarentzat - [1 - 15] bistaratzen.
Aztergaia: jes
Iturria:
| Kodea [?] | Data | Proposamena | |
|---|---|---|---|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z5:EEBS:38 | 2000-04-12 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]
jes (eta yes 2) 6: Or 2 ("Jes! Nik oraino zer dut ikhusten?", "Ikustokia leporaño betea omen zegonan... nexkato gaztez. Yes! Ontara ez nintxinan agertu ere"); Ox ("Jes, alditxartzera noak"); Barb Sup ("hurbiltzen dira pitta bat, eta Maria oihuka hasten da: Jes!"); Lf Murtuts ("Jes-eta... zer zitaken, banoa lasterka, denak utzirik"); Larz Senper ("Yes.. Bainan, gizona, zer duzu?"). Ik. OEH argitaratuan, gainera: EskLAlm 1911 (ap. DRA) "Jes! Zakhur horrek hurbilxko dabila haragi horietarik muthurra"; eta aip. Othoizlari 1960.
EEBSko datuak [laburduren azalpena]
jes (eta yes 1) 3: Ox ("Oinetakoak lauetan-hogoi liberetan direla, jes!... zer da hori?"), Larz 2 ("Bai zuri ere!... Jes!... Zoin laster egin duzun itzulia!", "Yes hauxok bitxikeria!").
Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]
Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, HiztEn, LurE, Euskalterm.
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
jes : Lur EF/FE, HaizeG BF, Lh DBF, DRA // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, ElhHizt, HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CE, Casve EF, PMuj DVC.
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -
Informazio lexikografikoa
Kategoria
interj.
Forma baten adiera(k)
(harridura-eta adierazten du).
Aztergaia: jesaile
Iturria:
| Kodea [?] | Data | Proposamena | |
|---|---|---|---|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 2000-04-12 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +
Informazio lexikografikoa
Kategoria
iz.
Erabileremu dialektala
Zub.
Forma baten adiera(k)
dirua maileguz hartzen duena.
Aztergaia: jesate
Iturria:
| Kodea [?] | Data | Proposamena | |
|---|---|---|---|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 2000-04-12 | Lantaldeak besterik gabe onartua |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: jesaite edo jesate / HiztEn: jesaite edo jesate / LurE: jesaite edo jesate / ElhHizt: jesaite / EskolaHE: -
Informazio osagarria
Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna
-tze/-pen.
Aztergaia: jesan
Iturria:
| Kodea [?] | Data | Proposamena | |
|---|---|---|---|
| Araua: | Z3:EArau79 | ||
| Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:HBB | 1995-04-27 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
jesan, jesa(i)ten. Zub. du ad. 'maileguz hartu'.
Informazio osagarria
Aditz-izen marka berezikoak
jesan, jesan, jesa(i)ten, jesanen/jesango.
Informazio lexikografikoa
Erabileremu dialektala
Zub.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E208]: 'hor jesa(i)ten forma bikoitza onesten dugu, aurrekoetan, norbaitek 'batasunaren bidesaria' deituagatik beti forma bakarrak proposatu ditugun arren. Nik, egia esan, ez deritzot gaizki bide honi, eta are gutxiago kontutan harturik gero ukan moduko aditzak azalduko zaizkigula (eta *ukaten ez dela inon esaten), baina argi ikus dezagun zer egiten dugun, kontraesanik ez izateko'.
- Erabakia: BAgiria (1997-12-19): 'B. Oihartzabalek argitu du kontua esanaz printzipioa bozkatua dagoela eta, printzipio hori gogoan, aurrera egin daitekeela. Horrenbestez, dagoen bezala utzi da. Bi batez, zerrendan ageri diren zenbait aditzi erantsi zaizkien etorkizuneko adizkiak lekuz kanpo daudela esan da eta, beraz, erreferentzia horiek kendu beharrekoak dira denetan'.
Aztergaia: jesapen
Iturria:
| Kodea [?] | Data | Proposamena | |
|---|---|---|---|
| Araua: | Z3:EArau79 | ||
| Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:IrEm |
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [E301]: [nire ustez sartzekoa da] (1995-08-24)
Euskaltzainen oharrak
- [E210]: '"Jesan" aditza zerrendan jasota dagoenez gero, komeni da jesapen izena ere zerrendan agertzea, Merkataritzako zuzenbidean hala erabiltzen baita empréstito esateko'.
- Erabakia: BAgiria (1997-12-19): 'onartu dira honako [ohar] hauek: [...] jesapen'.
Aztergaia: jesarleku
Iturria:
| Kodea [?] | Data | Proposamena | |
|---|---|---|---|
| Araua: | Z3:EArau79 | ||
| Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:HBB | 1995-04-27 | Lantaldeak erabaki gabe utzia |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
Bizk.
Informazio osagarria
Lexemen erregulartasuna
-s-/-z- Bizk.
Partizipio-marken araberako eratorri-konposatuak
-r(ri)+l-.
Aztergaia: jesarri
Iturria:
| Kodea [?] | Data | Proposamena | |
|---|---|---|---|
| Araua: | Z3:EArau79 | ||
| Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:EEBS:07 | 1995-04-27 | Lantaldeak erabaki gabe utzia |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Txostenaren laburpena
-z- 149 ager. (OEH 83, EEBS 51, DFrec-AB38-AB50 15); -s- 96 (61, 28, 7).
OEHko datuak [laburduren azalpena]
jezarri (+ jezar leku...) formak 63 ager. ditu: B 60 (Enb; KIkV; Altuna; KK Ab I; KK Ab II; Otx; Bilbao IpuiB; Alzola Atalak), EB 3 (Arti MaldanB); iezarri (+ yezarri...) 18 ager.: B 15 (Azc PB; A BeinB; A BGuzur; Or Tormes; Kk Ab II) , G 3 (Zait Sof); jesarri (+ jesarleku...) 55 aldiz dago B (Altuna; Echta Jos; Gand Elorri; Azurm Elorri; Bilbao IpuiB; Erkiag Arran; Erkiag BatB; Alzola Atalak); iesarri (+ yesarri) B 2 (Akes Ipiña; Alzola Atalak); jazarri (+yazarri) 2 ager.: B 1 (Or Tormes), IE 1 (Balad); jasarri B 4 ager. (DurPl; AB AmaE).
EEBSko datuak [laburduren azalpena]
jezarri (+ jezar/ri, jezarleku...) forma da nagusi, 43 ager.rekin: B 22 (Otx; Laux; Kristiñau-ikasbidea; Zabala Arana, J. M. de; Gonzalez de Echavarri, L. B.; Buztintza Lasuen, E.; Ibargutxi, F.; Kerexeta, J.; Iratz; Kortazar, J. M.;), G 1 (Barandiaran, S.), EB 20 (Ugidos, A.; Euskaltzaindia; Aldabe, I.; Urbistondo, D; Hartsuaga, J. I.; Zeu Zeutara; Enseiucarrean; Gereño, X.; Iturralde, J.; Eguzkitza, A.; Urkijo, J.; Eguna); iezarri , yezarri, yezarleku B 7: Euskeraz irakurrteko irakaspidea; Bustintza Lasuen, E.; Aurre-Apraiz, B; 'Abeletxe'; Goiria, J. A.; Larrakoetxea, B. jesarri (+ jesar erazi, jesarleku...) 28 ager.: B 24 (Andra Marija Uribarricuaren bederatzi urrena; 'Zidor'; Echta Jos; A; Erkiag, BatB; Gereño, X.; Kerexeta, J.; Gallastegi, K.; Etxebarria, R.; Letona, S.; Zubiri, I.; Osk; Zer; Idatz & Mintz), G 1 (Vill), EB 3 (Zipristin; Navarro, M.; Telleria, F.); yesarri B 2 (Zamarripa Uraga, P.;Larrakoetxea, B.); jazarri B 1 (Ezezaguna. Oñati. Korpus eguna 1986).
Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]
jesarleku : DFrec 1; AB50 2; LurE; jesarri : AB38 4; LurE; EEgunk; jesartze : LurE; jezarleku : AB38 2; AB50 1; HiztEn; jezarpen 'asentamiento': AB38 1; jezarri : AB38 4; AB50 2; HiztEn; yezarri : DFrec 5.
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
jesarri, jesar, jesartzen. Bizk. da/du ad.
Lantaldearen irizpideak
Sektorekoei galdetzekoa da zer darabilten
jezar- erabilixeagoa da -s-duna baino; esan, ordea, Bizkaian esaten da, eta ahozkoari dagokiona "s" da (Luis Baraiazarra ere "s"ren aldekoa da).
Informazio osagarria
Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)
jesarri, jesar, jesartzen.
Lexemen erregulartasuna
-s-/-z- Bizk.
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [A106]: "Aditz hau eta honetatik sortzen direnak z-z idaztearen aldeko naiz. Aipatzen diren arrazoiak denak dira ontzat ematekoak, baina bada denen gainetik dagoen bat eta, antza denez, errazegi ahazten duzuena: azken urteotan kontsultagai izan ditugun hiztegi erabilienetan, ia guztietan Sarasolaren Hauta-lanerakoa izan ezik, aditz hori z grafiaz azaldu da eta oraindik ere horrela dago: Europa hiztegia-n, z; Hiztegia 2000-n, z; Elhuyar hiztegi entziklopedikoa-n, z; Euskararako testu-liburu gehienetan, z; argitaratua dugun Idatz 1 Ortografia lantzeko liburuan, z; eta abar. Beraz, ez du horrenbeste axola zenbat aldiz azaltzen den liburu zaharretan s edo z duela. Garrantzitsuena zera da: azken 15-20 urteotan gehienbat z-z ikasi eta irakatsi dela eta ez dagoela erabateko arrazoirik aurrerantzean ere horrela izan ez dadin" (1995-11-02)
Aztergaia: jestu
Iturria:
| Kodea [?] | Data | Proposamena | |
|---|---|---|---|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:EEBS:13 | 2000-04-12 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]
jestu (eta yestu 2) 18: Lç Ins ("Eta garen kaste, ez eginez solament, baina desirez, hitzez, eta jestuz"); AA ("egiten dituela pozaren jestuak, eta iduripenak"); Elsb Fram ("Han arizan zitzun luzaz ez dezakezit zer yestu egiten, zer mezu elgarri beharrira adi-arazten"); Zby ("itsusten eta mendratzen beizik ez du bere burua heien jestu, moda, mintzaia eta berrikeriak ederragotzat hartuz"); Zub ("Zirkoaren ate aitzinian bazen zimino bat, eta ze irriak egin zituzten debru apo xar haren itzulipurdiak eta bere begitarte biziaren keinu eta yestuak ikusirik"); Ox 6 (adib.: "Jestu berak, orro berak", "Lauak igaiten dira, hasarre, dena jestu, oihuka, orroaz"); JEtchep 2 ("Eta ez nuen gero berriz gibelerat behatu, hea amak zer jestu atxikiko zuen", "Ez detzazke gazte tzar hoien olas eta jestu larriak jasan"); Larz Senper ("Deneri gerta zukek aphur bat burua galtzea, eta behar ez diren jestuen, orduan ibiltzea"); Casve SGrazi 2 (Lf in Casve: "Gorri batek emaiten dio errefera jestu basa batzuekin"; "hitz eta jestu arruntez itsustu"); Xa 2 ("Zonbaitek berdin erranen dute gu ez garela perestu, erabiltzen ditugulakotz hal-hulako zonbait jestu"); jesto 4: Egiat ("Saulek galtho egin zereioan sorgiñari zianian jesto zonbait egin, heia zerbait ikhusten zianez?"); JJMg BasEsc 3 ("Onelako neskatilla askok, eureen arrotasun, apaindurija, jesto, ibillera, ta lotsarik ezagaz, arima geijago daruee Infernura", "Igaroten dira ugari esku estutute, txitximur, mokorkada, jesto, ta begirakune amorezko, geijeenez lujurijaz betiak", "Ze errespeto ta itzal gura dabee euki mutill, alako imenzinoe, jesto, ta zorakerijarik andijeenak egiten ditubeenak plaza agirijetan emakume argal batsubeen oiñetan?"); yusta 1, Gy ("Arliñek nihoiz eztu Haiñbertze deustu, ez yusta egiñ izatu").
EEBSko datuak [laburduren azalpena]
jestu (eta gestu 3) 29: A. Hillau ("Zuek segituko duzue jestuetarik, ederrak egiten omen tik!"); D. Dufau ("Ez zuten aski irri eta jestu"); Larz ("gerritik hartzeko jestua eginez"); J. Gorostiza ("arpegiko jestu izugarria aldatu gabe"); J.M. Kortazar ("militarren jestuak gero eta zoroagoak, bortitatzagoak, biolentoagoak dira"); Lab ("Teatroa ez omen da literatura, iminzio, jestu, keñu, zimiko ez ezik"); Lf 2 (adib.: "oro oihu, oro jestu"); Otoizlari 1981 ("Gainerateko jestuak , komedia baten pare dauzkatzu"); P. Mac Orlan 2 ("bere babesleak jestu hasarretu handi batez", "jestu hortaz urgulu handi bat izan zuen"); L. Etxezaharreta 2 (adib: "Etzuen jestu gaixtorik"); B. Mendisco ("erhi bat kaxketa hegirat heltzeko jestua eginik, letra jabearen ondotik zabilan"); I. Borda ("gestu mekanikoaz, prestuki, altxatzen zituen"); J.M. Irigoien 2 (adib.: "gestu noble hura bere oroimenean betirako zizelkatuz"); M. Dupac ("obedientzi jestua aurkitzen zuten"); Lantziri ("Errepublikatiarren ideiak ordea, ez zitezken jestu batez osoki bazter"); B. Oihartzabal ("jokalarien jestu eta mugimendu guztiak"); J. Landa ("Konplizitateko jestu bat egin diok oso disimulo txarraz"); BAtx Obab 3 (adib.: "behin sinu edo jestu bat egiteko mugitzen zirenean kostata bihurtuko zirela beren lekuetara"); Herr 1987 ("Berriz ere hiru iheslari arrastatuak eta jestu gutiz kanporatuak"); HerrizH 1988 2 (adib.: "ene ahalen ez deusa erakusten ziatan jestu mugatu bat"); J.A. Sagastizabal ("Eskua eskaini zidan, eskalearen jestuan"); Bertsolari 1992 ("oso irizpide zabalekoak direla bertsolarien protesta eta jestuak interpretatzeko orduan"); jestual 1, Egin 1986: "lan arras desberdinak ezarri ditu Zarauzko Teilatupen 'Eskultura jestualak' izenburu jenerikoaren pean"; jestuno 1, HerrizH 1988: "Euskal Herria eta Parisen artean ararteko sozialista bat beharrezkoa zela, jestuno batzu izan balira, ararteko horren balioa erakusteko!"; jesto (eta gesto 2) 4: Azurm ("PNV ez dadila gera gesto testimonial hutsetan"); Zehar 1993 ("Gorputzaren espresiozko keinua edo gestoa adierazteko erabiltzen den kontzeptu generikoa"); Egin 1986 ("Lan horietan guztietan edozein jesto kreatiboa izan daitekeela, frogatu nahi izan du Txarik"); Bertsolari 1992 ("Badauka tik bat edo jesto bat neri asko gustatzen zaidana").
Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]
jestu : DFrec 5, AB50 1; gesto : AB50 1 // Ez dugu aurkitu ap. AB38, HiztEn, LurE, Euskalterm.
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
jestu : Lur EF/FE, HaizeG BF, Lh DBF, DRA // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, ElhHizt, HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CE, Casve EF, PMuj DVC.
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -
Informazio lexikografikoa
Kategoria
iz.
Erabileremu dialektala
Batez ere Ipar.
Forma baten adiera(k)
keinua, imintzioa.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E204]: borondade ona edo disposizio ona erakusten duen ekintza. || jestu ez da arras keinua. Norbait, hegoaldean portatu dela esaten delarik, jestua izan du erabiltzen da Iparraldean.
- Erabakia: (H2.2 / 2010-04-13): Definitzaile biak isilduz aipatuko da.
Aztergaia: jesuita
Iturria:
| Kodea [?] | Data | Proposamena | |
|---|---|---|---|
| Araua: | Z3:EArau79 | ||
| Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:EEBS:05 | 1995-04-27 | Lantaldeak besterik gabe onartua |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: | ZS:HBL | 2008-07-08 |
Formari buruzko datuak
Informazio osagarria
Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak
Izen propiotikoak.
Aztergaia: jesulagun
Iturria:
| Kodea [?] | Data | Proposamena | |
|---|---|---|---|
| Araua: | Z3:EArau79 | ||
| Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:EEBS:10 | 1995-04-27 | Lantaldeak besterik gabe onartua |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: | ZS:HBL | 2008-07-08 |
Formari buruzko datuak
Informazio osagarria
Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak
Izen propiotikoak.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E109]: 'Agian aldamenean: "Hobe: jesuita"'.
- Erabakia: EArau (1997-12-19): 'Jesulagun/jesuita hitzen artean lehenbizikoa hobesteko proposamena ez da onartu'.
Aztergaia: jesus batean
Iturria:
| Kodea [?] | Data | Proposamena | |
|---|---|---|---|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 2000-04-12 | Azpisarrera gisa onartzekoa |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]
ik. OEH: AS
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -
Informazio osagarria
Esapideei dagokien sistematika
bat-ean.
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
jesus 1 sarrerari dagokion azpisarrera.
Forma baten adiera(k)
berehala.
Adibide argigarriak, testuinguru egokiak
jesus batean jarriko dizuet gosari goxoa.
Aztergaia: jesusean
Iturria:
| Kodea [?] | Data | Proposamena | |
|---|---|---|---|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 2000-04-12 | Azpisarrera gisa onartzekoa |
Formari buruzko datuak
Informazio osagarria
Atzizkien araberako erabakiak
-n: -an.
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
jesus 1 sarrerari dagokion azpisarrera.
Kategoria
adlag.
Forma baten adiera(k)
berehala, bat-batean.
Adibide argigarriak, testuinguru egokiak
jesusean joan zen.
Azkue Biblioteka eta Artxiboa
9:00 - 14:00
Azkue Biblioteka eta Artxiboa Euskaltzaindiaren zerbitzura dago. Horrez gainera, zabalik dago ikertzaile ororentzat, eta bere ahalbideen neurrian euskal kultura gaien ikerkuntza eta hedapena sustatzen eta laguntzen saiatzen da.
Egoitza
- B
- BIZKAIA
- Plaza Barria, 15.
48005 BILBO - +34 944 15 81 55
- info@euskaltzaindia.eus
Ikerketa Zentroa
- V
- LUIS VILLASANTE
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
Ordezkaritzak
- A
- ARABA
- Gaztelako atea, 54
01007 GASTEIZ - +34 945 23 36 48
- gasteizordez@euskaltzaindia.eus
- G
- GIPUZKOA
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
- N
- NAFARROA
- Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
31002 IRUÑEA - +34 948 22 34 71
- nafarroaordez@euskaltzaindia.eus
Elkartea
- I
- IPAR EUSKAL HERRIA
- Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
64100 BAIONA - +33 (0)559 25 64 26
- +33 (0)559 59 45 59
- baionaordez@euskaltzaindia.eus
