Tr. Usado por autores meridionales (sobre todo en textos guipuzcoanos) desde mediados del s. XVIII. En DFrec hay 3 ejs. de zaputz.
sense-1
I .(Adj.).
azpiadiera-1.1
1.
(V, G, AN; H),
saputz (V, G)
Ref.:
A(zaputz, saputz);
GteErd 212
. Esquivo, huraño; desdeñoso."Huraño, esquivo"A.
"
Saputz, triputs (G), el esquivo (está) vacío de estómago"Ib."
Jende zaputza da ori (= pertsona) (AN-gip)"GteErd 212 (junto a zipoitza, zitala, petrala, kaskagor, etc., de otras zonas).
Gelditzen da negarrez edo gutienean illun ta zaputz. MbOtGai I 26.
Asaldaturik, aserreturik edo zaputz noizbait ark hau ekusiagatik. MbIArg I 181.
Nork esan zenbat eratako anima gauden? [...]. Alaiak, illunak, argiak, motzak, ausartak eta zaputzak. AgG 331.
Alaiak diralarik [egunok], eztira inor saputz ta ilun ta muker ikusteko egokienak. AY 1934, 5.
Askotan zinkurina egiten zion neskameak, aspaldiko otsein batek duen familiaritate zaputzarekin. MdeHaurB 6.
Egun biz bein, zaputz eta otz nagoela entzun bear. TxillLet 97.
Egi latzaren galtzairu sendoz / ta izar zaputzen minduraz. 'Esquivas estrellas'
.GandElorri 103.
Baina, harritu eta hunkitu, berehala sumatzen dutelako zerbait arrotz eta zaputzen aurrean daudela [ene gogobihotzak], berehala sumatzen dutelako halako degradazio eta frustrazio kutsu arrotz baten aurrean daudela. PPerHarrip 78s.
azpiadiera-1.2
2.(Ref. al tiempo atmosférico)."
Denbora zaputza (txarra) (AN-5vill)"GteErd 86 (junto a muzkiña, tutula, xirxila, ustela, etc., de otras zonas).
(V-gip; Lar, H(V, G)),
saputz (V, G)
Ref.:
A (saputz); Iz ArOñ.
. Murria, mal humor."Amorrar, [...] zaputzez isildu
"Lar.
"Esquivez, terquedad"A.
"
Zapútzakin daó, está con murria"Iz ArOñ. .
Egundoko zaputzak eta pipermiñak izaten omen zituzten. NEtxEG 1958 (3-4), 206.
Beti bezela Lasartek digu / errespetuan itz egin, / eta nik ere segi nai diot / zaputzik artu ez dedin. Auspoa 100, 88.
Bein gaixo batek arrapatzian / gizona dezu ain utsa, / begiratua tristia eta / indar gabia gorputza; / jana're ez du aukerakua, / arekin ere zaputza. UztSas 206.
Oso alkarren lagunak itun; baña alare zaputz pixarren batekin ala esan omen zin Txirritak. AtañoTxanKan 81.
Zaputza pasatzea / ola nuen lortu.Zendoia 26.
azpiadiera-2.1.1
Desprecio, rechazo. Engraziganako agintzen zion iguiña garaiturik, etzion iñoiz ere zaputzik edo erdeñurik egin. EtxdeJJ 201.
Argimin dagon animak eztiola zaputzik egingo bere dei maitekorrari. Ib. 221.
Aren muziñ-zaputzak eman dizkidan / egun trixteak laburtzeko. "Desdenes"
.BerronKijote 157.
Italiarrak bere zaputza barruan gorde zuan. NEtxLBB 40.
azpisarrera-1
XAPUTXEAN(Forma con palat. expresiva). (Estar, etc.) enojado, molesto. --Joan bearko degu, ama, e? --Bai, lengo aldian joan ez giñalako xaputxin egon ziran eta...EEs 1930, 164.
(ap. DRA)
azpisarrera-2
ZAPUTZ-AGIRI.
Acta de repudio. v. zapuztagiri. Ez al du bada Moisek zillegi emaztea uzteko zaputz-agiria emanda?(Mt 19, 7). OrMB 862 (Ol zapuztagiri, Or zapuiztagiri; Lç, He separazioneko, TB diborzako, Dv uzpeneko, IBk ezkontza hausten delako).
azpisarrera-3
ZAPUTZEAN(G-azp, AN-5vill). Ref.: Gte Erd 212 y 294. (Estar, etc.) enojado, molesto, de mal humor. "Zaputzean dago (G-azp, AN-5vill)" Gte Erd 294 (junto a trenpu tzarrean, muturrean, setan, etc., de otras zonas). "Ukulluko astoa garbitu naiago nuke!" esanta, zaputzean oiera joan omen uan.AtañoTxanKan 134.
azpisarrera-4
ZAPUTZ EGIN (H).
Poner mala cara. "Faire la moue, montrer du déplaisir par une moue" H. Zaputz egiten duenak, eta mututurik geratzen diranak, zeren gizonak debekatu dien zerbait. AA I 577.
Orain jarriko zera kopeta illun, eta zimurtuarekin; gero mutuaren irudia egiten dezula: gaur zaputz egingo dezu, bigar edozeñ gauza itzegingo dezu gizonaren [...] kontra. AA II 95.
azpisarrerakoSense-4.1
(Con dat.).Rechazar, despreciar. Agurrari zaputz egiten baitzion eta ikusi ezpailukean aurrera jarraitu. EtxdeAlosT 60.
Gaurko gazteak bekoki illunez zaputz egiten diote [euskerari], uxatu. EtxdeEG 1951 (9-10), 58.
Orregatik baldin bada, etzerate zuzen ari aitatxori zaputz egiten. EtxdeJJ 217.
Alde egin didate, ta zaputz, gelakide guziak. TxillLet 140.
Zure sendiko askok / egin dizu zaputz, / esanez zaudela zu / beterikan papuz. Insausti 325.