1.
(gral.; SP, Ht VocGr 321 y 419, Lar, Añ, Lecl, Arch VocGr ; th- VocBN, Dv, H, Foix ap. Lh),
dornu (V-gip; SaraskHizt, Lcc)
Ref.:
A;
SMEiTec2 130;
EtxbaEib(dornua);
ElexpBerg;
Berg2(dornu)
. Torno."Torno"SaraskHizt 20 (por el contexto se refiere probablemente al de hilado; v. la definición de Elexp Berg2)."Rodaja, txirrikea, dornua
"Lcc.
"
Tornuz egina, fait au tour"SP.
"Torno para labrar"Lar.
"Tornátil, tornuan egiña
"Ib."Machine à façonner les objets en rond. Zango sagar, beso, esku, tornuan eginak
"H.
"(S; Foix), rouet à filer, tour"Lh.
"
Dornua, (armería) tornillo de banco. Aberastu zalakuan, lelengo eiñ eban gauzia, dornua ibaira jaurti
"Etxba Eib..
"Torno. Máquina industrial"Elexp Berg. "Haria egiteko makina, goruetako makina" Elexp Berg2..
[Indian] itsuek ere, tornuan edo arrodan bedere, hari behar zuten. Ax 33 (V 19; Añ GGero 23 tornuan edo errotan
).
Egíten bere tórnuan onzibát lurréskoa. LEDoc 235s.
Zure zila uraska tornuan egiña. (V, G). CantCS 7, 2.
(Dv thornuan)Lepo biribil diruriyena / egin berriya tornuan. Bil 37 (v. tbn. Otag EE 1882c, 578 tornuz egoki egiñak, Azc PB 122 tornuan legez eginik).
Urrengoan sarturik tornu baten / okelea erretako jirak emoten. ABAmaE 204.
Tornu burdina berri bat.HerVal 188.
Zankuak ziruriten / tornuan egiñak. MendaroTx 247.
[Tallarrian] ankiakin erainda ibiltzen zan tornu zar bat. SMZirik 106.
Kaikua, oporra eta abatza lantzeko, Santestebanek tornuan lotzen du zura lenbizi. GarmEskL I 98.
Ederki biribildurik, tornutik irten berriak bezala. MEIG III 83.
azpiadiera-1.1
(Uso fig.). Hitzkuntza adi ahal ditezkenez, bernizadurarik eta tornurik eman gabe, lanoki eta garbiki. ES 396.
sense-2
2."(V-m), cuje, palo largo y delgado que sirve para tendedero de ropa y derribar castañas"A.
sense-3
3."
Dornu bat, dórnua, [...] cedazo mecánico, como en la trituradora de piedra"Iz ArOñ..
Ganbara-baztarrean [gariak] pillatu. Gero tornuz eskuz eragin da garbitu. Albeniz 20.
sense-4
4.Torno, mordaza."
Tornuan estutu ta limiakin zorroztu dot. Harotzak, errementariak, mekanikoak, etab. erabilia"Elexp Berg..
v. tornillo (2). Entzun ebanez, tornu bi jarriko zituen mai orretan, eta zerbait geiago bere bai. ErkiagBatB 60 (ref. a una tienda de bicicletas).
Paper azkar, larruki, larru-faltsu eta [Liburu-larruztatzeko] denetan behar zena, kolatzeko bike, haixtur, zapagailu tornua eta denak.LarreArtzainE 159.
5.dornu (V-gip). Aventadora mecánica. "Aleei [...] hautsa kentzeko erabiltzen den burdinazko tramankulu handia. Manibelari eraginez funtzionatzen du" Elexp Berg2.
azpisarrera-1
TORNU-ARDATZ(dornu- V-gip ap. Etxba Eib). Rueda, eje del torno. "Guenenguan, dornu-ardatzak, ar eta eme, eitten zittuan Entrena zarrak, torniatzallia zaneti" Etxba Eib (s.v. torniatzallia).
azpisarrera-2
TORNU-BAHE.
"Dornúbaia, cedazo mecánico, como en la trituradora de piedra" Iz ArOñ (s.v. dornu).
azpisarrera-3
TORNU-BURRUNTZI,
TORNA-BURRUNTZI.
Asador. Ikusten dute suan / tornu-burruntzia, / eta artan jiraka / kapoi bat andia. ItFab 27 (v. tbn. 25).
[Txakurra] jiraka ta biraka goiz guzti guztian / egunoro zebillen torna-burruntzian. Ib. 257.
azpisarrera-4
TORNU-GORU.
"Dornu-gorua. Batzuk erabilten zuten Oiñatin, aria lenago egiteko" Iz LinOñ 181.
azpisarrera-5
TORNU-MAHAI.
"Tornumaia, banco del 'aldea' o torno (B?)" (comunicación personal).
azpisarrera-6
TORNU-MAKILA.
"Dornu-makillia, palo con que dando vueltas se aprieta la cuerda de una carga" Iz ArOñ. "Dornu-makillia, instrumento que se empleaba en las labores del lino" Ib. 90 nota.
azpisarrera-7
TORNU-MARATILA(dornu- V-gip ap. Etxba Eib). "Manivela del tornillo de banco. Dornu-maratilliak arrapau atzaparra eta odolbatua eiñ desta" Etxba Eib.
azpisarrera-8
TORNU-TROKELARI.
Ondoren izendatzen diran ogibide, malla eta jardunkizunei dagokie agindu au: [...] tornu-trokalariei, langille bereziei, idazkola-lanariei, marrazlariei eta abar. "Troquelistas de tornos"
.EAEg 29-10-1936, 163.
azpisarrera-9
TORNU-ZIL (V-gip ap. SM EiTec1),
DORNU-ZILORNU-ZIL (V-gip ap. Etxba Eib).
"Eje roscado del tornillo de banco. Erabilixan erabilixan tornu-zillak pe ixo eitxen dira" SM EiTec1. "Macho del tornillo de banco. Dornu-zillak dorniau eta arixak oneri ataratzen, eiten eban Entrena zarrak Guenanguan" Etxba Eib.