1.
(G-to-nav, AN, L, BN; Lar, Aq 701, Añ (G), Hb, Dv, H),
zirrito (AN, B, BN-baig),
zerritu (Izt 104v)
Ref.:
A(zirrito, zirritu);
IzAls;
GteErd 49;
IzetaBHizt2(zirrito)
. Rendija, grieta, resquicio, abertura. "Grieta", "resquicio" Lar y Añ. "Raja, hendedura" Ib. "Lampacear, ontziaren zirrituak bete, itxi" Ib. (v. tbn. s.v. acechar). "Resquicio" Aq 701. "Fente, étroite ouverture dans un mur" Dv. "Zirrito [....], lumbrera, respiradero. Es la abertura o suerte de tronera que se practica en los establos y rediles para dar paso al aire y a la luz" Ib. "Zirrito batetik kusi ginuen" Izeta BHizt2. v. zirrikitu, zirriztu. Tr. Documentado en textos meridionales desde mediados del s. XVIII, al Norte aparece en Duvoisin, J. Etchepare y un artículo de Eskualduna. La forma más usual es zirritu. Hay zirrito en Echenique, en un ej. de ZArg y en Erkiaga. En DFrec hay 3 ejs. de zirritu. Gamelu bat jostorratzaren begi edo zirritu txikitik igarotzea bezain gaitz edo gaitzago. MbOtGai II 121.
An leio gisako zirritu bat zegoen, da andik bere Ama Santisimaren santuarioa ikusten zuen. CbSIgn 38.
Atearen zirritutik / daramazki begiak. Mg( inVMg 94
).
Atearen zirritutik / egiten ditu begiak / nor darakutsan argiak. ZavFabRIEV 1909, 33.
Lurraren erraietan zearka mearka legua laureneko bidastia igarorik, irteten da aitz beraren beste zirritu batean. IztC 101.
Nere maiteak sartu zuen bere eskua zirritotik, eta aren ukiaz ikaratu ziren nere errañak. EchnCant 5, 4.
Neguan, goseak etxeei hurbilarazten du; eta zirriturik atzematen badu, ez da oilotegia garbitu arte geldituko. DvLab 287.
Arkaitz batean gora zijoala, ikusi zuen beko aldean aitz tartean zirritu bat. ArrGB 42.
Arkaitz zirrituetatik agertzen ziran urak. EE 1882c, 378.
Soailu arkatu xorrotxaren erdi-erditik khe-bide luze batekin goiti, soailuaren lau kantoinetarik zirritu batzuekin, khearentzat hok ere arabez. JEBer 23.
Athe zabal gaitzak dituzte hanitzek, leihoak ugari, han-hemenka burdin-zirrituekin. Ib. 90.
Zere neurtitz yaioberri orren itz oskide guziek aaztumenaren zirriturik xeenetan izkuta zaizkitzu! LdiIL 30.
Gaxki egin eta erdiruak (zirrituak) lohiz thapa! OrEus 281.
Urteoro egiten dute eliztxoriak kabia tellatu-egaleko gapirioetan; baita enarak ere orma-zirrituetan. TAgUzt 11.
Betlem-go bordan goian ta bian / zirrit asko, tella gutxi / [...] ara nijoa zirrito oiek / itxitzen laister maiteki. ZArg 1958, 198.
Atearen zirritua bera be zotz bategaz tapeu. BilbaoIpuiB 264.
Zirritutik kiriketa dago . (B). InzaNaEsZarr 2098.
Zirritutatik edo airetik sartzen bait-zaie maite-miñarengaitza. BerronKijote 125.
Xoko-xokoan, zirritu batetik begira, Hitchcock maltzurraren aurpegi biribila, bere filmetan gertatu ohi den bezala. MEIG I 129.
Zinemak eskeintzen digun zirritutik ez dugu askorik ikasiko. Ib. 150.
Aho-itxitura osoa da lehenbiziko aldian, bi ezpainen edo mihingain-muturraren bitartez; bigarrenean aurkitzen du arnaseak, estua bada ere, zirritu bat. MEIG VI 100.
Ipar-aldeko mitologietako zirritu irakinen indar berdinak bezela, mistika-sutegia da. "Zanjas hirvientes"
.MEIG IX 130.
(en colab. con NEtx)
azpiadiera-1.1
"A la vista de un espacio entre dos casas le denominó así con insistencia la mujer de un peón caminero de Asteasu, natural de Ataun"BEchegNombr 187.
azpiadiera-1.2
"(G-to), abertura posterior de los calzones"A.
azpiadiera-1.3
Desgarro."Resentimiento, principio de quebrarse alguna cosa, [...]zirritua
"Lar.
Betaurrekoak jantzita, guraize ta jostorratzarekin asteguneko erropari urraldi, zirritu ta gañerantzeko maxurak konpontzen ari zen. EtxdeJJ 79.
azpiadiera-1.4
Herida, rasguño, arañazo. Bere etsaienganako gorrotoak biotz-muiñeraño egin bazion zirritu, bere adiskiderik onenari bizia kentzeak, naigabe egin zularik gero, barren guztia iñarrotsi zion. EtxdeJJ 211.
sense-2
2.
(B ap. A
; Lar, Hb, Dv),
zirrito (BN ap. Lh). "Ballestera, tronera de disparar ballestas, ballesta-zirritua
"Lar.
"Créneau"Hb, Dv.
"Ventanilla"A.
v. zirritura, zirritun (2).
azpisarrera-1
XIRRITU.
(L, BN-baig ap. A; Dv, H). Ref.: A). (Forma con palat. expr.). a) Rendija pequeña. "Xirritu, dimin. de zirritu" Dv. "Dimin. de zirritua: petite fente. Zirritua, fente assez considérable" H. "Xirritu (L, BN-baig), rendija" A. b) (B; Hb; xirrito B; VocB <ssiri->). Ref.: A; Izeta BHizt2. Ventanilla. "Ventanilla adherida a una puerta" A. "Lucarne" Hb. "Xirrito xilotik beiretu nuen" Izeta BHizt2. Horra [harresietan] argi-arteka eta xirrito bitxiak. Larre ArtzainE 311.