1.Fondo, origen (de una cuestión). Txantxangorri batenak / sei libra tripaki, [...] / oien madria nun dan / Xenpelar-ek daki. Xe 127 (cf. MEIG I 141: "Horien madria nor den" ikusi duenak, [...]).
Publikatu egiñ da / asunto guziya, / pensamentu orretan / etzan asiya, / madrera juan eta / daukat ikusiya, / zakubaren muturra / ez egon josiya. AzpPr 70.
Ai, ene Miren inungo! / Zure gorputza nun dago? / Atsegin guzti guztien madre / orijinala. ArtiMaldanB 228.
sense-2
2."Sagardoa, txakolina edo ardoa duen barrika edo botila baten hondoan geratzen den batz edo hondarra"ElexpBerg.
azpisarrera-1
MADRETIK ATERA.
Desbordarse. --Ordua zen inor etor zedin, [...] urak errekara bihurtzera. --Madretik atera al ziren inoiz? --Hemengo urek erreka bat zer den ere eztakite. Izingura geldi batean pozoatzen dira. ArtiTobera 274.
azpisarrera-2
PUTETXEKO MADREA (V-gip, G-azp).
"Putetxeko madria!, expresión de taberna que utilizan algunos para mostrar su disconformidad. El ama del burdel, literalmente. --Gaur euri tokatze jak afaria pagatzia. --Bai, putetxeko madria! lengunian be neuk pagau najuan" Elexp Berg.