Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Ohiko lexiaren atalean jasotzekoa da.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: UZTA EGIN. Cosechar, recoger la cosecha. v. uztatu. Beha diozozue aireko hegastinei, ez baidute hek egiten hazillik ez uztarik. He Mt 6, 26 (Dv uztatzen). Egizu uzta, [...] zeren lurreko uzta zorhitua baida. He Apoc 14, 15. Uzta egiten duenak errezebitzendu bere golardea. TB Io 4, 36. Erein eztudan lekuan uzta egiten dudala. Ir YKBiz 369. Aiek landu ta ereindako lur artan uzta egitera, garia biltera. Ib. 72n. (Uso fig.). Nola ordukoz jendia zeguan beti prest Franziskoren itzaz uzta egiteko, bata bestiaren leia izandu zan txit aundiya, itz on oriek nork beretzat arturik, lumaz izkiribitzeko oroitzapen bat bezela. Bv AsL 111. (Con determinantes). Uzta ederra egiñ baitzuten: / Bihiz bethe soillaruak. Gy 141. Xoriek ez dagite hazilik, uztarik, / eta badute zer jan. Ox 70.

uzta egin 3: Elkar (“Lan harrigarria zen, eta uste dut oso jende gutxik pentsatu duela horretaz, alegia, zenbat gauza txiki diren beharrezkoak gari uzta egin, bildu, ontzen utzi, maneatu eta ogi bakar bat egiteko”), Consumer (“Abantaila hori funtsezkoa da ekoizle txikientzat: era horretan ekoizteko beharrezkoak diren gai eta lanabesak erosteaz gainera, uzta egin arte bizirik iraun ahal izango du, zekenen merkatura jo beharrik izan gabe eta zorpetzearen gurpil eroan sartu gabe“), Erlea (“Bestela esanda, bada hazteko aroa, eta bada uzta egitekoa”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

uzta egin 4: Herria 2 (“Uzta egiteko egunak etorriko dira eta laboraria esperantzaz betea da”), Joseba Urteaga (“Udan belarra mozten zuen, uzta egiten zuen”), Pello Zabala (“Izan ere, sasoi honetarako laborearen uzta egitear izan behar zuten orduko nekazariek”).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Ez dago oso hedatua, baina kolokazioa da, eta azpisarrera gisa jasotzekoa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa uzta sarreran.

Jatorrizko forma

uztai, arku; soinu-uztai.

Jatorrizko forma

uztai, arku; uztai baten gezi, arku baten gezi; zirkunferentzi uztai, zirkunferentzi arku.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

uztailari 1, Zait Plat ("Ango gezilari, uztailari, burrukalari, lasterkari-ta omen dituzu ederraren eredurik bikainenak").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

uztailari 4: Euzkadi 1934 (Sal 60,6: "Uztallarijakandik igesi buakez, ire autetsijak gaizkatu daikezantzat" — BiblE: arkularia); Zait (OEHko testuinguru berean); I. Berakoetxea 2 ("uztailariak ikusten du muga azkengabearen bidean", "uztailariaren esku-tenka pozerako bedi: Egan dijoan gezia aiña maite bait du Berak geldi ta sendo dagoen uztaia").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, HiztEn, LurE, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

uztailari : DRA (usufructuario — Hb) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, ElhHizt, HiruMila, EskolaHE, Casve EF, eta Lur EG/CE eta EF/FE, HaizeG BF, Lh DBF, PMuj DVC.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Kategoria

iz.

Forma baten adiera(k)

arkularia.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

uztaldi 3: JKort Erl II ("Erleak [...] uztaldi betean ere, bear ainbat zama iasotzeko, orduerditik ordu beterako epea bear izaten omen du"), L. Dorronsoro ("Bere uztaldia eta mahats bilketa egin zituelarik, astindu zituen Zoramenek kriskitinak"), Hizkuntza/6 ("Kakaondoa urte osoan zehar loratzen da eta lau uztaldi eman ditzake urtean").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

uztaldi : AB38 2 // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB50, HiztEn, LurE, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

uztaldi : ElhHizt (1 uztaldi: [temporada de] cosecha; 2 uztaldi: yugada, huebra), HiruMila (1 huebra de tierra, obrada de tierra, yugada de tierra; 2cosecha considerada como producto de una estación; 3época de cosecha), DRA (1 huebra de tierra, obrada de tierra, yugada de tierra; 2 cosecha considerada como producto de una estación), PMuj DVC (1 abdicación; 2 tiempo de la cosecha; 3 jornada, fanega, yugada, aranzada); uztaldikari : Lh DBF (laboureur qui tient la charrue) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HiztHand: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Kategoria

iz.

Txostenaren laburpena

Ez dugu OEH-EEBS corpusetan aurkitu.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

uztao : HiztEn (Bot.), LurE (ik. lapaitz), Euskalterm 2 (uztaoaren familia 1 'poligonáceas', uztao 1 'acedera'); uztao handi : HiztEn (AS Bot.); uztao txiki : HiztEn (AS Bot.), Euskalterm 1 (acederilla) // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50.

Sektore jakin bateko informazioa

Ik. Izendegia: uztao txiki; mingarratz txiki: Rumex acetosella. / Ik. Izendegian uztao txiki fitxaren hustuketa; usta(belar) : X. Kintana Hizt80 (acedera).

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

uztao : ElhHizt (Bot. acedera), HiruMila (Bot. acedera); uztao handi : ElhHizt (AS Bot. acedera); uztao txiki : ElhHizt (AS Bot. acederilla) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Zerrenda osagarriak

NekHizt: Sin. lapaitz; ahago.

Kategoria

iz.

Jakite-arloak

Bot.

Landare eta animalien taxonomi izena

Rumex sp.

Euskaltzaindiaren Arauak

'Ficus carica-ren fruitua'.

Euskaltzaindiaren Arauak

Ipar. 'ostikoa'.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Forma baten adiera(k)

ostikoa.

behi iz. Etxe ugaztun hausnarkaria, ilea motza eta latza, eta adarrak aurrerantz dituena, abere moten artean larriena; abere horren eme heldua, bere esne eta haragiagatik hazten dena (Bos taurus). Ik. zezen. Behiaren umea. Behi batek bost ume egiten ditu. Behi beltza. Behiaren errapeak. Behiak marru egiten du. Esne behia. Uztar-behia: uztartzen den behia. Hori behia baino lehenago uztarria ekartzea da. Behi hazkuntza. Behi esnea, haragia, larrua. Behi esneduna. Behi askak. Behi gorotza. Behiak zaintzen ditu. Behia susara dago. Behiak jetzi. Behi taldea, andana. Behiak bazkatzen. Behi antzua bezala zela. Behi beltz izu haiek. Etxe behiak eta behi basatiak. Bibliako zazpi behi gizenak eta zazpi behi argalak. || Esr. zah.: Ardi adarduna eta behi sabelduna. Lagunaren behiak erroa luze. Behiaren erroa jetziago, luzeago.uztar-behi iz. Lanerako erabiltzen den behia. Zure alaba hau Artizarra zen lehen; orain, berriz, uztar-behia bezala lepoa makurtzera behartu duzu.

Teknizismo hiztegi honen mailari ez dagokiona

Kendu adibidea eta azalpena, sarrera gisa jasoa baitago.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-behi.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-idi.

Partizipio-marken araberako eratorri-konposatuak

-r(tu)+d-.

Txostenaren laburpena

ik. erabakia s.u. ostargi:

Euskaltzaindiaren Arauak

'ostadarra'.

Forma-adieren gurutzamenduak

ostadarra. Cf. ostargi 'zeruko argitasuna'.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-gile.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-gintza.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Onomastika batzordeak argitzekoa

Onomastika batzordeak argitzekoa. Cf. EArauak 108: uztariztar.

Euskaltzaindiaren Arauak

Ipar. 'ostikoka'.

Atzizkien araberako erabakiak

-ka.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Forma baten adiera(k)

ostikoka.

Txostenaren laburpena

Ez dugu OEH-EEBS corpusetan aurkitu, ez ap. DFrec, AB38, AB50, HiztEn, LurE, Euskalterm. // Ik. ap. DRA uztarkari : Etcheb MGaric ("Egon hadi zaldi uztarkari hartarik hamar urhats gibelago, elefant oiestu hartarik mila urhatsetan").

Beste (edozein) iturritako erabilerak

ik. H. Knörr-ek jasotako beste lekukotasuna, Herr 1996: "... alderdien buru direnek dituzte hautagaiak berexko eta baztertzen ahalko dituzte asko umilak ez diren batzu, doi bat ñapurrak edo uztarkariak".

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

uztarkari : HaizeG BF, Lh DBF, DRA (coceador), PMuj DVC (coceador, cocero) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, ElhHizt, HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF.

Kategoria

izond.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Forma baten adiera(k)

ostikolaria.

LBeh (2011-03-03): uztarketa 86: Berria 46 (adib.: “baina lan batek zerbait esan eta esanahi horrekin bat datorren modu batean esan behar du, eta bi ezaugarri horien uztarketa guztiz propioak izan behar zaizkio artistari”), EiTB 31 (adib.: “cava eta xanpain sektoreetan egindako berritasunak, ardoaren oinarrizko erabilera, ardo eta gazten uztarketa, segurtasun informatikoa edo merkaturatzea sare sozialetan”), Jakin 7 (adib.: “Oso esanguratsua da Landak alde maskulino nahiz alde femeninoen alderdi baikorren uztarketa nola egiten duen”), Argia 10 (adib.: “Uztarketa hori baina, jario propioa erdiesteko erabili zuen”), DiarioVasco 5 (adib.: “Euskal Kulturan hain presente dauden dantza eta euskal literaturako poesiaren arteko uztarketa izan du helburu Oinkarik”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: uztarketa 55: Berria 47 (adib.: “Hurrengo astean, Oconek atal guztiak elkartu eta uztarketa lana egingo du”), Jon Alonso (“berdin baitzen zer alderdik, zer enpresak edo zein familia ahaldunen arteko interes-uztarketak lagundu zioten unean uneko kargura igotzen”), Edorta Jimenez (“uztarketa horretaz hitz egina da enbaxadorearekin”), Ana Urkiza (“Eta bien uztarketa da idaztea”), Patxi Iturritegi (“estreinakoz rock klasikoaren eta doinu elektronikoen arteko uztarketa sofistikatu eta erakargarria plazaratu zuelako”), Ibon Uribarri (“Humek egin zuen legez kausaren adigaia gertatzen dena eta bere aurretiaz denaren uztarketa”), Joxe Azurmendi (“Heredentzia krausistan arrunta izan den positibismo eta idealismo uztarketak erraztu bide du Espainiaren asmaketa hori”), Iñigo Aranbarri (“Dudarik gabe, "ciudadanos vascos" eta "en Lapurdi", bien arteko uztarketak”), Xabier Arregi (“diskurtsoak aztertzean ikusten dela itxuran hain sendoa den hitzen eta gauzen arteko uztarketa ahultzen dela”).

Aurreko pasaldikoari egindako oharrak

uztartze arautua.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

adierazle egokia da, eta uztartze arautuarekin batera jasotzekoa.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-kide.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Euskaltzaindiaren esku utzi da forma erabakitzea

Goietxek bakarrik erabili du, esku arteko testuetan; onar litekeela uste du lantaldeak, azalduz: "iz. Ipar. g.er. 'uztarra, ostikoa'".

Forma arautuaren azalpenaz oharra

adibide gisa gehituz: uztarpean, uztarpeko, uztarpetik.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-pe.

Euskaltzaindiaren Arauak

uztarperatu, uztarpera(tu), uztarperatzen. du ad.

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

uztarperatu, uztarpera(tu), uztarperatzen.

Euskaltzaindiaren Arauak

uztarpetu, uztarpe(tu), uztarpetzen. du ad.

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

uztarpetu, uztarpe(tu), uztarpetzen.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-tu/-ratu.

Euskaltzaindiaren Arauak

uztarrarazi, uztarraraz, uztarrarazten. dio ad.

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

uztarrarazi, uztarraraz, uztarrarazten.

Partizipio-marken araberako eratorri-konposatuak

-r(tu)+a-.

Jatorrizko forma

uztarri, buztarri.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: uztarri motz

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

uztarri motz.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ez dugu uztarri bakar, u. motz lexiarik aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

uztarri bakarrean behin jaso da (I. Arozena: "Euskalzaletasuna eta abertzaletasuna elkar lanean arituz aurrera aterako da gure hizkuntza, uztarri bakarrean gure hizkuntzak ez duelako aurrera egingo..."); uztarri-motzean bitan (Basarri: "Uztarri-motzean (...) Auek dira larunbatean jokatzekoak (...) Biar, larunbata, asiko da Errezil-go Dema Sariketa, uztarri-motzean").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

uztarri bakarreko 'solitario': Euskalterm 1; uztarri motz : AB50, Euskalterm 1.

Sektore jakin bateko informazioa

Bestetakoak: uztarri-motza : PMuj DVC ('yugo para una vaca'); cf. Ostolaza Oroipen-kutxa, 65: "Leenengo, bostortzekoa edo karrama pasa. Karrama, amar ortzekoa izaten zen. Bostortzekoarekin, abere edo bei bat ibiltzen zen, uztarri motxean . Karramarekin, bei parea".

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Txostenak eskainiko duen informazioa behar da

ik. uztarri motz erabilia den; eta uztarri bakar(rean).

Hitz-andana ihartu edo ihartze bidekoak

motz.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

uztarri sarrerari dagokion azpisarrera.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: UZTARRIAN (Estar, etc.) uncidos. Cf. uztarrian. --Ja ja iii! Eztula ta Burukomiña uztarrian. --Baneuka ta Balitz. --Eroko ta Nagiko. Ag G 302. Alorrean, girotan lan egiten denean, ikusirik dauzkat askotan sei alimali gizen uztarrian. Or Mi 90. Idiak buztarrien. Gerrika 220.

def: uztarkide iz. Abere batentzat, uztarrian kide duen aberea. Badira idi batzuk kasik ezin uztar daitezkeenak, ez baitute uztarkidearekin batean ibili nahi. // uztartu 1 du ad. Uztarrian lanerako lotu. Ez zaitut nik uztartu gurdia erabiltzeko, eta bai bakarrik hezteko zure lepo gogorra. Badira idi batzuk kasik ezin uztar daitezkeenak, ez baitute uztarkidearekin batean ibili nahi. Egun batez gure xaharra joan zen, behiak uztarturik orgari oihanera oteketa. Sokrates sofistekin elkartzea idia astoarekin uztartzea litzateke. // uztartze 1 iz. Uztarrian lotzea. Musiken eta hizkuntzen uztartze horrek giro ezinago goxoa sortzen du.

uztarrian 20: Elkar 2 (“idiak uztarrian”), Berria 6 (“Oraingo erronkak sakonagoak dira: aldaketak uztarrian bultzatu”), EiTB 2 (“Kontua da sozialistek zenbateraino onartuko duten PPren uztarrian lotuta egotea”), Jakin (“Jakituria eta apaltasuna eskutik helduta, lanerako gaitasuna eta eskuzabaltasuna uztarrian jarririk”), Argia 9 (“Egoerak debaluatzea eskatzen dionean, Greziak ezin du, preso da moneta bakarraren uztarrian”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

uztarrian 16: Herria 3 (“Ortzegunean, aratseko 8-ak eta erdietan,Ortzaizen, Denen-Etxea gelan, mintzaldi eta eztabada, gaia ‘Etxea eta lurra, uztarrian ala soka-tiran?’”), Berria 2 (“Aldi berean, beste behin Espainia aurrera eramateko prest agertu zen, baina taldekideei ere uztarrian denek egin behar dutela bultza gogorarazi zien”), Elizen arteko Biblia 5 (“Tira bada! Egizue gurdi berria, jar itzazue uztarrian inoiz lotu gabeko bi behi umetu-berri eta erantsi gurdiari. Lotu ikuiluan haien txahalak”), Itxaro Borda 2 (“Orduan, baserriko idiak uztarrian, arropak, aferak eta dotea osatzen zuen oihaleria osoa orgetan garraiatu zioten”), Pello Zabala 2 (“San Anton egunez debekatuta zegoen abereak lotzea: uztarrian lanerako, alegia”), Jose Morales (“Nola zaldiek eta bestelako zamariek senez ezagutzen baitute uztarrian lotzen dituena, nik ere halaxe sumatzen dut badela jaun bat gauza guztiak bere mende dituena”), Patziku Perurena (“Dena dela, arra eta urruza elkarrekin uztarrian sekulan ez ditut aditu, ez Basaburu aldeko usarioan, ez beste inongoan; ar/emeak beti zakur, katu, mando, asto, hegazti eta abar”).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Modu figuratiboan ere erabiltzen denez, azpisarrera gisa jasotzekoa izan liteke.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa uztarri sarreran.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: UZTARRIKO. "Uztarrikuak, (las vacas) para el trabajo" Iz ArOñ. v. UZTARPEKO. Ezen asto eme uztarriko batek [...]. Lç 2 Petr 2, 16. Asto emearen eta uztarrikoaren ume arraren gainean iarria. 'De celle qui est sous le joug'. Lç Mt 21, 5 (Ip üztarrikuaren hümen gañen; He ustarriaren azpian, Ur uztarriaren azpian, IBk asto zamari baten, IBe zamarikume baten). Bazituen berrogoi milla zamari uztarriko, bertze hamabi milla azpiko. Lg I 329 (Lard 210 berrogei milla zaldi uztarriko edo kotxeak eramateko). Beretakoren bati gertatzen bazaio [...] uztarriko abelgorririk [...] illtzea, [...] jarriko diote ordaña. Izt C 236s

uztarriko 7: Elkar 4 (“Ñabardurak ñabardura, kolonoaren jarrera eta jokabidea estatu etnokratikoaren uztarrikoa izan ohi da”, “uztarriko aberea”), Consumer (“Labar eta amildegia nonahi, mandazainak enborra aukeratu eta uztarriko kateei erantsi die”), Argia (“Hiruko uztarrikoenetan bezala, fintzea da fruitu horien ardoetan lanik kitzikagarriena”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

uztarriko 4: Herria (“Laborari etxaldetan, uztarriko behi guti orai, trakturra denetan nagusi”), Patxi Ezkiaga (“Itzainak, uztarriko idiak askatuta, beren gisara utzi zituen, lasai-lasai, leku berde atsegin hartan barrena; leku hezea eta berotu gabea zen; beregana atseden hartzera deika bezala ari zen, ez noski Don Kijote bezala buru aldaturik zetozenei, ezkutaria bezala erne eta zuhur zetozenei baizik”), Aingeru Epaltza (“Horiek guztiak iraganda, hondarrak baizik ez ziren gelditzen soberakin, eta kontua ez zen burutza berriak sortzen segitzea, administrazioan itzainak uztarrikoei nagusitzeraino”), Elena Touyarou (“Monestier eta haren gizonak zenbait egun egon ziren Saran, eta herriko egoitza guziak bederazka miatu zituzten, familia bakoitzaren ontasunak zerrenda batean idatziz; bestalde, bahitu zituzten armak, jatekoak, orga pare zenbait beren uztarriko idiekin, bai eta ohe estalkiak edo beste edozein jantzi bero”).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabilia eta azpisarrera gisa jasotzekoa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa uztarri sarreran.

Euskaltzaindiaren Arauak

uztartu, uztar(tu), uztartzen. du ad.

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

uztartu, uztar(tu), uztartzen.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-tze.

Euskaltzaindiaren Arauak

uztatu, uzta(tu), uztatzen. Ipar. g.er. du ad. 'uzta bildu'.

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

uztatu, uzta(tu), uztatzen.

Erabileremu dialektala

Ipar. batez ere.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

uzta bildu.