Harremana

    Euskaltzaindiaren Hiztegia

    2. Hizkuntza-baliabideak
    3. Hiztegi orokorrak
    4. Euskaltzaindiaren Hiztegia

    17 emaitza ux bilaketarentzat - [1 - 17] bistaratzen.

    ux
    interj. bizk. Etxeko abereak uxatzeko erabiltzen den hitza.
    OEH
          Lexikoaren
    Behatokia     XX. mendeko
    corpusa     EHHA
     
    Gaztelaniazko ordainak Azkue Hiztegia

    Aztergaia: ux

    Iturria:

    Kodea [?] Data Proposamena
    Araua: Z3:EArau106
    Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1996-11-26 Lantaldeak besterik gabe onartua

    Formari buruzko datuak

    Erabilerak
    Bestelakoak
    Euskaltzaindiaren Arauak

    Bizk. interj. 'etxeko abereak uxatzeko hitza'.

    Informazio osagarria
    Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

    ux egin.

    Informazio lexikografikoa
    Erabileremu dialektala

    Bizk.

    Formari buruzko oharrak

    Euskaltzainen oharrak

     - [E115]:  Bizk. bai eta Zuberoan eta agian beste euskalkietan ere.

     - Erabakia: Batzordea (JAA, MA, IS): Sarasolaren hiztegiaren arabera Bizkaian erabilia.

    uxadan
    iz. Ipar. g. er. Izaina.
    OEH
          Lexikoaren
    Behatokia     XX. mendeko
    corpusa     EHHA
     
    Gaztelaniazko ordainak

    Aztergaia: uxadan

    Iturria:

    Kodea [?] Data Proposamena
    Araua: Z3:EArau106
    Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1996-11-26 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

    Formari buruzko datuak

    Erabilerak
    Bestelakoak
    Euskaltzaindiaren Arauak

    Ipar. g.er. 'izaina'.

    Informazio lexikografikoa
    Erabileremu dialektala

    Ipar.

    Maiztasuna

    g.er.

    Forma baten adiera(k)

    izaina.

    Formari buruzko oharrak

    Iritzi-emaileak

     - [A204]: Gurean (herrian) uxadan bertze adiera batekin erabiltzen da, hain zuzen ere OEHn honela aipatzen den bezala:2 uxada (G-to, AN-gip ap. A). 1. "Acometida" A. (2009-12-10)

    uxaldi
    1 iz. Uxatzea; zerbait uxatzen den aldia.
    2 iz. Ehizatu nahi diren animaliak uxatzea edo ezkutalekutik ateraraztea. Basurde uxaldi batean parte hartzen ari zen 71 urteko ehiztari iruindarra zendu zen igandean.
    OEH
          Lexikoaren
    Behatokia     XX. mendeko
    corpusa     EHHA
     
    Gaztelaniazko ordainak Azkue Hiztegia

    Aztergaia: uxaldi

    Iturria:

    Kodea [?] Data Proposamena
    Araua: EArau 2011-10-26
    Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:IrEm 2002-04-09 Lantaldeak erabaki gabe utzia

    Formari buruzko datuak

    Erabilerak
    Bestelakoak
    Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

    HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

    Lantaldearen irizpideak
    Forma onartzeko eragozpenak aipatu ditu lantaldeak

    ongi eratua da, baina erabili gabea, eta bebil.

    Informazio osagarria
    Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

    -aldi.

    Formari buruzko oharrak

    Iritzi-emaileak

     - [K201]: "Agian har daiteke "estampida" adierazteko, edo ihesaldi" (1997-03-05)

    Euskaltzainen oharrak

     - Erabakia: (H2.2 / 2011-10-26) Onartu da: uxaldi.

    uxaldu, uxal, uxaltzen
    da/du ad. Zimeldu. Lili bilduak laster uxaltzen dira. Baina bertute eder hau uxaldua, maskaldua geratzen da gogoeta horiekin.
    OEH
          Lexikoaren
    Behatokia     XX. mendeko
    corpusa     EHHA
     
    Gaztelaniazko ordainak Azkue Hiztegia

    Aztergaia: uxaldu

    Iturria:

    Kodea [?] Data Proposamena
    Araua: Z3:EArau106
    Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1996-11-26 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

    Formari buruzko datuak

    Erabilerak
    Bestelakoak
    Euskaltzaindiaren Arauak

    uxaldu, uxal, uxaltzen. da/du ad. 'zimeldu'.

    Informazio osagarria
    Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

    uxaldu, uxal, uxaltzen.

    Informazio lexikografikoa
    Forma baten adiera(k)

    zimeldu.

    uxara
    iz. Ipar. Beherakoa. Idiaren uxara sendatzeko.
    OEH
          Lexikoaren
    Behatokia     XX. mendeko
    corpusa     EHHA
     
    Gaztelaniazko ordainak Azkue Hiztegia

    Aztergaia: uxara

    Iturria:

    Kodea [?] Data Proposamena
    Araua: Z3:EArau106
    Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1996-11-26 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

    Formari buruzko datuak

    Erabilerak
    Bestelakoak
    Euskaltzaindiaren Arauak

    Ipar. 'beherakoa'.

    Informazio lexikografikoa
    Erabileremu dialektala

    Ipar.

    Forma baten adiera(k)

    beherakoa.

    Formari buruzko oharrak

    Iritzi-emaileak

     - [A204]: Gurean (herrian) uxadan bertze adiera batekin erabiltzen da, hain zuzen ere OEHn honela aipatzen den bezala:2 uxada (G-to, AN-gip ap. A). 1. "Acometida" A. (2009-12-10)

    uxaratu, uxara/uxaratu, uxaratzen
    da ad. Ipar. Beherakoa izan. Txerriak uxaratzen direnean.
    OEH
          Lexikoaren
    Behatokia     XX. mendeko
    corpusa     EHHA
     
    Gaztelaniazko ordainak

    Aztergaia: uxaratu

    Iturria:

    Kodea [?] Data Proposamena
    Araua: Z3:EArau106
    Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1996-11-26 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

    Formari buruzko datuak

    Erabilerak
    Bestelakoak
    Euskaltzaindiaren Arauak

    uxaratu, uxara(tu), uxaratzen. Ipar. da ad. 'beherakoa izan'.

    Informazio osagarria
    Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

    uxaratu, uxara(tu), uxaratzen.

    Informazio lexikografikoa
    Erabileremu dialektala

    Ipar.

    Forma baten adiera(k)

    beherakoa izan.

    uxarka
    adb. Induska. Txerria bezala uxarka.
    OEH
          Lexikoaren
    Behatokia     XX. mendeko
    corpusa     EHHA
     
    Gaztelaniazko ordainak Azkue Hiztegia

    Aztergaia: uxarka

    Iturria:

    Kodea [?] Data Proposamena
    Araua: Z3:EArau106
    Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1996-11-26 Lantaldeak besterik gabe onartua

    Formari buruzko datuak

    Erabilerak
    Txostenak
    OEHko datuak [laburduren azalpena]

    'induskatzen' adierako formak jaso dira, denak G: uxarka 2 (Zait Sof) eta uxarkaldi 1 (TAg Uzt); uzarka 2 (Ibiñ Virgil) eta uzarkatu 1 (Mg CC); uxarre 1 (TAg Uzt); usarrean 1 (AA).

    EEBSko datuak [laburduren azalpena]

    uxarka (J.M. Mendizabal) eta uxartu (Zeruko Argia) bana.

    Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

    uxarka : HiztEn-LurE; uxartu : HiztEn; uxarrean : AB50 1.

    uxarrean
    adb. Uxarka. Txerria uxarrean dabil.
    OEH
          Lexikoaren
    Behatokia     XX. mendeko
    corpusa     EHHA
     
    Gaztelaniazko ordainak Azkue Hiztegia

    Aztergaia: uxarrean

    Iturria:

    Kodea [?] Data Proposamena
    Araua: Z3:EArau106
    Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1996-11-26 Lantaldeak besterik gabe onartua
    uxartu, uxar, uxartzen
    du ad. g. er. Uxarrean jardun. Ik. induskatu; iraulkatu.
    OEH
          Lexikoaren
    Behatokia     XX. mendeko
    corpusa     EHHA
     
    Gaztelaniazko ordainak Azkue Hiztegia

    Aztergaia: uxartu

    Iturria:

    Kodea [?] Data Proposamena
    Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4B:EEBS:004 2004-01-13 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

    Formari buruzko datuak

    Erabilerak
    Txostenak
    OEHko datuak [laburduren azalpena]

    Ez dugu aurkitu.

    EEBSko datuak [laburduren azalpena]

    usartu 1, Otx ("Iñoren lapikoetan zek dirakian jakiteko usartu guraz dabillenak, berenak ondo miazkau ditu, antza"); uxartu 3: ZArg 1972 ("Uxartu eta miatu ditu bazterrak"), X. Mendiguren B. (hiztegian: "industu: [...] Ikus uxartu"), M. Ugarte (zerrenda batean: "Leortu, aspertu, oeratu, atxurtu, uxartu, ausnartu, lertu").

    Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

    uxartu : HiztEn (G animaliek muturrez lurra harrotu, indusi) // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, LurE, Euskalterm.

    Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

    usartu : DRA (entremeterse, ingerirse), PMuj DVC (1 hozar, hocicar; 2 entrometerse, inmiscuirse; 3 entrometido, fodolí; usartze: mangoneo, intromisión); uxartu : ElhHizt (G hozar), HiruMila (hozar, hocicar), DRA (1 revolcarse, hocicar; 2 hozar, fig.), PMuj DVC (1 revolcarse, encenagarse, enfangarse; 2 hozar, hocicar) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF.

    Bestelakoak
    Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

    HiztHand: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

    Informazio osagarria
    Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

    uxar, uxartzen.

    Informazio lexikografikoa
    Aditz-erregimena

    du ad.

    Maiztasuna

    g.er.

    Forma baten adiera(k)

    uxarrean jardun.

    uxatu, uxa, uxatzen
    1 du ad. Norbaiti edo zerbaiti ihes eragin, hurbiltzen ez utzi. Ik. haizatu; aienatu. Ez ote dugu euli hau hemendik uxatuko? Baratzeetatik txoriak uxatu. Ez al genituen zure izenean deabruak uxatu?
    2 du ad. Traba edo kalte egiten duen kezka, arazo edo kidekoren bat urrutiratu, gainetik kendu. Bekainetatik uxatuz loaren astuna. Erlijioaren itzala alde guztietatik uxatu nahi luketenak. Gogoak ezin uxa barneko lainoa. Zure kezka uxatzeko.
    OEH
          Lexikoaren
    Behatokia     XX. mendeko
    corpusa     EHHA
          EHHE
     
    Gaztelaniazko ordainak Azkue Hiztegia

    Aztergaia: uxatu

    Iturria:

    Kodea [?] Data Proposamena
    Araua: Z3:EArau106
    Hiztegi Batuko Lantaldea: Z1:BatHizt 1996-11-26 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
    Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:EEBS:06

    Formari buruzko datuak

    Erabilerak
    Bestelakoak
    Euskaltzaindiaren Arauak

    uxatu, uxa, uxatzen. du ad.

    Informazio osagarria
    Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

    uxatu, uxa, uxatzen.

    uxatzaile
    adj./iz. Uxatzen duena. Aintza Zuri, arerio eta etsai zitalen beldur eta uxatzailea.
    OEH
          Lexikoaren
    Behatokia     XX. mendeko
    corpusa     EHHA
     
    Gaztelaniazko ordainak

    Aztergaia: uxatzaile

    Iturria:

    Kodea [?] Data Proposamena
    Araua: Z3:EArau106
    Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1996-11-26 Lantaldeak besterik gabe onartua
    uxer
    iz. Ipar. Auzitegi batzuetako bigarren mailako enplegatua. Gure herriko jaun jujea, jaun uxerra eta jaun notarioa.
    OEH
          Lexikoaren
    Behatokia     XX. mendeko
    corpusa     EHHA
     
    Gaztelaniazko ordainak

    Aztergaia: uxer

    Iturria:

    Kodea [?] Data Proposamena
    Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 2002-04-09 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

    Formari buruzko datuak

    Erabilerak
    Txostenak
    OEHko datuak [laburduren azalpena]

    uxer (eta huxer 1) 3: Gy ("Yupiter hartzedun onak han goietik Egortzen eztu huxerrik"); Elsb Fram 2 ("Maillard deitzen zen uxer bat, Bastilla hartua izan zenean bere burua ezagutarazi zuena, eman zen Luisonen plazan", "Gure herriko yaun Yuieak, yaun Uxerrak eta yaun Notariak biziki maite zuten ihizirat yuatea").

    EEBSko datuak [laburduren azalpena]

    uxer 2: J. Pochelu ("Amodioa ez da uxerrari ohartaratzen"); A. Luku ("uxerrak eskarniatzen zituen posizione adierazgarrienak").

    Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

    uxer : DFrec 1 ("uxer batek beharko du pizua kontrolatu") // Ez dugu aurkitu ap. AB38, AB50, HiztEn, LurE, Euskalterm.

    Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

    huxer : DRA (ujier, portero, guardián) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, ElhHizt, HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, PMuj DVC.

    Bestelakoak
    Zerrenda osagarriak

    IparKazet (Justizia): huissier.

    Informazio lexikografikoa
    Kategoria

    iz.

    Erabileremu dialektala

    Ipar.

    Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

    gure herriko jaun jujea, jaun uxerra eta jaun notarioa.

    uxo
    iz. adkor. Usoa. Uxo polit hori.
    OEH
          Lexikoaren
    Behatokia     XX. mendeko
    corpusa     EHHA
     
    Gaztelaniazko ordainak Azkue Hiztegia
    Azpisarrerak

    Aztergaia: uxo

    Iturria:

    Kodea [?] Data Proposamena
    Araua: Z3:EArau106
    Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1996-11-26 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

    Formari buruzko datuak

    Erabilerak
    Bestelakoak
    Euskaltzaindiaren Arauak

    Adkor. 'usoa'.

    Informazio osagarria
    Lexemen erregulartasuna

    -s-/-x-.

    Informazio lexikografikoa
    Mailak

    Adkor.

    Forma baten adiera(k)

    usoa.

    Formari buruzko oharrak

    Euskaltzainen oharrak

     - [E109]: beharrezkoa ote sarrera beregain?

     - Erabakia: BAgiria (1999-12-16): ez da ontzat hartu eskaria.

    uxter
    1 adj. Ipar. Samurra, beratza. Ehizaren haragi uxter ahotik ezin utzizkoa.
    2 pred. Ipar. Erraz. Negarra, irria, elea uxter du.
    OEH
          Lexikoaren
    Behatokia     XX. mendeko
    corpusa     EHHA
     
    Gaztelaniazko ordainak Azkue Hiztegia

    Aztergaia: uxter

    Iturria:

    Kodea [?] Data Proposamena
    Araua: Z3:EArau106
    Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1996-11-26 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

    Formari buruzko datuak

    Erabilerak
    Bestelakoak
    Euskaltzaindiaren Arauak

    Ipar. 1 'samurra, beratza'. 2 'erraza'.

    Informazio lexikografikoa
    Erabileremu dialektala

    Ipar.

    Forma baten adiera(k)

    1. samurra, beratza; 2 erraza.

    uxtertu, uxter/uxtertu, uxtertzen
    da/du ad. Ipar. Samurtu, beratu.
    OEH
          Lexikoaren
    Behatokia     XX. mendeko
    corpusa     EHHA
     
    Gaztelaniazko ordainak Azkue Hiztegia

    Aztergaia: uxtertu

    Iturria:

    Kodea [?] Data Proposamena
    Araua: Z3:EArau106
    Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1996-11-26 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

    Formari buruzko datuak

    Erabilerak
    Bestelakoak
    Euskaltzaindiaren Arauak

    uxtertu, uxter(tu), uxtertzen. Ipar. da/du ad. 'samurtu, beratu'.

    Informazio osagarria
    Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

    uxtertu, uxter(tu), uxtertzen.

    uxual
    iz. Pattarra. Moilara baino lehen zamaketariek uxuala hartzen dute.
    OEH
          Lexikoaren
    Behatokia     XX. mendeko
    corpusa     EHHA
     
    Gaztelaniazko ordainak

    Aztergaia: uxual

    Iturria:

    Kodea [?] Data Proposamena
    Araua: EArau 2011-10-26
    Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 2002-04-09 Lantaldeak erabaki gabe utzia

    Formari buruzko datuak

    Erabilerak
    Txostenak
    Txostenaren laburpena

    Ez dugu OEH-EEBS corpusetan aurkitu // Ik. ap. DRA uxuela (G-and / testu-lekukotasunik gabe).

    Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

    uxuala : AB38 1, Euskalterm 1; uxual : LurE // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB50, HiztEn.

    Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

    uxuala : ElhHizt (orujo); uxual : Lur EG/CE (orujo), Lur EF/FE (marc — mahatsena, olibena); uxuela : DRA (aguardiente inferior obtenido de residuos de la uva), PMuj DVC (opsolina, aguardiente); uxuela-denda : PMuj DVC (aguardentería); uxueladun : PMuj DVC (aguardentero, fabricante); uxuelagintza : PMuj DVC (aguardentería —fábrica); uxuelagile : PMuj DVC (aguardentero —fabricante) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, HiruMila, EskolaHE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF.

    Bestelakoak
    Ahoz erabilia, nahiz testuetako lekukotasunik ez duen

    testuetan ez da jaso; A. Sagarnak ezaguna du ahozko erabileran; hiztegietan, zalantzazkoa da -a amaierakoa.

    Formari buruzko oharrak

    Iritzi-emaileak

     - [E302]: Ez dakit usual edo uxual beharko lukeen, dirudienez usualki edaten zen pattar korrientea izendatzeko baitzen usual hori. (2010-01-05)

    Euskaltzainen oharrak

     - [E109]: 'uxual(a?). Falta da'.

     - Erabakia: BAgiria (1999-12-16): 'sartzea ez da onartu'.

     - Erabakia: (H2.2 / 2011-10-26) Onartu da: uxual.

    uxuetar
    1 adj. Uxuekoa, Uxueri dagokiona.
    2 iz. Uxueko herritarra.
    OEH
          Lexikoaren
    Behatokia     XX. mendeko
    corpusa     EHHA
     
    Gaztelaniazko ordainak
     

    Azkue Biblioteka eta Artxiboa

    ORDUTEGIA
    9:00 - 14:00

    Azkue Biblioteka eta Artxiboa Euskaltzaindiaren zerbitzura dago. Horrez gainera, zabalik dago ikertzaile ororentzat, eta bere ahalbideen neurrian euskal kultura gaien ikerkuntza eta hedapena sustatzen eta laguntzen saiatzen da.

    Bibliotekaren katalogoa Artxiboaren katalogoa
    ERAKUSKETA BIRTUALAK

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.

    Orokorrak