Euskaltzaindiaren Hiztegia

274 emaitza gu bilaketarentzat - [1 - 100] bistaratzen.

gu
1 izord. Pluraleko lehen pertsonaren izenordaina, hitz egiten ari dena barnean duen lagun bi edo gehiagoren multzoa adierazten duena. Gu heldu gara lehen. Europa eta gu. Gu guztiona. Gu geu gara okerrenak. Hori guk egin beharko genuke. Ez dagokigu guri auzi hori erabakitzea. Gure etxea erre dute. Joan den mendean eta gurean ere bai. Gugan bizi da. Betor gugana zure erreinua. Guregana hurbiltzen. Jaunaren guganako onginahia. Guregandik hurbilago. Gugatik gizon egin zen. Geldi zaitez gurekin. Guretzat prestatua. Urrikal zaitez gutaz. Deus ez dugu gurerik. Gutarik onenak. Gutakoren bat. Gutan konfiantza izatea merezi duela erakutsi nahi dugu.
2 (gurean, gurera eta kideko formetan, 'gure etxean, gure etxera...' adierarekin). Gurean ez dago zuenean beste diru. Gurean, beste nonahi bezala, ez dira asko izan egiazko lirikoak. Zatoz gurera.

Esaera zaharrak

Gure katuak buztana luze, bera bezala besteak uste. Gure orak buztanaz daki balaku egiten, eta ahoaz ausikitzen. Gure sabelak, gure jabeak. Irunez oihaldun da gure andrea, ez alfer egonez.

Aztergaia: gu

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArau74
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z1:BatHizt 1992-03-24 Lantaldeak besterik gabe onartua
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:EEBS:01

Formari buruzko datuak

Lantaldearen irizpideak
Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehituz: gurean .

Formari buruzko oharrak

Euskaltzainen oharrak

 - [E210]: Azalpena (gurean): gure artean; gure etxean > gure etxean; gure artean (ordena aldaturik).

 - Erabakia: (H2.2 / 2010-01-25): Adieren ordena aldatuz eskainiko da azpisarrera: «gurean 'gure etxean'; 'gure artean'».

guaiaba
iz. Guaiabondoaren fruitua, arrautza itxura duena, eta mamitsua eta urrintsua dena. Guaiabak barru gorrikoak gustatzen zaizkit. Guaiaba-zukua.

Aztergaia: guaiaba

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1999-10-05 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Informazio lexikografikoa
Kategoria

iz.

Forma baten adiera(k)

guaiabondoaren fruitua.

guaiabondo
iz. Zuhaitz hosto-iraunkorra, aurrez aurreko hosto luzangak dituena eta fruitutzat guaiabak ematen dituena (Psidium guayava).

Aztergaia: guaiabondo

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1999-10-05 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
Sektore jakin bateko informazioa

Ik. Izendegia: guaiabondo: Psidium guayava.

Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Informazio osagarria
Oinarri-eratorrien arteko erregulartasuna

-a+o-.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-ondo.

Informazio lexikografikoa
Kategoria

iz.

Landare eta animalien taxonomi izena

Psidium guayava.

guaiako
iz. Amerikan hazten den zur gogorreko zuhaitza, medikuntzan erabilgarria den erretxin bat ematen duena (Guaiacum sp. ). Desagertze zorian diren guaiakoen eta ornitorrinko moko-urdinen babesle naiz.

Aztergaia: guaiako

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1999-10-05 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
Sektore jakin bateko informazioa

Ik. Izendegia: guaiako: Guaiacum sp.

Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Informazio lexikografikoa
Kategoria

iz.

Landare eta animalien taxonomi izena

Guaiacum sp.

guanina
iz. biokim. Azido nukleikoen osagai diren base nitrogenatuetako bat. DNAren osagai nagusiak lau dira: adenina, guanina, zitosina eta timina.

Aztergaia: guanina

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4B:HBL 2004-11-09 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
Txostenaren laburpena

ik. 2002-09-10eko oharra, s.u. adenina: "nazioartekoa da, eta onartzekoa, beste lau base nitrogenodunen izenak bezala (guanina, timina, zitosina, urazilo)".

Informazio lexikografikoa
Kategoria

iz.

Jakite-arloak

Biokim.

guantxe
1 adj. XV. mendearen aurretik Kanaria uharteetan bizi izan zen etnia batekoa, etnia horri dagokiona. Buruzagi guantxea. Toponimo guantxeak ikertuz.
2 iz. Etnia horretako kidea. Aspaldiko guantxeek harrian grabatua.

Aztergaia: guantxe

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z5:EEBS:42 1999-10-05 Lantaldearen ustez aipatu gabe uztekoa
Hiztegi Batuko Lantaldea: EHL 2018-07-17 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak

guantxe 5: Berria 2 (“Era askotariko protagonistak aurki daitezke Ansok bildutako 38 kondairetan: zakur errepublikanoa, euskal odoleko erregina guantxea, Donostiako herensugea, Altubeko lepazuria, Bilananeko Varona, Pirene, Santa Kruz apaiza, Libe eta baita Juan Mari Arzak sukaldari donostiar ezaguna ere“), EiTB 3 (“Metodo hau guantxeek asmatu zuten, Kanarietako jatorrizko biztanleek”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

guantxe 3: Berria (“Oso aspaldian, Kanariar Uharteetan guantxeek izurdeekin txistuka hitz egiten bazuten, zergatik ez lortu gaur egun gailuen bidezko harremana gizakien eta izurdeen artean?”), Bernardo Atxaga 2 (“Jatetxeko kanariarrek, orain dela ez dakit zenbat mende desagertutako guantxeei; sinestunek, Jainkoari eta beste bizitzari”).

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

guantxe : Elhuyar; ez dugu aurkitu ap. Labayru, Adorez.

Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: guantxeak

Exon: guantxe

Lantaldearen irizpideak
Onomastika batzordeak argitzekoa

Onomastika batzordeak argitzekoa.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia eta erabilia.

Formari buruzko oharrak

Euskaltzainen oharrak

 - [E124]: Exonomastika alorrekoa. Kanarietako aborigenen izena, Gaztelak konkistatu arte. Krutwig euskaltzainak, Mukarovky euskalariak eta beste batzuk herri hortaz idatzi dute. Horrela arautuko nuke.

 - Erabakia: (H2.2 / 2010-01-25): Kendu lerroa (eta honelako besteak bezala, Onomastika batzordeak lantzean ikusiko da).

guapo
adj. Heg. beh. Pertsonez mintzatuz, ederra. Aktore gazte eta guapo baten aurrean. Guapo askoa zen, izan ere.

Aztergaia: guapo

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:EEBS:26 1999-10-05 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Informazio osagarria
Lexemen erregulartasuna

-oa-/-ua-.

Informazio lexikografikoa
Kategoria

izond.

Erabileremu dialektala

Heg.

Mailak

Beh.

Formari buruzko oharrak

Euskaltzainen oharrak

 - [E208]: Hegoaldean asko erabiltzen diren honelako erdarakadei, nahitaez hitz hobetsia erantsi beharko genieke; kasu honetan eder orokorra.

 - [E210]: Azpisarrera (berria): guaporik.

 - Erabakia: (H2.2 / 2010-01-25): Bere horretan onartu da lantaldeak proposatua, eta ez da orain forma berririk erantsiko.

guarani
1 adj. Paraguain eta inguruko zenbait lurraldetan bizi den etnia batekoa, etnia horri dagokiona. Emakume guaraniak. Izen euskaldunak dirudite, baina ez dira; izen horiek, benetan, izen guaraniak baitira.
2 iz. Etnia horretako kidea. Brasilgo guaraniak.
3 iz. Paraguaiko diru unitatea.

Aztergaia: guarani

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1999-10-05 Lantaldearen ustez aipatu gabe uztekoa
Hiztegi Batuko Lantaldea: ZS:HBL 2009-06-02 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
Hiztegi Batuko Lantaldea: EHL 2018-07-17 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

guarani: HiztEn-LurE.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

guarani: Estilo Liburua.

guarani 16: Berria 14 (“Marco Bechisek guaranien «tragedia» erakutsi du Venezian aurkeztutako filmean, 'Birdwatchers' -en“), Jakin (“Harrezkero, behin baino gehiagotan izan dut egitasmo horrekin lankidetzan aritzeko aukera, eta behin baino gehiagotan izan dut, maputxe, aimara, guarani, kitxua eta abarren ordezkarien aurrean, euskara berreskuratzeari buruzko gure esperientzia azaltzeko aukera”), Karmel (“Bide bertsuetan barrena ibiliko ziren gero Txinan Ricci (†1610) eta Indian Nobili (†1656); Paraguay-ko guaranien arteko Reducciones-etako topaketak ere bere erronka kulturala ekarri zuen, 1609tik aurrera”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

guarani 5: Herria 2 (“Hegazkinez jauzi bat egin dute gero Iguazukour-jauzi guziz famatuetarat eta euskal dantzak eman hango guarani indianoen aintzinean”), Berria 2 (“Aimarak, kitxuak, txikitaoak eta guaraniak: aurreneko aldiz presidenteak izango gara”), Aritz Gorrotxategi (“ezpainetara hurbiltzen den txiskeroaren antzera, txingarrez txingar: espaloi zuri bezain hautseztatuak, etxebizitza txiki eta pilakatuak; ezkerretara, azukre fabrikaren tximinia mardulak barreiatzen zuen kanela zaporea; pixka bat aurrerago, etxe-orratzen auzoa hasten zen bihurgunean, Salvador parkeko lorategi zabalak, eskulanak saltzen zituzten guaraniak eta margolari bat, beti ezberdina zen margolari bat kale erpin batean eserita, zuhaiztiari so”).

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

guaraniar : Adorez; guarani : Labayru, Elhuyar.

Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: guaraniak.

Sektore jakin bateko informazioa

Laburtzapenak: Paraguai.

Exon: guarani

Lantaldearen irizpideak
Onomastika batzordeak argitzekoa

Onomastika batzordeak argitzekoa.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia eta erabilia. Lehendik sartua dago forma Paraguaiko diru-unitatea izendatzeko.

Informazio osagarria
Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Monetak: iz. (Paraguaiko dirua).

Formari buruzko oharrak

Euskaltzainen oharrak

 - Erabakia: Osoko bilkura (2015-07-17): Onartua: guarani iz. (Paraguaiko dirua).

guaraniera
iz. Paraguain eta inguruko zenbait herrialdetan mintzatzen den hizkuntza.

Aztergaia: guaraniera

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArauB

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak

(hizkuntza).

guarda
1 iz. Batez ere Ipar. Mugazaina.
2 iz. Heg. Zaintzailea. Ik. basozain; mendizain; espetxezain.
Azpisarrerak

Aztergaia: guarda

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArau74
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z2:HBB 1994-11-24 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
Txostenaren laburpena

ik. informazioa s.u. goarda

Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak

1 batez ere Ipar. 'mugazaina'. 2 Heg. h. -zain, zaintzaile.

Informazio osagarria
Lexemen erregulartasuna

-oa-/-ua-

Formari buruzko oharrak

Iritzi-emaileak

 - [E124]: "guarda/guardasol: hemen ere goa- arazoa dago. Edozein kasutan, Euskaltzaindiak bere Merkatalgo hiztegian aterki barik, euritako proposatzu zuen" (1995-06-16)

 - [E301]: goarda [da nire ustez hobestekoa] (1995-04-18)

 - [K201]: "guarda, guardia: komeniko da agian aingeru-ren ondoan aingeru guardako ere jartzea.(ez aingeru goardako)" (1995-03-27)

guardasol
iz. Heg. lgart. Aterkia. Guardasol zaharrak konpontzen zituen.

Aztergaia: guardasol

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArauB
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z2:IkHizt 1994-11-24 Bigarren mailan onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Jatorrizko forma

euritako, (guardasol, parasol)

Euskaltzaindiaren Arauak

Heg. Lgart. 'aterkia'.

Informazio osagarria
Zerrendakoa erabileremu geografiko-dialektal mugatukoa da

Heg. Ik. aterki

Lexemen erregulartasuna

-oa-/-ua-

Informazio lexikografikoa
Mailak

Lgart.

Formari buruzko oharrak

Iritzi-emaileak

 - [E301]: goardasol [da nire ustez hobestekoa] (1995-04-18)

Euskaltzainen oharrak

 - [E210]: Azalpena: aterkia - euritakoa. Zehaztapena: Lgart. kendu.

 - Erabakia: (H2.2 / 2010-01-25): Bere hartan utziko da oraingoz lehen itzulian arautua.

guardatu, guarda/guardatu, guardatzen
du ad. zah. Gorde; zaindu, begiratu. Hobe zenuen zure lorea ongi guardatu bazenu. Mandamentuak guardatu.
Azpisarrerak

Aztergaia: guardatu

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1999-10-05 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH

Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Informazio osagarria
Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

guarda(tu), guardatzen.

Informazio lexikografikoa
Aditz-erregimena

du ad.

Diakronia

Zah.

Forma baten adiera(k)

gorde; zaindu, begiratu.

guardia
1 iz. Zaintza.
2 iz. Zaintzailea, udaltzaina.

Aztergaia: guardia

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArau74

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak

h. 1 zaintza. 2 zaintzaile, udaltzain, etab.

Lantaldearen irizpideak
Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehituz: guardia egin , guardia eman // (eta, beharbada, guardia zibil sarrera gisa arautua ere hemengo azpisarrera bihurtuz).

Formari buruzko oharrak

Euskaltzainen oharrak

 - [E210]: Azpisarrera moduan, guardiako epaitegi sartzea proposatzen da, nahiz eta jakin, egun, auzitegietako esamoldea gau eta eguneko epaitegi dela.

 - [E126]:  Guardian egon ikus AL (goardin eon).

 - Erabakia: (H2.2 / 2010-01-25): Ez da orain forma berririk erantsiko; lantaldeak proposatuak jasoko dira, eta guardia honetako azpisarrera bihurtuko da sarrera gisa ageri den guardia zibil.

guardia egin
1 ad.-lok. Heg. Kuarteletan eta kidekoetan zaintza egin; ospitaleetan eta kidekoetan ohiz kanpoko orduetan zerbitzua eskaini. Burdin hesien beste aldean, bi soldadu guardia egiten.
2 ad.-lok. Ipar. Kasu eman, kontuz ibili; zaindu, begiratu. Ingurunera behatzen dute, eta burua goiti, guardia egiteko bezala altxatzen dute.

Aztergaia: guardia egin

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4B:EEBS:011 2003-04-08 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

guardi(a) egin (eta guardia egiñ, goardia egin) 39: EZ 14 (adib.: "Arren bada egizue gure orde guardia, perilletarik guardatzen duzuela untzia. Itzultzean gero berriz guardia egitera, bozkiago ethor gaiten eskerren itzultzera"), Ax 2 ("ingurunera behatzen dute, eta burua goiti, guardia egiteko bezala ailtxatzen dute", "Baldin bistaren portaleari eduki behar bazaika begia, eta egin guardia, segur da etzaikala gutiago egin behar gustuarenari"), SP 4 (adib.: "Hastetik egizu guardia, berandurik heldu da erremedioa, zahartu denean zauria"), INav 10 (adib.: "guardia egizu sobera etzoazen suestera"), ES ("Jeusi guardiarik egin gabe, zeruei beha zegotelarikan, nola erori zen zulho batetara"), Añ GGero 2 ("kontu andia kolerari euki bear jako, egin bear jako guardia", "burua goratuten dabe guardia egiteko balegoz legez ta begira ea iñor agiri dan"), It Fab 2 (adib.: "aingeru bat ifiñi / zuen atondoan, / suzko ezpatarekin / guardi egiteko"), ChantP ("egin dezagun beraz guardia, / salsa eztela egin berria"), Bilbao IpuiB ("Iñoiz soldadu izan bazarie, jakingo dozue, nik bestean, zer dan gabaz guardia egitea"), Uzt Sas 2 (adib.: "Mendi-baserri batek izaten / baidu bere alderdia, / beren mendiko ganaduari / egin bear zaio guardia").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

guardi(a) egin (eta goardia egin) 11: J.A. Arkotxa ("nere ate ondoan guardia egin ire erregiñari"), A. Berasategi ("Hiru iheslari goardia egiten geratu ziren eta izugarrizko beldurra pasarazi zieten"), Ataño Txori ("Amaika bider inguruko baserritarrak egiten ziteken guardi"), D. Urbistondo 3 (adib.: "Regimenduko soldadurik onenek bakarrik egiten al dute guardia?"), X. Monasterio ("goardia egiten ari den soldadua"), O. Larrañaga ("ibilgailuentzako barrera eta goardia egiteko kabina bat baino ez genuen aurkitu"), GAO 1997 ("goardia egin beharrak edo beste edozein gertakari bereziri erantzun beharrak ematen badira [...] mantenua eta ostatua enpresaren kontura izango dira"), X. Diaz ("Erregearen tronuaren ondoan soldadua goardia egiten"), A. Zuberogoitia ("Goizeko hamaikak eta erdiak aldera soldadu batek guardia egiten zegoen Aniceto gerrillaria begiztatu eta hil egin zuen").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, HiztEn, LurE, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

guardia egin : EuskHizt (Ipar. Zah. 1627 zaindu, kontu izan), HiruMila (custodiar, hacer guardia), PMuj DVC (-ri goardia egin: vigilar, tener cuidado de) // Ez dugu aurkitu ap. ElhHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

Erdal hacer guardia / monter la garde formen ordainak: zaintzale izan : Casve FE // Ez dugu aurkitu ap. HiztHand, ElhHizt, HiruMila, Lur EG/CE eta EF/FE, XarHizt, HaizeG FB, T-L LFB, PMuj DCV.

Erdaretako formak

fr (DLLF): monter la garde; en (Collins): to mount guard; it (S. Carbonell): montar la guardia; de (Langenscheidts): auf Wache stehen, Wache schieben; Wache gehen.

Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Informazio osagarria
Esapideei dagokien sistematika

egin.

Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio

guardia sarrerari dagokion azpisarrera.

Forma baten adiera(k)

1 Ipar. 'guardia eman, kasu eman'. 2 Heg. 'zaintzaldia egin; txandako izan'.

guardia eman
dio ad.-lok. Ipar. zah. Guardia egin, arreta jarri. Guardia emaiozu ongi ene solasari.

Aztergaia: guardia eman

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1999-10-05 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH: AS

Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: AS: guardia egin, eman / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Informazio osagarria
Esapideei dagokien sistematika

eman.

Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio

guardia sarrerari dagokion azpisarrera.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Diakronia

Zah.

Forma baten adiera(k)

kasu eman.

guardia zibil
iz. Espainiako milizia, hiriguneetatik kanpo ordena zaintzeko egitekoa duena; milizia horretako kidea. Trafikoko Guardia Zibilak jakinarazi duenez, hemezortzi urteko gazte bat hil zen atzo auto istripu batean. Guardia zibilen jeep berdeak hasi ziren herrian gora eta behera patruilan.

Aztergaia: guardia zibil

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArau74

Formari buruzko oharrak

Euskaltzainen oharrak

 - Erabakia: (H2.2 / 2010-01-25): Ez da orain forma berririk erantsiko; lantaldeak proposatuak jasoko dira, eta guardia honetako azpisarrera bihurtuko da sarrera gisa ageri den guardia zibil.

guardiako
adj. Kuarteletan eta kidekoetan zaintza egiten duena; ospitaleetan, epaitegietan eta kidekoetan ohiz kanpoko orduetan zerbitzua eskaintzen duena. Guardiako soldadua. Guardiako medikua bidali zuten istripua gertatu zen tokira. || (Zerbitzu hori eskaintzen den tokiaz beraz mintzatuz). Donostiako Guardiako Epaitegian jarri zuten salaketa, martxoaren 26an. Guardiako farmazien 2006ko egutegia.
Loturak

Aztergaia: guardiako

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z9:OEH:AS 2018-06-12 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: GUARDIAKO a) De guardia. Guardiako othoitzak [marinela] guardian sartzean. EZ Eliç 25. De guardia, (persona) que está de guardia. Guardiako emaztekiak azkenian [...] eztitu ziren. Elsb Fram 73 (ref. a un grupo de mujeres que monta guardia). Gauza guztiak konpon itzazu goardiako sarjentuarekin. Arti Ipuin 83 b) Puesto a cuidado. Artzainek badituzte beren 7.500 ardi eta guardiako bertze 3.800. Gatxitegi Othoizlari 1957, 134 c) (Uso sust.). Miembro del cuerpo de guardia. Guardiakuak il da / paretak apurtu. Afrika 66. Ez nuela nik nengoen egoeraren kulparik: ez nik, ez don Pedrok, ez beste edozein goardiakok. MEIG IX 93.

guardiako 83: Elhuyar (“guardiako medikuen antzera egiten dute lan”), Consumer 2 (“guardiako sendagilea”), Berria 46 (“Tafallako guardiako epaileak hilotza jasotzeko agindua 19:05ean eman zuen eta, ondoren, Auzitegi Medikuntzako Nafarroako Institutura eraman zuten, autopsia egiteko, lan istripuetan derrigorrezkoa baita”), EiTB 25 (“guardiako epailearen esku”), Argia 5 (“Gaur bertan jon naiz sinatzera, normalean Bilbon egiten dut baina gaur ez nago Bilbon eta guardiako epaitegitik pasatu naiz”), Laneki (“guardiako epaitegia”), Erlea (“Zakurrak guardiako suetara inguratzen direla”), DiarioVasco 2 (“guardiako botikak”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

guardiako : Berria 7 (“Garaik azaldu zuenez, guardiako txandak aparteko ordu bezala ordaintzeko eskatzen dute medikuok“), Herria (“Cam de Pratseko zerbitzu pzikiatrikoan bi gertakizun izan dira momentu berean: eri batek lepoa tinkan atxiki dio emazte erizain bati, ber denboran, sartu berria zen bisitari batek guardiako pzikiatrari heriotz mehatxuak egiten zizkiolarik.”), Karlos Zabala 8 (“Noizetik noizera, guardiako zaindarien deiadarra errepikatzen zen postuz postu”), Joan Mari Irigoien 3 (“Eta gertatu zen orduan, ustekabean, ezen Bucciok baimendua eskatu ziola guardiako ofizialari”), Jose Morales, etab.

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Oso erabilia eta jasotzekoa azpisarrera gisa.

Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa guardia sarreran.

guardian
1 adb. Adi, erne. Atsedenik gabe, beti guardian izan behar duzu. Ohoinak sentitzen direlarik, guardian egotea hobe! Guardian jarria.
2 adb. Zenbait zerbitzu eta lanbidetan, ohiz kanpoko orduetan zerbitzua eskaintzen. Zer behar duzu?, botikaren bat?, joango naiz ni, badakit zein dagoen guardian. Aste honetan Auzitegi Nazionalean guardian dagoen epaileak egingo du epaiketa. Sektore askotan egon behar izaten dute langileek guardian.
Loturak

Aztergaia: guardian

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: EHL 2017 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak

guardian adb. (egon, izan eta kideko aditzekin). Adi, erne. Atsedenik gabe, beti guardian izan behar duzu. Ohoinak sentitzen direlarik, guardian egotea hobe! [s.u. guardia]

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Kendu oharra eta adibide gehiago gehitu; komeni da, halaber, beste adiera bat sortzea ‘ohiz kanpoko orduetan zerbitzua eskainiz’ (farmazia guardian…) adierarako. (2021-11-23)

guardiar
1 adj. Guardiakoa, Guardiari dagokiona.
2 iz. Guardiako herritarra.
guata
iz. Kotoi harroa. Guata zaurian jarriz.

Aztergaia: guata

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1999-10-05 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Lantaldearen irizpideak
Geroago erabakitzekoa da

Bbehin edo onarpen eske aurkeztua: ez du baldintza minimoa betetzen (es guata, fr ouate), baina ordezkatzen zaila dirudi: bat behar eta, gaztelaniatikoa proposatzen da.

Informazio osagarria
Lexemen erregulartasuna

-oa-/-ua-.

Formari buruzko oharrak

Euskaltzainen oharrak

 - [E208]: gure artean behintzat guate, guatea izan da honetarako erabili den erdal hitza. Kasu askotan kotoi moduan ere itzul daiteke.

 - [E210]: Hiztegiak ekarri beharrekoa, idazkera hori berori duela.

 - Erabakia: (H2.2 / 2010-01-25): Bere soilean eskainiko da forma proposatua.

guateke
iz. Heg. Etxe batean egiten den jaia, gehienbat jende gaztearena, dantzarako musika, edariak eta jatekoa izaten dituena. (Batez ere XX. mendearen 50 eta 60ko hamarkadetan egiten zirenak izendatzeko erabiltzen da). The Sparteens taldekoek, janzkeraz gain, 60ko hamarkadako espiritua berreskuratu dute guatekeei dagokienez ere, taldekide baten etxean geratu baitira tragoxka batzuk edateko.

Aztergaia: guateke

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z8:LBeh 2017-02-14 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak

LBeh (2016-10-26): goateke 9: EiTB 8, Argia; guateke 32: Elkar 6, Berria 8, EiTB 10, Argia, DiarioVasco 7.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: goateke 3: Berria, Urtzi Urrutikoetxea, Joseba Urteaga; guateke 4: Lourdes Oñederra 2, Ramon Saizarbitoria, Aritz Gorrotxategi.

Zerrenda osagarriak

BerriaEL2016: ez dugu aurkitu goateke, guateke formarik.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

es guateque / fr fête, sauterie: Elhuyar: goateke / NolaErran: besta, jai; - / Zehazki: festa, guateque / Labayru: goateke / Adorez5000: festa.

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Ez du gutxienekoa betetzen, baina erabili izan da Hegoaldean. Heg. markarekin jasotzekoa.

Informazio lexikografikoa
Kategoria

iz.

Erabileremu dialektala

Heg.

guatemalar
1 adj. Guatemalakoa, Guatemalari dagokiona. Guatemalar agintariak.
2 iz. Guatemalako herritarra.

Aztergaia: guatemalar

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArauB

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak

(herritarra).

guau
[Oharra: Euskaltzaindiak, guau-k euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, hitz hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. au].

Aztergaia: guau

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:EEBS:25 1999-10-05 Lantaldeak baztertua, eta beste batez ordezkatzekoa
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z10: LBeh98 2020-05-19 Lantaldeak baztertua, eta beste batez ordezkatzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

guau guau G 1: Ag G ("Guau, guau! -egiten du eldu baño len-, banua, banua esanaiaz bezela").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

guau EB 5: HezkSaila 1981 ("Txakurrak guau! egiten du"), A. Uranga 2 (adib.: "Guau! - zaunka egin zuen baietz esanez bezala"), Bene-benetan/1 2 (beste onomatopeia batzuekin batera: "guau!"); guau(-)guau (eta guau guau guau) 5: B 2 (B. Otazua: "Guau, guau! Nire kondaira errukigarria ori da", "Guau, guau, guau! Neguan beroa, bizitza erdi baño geiago da"); G 1 (Lek: "gauza bakoitzak ateratzen duan soñu edo zarataren onomatopeya - "kukurruku", "guau-guau""); EB 2 (L. Iriondo: "Txakurra: Irabaziko dut! Guau guau guau"; Bene-benetan/1: "Txakur txiki horrek guau, guau, guau").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

guau : DFrec 6 // Ez dugu aurkitu ap. AB38, AB50, HiztEn, LurE, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

guau : HiruMila: guau (onom.) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, ElhHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

guau [Oharra: Euskaltzaindiak, guau-k euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, hitz hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. au].

guau 91.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

guau 2.

Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Lantaldearen irizpideak

Debekua bere horretan uztea proposatu da, oraindik ere guau batzuk ageri direlako.

Informazio osagarria
Batasuna egiteko bidea eskaintzen duen forma

Ik. au.

gubia
iz. Zurgintzako lanabesa, aho ebakitzailea eta zeharka kurbatua duena.

Aztergaia: gubia

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArau74
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z2:IkHizt 1993-03-25 Lantaldeak besterik gabe onartua
gubil
iz. Zizel txikia.
Azpisarrerak

Aztergaia: gubil

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1999-10-05 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Informazio osagarria
Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

gubil zabal.

Informazio lexikografikoa
Kategoria

iz.

Forma baten adiera(k)

zizel txikia.

gubil zabal
iz. Zizela.

Aztergaia: gubil zabal

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1999-10-05 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: AS / HiztEn: AS / LurE: AS / ElhHizt: AS / EskolaHE: AS

Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio

gubil sarrerari dagokion azpisarrera.

Forma baten adiera(k)

zizela.

gubileko
iz. Gubila erabiltzen duen langilea edo maisua.

Aztergaia: gubileko

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1999-10-05 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Informazio osagarria
Atzizkien araberako erabakiak

-ko izengilea.

Informazio lexikografikoa
Kategoria

iz.

guda
iz. Gerra.

Aztergaia: guda

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArau74
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:EEBS:03 1994-11-24 Bigarren mailan onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak

h. gerra.

Informazio osagarria
Euskara batuan hobestekoa

Ik. gerra

Formari buruzko oharrak

Euskaltzainen oharrak

 - [E109]: 'Nik beste hau ezarriko nuke: "hobe gudu'.

 - Erabakia: EArau (1997-06-27): ez da ontzat eman.

gudagizon
iz. Gerraria.

Aztergaia: gudagizon

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArau74
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1994-11-24 Bigarren mailan onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak

h. gerra(-)gizon, gerrari.

Informazio osagarria
Euskara batuan hobestekoa

Ik. gerragizon

gudaketa
iz. g. er. Gudua.

Aztergaia: gudaketa

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:EEBS:19 1999-10-05 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH

Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Informazio lexikografikoa
Kategoria

iz.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

gudua.

Formari buruzko oharrak

Euskaltzainen oharrak

 - [E210]: Baztertzekoa, gudua nahikoa baita.

 - Erabakia: (H2.2 / 2010-01-25): Bere horretan onartu da lantaldeak proposatua.

gudalburu
iz. Armadaren burua edo buruetako bat, gudarien burua. Jeneralak eta gainerako gudalburuak.

Aztergaia: gudalburu

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArau74
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1994-11-24 Lantaldeak besterik gabe onartua

Formari buruzko datuak

Informazio osagarria
Oinarri-eratorrien arteko erregulartasuna

-ari/-al-

Formari buruzko oharrak

Euskaltzainen oharrak

 - [E208]:  g.g.e. eranstea komeni da.

 - Erabakia: Batzordea (JAA, MA, IS): ez da hain arrotza.

gudaldi
iz. Gerra batean, bi armadaren arteko gudua edo borroka. Navas de Tolosako gudaldia.

Aztergaia: gudaldi

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArau74
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:EEBS:10 1994-11-24 Lantaldeak besterik gabe onartua

Formari buruzko oharrak

Euskaltzainen oharrak

 - [E210]: Proposamena: h. gerrate, gerraldi.

 - Erabakia: (H2.2 / 2010-01-25): Bere horretan utziko da oraingoz lehen itzulikoa

gudaleku
iz. g. er. Gudu bat gertatzen den lekua. Faxisten ontziak gudalekura agertu ziren.

Aztergaia: gudaleku

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1999-10-05 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

guda-leku (eta gudaleku 1) B-G 3: Itz Azald ("Gudaleku eta soldaduen esetsi eta burruka odoltsuen artian"), Bv AsL ("Ura zan San Franziskoren guda-lekua"), Or Eus ("Guda-lekuan luzaroago / il diran aien kiratsa"); gudaltegi B 1: Otx ("Katamixarren gudaltegira eldu ziranian, ango jagolak ikusi egin zittubezen gure lagun bijak"); Ik. OEH argitaratuan, gainera, Arriand Act 21,37: "Paul-ak gudaltegi-barru sartu-ala"; gudategi G 1: Alz Ram ("Nador gudategitik idatzia da").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

gudaltegi B 2: I. Zubiri ("gertaturiko gora-beera guztien barri emon eutsan, gudaltegian sartu zanetik ordurarte"), Larrak ("Ingelandarren Gudaltegia"); gudategi B 3: A. Gerenabarrena 2 ("garalle etorteko zireanok gudategirantzan ondo ikusi al egizan", "gudategira eroan daben ipar-amerikar erri dontsu oni"), Larrak ("goazen gudategira").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

gudaltegi : DFrec 2; gudategi : DFrec 8 // Ez dugu aurkitu ap. AB38, AB50, HiztEn, LurE, Euskalterm.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

BiblE-2: gudu-toki 3 (*gudutoki), gudu-zelai 8 (*guduzelai); gudari-toki 16 (*gudaltoki).

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

guda-leku : PMuj DVC; gudu-leku : PMuj DVC; gudaltegi : PMuj DVC; gudategi : Casve EF (güdategi), HaizeG BF, Lh DBF, DRA (Lhande aipatuz), PMuj DVC; gudutegi : Lh DBF, DRA (Lhande aipatuz) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, HiruMila, ElhHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE.

Informazio osagarria
Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-leku.

Informazio lexikografikoa
Kategoria

iz.

Maiztasuna

g.er.

Formari buruzko oharrak

Euskaltzainen oharrak

 - [E115]: 'gudaleku, gudatoki: eta ez guda zelai kalko hutsa (ikus Lafitte)'.

 - Erabakia: BAgiria (1997-06-27): 'bigarren pasaldirako utzi [da]'.

gudaletxe
iz. Kuartela, kaserna.

Aztergaia: gudaletxe

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArau74
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z2:IkHizt 1994-11-24 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Jatorrizko forma

gudaletxe, kuartel, kaserna

Euskaltzaindiaren Arauak

'kaserna, kuartela'.

Informazio osagarria
Zerrendako forma onartuaren parekoak

kaserna, kuartel (maila berean onartzekoak dira hirurak)

Oinarri-eratorrien arteko erregulartasuna

-ari/-al-

Formari buruzko oharrak

Iritzi-emaileak

 - [E124]: "kaserna eta koartel (ez kuartel)" (1995-06-16)

gudaloste
iz. [Oharra: Euskaltzaindiak, gudaloste-k euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, forma hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. gudaroste].

Aztergaia: gudaloste

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1999-10-05 Lantaldeak baztertua, eta beste batez ordezkatzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: †  Ik. gudaroste / HiztEn: Ik. gudaroste / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: +

Informazio osagarria
Batasuna egiteko bidea eskaintzen duen forma

Ik. gudaroste.

gudamutil
iz. Soldadua. Ik. gudari.

Aztergaia: gudamutil

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArau74
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1994-11-24 Lantaldeak besterik gabe onartua

Formari buruzko oharrak

Euskaltzainen oharrak

 - [E210]: Proposamena: h. gerra(-)gizon, gerrari.

 - Erabakia: (H2.2 / 2010-01-25): Bere horretan utziko da oraingoz lehen itzulikoa.

gudari
1 iz. Gerra egiten duen pertsona; soldadua. David erregea baino gudari handiagoa eta Salomon baino aberatsagoa izango zela. Auñamendiko gudari basatiak. Napoleonen gudariak. Erromatar gudari jantzian. Jesu Kristoren gudari izateko. Gudari taldeak.
2 iz. Espainiako Gerra Zibilean borrokatu zen Eusko Gudarosteko soldadua. Gudariek Intxorta galdu zutenean.

Aztergaia: gudari

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArau74
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z2:IkHizt 1994-11-24 Lantaldeak besterik gabe onartua
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:EEBS:03

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Jatorrizko forma

soldadu, gudari

gudaritza
1 iz. Gudariaren lanbidea.
2 iz. Soldadutza.

Aztergaia: gudaritza

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArau74
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1994-11-24 Lantaldeak besterik gabe onartua
gudaroste
iz. Armada.

Aztergaia: gudaroste

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArau74
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z2:IkHizt 1994-11-24 Bigarren mailan onartzekoa
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:EEBS:07

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

gudaloste: 16 ager. (Mde, Berron); gudari-oste: 1 (Zait); gudaroste: 9 (Zait, Ibiñ, NEtx); gudarozte: 7 (Enb, Zait, Gazt)

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

gudaloste: 11 ager. (EB); gudalozte: 4 (G 1, EB-EgAs 3); gudari-oste 1 (G); gudaroste: 30 (B 8, G 6, EB-EgAs: 16); gudarozte: 30 (B 18, G 7, EB 1, EgAs 4); gudoste (eta gudosteburu): 5 (Zaitegi, Olabide, J. Etxaide)

Bestelakoak
Jatorrizko forma

armada, gudaroste

Euskaltzaindiaren Arauak

h. armada.

Informazio osagarria
Euskara batuan hobestekoa

Ik. armada

Oinarria erabaki behar da lehenik

oste/ozte

Oinarri-eratorrien arteko erregulartasuna

-ari/-al-

Formari buruzko oharrak

Iritzi-emaileak

 - [E124]: "armada-ri lehentasuna emanik ere, beste hitz berri honen grafiak, gudarozte behar luke izan, 'soldadu-talde' adieran oste barik, ozte baita euskal hitza" (1995-06-16)

gudate
iz. g. er. Gerratea. Napoleonen gudatetik karlisten lehenengo gudatera.

Aztergaia: gudate

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:EEBS:08 1994-11-24 Lantaldearen ustez aipatu gabe uztekoa
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1999-10-05 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH

Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Lantaldearen irizpideak
Tradizioak baztertu duen forma

oraingoz behintzat baztertzekoa da, ez baitago horren premiarik

Informazio osagarria
Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-te.

Informazio lexikografikoa
Kategoria

iz.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

gerratea.

Formari buruzko oharrak

Euskaltzainen oharrak

 - [E210]: Proposamena: h. gerrate.

 - Erabakia: (H2.2 / 2010-01-25): Bere horretan onartu da lantaldeak proposatua.

gudazale
adj. g. er. Gerrazalea.

Aztergaia: gudazale

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z5:EEBS:34 1999-10-05 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

gudazale (eta guda-zale, guda zale) B 3: AB AmaE ("Gudan gudara gudazaleak"), Ag AL 2 (adib.: "Enaz ni guda zalea") // Ik. OEH argitaratuan, gainera, Inzag RIEV 1933: "Erregiñaren gudazaleak etzuten Urnitan ezertxore tente ta zutik utzi".

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

gudazale G 5: Xavier'tar Franzisko ("Anai txikia ere gudazale ikusi nai izan zuten"), Ataño 4 ("gudazaleak beste olako naspillen bat sortzen diguten arte", "oiek dituk gudazaleak", "itxaspera bota bear lituztekela gudazale guziak!", "Gure artean oraindik gudazale asko dago"); guduzale IE 2: Mde (agerraldi bat ap. Aginaga; "guduzaleen spiritu aristokratikoa", "enda guduzale batentzat egoki den araura").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

gudazale : DFrec 1, AB38 1 ('belicoso'); guduzale : AB38 1 ('guerrero') // Ez dugu aurkitu ap. AB50, HiztEn, LurE, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

guduzale : HiruMila (guerrero, ra; belicoso, sa) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, ElhHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Informazio lexikografikoa
Kategoria

izond.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

gerrazalea.

Formari buruzko oharrak

Euskaltzainen oharrak

 - [E210]: Proposamena: h. gerrazale.

 - Erabakia: (H2.2 / 2010-01-25): Bere horretan onartu da lantaldeak proposatua.

gudu
1 iz. Bi aurkari edo aurkari talde armaturen arteko borroka. Aingeruaren eta deabruaren gudua. Gudura joan.
2 iz. Gudaldia. 1515. urtean, beste gudu handi bat irabazi zuen Marignan-en Frantziako errege gazteak.
3 iz. Batez ere Ipar. Gerra.

Esaera zaharrak

Bihotza eta zentzua guduan dira beharrago iskiluak baino.

Aztergaia: gudu

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArauB
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z1:BatHizt 1994-11-24 Lantaldeak besterik gabe onartua
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z2:IkHizt
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:EEBS:04

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Jatorrizko forma

gudu, bataila

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: gudu-eten.

Lantaldearen irizpideak
Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehituz: gudu egin .

Formari buruzko oharrak

Iritzi-emaileak

 - [E109]: "Esan bedi: a) guda ez dela zuzena; b) gudu ez dela "gerra" (1993-02)

gudu egin
ad.-lok. Gudukan aritu. Egizu gudu ene alde.

Aztergaia: gudu egin

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1999-10-05 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: AS / EuskHizt: AS: azalpen berritua / HiztEn: AS / LurE: AS / ElhHizt: AS / EskolaHE: AS.

Informazio osagarria
Esapideei dagokien sistematika

egin.

Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio

gudu sarrerari dagokion azpisarrera.

Forma baten adiera(k)

gudukatu.

gudu eten, gudu-eten
iz. Gudua etetea; horren ondorioa.
gudu zelai, gudu-zelai
iz. Bi armada gudukatzen diren lekua. Bi mila soldadu ingururen gorpuak gudu zelai gorrituan geratu ziren arren, historiak dio Oriamendiko Guduak ez zuela garrantzi handirik izan Lehen Karlistaldiaren azken emaitzan.

Aztergaia: gudu-zelai

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z8:LBeh 2017-02-14 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak

LBeh (2016-10-26): gudu(-)zelai 88: Elkar 24, Deia 2, Consumer, Elhuyar, Berria 26, EiTB 5, Argia 28, DiarioVasco; guda(-)zelai 29: Elkar 3, Elhuyar, Consumer, Berria 15, EiTB, Jakin, Argia 6, DiarioVasco.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: gudu(-)zelai 45: Berria 2, Elizen arteko Biblia 8, Iñaki Mendiguren 5, Martin Anso 3, Fernando Morillo 3, Mirentxu Larrañaga 3, Josu Zabaleta 3, Xabier Olarra 2, Jon Muñoz 2, Anton Garikano 2, Joxan Elosegi 2, Jon Alonso, Elena Touyarou, Patxi Altuna, Iban Zaldua, Irene Aldasoro, Xabier Amuriza, Karlos Linazasoro, Jose Morales, Bego Montorio, Juan Garzia; guda(-)zelai 10: Berria 2, Edorta Jimenez 2, Karlos Zabala, Jon Maia, Josu Zabaleta, Iñaki Zabaleta, Asisko Frantzizko, Xabier Mendiguren Elizegi.

Zerrenda osagarriak

BerriaEL2016: ez dugu aurkitu gudu(-)zelai formarik.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

es campo de batalla / fr champ de bataille: Elhuyar: bataila-eremu, gudu-zelai / NolaErran: gudu zelai / Zehazki: gudu-zelai / Labayru: - / Adorez5000: -.

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia eta jasotzekoa azpisarrera gisa.

Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio

azpisarrera gisa jasotzekoa gudu sarreran.

guduan
adb. Gudu egiten. Ik. gerran; gerlan. Haien kontra guduan ari zen. Etsaiarekin beti guduan, hemen gabiltza munduan. Guduan hasi ziren furia handian. Egun eta gau guduan.
Loturak

Aztergaia: guduan

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z9:OEH:AS 2018-04-17 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: GUDUAN. En (el) combate, (la) guerra; en tiempo de guerra. v. GERRAN. Zeren aurkhitu zineten / haren alde guduan. EZ Noel 157. Bere etsaien kontra guduan eta konbatean sartzera. Ax 400 (V 261). Maiz othoitz zagun, guduan borthitz gaitzala. He Gudu 171. Ni ere nahiko nau garhaitu guduan. Elzb Po 201. Etsaiarekin bethi guduan / hemen gabilza munduan. Zby RIEV 1908, 285. Orain illebete beragaz guduan ibilli zan mutil bat etxeratu zan. Echta Jos 105. Guduan asi ziren / Furia aundian / Iru nazionetako / Puxantak batian. LuzKant 90. Ophni eta Phines ere hil ziren guduan. Zerb IxtS 51. Zuen soldadoak guduan irakasiak ziren, eneak batere ez. Lf Murtuts 51. Guduan eroriak ospatu egiten dituzte iainkoek eta gizakumeek. Zait Plat 34. Egun eta gau guduan. Xa EzinB 71. v. tbn. Lg I 256. Dh 179. Hb Esk 29. Arb Igand 158. Ox 77. Or Mi 9. Arti Ipuin 46. Ibiñ Virgil 86

def: walkiria iz. Europako Iparraldeko mitologiako jainkosa, guduan hil behar duten heroiak izendatzen dituena. Walkiriek gudariei edateko ezti-ura zerbitzatzen zieten.

guduan : Berria 6 (“Horiez gainera, hildakoen zerrenda osatzeko instituzio askori agindu dio informazioa biltzeko Garzon epaileak: guduan ari zirela hil edo desagertu ziren lagunen zerrenda eskatu dio Espainiako Kultura Ministerioaren mendeko den Memoria Historikoaren Dokumentazio zentroari, eta Espainiako Defentsa Ministerioari eta Notaritza eta Erregistroen Zuzendaritzari ere eskatu dizkie agiriak”), EiTB (“Eta? Behin guduan egonik, zer egin beharko dut?“), Karmel (“Jose Antonio Agirre lehendakariak ez zuen haietan esku hartu, hau iparraldeko frontean guduan jarraitzearen aldekoa baitzen”), Argia (“Gerratik ihesean / joandako moduan / laurogeitamarreko / urteen inguruan / kaleak sutan zeuden / gazteak guduan / hodeiertza ikusten / zaila zen zeruan / ta euskaldunak arnasa / behar du munduan”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

guduan : Herria (“Gora zuek gazteak segitu guduan”), Elizen arteko Biblia (“Hor jaio ziren antzinako erraldoi ospetsuak, gizon tantaiak, guduan trebeak”), Jon Muñoz (“Sutsu jardun zuen Ludovicok Girolamoren alde, eta lehen lerroan jarri zen beraren maisuak Tartagliaren kontra zerabilen guduan”), Felipe Juaristi (“Bonapartiusekin guduan aritutakoak”), Edorta Jimenez (“ArmadaTxit Zorionekora deituak izan ginen eta,hantxe geunden,ingelesak begiztatu ere egin baino lehenago guduan hasita”), Joxe Azurmendi (“Gaztelako komuneroak - euskaldunek laguntzen zuten Karlos V.aren aurka guduan - ia gaur arte iraun duen askatasun "herritarraren" sinbolo bihurtu dira”), Josu Zabaleta (“Arrazoi modu hau egiten baitute, gutxi gorabehera: Ingalaterrak Holandaren eta okupatutako gainerako lurraldeen alde borroka egin, guduan jardun eta sakrifikatu behar ditu bere semeak”)…

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia da, erabilia eta azpisarrera gisa jasotzekoa.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Kendu oharra eta adibide gehiago gehitu gerlan eta gerran azpisarreretan proposatu den bezala. (2021-11-23)

Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa gudu sarreran.

guduka
iz. Gudua, borroka; gerra. Gure borroka, gure guduka, ez da soilik haragiaren, odolaren, munduaren kontra.
Azpisarrerak

Aztergaia: guduka

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArau74
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1994-11-24 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak

iz.

Lantaldearen irizpideak
Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehituz: gudukan .

Informazio lexikografikoa
Kategoria

iz.

gudukan
adb. Gudukan bizi. Gudukan hasteko seinalearen zain.
Loturak

Aztergaia: gudukan

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1999-10-05 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH: AS

Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: adib. / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Informazio osagarria
Atzizkien araberako erabakiak

-n: -an.

Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio

guduka sarrerari dagokion azpisarrera.

Kategoria

adlag.

gudukarazi, gudukaraz, gudukarazten
du ad. Gudukatzera behartu.

Aztergaia: gudukarazi

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArauB
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1994-11-24 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak

gudukarazi, gudukaraz, gudukarazten. du ad.

Informazio osagarria
Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

gudukarazi, gudukaraz, gudukarazten

gudukari
iz./adj. [Oharra: Euskaltzaindiak, gudukari-k euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, hitz hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. gudulari].

Aztergaia: gudukari

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z5:EEBS:37 1999-10-05 Lantaldeak baztertua, eta beste batez ordezkatzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH

Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: †  Ik. gudulari / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Informazio osagarria
Batasuna egiteko bidea eskaintzen duen forma

Ik. gudulari (arautua aski delakoan).

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-kari/-lari.

gudukatu, guduka/gudukatu, gudukatzen
1 da ad. Gudu egin, borrokatu. Etsai bortitzenekin gudukatu dira. Hamar aldiz gudukatu naiz zuen alde.
2 du ad. Beti gudukatu ditu bere etsaiak. Nola behar den gudukatu alferkeriaren bizioa.
[Oharra: lehenengo adieran da aditzekin bakarrik jokatzen da: etsai bortitzenekin gudukatu dira eta ez gudukatu dute ].

Aztergaia: gudukatu

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArauB
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1994-11-24 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak

gudukatu, guduka(tu), gudukatzen. da/du ad.: etsai bortitzenekin gudukatu dira (ez *gudukatu dute); beti gudukatu ditu bere etsaiak.

Informazio osagarria
Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

gudukatu, guduka(tu), gudukatzen

gudukatze
iz. g. er. Gudu egitea, borrokatzea.

Aztergaia: gudukatze

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1999-10-05 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Informazio osagarria
Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-tze.

Informazio lexikografikoa
Kategoria

iz.

Maiztasuna

g.er.

gudulari
iz./adj. Gudukatzen dena; gudu batean esku hartzen duena. Ik. gudari; borrokalari. Herri gudularia. Gudulari hoberenak.

Aztergaia: gudulari

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArau74
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1994-11-24 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak

iz. eta izond.: herri gudularia.

Informazio lexikografikoa
Kategoria

iz. eta izond. ("Herri gudularia")

gueñestar
1 adj. Gueñeskoa, Gueñesi dagokiona.
2 iz. Gueñesko herritarra.
guganatu, gugana/guganatu, guganatzen
da/du ad. Gureganatu. Luzarorik gabe, otzan-otzan guganatuko baita.

Aztergaia: guganatu

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArauB
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1994-11-24 Bigarren mailan onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

guganatu : 13 ager., G (Mb, Ub, Jaukol, Inza, KIkG, ArgiDL, Ag G, Etxde, Lek); geuganatu : 3 ager., B (Añ, KIkV, Echta); gureganatu : 35 ager.: G 13 (Inza, A Ardi, Zait, ABar, Etxde, Or); IE 8 (Lç, Lg, He, JE, Izeta); EB 17 (MEIG); geureganatu : 3 ager (MEIG)

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

guganatu 4 (G, EB, EgAs); gureganatu 23 (G 5, EB 16, EgAs 2); geureganatu (geuregandu, geuronganatu) 13 (B 3, G 1, EB 6, EgAs 3)

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

DFrec: gureganatu 6, geureganatu 2; AB38: gureganatu 2; AB50: gureganatu 2

Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak

guganatu, gugana(tu), guganatzen. da/du ad.

Informazio osagarria
Zerrendakoa markatua edo erabilera urriagokoa da

Ik. gureganatu

Atzizkien araberako erabakiak

-ganatu pertsona-izenordainekin sistematikoki aztertzekoa da (cf. g(e)uganatu vs. g(e)ureganatu; niganatu, neuganatu vs. nireganatu, ne(u)reganatu, etab.): ik. txosten osoa

Formari buruzko oharrak

Iritzi-emaileak

 - [E124]: "g(e)u(re)ganatu: nik ez dakusat bat ere arrazoirik forma guztiak, luzeak eta laburrak ez onartzeko: gu(re)ganatu da, gu(re)ganatu zuen, geu(re)ganatu dugu..." (1995-06-16)

guhaur
1 izord. Ipar. gu izenordainaren era indartua. (-r- bakunarekin). (Batez ere galdegaiaren lekuan eta nolabaiteko kontrakotasuna adierazi nahi denean erabiltzen da). Ik. geu; gerok. Guhaur garela denetan zoriontsuenak. Guhaurek ere badukegu horretan probetxua. Lagun hurkoa guhauren burua bezala maite.
2 izord. (gu-ren eskuinean, hark hartzen duen kasu atzizki bera hartuz). Guri guhauri.

Aztergaia: guhaur

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArauB
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z1:Hletra 1992-06-25 Lantaldeak besterik gabe onartua

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak

gu izord.aren era indartua.

Formari buruzko oharrak

Iritzi-emaileak

 - [A106]: "Hedadura urria duela eta, ez nuke lehen 5.000 artean sartuko. Bestela honekin batera, nerau, neroni bezalakoak sartu behar dira. Gainera, zerrenda honetan ez dira izenordainak, hauen forma indartuak, erakusleak eta, azaltzen. Iparraldeko forma hauek salbuespen gertatzen dira" (1993-02-10)

gujaratera
iz. Indiako Gujarat estatuan mintzatzen den hizkuntza.

Aztergaia: gujaratera

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArauB

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak

(hizkuntza).

gula
iz. zah. Sabelkeria, sabelkoikeria. Jan-edanera emana, gulara eroria.

Aztergaia: gula

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1994-11-24 Lantaldeak erabaki gabe utzia
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1999-10-05 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

sabelkoikeria formarik ez da aurkitu; asekeria 1 (Arb Igand); janedankeria 1 (KIkG); jatunkeri(a) 3 (Itz Azald); gormandiza 43: L 22 (Lç 4, Harb, Gç, SP, Monho, Dh, Hb Esk, Jnn SBi, Laph, CatJauf, JEtchep), ZuAm 21 (Bp, Tt Arima, CatLan, UskLiB, CatS, UNLilia); gula 62: B 3 (Cb CatV), G 27 (Gco 26; Xe), IE 31 (Mat 3; Ax 3; LE Prog 2; Añ CatAN 3; CatB 3; CatLuz 3; CatR 3; CatAe 3; CatSal 3; Legaz; CatUlz 3; Mde Pr), EB 1 (Arti MaldanB); guleria 18: B 15 (Añ GGero 4, 3tan -ll-; fB Ic II 2; CatLlo 3; CatBus 3; Itz Azald 3), GN 3 (Legaz); sabeldarraio (+ sabel-darraio) 4 izen (Harb; Añ GGero 2; Arti MaldanB); sabeldarraiotasun (+ sabel darraiotasun 1) 5 (Mat; Ax; Añ 3); sabelkeri(a) 3 (Or); sabelzainkeri 1 (Or); salokeri(a) 5 (AA 3; KIkV 2); salotasun 1 (CatBus); tripanz(a) 1 eta tripazanz(a) 7 (Mb IArg I); tripazainkeri(a) 1 (Or SCruz); triposkeri(a) 2 (LE Prog).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

gula EB 1 (J.M. Suraso); guleria B 1 (Cristiñau dotriñea...); sabelkeri B 1 (J. Kerexeta); sabelkeria EB 1 (M. Etchehandi); tripontzikeria EB 1 (Euskal hizkuntza eta literatura).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

gormandiza : HiztEn-LurE; janedankeria : HiztEn; sabeldarraiotasun : HiztEn; sabelkeria : HiztEn-LurE; sabelkoikeria : HiztEn; sabelkoitasun : HiztEn; salokeria : HiztEn; tripazainkeria : LurE; zintzurkoitasun : HiztEn.

Sektore jakin bateko informazioa

Cf. Erm 13,13 [Ik. OEH argitaratuan gormandiza sarrera]: gormandizetan (Lç, TB); jankorretan (He); aseketetan (Dv); orrits-ordikeritan (Ol); jan-edanean (BiblE); jan-edanetan (Ker) // eta beste pasarte batzuetako formak: aseketa Dv (Erm 13,13; Ga 5,21); atseginkeria : Ol (Si 23,6); deboxkeria : He (Ga 5,21); goloskeria : Dv (Si 37,33); jan-edankeria : Ker (Si 23,6; 37,30-31); jankor : He (Erm 13,13); orrits : Olariaga (Erm 13,13; Ga 5,21); sabelkeria : Or MB 295 ("immoderantia"); BiblE 6 (Ez 16,49; Si 23,6; 37,30-31; Koh 10,17; Ga 5,21; eta erref. 1: Si 21,30): Bibl (Erm 13,13; Ga 5,21); IBk (Ga 5,21); ZugKer (Ga 5,21); salokeria : Ol (Si 37,30-31; Koh 10,17), Ker (Si 37,30-31); tripontzikeria : Ur (Si 37,30-31).

Bestelakoak
Aurreko pasaldikoari egindako oharrak

gula = sabelkoikeria = gormandiza // EBB (1997-04): hurrengorako utzi da.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Informazio osagarria
Zerrendako mailegu onartuaren pareko euskal osaerazkoa

sabelkoikeria

Zerrendako mailegu onartuaren pareko beste mailegua

gormandiza

Informazio lexikografikoa
Kategoria

iz.

Diakronia

Zah.

Forma baten adiera(k)

sabelkeria, sabelkoikeria.

Formari buruzko oharrak

Iritzi-emaileak

 - [I102]: "beharrezkoa da gormandiza eta sabelkoikeria-ren ondoan? Nire ustez, ez" (1995-06-29)

Euskaltzainen oharrak

 - Erabakia: EBB (1997-04): hurrengorako utzi da.

gulag
iz. Sobietar Batasuneko bortxazko lanetarako esparrua, batez ere preso politikoak hartzen zituena. Bere amak sobietar gulagetan jasandakoa. Gazte ginenean, adibidez, sozialismo gizatiarrago batekin egiten genuen amets; sozialismoa, baina gulagik gabe.

Aztergaia: gulag

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z10: LBeh63 2020-09-29 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu gulag formarik.

gulag 61: Aizu, Argia 5, Berria 17, Deia, DiarioVasco 2, EiTB 32, Elkar 2, Jakin.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

gulag 9: Berria 2, Edorta Jimenez 2, Joseba Zulaika, Xabier Olarra, Anjel Lertxundi, Fernando Morillo, Koldo Izagirre.

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Nazioartekoa eta erabilia. Sarrera gisa jasotzekoa.

guleria
iz. bizk. Gula.

Aztergaia: guleria

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: EArau
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1999-10-05 Lantaldearen ustez aipatu gabe uztekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH

Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Lantaldearen irizpideak
Tradizioak baztertu duen forma

Baztertua da gaur, eta aski da gula.

Formari buruzko oharrak

Euskaltzainen oharrak

 - [E124]: Ezin da baztertu, oraindik, gaur egun, Jose Antonio Arana Martijak eta beste euskaldun zahar askok erabiltzen baitugu. Etxean eta gure eskualdean maiz entzuten dut.

 - Erabakia: (H2.2 / 2010-01-25): Onartu egin da forma eta gutxieneko azalpena: «guleria iz. Bizk.»

gun
iz. gip. Muina, mamia. Hezur handiak, gun handia. Gizartearen atari, muina eta guna bezala den familia.

Aztergaia: gun

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1994-11-24 Lantaldeak erabaki gabe utzia
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1999-10-05 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
Txostenaren laburpena

fuin, gun eta (h)un formak begiratu ditugu. Ik. muin arautuak (1 hezurren barneko gaia; 2 musua).

OEHko datuak [laburduren azalpena]

fuin (eta fuñ, fuiñ, bur f. 1, buru f. 3) IE 24: EZ Man I 9, adib.: "Begietan dakusagu kontrario egia haukien fuñetan zela sarthua zuhurtzia"; SP 5, adib.: "fuineko errebelamendu guzietarik libraturik"; Dh: "hezurretan, fuinetan, muinetan su"; Gy 4, adib.: "Zer egiñ gogo duk koxko fuiñ gabea?"; Hb 3, adib.: "Aho guzia odol, kanpo buru fuinak"; Jnn SBi: "arrantze puntak sarrarazi ziozkaten buru fuinetan barna"; Iratz: "ikas doi bat Euskara, Lorearen fuña eta arima bat den hura"; eta ap. MEIG I 2 (metahizk.); gun (ezur-gun, gun-emalle...) 48: B 6 (Laux BBa 2, Erkiag 4); G 40 (Aitzol in Laux BBa 4: "Ez soroak larratz daudelako, noski, gun-muña zekendu zaiotelako baizik", "Adi-poesi eta maite-olerkiak ez-ezik beste gun ederra dituen olerkitxoak aurki lezazkike irakurleak"; Or QA 2: "Zure Iainko-izan orren meetasunez nere animaren guneraiño sartzen baitzera"; Ldi UO 4, adib.: "Zerbait geiagorako argitaratzen ditugun amar olerkitxoak, ez, ordea, poemaren guna osotzeko"; Zait Sof 2, adib.: "Nik, berriz, naiz ta aserrez agitz sumindu, gun artan nire burua nekez, baña, ezi zun"; Etxde 8, adib.: "Euskerak guna, mamia, aberats-aberatsa dauka", "Ezagutzen baitzun ezur-gunaraño bere anaia"; Gazt MusIx 8, adib.: "Elizako Gurasoengandik dator Fray Luisen senaren guna"; Vill Jaink 2, adib.: "Gizartearen atari, muiña ta guna bezala den familia"; Ibiñ Virgil 2, adib.: "Iruzkinlari zaharrak Polion eta Bergiliren arteko adiskidetasunari doakola diote unai-kanta au. Orra guna"; Txill Let 8, adib.: "Nere bizitza zearo aldatuko zuena zuputz ezagutu nuen, txiripaz topatu nere biziari guna emango ziona"), IE 2 (Hb Esk, adib.: "Sarthu zen Kantabrian, ganbiar bezala, / feniziar guna, untziz zabilala"); Ik. OEH argitaratuan, gainera, EEs 1920: "Erori bildurrez dar-dar ari dira gaxuak [zuaitzak]: guna ez dijuakie gehiago ta ori-oriak gelditu dira"; Zait RIEV 1933: "Arrautz zuringoaren barrenean gorringoa bezela, kizkin-mamiaren barrenean kizkin guna duzu"; eta aipatuak: A Ezale 1897, Belaus EEs 1926; hun (eta un, ) 31: B 17 (Añ LoraS: "Geratu gogarte bakotxean, eta ez igaro bigarrenera arik eta ustu artean ango deboziño ta un gozoa"; Astar II 2, adib.: "eztozu sentietan zeure barruban unetaraño erretan zaituzan suba?"; AB AmaE 6, adib.: "Osatuko ete zarian bere / sarritan nozu bildurtu, / unetaraño sartu jatzula / gatx ori neban sinistu"; Ur 4, adib.: "Sartuko jatzu sua aotik, estarritik eta elduko jatzu un eta erraijetaraño"; Vill in Bilbao IpuiB 2, adib.: "Bizkaiko euskerearen una ta mamiña erakusten deuskuela esango neuke"; Etxba Ibilt 2, adib.: "Azurretako unetaraño zurkatxa sartuta ebala"); G 6 (VMg 4, adib.: "Uña, una, muña"; A Ardi 2, adib.: "Ni jaio nintzan-uri onetako mintzoa Euskalerriko una [muña] balitz"); IE 8 (Lç 2, adib.: "Ardiesten du arimaren eta spirituaren, baieta iunkturen eta hunen dibisionerako"; O Pr 4, adib.: "Non hona, han huna"; Mdg 2, adib.: "Deseo duanareki, al banu, eskuta batez sar nazake buruko unen erdi-erdian gore uskararen mintza moldia dena gisa"); Ik. OEH argitaratuan, gainera, RS: "Azur andiak una andia".

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

gun (bizi-gun, ihi gun) 10: B 4 (Euzkadi 1931: "Uritarrak emongo ei dautso baserrikuari lanaren guna"; Onaind: "naiz-ta beronen guna adierazten jakin ez"; HizkLiter/UBI 2, adib.: "Lar gozartu baitot bixitzaren guna"); G 1 (Lek: "erraietatik darion guna berak bere eskuz gozatu"); EB 5 (J. Oregi: "etnografia-lanaren gun-guneko alderdiak"; GBarand Gauzaki: "Gauzakien guna baino..."; J. Zarautz: "landare barruko gunak sortu eta indartzeko"; Saioka/3: "burdin hariak, zur arinak, ihi gunak eta abar"; Txill: "saiakuntza, esperentzi eta bizi-gun"); hun (huntxo, orno-hun) EB 8: J.A. Abrisketa 2 (adib.: "zelula diploide baten [2n] hun bizia"), I. Iñurrieta 5 (adib.: "Mintz zelularraren eta nukleo edo hunaren arteko tartea"), NZ/BBB1 (zerrendatu batean: "giltzurruna / orno-huna / ureterra...").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

fuin : HiztEn (ik. muin); gun : AB50 1 (erri-g. 'núcleo popular'), HiztEn (1 landarearen izerdia; 2 hezur-muina), LurE; guna : DFrec 2, AB50 1 (núcleo); hun : AB38 1 (zelula h. 'núcleo celular'), HiztEn (ik. muin), Euskalterm 26 (h. esaldi 'frase núcleo'; h.-gramatika 'gramática meollar'; erritmo-h. 'núcleo rítmico'; h.-kate 'cadena nuclear', etab.); hunbiko : Euskalterm 1 (binuclear); hundun : AB38 1 (zelula h. 'célula nucleada'); hungabe : Euskalterm 1 (sin núcleo); un : DFrec 1.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

fuin : EuskHizt (ik. muin), HiruMila (ik. muin), ElhHizt (ik. muin), HaizeG BF (cervelle), Lh DBF (1 cervelle, moelle; 2 par ext., au fig. esprit, pensée; sève), DRA (1 médula, tuétano; 2 seso), PMuj DVC (1 médula, cañada, meollo, tuétano; 2 savia, zumo, jugo; 3 cerebro, encéfalo); fuinaldi : DRA (sesada, fritada de sesos); gun : EuskHizt (1897; un *1562, 1596; hun 1571), HiruMila (savia), ElhHizt (1 savia; 2 tuétano, meollo, médula, núcleo, esencia), Casve EF (sève), DRA (1 savia; 2 savia, energía, elemento vivificador; 3 tuétano), PMuj DVC (1 jugo, zumo...; 2 núcleo; 3 núcleo, parte mollar...; 4 cañada, seso...; 5 alma, esencia...; 6 entraña, lo más íntimo...; 7 rapacejo, alma del hilo...; 8 tema, idea central de un discurso...; 9 tema - Gram.); hun : EuskHizt (ik. muin), Casve EF (hün: 1 cerveau; 2 moelle), Lh DBF (1 cerveau; 2 moelle des os), DRA (1 cerebro; 2 bueno; 3 tuétano, cañada; 4 estado normal; 5 bienes, hacienda; 6 ahora, en este momento); un : EuskHizt (un(a): ik. muin), Lh DBF (moelle; 2 cervelle), DRA (1 tuétano, médula; 2 médula de las plantas; 3 seso; 4 sustancia blanquecina que está dentro del cuerno; 5 interjección de recelo), PMuj DVC (1 tuétano, médula; 2 médula de las plantas...; 3 cerebro; 4 bueno, que tiene bondad; 5 tuétano, cañada; 6 volver a su estado normal; 7 bienes...; 8 ahora, en este momento; 9 núcleo...) // Ez dugu aurkitu ap. EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE.

Bestelakoak
Aurreko pasaldikoari egindako oharrak

fuin, hun, muin,... banaketak ikus; formenak, hasteko. // EBB (1997-04): baztertu egin da.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Lantaldearen irizpideak
Txostenak eskainiko duen informazioa behar da

fuin, hun, muin,... banaketak ikus; formenak, hasteko

Informazio lexikografikoa
Kategoria

iz.

Erabileremu dialektala

Gip.

Forma baten adiera(k)

muina.

Formari buruzko oharrak

Iritzi-emaileak

 - [I102]: "muin onhartzen bada, badirudi gun-erako tokirik ez dagoela. Gainera jendea gune-rekin nahasten hasiko litzatekeela beldur naiz" (1995-06-29)

Euskaltzainen oharrak

 - Erabakia: EBB (1997-04): kendu egin da.

gune
1 iz. Lekua, aldea. Gorputz eder horren gune bakoitza ukitu behar zuen. Munduko gune guztietan. Gune minberak. Azkaineko xokoan da nire etxea, gune polit batean umilki gordea. Bidea adarkatzen den gunean.
2 iz. Nukleoa.
3 iz. Eremu zabalagoan hedatu den zerbait, adibidez, infekzio edo eritasun kutsakor bat, sortu den gunea. Ik. foku 4. Kroazian beste infekzio gune bat, bigarrena, agertu dela baieztatu zuten atzo agintariek.

Aztergaia: gune

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArau74
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z2:IkHizt 1994-11-24 Lantaldeak besterik gabe onartua
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:EEBS:02

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Jatorrizko forma

sakangune

Formari buruzko oharrak

Euskaltzainen oharrak

 - [E115]: 'gune: erran nahi zabala "punto" bezala denboraren eta lekuaren adierazteko'.

 - Erabakia: BAgiria (1997-06-27): 'bigarren pasaldirako utzi [da]'.

guneka
adb. Tarteka. Zur ederra du, gorria, guneka gorraila. Guneka, harkaitzetarik erori harriak baziren.

Aztergaia: guneka

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1999-10-05 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: AS / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: AS / ElhHizt: AS / EskolaHE: -

Informazio osagarria
Atzizkien araberako erabakiak

-ka.

Informazio lexikografikoa
Kategoria

adlag.

gupera
adj. bizk. g. er. Gogortasun txikienak minberatzen duena edo eragozten diona. Ik. milika2. Ondo milika eta gupera zaude! Haragi minbera eta guperak dauzkazu.

Aztergaia: gupera

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1999-10-05 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH

Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: Ik. kupera / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: +

Aurreko pasaldikoari egindako oharrak

cf. supra: "bupera* e. gupera".

Informazio lexikografikoa
Kategoria

izond.

Erabileremu dialektala

Bizk.

Maiztasuna

g.er.

gupida
1 iz. Errukia. Gupida gabe zigortu. Jauna, gupidaz begira iezadazu.
2 iz. Herabetasuna, atzerabidea. Lana gupidarik gabe egingo dugu.
Azpisarrerak

Aztergaia: gupida

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArau74
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z1:BatHizt 1994-11-24 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

k - hasiak (kupida, kupira, kupire, kupiradun, kupidagarri, kupitu) nagusi dira, 180 agerraldirekin; gehienak G dira, 158 (Ub, It, Bv, Lard, Arr, Ag, Azurm, Anab, Etxde, Txill, Echag, Mb, Or, EA, ABar, JAIraz, Arrantz, Moc, Tx, EusJok, JanEd, SMitx, Ill, Basarri, NEtx, Ud, AzpPr, Bil, Uzt, Aran, Jaukol, Inza, Apaol, Zab, Sor, Salav); IE 1 (Mde) eta EB 21 (Arti, MEIG); B ez da azaldu; g - hasiak (guphida, gupida, gupidagabe, gupidatu) 36 dira, horietan 34 IEkoak (Lç, EZ, SP, Dh, Gy, Hb, O, Monho, Bordel, JE); EB 2 (MEIG); B eta G ez da azaldu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

g- hasitako 7 jaso dira (B 1, IE 1, EB-EgAs 3); k- hasitako 21 (G 6, EB-EgAs 16).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

DFrec: gupida (4); kupida (9); AB38: gupida (1); kupida (5); AB50: gupida (2); kupida (3); HiztEn-LurE: gupida, gupida izan, gupidagabe, gupidagarri, gupidatsu, gupidatu, gupidetsi.

Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak

AS: gupida izan.

Lantaldearen irizpideak
Berrestekoa da, erabat nagusitu ez den arren

nahiz ez den ondoko erabileretan nagusitu, Euskaltzaindiaren lehendiko proposamena berretsi da, EBaren ikurretakoa baita (ez dagokio, bestalde, 31.131 irizpidea, k- hasia G bakarrik baita, ez B + G)

Informazio osagarria
Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

gupida izan

Formari buruzko oharrak

Iritzi-emaileak

 - [E124]: "guztiz konforme, baina aplika bedi irizpide bera gartzela hitzerako ere" (1995-06-16)

Euskaltzainen oharrak

 - [E210]: Azpisarrera (berria): gupida(rik) gabe.

 - Erabakia: (H2.2 / 2010-01-25): Bere horretan utziko da oraingoz lehen itzulikoa, eta forma berririk ez da orain erantsiko.

gupida izan
1 da/du ad.-lok. Erruki izan. Baina nik gupida zaituztet. Herioak mundu honetan ez du inor gupida. Ez dute hartaz gupida. Ez zaitez izan nire gupida.
2 da/du ad.-lok. Herabe izan. Ez uste izan, nire atseginen adieraztea gupida dukedala. Dirua arriskatzeko gupidarik ez du. Ez naiz gupida hemendik harat joateko.

Aztergaia: gupida izan

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArau74

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak

AS

gupidagabe
1 adj. Gupidarik ez duena. Ik. errukigabe. Agintari gogorra eta gupidagabea. Jende gupidagabea.
2 adj. Ausarta.

Aztergaia: gupidagabe

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArauB
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1994-11-24 Lantaldeak besterik gabe onartua

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak

izond.

Formari buruzko oharrak

Euskaltzainen oharrak

 - [E210]: E210: Kategoriak: izond. eta iz. (esaterako: ‘erregearen gupidagabeak eraman zuen herria hondamendira’).

 - Erabakia: (H2.2 / 2010-01-25): Bere horretan utziko da oraingoz lehen itzulikoa, eta H1.1 lantaldeak landuko ditu gainerakoak.

gupidagarri
adj. Gupida merezi duena. Ik. errukarri. Emakume gupidagarria. Gabriela Lohitegikoaren zori gupidagarria.

Aztergaia: gupidagarri

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArau74
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1994-11-24 Lantaldeak besterik gabe onartua
gupidakor
adj. g. er. Errukiorra.

Aztergaia: gupidakor

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1999-10-05 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Informazio osagarria
Atzizkien araberako erabakiak

-kor.

Informazio lexikografikoa
Kategoria

izond.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

errukiorra.

gupidatsu
adj. Gupidaz aritzen dena. Ik. errukior. Zuek, pareta mutuak, gizonak baino gupidatsuagoak zarete.

Esaera zaharrak

Ama gupidatsuak egiten ditu haur zakartsuak.

Aztergaia: gupidatsu

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArau74
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1994-11-24 Lantaldeak besterik gabe onartua

Formari buruzko datuak

Informazio osagarria
Atzizkien araberako erabakiak

-tsu

gupidatu, gupida/gupidatu, gupidatzen
da/du ad. Gupida izan. Zeu bakarrik gupidatu zara nitaz.

Aztergaia: gupidatu

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArauB
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1994-11-24 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak

gupidatu, gupida(tu), gupidatzen. du ad.

Lantaldearen irizpideak
Forma arautuaren azalpenaz oharra

da ad. gisa erabiliagoa da gaur (eta tradizioan du ad. gisa agertu bada ere, oso bakan jaso da): da/du ad. gisa azaltzea proposatzen du lantaldeak (cf. gainera gupidakor eratorria, nor argumentuari dagokiona).

Informazio osagarria
Zerrendako forma hobetsiari dago(z)kion bigarren mailako forma(k)

kupitu bigarren mailan onartzekoa da, "B2" markarekin

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

gupidatu, gupida(tu), gupidatzen

Formari buruzko oharrak

Euskaltzainen oharrak

 - [E123]: “Bat nator lantaldearekin”.

 - Erabakia: (H2.2 / 2010-01-25): "da/du ad." dela esango da.

gupidetsi, gupidets, gupidesten
1 du ad. Neurriz edo zuhurkeriaz erabili. Gu salbatzeko ez baitzuen bere bizia, bere odola gupidetsi.
2 du ad. Gupida izan. Hil ondoan gupidets nazazu, infernutik begira nazazu.

Aztergaia: gupidetsi

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArauB
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1994-11-24 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak

gupidetsi, gupidets, gupidesten. du ad.

Informazio osagarria
Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

gupidetsi, gupidets, gupidesten

gur
iz. g. er. Gurtza. Ongietorri ona egin zion, labur eta hotz, baina dena gur, agur eta zurikeria.
Azpisarrerak

Aztergaia: gur

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1999-10-05 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH

Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Lantaldearen irizpideak
Forma arautuaren azalpenaz oharra

gur egin sarrera gisa arautua hemen jaso liteke, AS gisa.

Informazio lexikografikoa
Kategoria

iz.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

gurtza.

gur egin
dio ad.-lok. Gurtu. Aurrean belaunikatu eta gur egin zion.

Aztergaia: gur egin

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArau74
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1994-11-24 Lantaldeak besterik gabe onartua

Formari buruzko oharrak

Euskaltzainen oharrak

 - [E210]: Kokapena: gur sarreraren barruan.

 - Erabakia: (H2.2 / 2010-01-25): gur sarrerako azpisarrera gisa aipatuko da

gur-gur
1 onomat. Sabelaren hotsaren onomatopeia. Urdaila beti daukat gur-gur. Sabelak egitean gur-gur, bezperako afariak agur.
2 onomat. Errekaren hotsaren onomatopeia. Ibaia gur-gur, arrokak traban ezin jasanez.
Azpisarrerak

Aztergaia: gur-gur

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1999-10-05 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH

Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: gurgur / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: gurgur / EskolaHE: -

Informazio lexikografikoa
Maiztasuna

adlag.

Forma baten adiera(k)

(onomatopeia).

gur-gur egin
du ad.-lok. Sabelaz edo errekez mintzatuz, zarata egin.

Aztergaia: gur-gur egin

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArau74

Formari buruzko datuak

Lantaldearen irizpideak
Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa eskain liteke, gur-gur sarrera berrian (cf. bor-bor egin, dir-dir egin).

Formari buruzko oharrak

Euskaltzainen oharrak

 - [E210]: Kokapena: gur-gur sarreraren barruan.

 - Erabakia: (H2.2 / 2010-01-25): gur-gur sarreraren azpisarrera bihurtuko da.

gura
iz. Nahia. Beren gura eta grina txarrak ukaturik. Atsegin gaiztoen gura. Gura gabe egina. Ez dut senar gurarik. Elkarri berbarik egin gura eza.
Azpisarrerak

Aztergaia: gura

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArauB
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z1:BatHizt 1994-11-24 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:EEBS:02

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak

AS: gurako izlag.: bere gurako gaia ematen badiote.

Informazio osagarria
Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

gura izan, gurako

gura adina
Nahi adina. Gura adina lo eginda.

Aztergaia: gura adina

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1999-10-05 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH: AS

Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: adib. / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Informazio osagarria
Esapideei dagokien sistematika

adina(ko): ik. ahal adina(ko) arautua, behar adina(ko) proposatua.

Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio

gura izan sarrerari dagokion azpisarrera.

Erabileremu dialektala

Bizk.

gura eta gura ez
Nahi eta nahi ez. Gura eta gura ez egin beharko dudana.

Aztergaia: gura eta gura ez

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1999-10-05 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH: AS

Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: adib. / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: adib. / EskolaHE: -

Informazio osagarria
Esapideei dagokien sistematika

eta.

Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio

gura izan sarrerari dagokion azpisarrera.

Erabileremu dialektala

Bizk.

gura izan, gura izan, gurako
1 du ad.-lok. Nahi izan. Berak gura duena egin behar dugu. Agur bat egin gura diet. Bere hurrean eduki gura gaitu. Ez dut inor nekatu gura. Zer gura duk nik esatea? Gura baduzu. Zer esan gura du horrek? Hasi zen txindorra ere abestu gurarik. Berak hala gura izan duelako. Bizia galdu gura izan badio inori. Ez du inork entzun gurako. || Jaungoikoari gura dakiola.
2 da ad.-lok. Zerbaiten guraria izan. (Izen soilaren edo -en atzizkiaren eskuinean). Etxerik ez duena etxe gura da. Ez duenaren gura beti denak, lehen zuena ere galtzen du maiz.
guraez
iz. Nahieza.

Aztergaia: guraez

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: EArau
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1999-10-05 Lantaldearen ustez aipatu gabe uztekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH: AS

Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: adib. / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Lantaldearen irizpideak
Eraikuntza librea, lexikalizatu gabea

eraikuntza librea, edo Gramatikak argitzekoa.

Formari buruzko oharrak

Euskaltzainen oharrak

 - [E210]: Hiztegiak ekarri beharrekoa. Idazkera: gura ez - guraez.

 - Erabakia: (H2.2 / 2010-01-25): Onartu egin da guraez forma, eta gutxieneko azalpenarekin aipatuko: «guraez iz. 'nahieza'».

gurago izan
ad.-lok. Nahiago izan. Jolasa baino ardo ona gurago dute. Apurtu baino mila bider gurago dut osorik ematea.

Aztergaia: gurago izan

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:EEBS:21 1999-10-05 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH: AS

Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: AS / EuskHizt: AS: azalpen berritua / HiztEn: AS / LurE: - / ElhHizt: AS / EskolaHE: AS

Informazio osagarria
Esapideei dagokien sistematika

izan: -ago.

Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio

gura izan sarrerari dagokion azpisarrera.

Aditz-erregimena

du ad.

Erabileremu dialektala

Bizk.

guraize
iz. pl. Ebakitzeko tresna, erdialdean giltzatzen diren bi piezaz osatua, mutur batean ahoa eta bestean hatzak sartzeko bi begi dituena. Ik. aiztur; artazi. Guraizeekin ebakita. Jostunaren guraize txikiak.

Aztergaia: guraize

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArauB
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1994-11-24

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak

pl. Sin. aiztur, artazi.

Informazio osagarria
Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

guraize da hobetsi-indartzekoa, hau baita erdikoa aiztur = guraize = artazi baliokideetan

Informazio lexikografikoa
Numeroa

ez-sing.

Formari buruzko oharrak

Euskaltzainen oharrak

 - [E109]: 'Ondoan ageri diren bi hitzak ez daude maila berean; euskalki eremurako geldi bitez'.

 - Erabakia: EArau (1997-06-27): ez da ontzat eman.

gurako
adj. Norbaitek nahi duena edo gogoko duena. Bere gurako gaia ematen badiote.
Loturak

Aztergaia: gurako

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArauB
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1994-11-24 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak

AS: izlag.: bere gurako gaia ematen badiote.

Informazio osagarria
Atzizkien araberako erabakiak

-ko

guran
Nahian. (Aditz baten partizipio burutuaren eskuinean). XX. mendeko emakumeen bizimodua nolakoa zen ezagutu guran, Lekeitioko emakumeak elkarrizketatu dituzte. Ziria sartu guran ari zait beti jendea.
Loturak

Aztergaia: guran

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:EOh
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z9:OEH:AS 2018-05-15 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: GURAN (Precedido de part.). Queriendo. Neketik indarrak atara guran. Ag Kr 211. Gauza baten jakin guran ibili naiz estu egun oneitan. Erkiag Arran 124. Itaundu eutsan Txominek adarra jo gurean. Bilbao IpuiB 67. Gaua zer dogun azaldu guran / bertsolari bat kantari. BEnb NereA 192 (66 gurian). Zazpi urte dira jarri nintzala aren borondate ona irabazi guran ondrau ospatziakin. Etxba Ibilt 483. Gitxienez eun gizon / borrokan zirian, / batak imini guran / bestea azpian. Ayesta 31

adib: hutsean 2 [s.u. huts] adb. Ezer gabe. Asko guran irten eta hutsean bihurtu.

guran 232: Deia 32 (“Esaterako, lagun batek galdetu zidan ea behin kontatu nuen istorioa egiazkoa zen edo ez, eta beste persona batek aitortu zidan nire testuetako pertsonaia bat bilatu guran ibili zela google-n, baina kasu horretan pertsonaia asmatutakoa zen, beraz, ez zuen aurkituko"”), Berria 88 (“elkarrizketak sorraraziz artelanen kointzidentzia, paralelismo zein diferentziak agerrarazi guran”), EiTB 54 (“Neska bat desagertu da eta hura topatu guran gabiltza”), Euskaltzaindia 2 (“Argazkiaren ikus-eremua zabaldu guran, urte berean kaleraturiko beste ikerketa biren emaitzak aipatuko ditugu segidan”), Jakin 19 (“Dohako Erronda deiturikoa zarratu guran zazpi urte eman eta gero, azkenean Genevan ez da adostasunik izan, besteak beste, herrialde aberastuen eta pobretuen arteko tirabirak geroz eta nabarmenagoak direlako”), Karmel 7 (“Euskera batu baten aldarria bideratu guran”), Argia 28 (“Etengabe sua pizten jarduten duten zuzendaritza-taldeak: batzuk status quoa berretsi guran, hauts-saltzaile bilakatu direlako”), Erlea 2 (“gure Parnaso txikiko autoreak ikasi guran”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

guran 283: Berria 115 (“Industrializazioa mozorrotu guran dabil”), Edorta Jimenez 51 (“Egon, egon! - esan zuen beste ahots batek, lasaitu guran”), Josu Landa (“Ahoa bufanda azpian sartu zuen Mentxuk, berbak dosifikatu guran“), Urtzi Urrutikoetxea (“Luzaro egon da Jose ahalegin hutsalean autoaren matxuraren nondik norakoak asmatu guran”)…

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabilia eta azpisarrera gisa jasotzekoa nahian bezala.

Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa gura sarreran.

Formari buruzko oharrak

Euskaltzainen oharrak

 - [E210]: Azpisarrerak (berriak) gura ez dela (`konturatu gabe'), guran, gura zein gura ez, guren izan.

 - Erabakia: (H2.2 / 2010-01-25) Forma berririk ez da orain erantsiko.

gurari
iz. Nahia, gura; apeta, gutizia. Gurari handia, bizia. Gurari gaiztoak, txarrak. Garbitasunaren kontrako gurari lohiak. Inoren ondasunen gurari bidegabekoa. Ezer osteko guraririk ez edukitzea. Erregeren guraria bete bedi. Haragiaren gurariak hezteko. Gurariak ase. Gurarizko bekatua.

Aztergaia: gurari

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArau74
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:EEBS:06 1994-11-24 Lantaldeak besterik gabe onartua
guraritu, gurari/guraritu, guraritzen
du ad. Gura izan, desiratu. Ondasunak ugari ditugu, maite dugu elkar, zer gehiago guraritu dezakegu lurrean?

Aztergaia: guraritu

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArauB
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1994-11-24 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak

guraritu, gurari(tu), guraritzen. du ad.

Informazio osagarria
Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

guraritu, gurari(tu), guraritzen

guraskide
iz. Ezkonlagunen gurasoak elkarrekiko. Gazteak ezkondu zirenetik urte batzuetara, Samariara joan zen bere guraskide Akab ikustera.

Aztergaia: guraskide

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArau74
Hiztegi Batuko Lantaldea: ZS:HBL 2006-11-07

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak

'ezkonlagunen gurasoak elkarrekiko'.

Lantaldearen irizpideak
Euskaltzaindiak euskara baturako proposatua

Arauak jasoa du forma, bere azalpenarekin, eta oraingoz ez dago zer erantsirik.

Informazio osagarria
Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Familia-loturak.

Formari buruzko oharrak

Euskaltzainen oharrak

 - [E126]: Ez bakarrik hau; ikus SHD (guexkide).

 - Erabakia: BAgiria (1997-06-27): 'Satrustegi jaunaren proposamenez, guraskide hitza sartzea onartu da, honako adiera honekin 'ezkonlagunen gurasoak elkarrekiko''.

 - Erabakia: (H2.2 / 2010-01-25): Bere horretan utziko da oraingoz lehen itzulikoa (eta H1.1 lantaldeak eskainiko ditu bestelako zehaztasunak).

guraso
1 iz. pl. Aita-amak, aita eta ama, aitak, amak. Guraso zahar errukarriak. Gurasoen baimenik gabe. Gurasoekiko lotsa. Gurasoengandik seme-alabengana. Guraso asko dira haurrak eskolara bidaltzeko nagiak. Gurasoak nolakoak, umeak halakoak. Gure lehen guraso Adam eta Eva.
2 iz. Aita edo ama. Ondore txit gaiztoaren guraso eta aitona izan zen. Adam, gure lehenbiziko gurasoa. Noiz ez daude itsasertzetako emakumeak guraso bat edo seme maitea galtzeko zorian?
3 iz. Sortzailea, egilea. "Gipuzkera idatzi" horren gurasoak Kardaberaz eta Mendiburu izan ziren. Gure literaturaren lehen gurasoak darabilen mintzaira erraza da beti.

Aztergaia: guraso

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArau74
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z1:BatHizt 1994-11-24
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:EEBS:01
Hiztegi Batuko Lantaldea: ZS:HBL 2006-11-07

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH: guraso (buraso, burraso, guratso, buratso, guruso, goraso, borraso) 1) ‘padre y madre; padres; antepasados’: Lç, Bet, CatBurg, fB Olg, CatB, Añ EL, Etch, Lard, LE Jn 6,49, Arr GB, Arb Bok, Jnn SBi, Zby RIEV 1908, Etxeg in Ag AL, Goñi, CatUlz, Enb, Tx B, Mde Pr, NEtx LBB, Uzt Sas, MEIG; eta aip. ("Sólo para las formas en b-") EZ Man, Harb, Hm, SP Phil, Gç, ES, CatLav, Lg, Mih, Brtc, Jaur AndreB, Hb Egia, Elzb PAd, Lap, Iratz, Zerb Azk; burhaso: Mat, Ax, Dh, JesBih, MarIl, Jaur, Gy, CatJauf, JE Bur, Barb Leg, Zerb IxtS, Ox, Ardoy SFran; burraso: Monho, TB Jn 9,2, Laph, Arb Igand, HU Aurp, Etcham, Herr 1958, Xa EzinB // MIH // Hb Esk, Or BM; 2) 'progenitor...': EZ Noel, Lg, VMg, Gco, AA, JJMg BasEsc, Astar, Lard, ETZ, AB AmaE, HU Aurp, Ag Kr, EgutTo 1918, Tx B, SM Zirik, Uzt LEG; eta aip. Mb, Mg, Añ LoraS, Zav Fab, Izt C, Ur MarIl, Zab Gabon, Xe, Azc PB, Itz Azald, Enb, Eguzk GizAuz, Akes Ipiñ, Zait Plat, Basarri, BEnb NereA, MAtx Gazt; burhaso Gy; burraso Monho.

Bestelakoak
Jatorrizko forma

gurasoak, burasoak

Euskaltzaindiaren Arauak

(pl. da gehienetan; zenbait testuingurutan erabil daitezke guraso bat bezalakoak).

Lantaldearen irizpideak
Batera bizkaiera eta gipuzkera euskalkietakoa da

guraso da hobestekoa, B eta G denez

Euskaltzaindiak euskara baturako proposatua

Arauak jasoa du forma, bere azalpenekin, eta oraingoz ez dago zer erantsirik.

Informazio osagarria
Zerrendakoa da hobestekoa, hedatuena baita

buraso. Ipar.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Familia-loturak.

Informazio lexikografikoa
Numeroa

ez-sing. da gehienetan; zenbait testuingurutan erabil daitezke "guraso bat" bezalakoak

Formari buruzko oharrak

Iritzi-emaileak

 - [E208]: "Formarik hedatuena hegoaldekoena da" (1993-01-18)

Euskaltzainen oharrak

 - [E116]: Nire ustez, eliza guraso promozionatu beharko genuke. Azkeneko erabaki guztietan “a” hori errespetatzearen alde egin dugu (“ekonomialari” eta holekoetan). Uste dut batasuna askoz ere egokiago dela bide horretatik (lehengo aldian “industri teknik ingeniari elkarte” edo holako zerbait irakurri nuen Donostiako kale batean, letra handitan).

 - Erabakia: (H2.2 / 2010-01-25): Bere horretan onartu da lantaldeak proposatu duen azpisarrera (lehendik jasoak ditu arauak forma biak, eliza sarreran).

guraso ahal, guraso-ahal
iz. zuz. Gurasoek adin txikiko seme-alaba emantzipatu gabeen gainean legez dituzten betebehar eta eskubideak. Emantzipazioak guraso ahalaren amaiera dakar. Seme-alabek guraso-ahalaren araudiaren arabera jasoko dute mantenua.

Aztergaia: guraso-ahal

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:EOh
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z6:LBeh 2011-05-10 Lantaldeak erabaki gabe utzia
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z10: LBeh226 2020-06-16 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak

LBeh (2011-03-03): guraso-ahal 2 ager., EiTB.com (“Auzitegiaren 20. atalak Albaren amari egotzi dio zainketa eta laguntza lanetan utz egiteak, eta guraso-ahala eteteaz gain, kartzelan dagoen bitartean ez du haurrari buruzko inolako informaziorik jasoko, berak horrela eskatu zuen arren”, “derrigorrezkoa izango da 16 eta 17 urteko neskato haurdunen aitari edo amari, tutore legalei edo guraso-ahala dutenei abortatu nahi dutela jakinaraztea”). // (2020): guraso(-)ahal 328 (DU 125, EHHA 10, EAO 18, Gomylex 132, Laneki 38).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: Ez dugu aurkitu.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

Euskalterm: guraso-ahal (TN) / Iusplaza: guraso-ahal.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

es patria potestad / fr autorité paternale, garde: Adorez: guraso-ahal / Elhuyar: (Der) guraso-ahal, guraso-aginte / Labayru: guraso-ahal, guraso-aginte / Zehazki: guraso aginte / NolaErran: -.

Lantaldearen irizpideak
Geroago erabakitzekoa da

Geroago erabakitzekoa da, Zuzenbideko beste forma batzuekin batera.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Terminoa da eta Zuz. markarekin jasotzekoa.

Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa, guraso sarreran.

Jakite-arloak

Zuz.

Formari buruzko oharrak

Euskaltzainen oharrak

 - [E210]: Ezinbesteko ikusten dugu guraso-ahala gehitzea, Zuz. marka jarrita, guraso eta seme-alaben arteko harremanen barruan kokatzen den patria potestad delakoa aipatzeko. Esamolde hori latineko patria potestasetik dator, eta horren bitartez, adierazi nahi dira legeak gurasoei aintzatesten dizkien eskubide eta betebeharrak, euren seme-alaben pertsona eta ondasunen gain, horiek adingabekoak edo ezgaiak diren bitartean. Egin-eginean ere, egun ia ohiko bihurtu diren banantze- edo dibortzio-kasuetan, eztabaida eta liskar gehien sortzen duen arazoa izaten da guraso-ahala aitari edo amari dagokion zehaztea, gurasotasunarekin lotuta.

 - Erabakia: (H2.2 / 2010-01-25) Forma berririk ez da orain erantsiko.

guraso bakarreko
1 adj. Familiez eta kidekoez mintzatuz, guraso bakar batek eta seme-alabek osatua dena. Ik. gurasobakar. Guraso bakarreko familien % 82tan emakumea da familiaburua.
2 adj. Guraso bakarreko familiarena, guraso bakarreko familiari dagokiona. Guraso bakarreko seme-alabak.
3 adj. Guraso bakarrak egiten duena, guraso bakarrari dagokiona. Bikote bat banatzen denean, lehen erabakietako bat haurren zaintzari dagokio; bi dira horretarako bideak: guraso bakarreko zaintza edo zaintza partekatua.
guraso elkarte, guraso-elkarte
iz. Ikastetxe bateko ikasleen gurasoek osatzen duten elkartea, besteak beste, eskolaz kanpoko ekintzak antolatzea, seme-alaben hezkuntzan eragitea eta ikastetxearen erabakietan parte hartzea helburu dituena. Hegoalde, Amaiur, Iturrama eta San Frantzisko ikastetxeetako guraso-elkarteek haien seme-alaben irakasleen lana defendatu dute.

Aztergaia: guraso elkarte

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1999-10-05 Lantaldearen ustez aipatu gabe uztekoa
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z10: LBeh90 2021-01-19 Adibide gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu guraso(-)elkarte formarik.

guraso(-)elkarte 1036: Aizu 12, Argia 49, Berria 39, Deia 15, Deustuko Unibertsitatea 6, DiarioVasco 719, EiTB 34, Elhuyar 3, Elkar, Consumer 26, Goiena 32, HABE, Jakin 6, Laneki 6, UEU, Uztarria 8.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

guraso(-)elkarte 31: Berria 29, Jokin Muñoz, Anjel Lertxundi.

Bestelakoak
Zerrenda osagarriak

BarnErrot: "Guraso Elkartea: Asociación de Padres" / HezkAdmin: guraso-elkarte: asociación de padres; Guraso Elkarteen Federazio (GEF): Federación de Asociaciones de Padres de Alumnos (FAPA).

Lantaldearen irizpideak
Hitz konposatu hiztegi-sarrerarik ez dagokiona

elkarketa librea.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Libre samarra da, baina adibide bat jaso liteke.

Informazio lexikografikoa
Zerrendako forma adibide gisa ematekoa da

Adibide gisa jasotzekoa guraso sarreran.

Formari buruzko oharrak

Euskaltzainen oharrak

 - Erabakia: (H2.2 / 2010-01-25): Kendu lerroa.

gurasobakar
adj. Familiez eta kidekoez mintzatuz, guraso bakar batek eta seme-alabek osatua dena. Ik. guraso bakarreko. Familia gurasobakarrak.
gurasorde
iz. Gurasotzat hartzen den pertsona. Erakutsi nahiagatik gurasoak edo gurasordeak haurrak ikasi behar duena, ez du haurrak aditu nahi ikas-konturik.

Aztergaia: gurasorde

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4B:EEBS:003 2004-11-09 Lantaldeak erabaki gabe utzia
Hiztegi Batuko Lantaldea: ZS:HBL 2006-11-07

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

guraso(-)ordeko 3: fB Ic ("Gurasuak badaukaz edo guraso ordeko nausijak, kontu emon denporaz arei bere, berak artuteko ustia daukan estaduba"), Goñi ("Ez bere kulpaz, baizik guraso ordekoak kontuzkoak etziralako, animako gauzetan atzera samar zebillen"), TAg Uzt ("Bera ere, guraso-ordeko bezela, ez al-zan zabarkeri osoan jokatu?") // Ik. OEH argitaratuan gainera, guras-orde : Mb OtGai ("Erakutsi naiagatik gurasoak, edo guras-ordeak aurrak ikasi behar duena, ez du aurrak aditu nai ikas-konturik", "Ah, gurasoak, gurasoak! Ah, guras-orde, buru edo zenzu gabeak!").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

guraso(-)orde 3: A Ipuiñak ("Simon, gure belarrietan guzurra ostatuz egon ezpada gazterik geratu zan guraso baga ta anaetxu beren guraso orde"), Or MB ("guraso-ordeen eta begiraleen menpean dago"), Arrazakeria ("Guraso edo guraso-ordeetarikoren baten azken auzotasuna").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

gurasordeak : Euskalterm 1 (padres adoptivos) // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, HiztEn, LurE.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

gurasorde : HiruMila (progenitores adoptivos), DRA (tutor), PMuj DVC (tutor, curado, guardador; eta gurasorde-kide, gurasorde-lagun: contutor; gurasordetasun: tutela, calidad de tutela) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, ElhHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF.

Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Lantaldeak aipatua du forma, bere zalantza eta proposamenekin, eta horretan da orain ere.

Informazio osagarria
Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-orde osaerakoak hitz bakarrean idazten dira, eta bokal biak gordez -a+o- eta -e+o- topaketetan (cf. aitaorde, amaorde; semeorde); bestela jokatu behar dela uste du lantaldeak -o+o- moduko honetan, osagai biak osorik idatziz eta marratxoz lotuz: guraso-orde.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Familia-loturak.

Formari buruzko oharrak

Euskaltzainen oharrak

 - [E123]: Google, 47 gurasorde (batik bat, Administrazioko Aldizkari Ofizialetan, 3000 Hiztegian eta Aulestiaren hiztegian; idazleen artean, Lizardik edo Zaitegik erabili dute) / 7 guraso-orde (Juan Antonio Mogel, Gerriko, Elgoibarren); EHUko Egungo Euskararen Hiztegia behin guraso-orde. Dena den, bat nator lantaldearen irizpidearekin, tradizioko guraso-orde-ren alde egitea baitakar berarekin.

 - [E210]:  gurasorde (Gehitzekoa) Zehaztapena: pl.

 - Erabakia: (H2.2 / 2010-01-25): gurasorde forma onartu da, eta bere soilean aipatuko.

gurasotasun
iz. Guraso denaren nolakotasuna, guraso izatea. Homosexualen gurasotasuna eztabaidagai. || Elizanburuk bere olerkien gurasotasuna galdu du, herriak maiteki ostuta.

Aztergaia: gurasotasun

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4B:EEBS:003 2003-04-08 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH argitaratuan gurasotasun : Etxde 16 Seme ("Elizanburu dugu oetan eredu bikain, bere olerkien gurasotasuna galdu baitu, esate baterako, erriak maiteki ostuta").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

gurasotasun 3: Etxde 16 Seme ("Urkixo'k [...] Etxepare'ren gurasotasunari obeto irizten dio [...] Lizunik gordiñenekoak izatea ere ezta arrazoi Etxepare'ri beren gurasotasuna ukatzeko"), Musika ("Jainkoari "Aita" deitu / "Ama" deitu bardin dautsu / Jainkoa ez da gizaki / gurasotasuna baizik").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

gurasotasun : HiztEn (guraso izatearen nolakotasuna; bereziki aitak edo amak bere seme-alabekiko duen lotura), Euskalterm 4 (paternidad) // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, LurE.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

burhasotasun : DRA (paternidad, maternidad); gurasotasun : ElhHizt (paternidad, maternidad), HiruMila (paternidad y maternidad), DRA (paternidad) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, PMuj DVC.

Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Informazio lexikografikoa
Kategoria

iz.

Maiztasuna

g.er.

Formari buruzko oharrak

Euskaltzainen oharrak

 - [E210]: Aurreko hitzari egindako oharraren ildotik, Zuzenbide zibilean behar-beharrezkoa dugu kontzeptu hori, guraso eta seme-alaben arteko harremanetan paternidad (aitatasuna eta amatasuna barne) esangura emateko. Zuzenbide zibileko lege-testu nagusiak ere, Kode Zibilak, titulu oso bat erabili du (V. titulua, hain zuzen), gai hori jorratzeko. Beraz, oro har gutxi erabiltzen den adiera horrez gain, zuzenbidearen esparruko bigarren bat gehitzea proposatzen dugu, Zuz. markarekin eta adibide bat sartuta, alegia: gurasotasun iz. 1. g. er. 2. Zuz.: auzitegietan usu agertzen dira gurasotasun eta seme-alabatasunaren inguruko arazoak, batez ere pertsonaia famatuei lotuta.

 - Erabakia: (H2.2 / 2010-01-25): Bere horretan onartu da lantaldeak proposatua, bestelako azalpenak geroko utziz.

gurasotasun baimen, gurasotasun-baimen
iz. Lana aldi baterako uzteko baimena, haur baten jaiotzaren edo adopzioaren ondoren gurasoek eska dezaketena. AEBn legeak ez du asteko atseden ordu kopuru jakinik ezartzen, ez dago oporraldi ordaindurik, are gutxiago gurasotasun baimenik.

Aztergaia: gurasotasun-baimen

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: EHL 2023-06-14 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

amatasun(-)baimen aztertzean proposatua.

gurasotu, guraso/gurasotu, gurasotzen
da ad. Guraso bihurtu. Orain, berriz, esan behar da 80ko hamarkadan jaiotako belaunaldi hura kalean dagoela; gurasotzen ari dira, lan mundura sartzen. Ezkontzaren lehen xedea ez da itsura umeen ukaitea, abereek bezala, baina nahitara gurasotzea.

Aztergaia: gurasotu

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1999-10-05 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Informazio osagarria
Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

guraso(tu), gurasotzen.

Informazio lexikografikoa
Aditz-erregimena

da ad.

Forma baten adiera(k)

guraso bihurtu.

gurasotzako
iz. pl. Gurasotzat hartzen diren pertsonak. Ik. gurasorde.

Aztergaia: gurasotzako

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: ZS:HBL 2006-11-07 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Informazio osagarria
Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-tzako: onartzekoa da forma, "normalki pl." oharra duela, eta -tzako osaerakoen multzoa kontuan izanik (cf. aitamatzako sarreran aipatuak; eta -tzako osaerakoez ik. oharra nebatzako sarreran).

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Familia-loturak.

Formari buruzko oharrak

Euskaltzainen oharrak

 - Erabakia: Osoko bilkura (2015-01-30): gurasotzako normalean pl.

gurata
adb. Nahita. Gurata egin dute horrela.

Aztergaia: gurata

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArau74
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1994-11-24 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak

adlag.: gurata egin dute horrela.

Informazio lexikografikoa
Kategoria

adlag.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

gurata egin dute horrela

gurbe
iz. Gurbeondoaren fruitua, udare txiki baten itxurakoa dena. Handik luzarora gabe, gurbe-pattarra ekarri zuten mahaira.

Aztergaia: gurbe

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 2002-06-12 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu OEH corpusean aurkitu. Ik. OEH argitaratuan gurbe testu-lekukotasunik gabea.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

basagurbe 1, UZEI ("Lurzorua meharra eta harritsua denean [legardietan eta] beste zuhaitzak agertzen dira: eihar italiarra [Acer opalus], astigar arrunta, basagurbea, artea eta pinu gorria").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

gurbe : HiztEn (1 Sorbus domestica; 2 delako landarearen fruitua), LurE (Sorbus domestica), Euskalterm 3 (hauetan 2 'azarolla' itzuliak, eta 1 'serbal común'); gurbeondo : Euskalterm 1 ('serbal común') // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50.

Sektore jakin bateko informazioa

Ik. Izendegia: gurbe (L, F): Sorbus domestica; basagurbe: Sorbus torminalis; cf. arangurbe alegorri: Amelanchier canadensis; arangurbe arrunt: Amelanchier ovalis. / Ik. Izendegian basagurbe (Sorbus torminalis) fitxaren hustuketa: alikera : JIr OnomBot; azpil : Lcq, Irigaray Landareak, Bouda-Baum, X. Irigarai; gurbi : Lcq, Guinea Vizcaya, Euzko Gogoa 1956-I-II, J.M. Faus, Azkue DVEF; maspil : M. Aizpurua Arbaiun, X. Irigarai, Azkue DVEF, JIr OnomBot; matspilla : Carreras y Gandi GGPVN, Guinea Vizcaya, Bouda-Baum, J.M. Faus, Ortiz del Portillo, Lcq, Irigaray Landareak; mazpil : X. Irigarai, J.M. Faus, Lcq, JIr OnomBot; osta-zuri : Polunin Arboles y arbustos; ostazuri : Polunin Flores de Europa // eta sagarmin (basatia), sagarrondo (kultibatua) (Malus sylvestris) fitxaren hustuketan, besteak beste: gurbe : Font Quer PlantMed, Bouda-Baum // eta gurbe (Malus sylvestris) fitxaren hustuketan, besteak beste: gurbe : Azkue DVEF (poma, pommier sauvage), X. Irigarai, PMuj DCV; gurbi : Azkue DVEF (acerolillo, azerolier).

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

gurbe : ElhHizt (1 Serbal, azarollo: Sorbus domestica; 2 azarolla, serba), HiruMila (azarolla, serbal común: Sorbus domestica), EskolaHE (Sorbus domestica), DRA (poma), PMuj DVC (poma silvestre) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, Lur EG/CE eta EF/FE, XarHizt, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

Erdal azarolla, serbal común / corme, cormier formen ordainak: HiruMila: gurbe (Sorbus domestica) / gurbe // ElhHizt: 1 gurbe; 2 V. acerola / gurbe (Sorbus domestica) // Lur EG/CE eta EF/FE: Ø / Ø // XarHizt: Ø / udalatx // Casve FE: Ø / Ø // HaizeG FB: Ø / Ø // T-L LBF: udalatz / udalatz, udalatz-ondo // PMuj DCV: 1 acerola, fruta del acerolo: azpil, gurbi, maspil, maspil-ale; 2 serba: udalatz sorbo, aspil / udalatx, udalatz-ondo, aspil-ondo, sorbatze.

Bestelakoak
Zerrenda osagarriak

NekHizt: gurbe: azarolla.

Lantaldearen irizpideak
Beste bat hobesteko arrazoi pisuzkorik ez dago

erabili gabea izanik, ezin jakin daiteke adiera zehatza; eta hiztegi-entziklopediek zehazten diotena proposatzen da.

Informazio lexikografikoa
Kategoria

iz.

Forma baten adiera(k)

gurbeondoaren fruitua.

Formari buruzko oharrak

Euskaltzainen oharrak

 - [E126]: Guk erdaraz poma deitzen duguna da, edo bestela, fruitu hori ematen duen zuhaitza (pomo). Ikus F. Ixurko, Euskera, 1981. Iruñerria gurbe-z beterik zegoen.

 - Erabakia: (H2.2 / 2010-01-25): Bere horretan onartu da lantaldeak proposatua (izen taxonomikoa, ohi denez, gurbeondo sarreran aipatzen da).

Orrialde guztiak:
 

Azkue Biblioteka eta Artxiboa

ORDUTEGIA
9:00 - 14:00

Azkue Biblioteka eta Artxiboa Euskaltzaindiaren zerbitzura dago. Horrez gainera, zabalik dago ikertzaile ororentzat, eta bere ahalbideen neurrian euskal kultura gaien ikerkuntza eta hedapena sustatzen eta laguntzen saiatzen da.

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.