1.
(
G; Lar,
Añ (G),
Dv),
iexeki,
exeki,
exiki (
R-is),
eizeki (
A),
ezeki (
H),
exetu (
Mic),
ixegi (
H),
ixeki (
BN, R),
ixekitu (
AN; Dv),
ixigitu (
Dv (R)),
ixiki (
R),
ixikitu (
R-uzt),
isiki (
R),
izegi (
A Morf 697),
izigi (
G-nav),
iziki (
A),
izaki
Ref.:
A (izeki, ixeki, ixekitu, ixiki (que cita a He), ixikitu, isiki, izigi);
ContR
531;
Iz R 302, 309
.
Arder; encender.
"Arder, exetu
"
Mic.
"Ardieron los montes, izeki zitzaien mendiai
"
Lar.
"
Ixikitu, quemar"
A.
"
Udan ixikitan gra ta negiuan karroa (R)"
Ib.
"
Bi bela ixikirik izari, encender dos velas"
ContR
531.
"
Exikán súa, enciende el fuego; íxi béza súa
"
Iz R 309.
"
Argi bát íxikirik, una tea encendida (R-is)"
Ib.
302. AxN explica ia[i]ki zeien [bere konzientzia] (440) por izikitzaien. v. irazeki, piztu.
Tr. Documentado ya en Leiçarraga (
iexeki y formas fuertes como
daxekan (Apoc 21, 8),
zaxekan (Apoc 19, 20),
labe daixekanera (Mt 13, 42)). En
RS hay
exeki. Luzuriaga emplea
iseki e
isiki. En textos guipuzcoanos de los ss. XVIII y XIX, encontramos sólo formas fuertes:
dizekan, zizekan . En el s. XX se documenta
izeki en guipuzcoano con formas perifrásticas. Hasta el s. XIX se emplea en general como vb. intrans. y con complemento en dativo. Leiçarraga lo emplea además junto a un complemento en caso instrumental (
suz, sufrez). Se encuentra en Luzuriaga como vb. trans. e intrans., sinónimo de
piztu; en el s. XX, se emplea de este modo.
Lastategi zaarra exeki azkero gatx da atsedeiten.
RS 399.
Berroari suz iexeki.
Lç
Decl
ẽ, 3r.
Hitzetatik agiri dezu, nola dizekan zure biotzari.
Lar Carta a Mb 277.
Zer tormenta ta pena estu emanen Justizie Dibinoak isiki duen su arek?
Luzuriaga 155.
Isekitzen da geiago luxirieren sue.
Ib. 148.
Beti zizekan sua.
Lard 327 (ed. 1887, ap. A).
Arako sasi, Moisesek exetuta egoala leku santuan ikusi ebeneian.
Ur BulaAl 30s.
Ixiki ere ez deiteke argia izartako almute baten pean.
Hual Mt 5, 15 (He biztu).
Zeuria baitago odeiztatruk eta ixikirik.
Ib. 16,3.
Jaungoikuaren amoriuan suturik daukanak biotza, ezin somatuak nekerik ez diseka.
(Interpr?).
Bv AsL 102.
Iñork eztu argi bat izeki ta gaitzerupean edo oe azpian estaltzen.
Ir YKBiz 174.
Alako laidokeriak Usoaren biotzean ugaz-sendiaganako gorrotoa izeki zun.
Etxde AlosT 94.
Begiak su ta gar izeki (piztu) zitzaizkion.
Etxde JJ 30.
v. tbn. Cb Eg II 69 (dizekadan). Ldi IL 134. Loram Y 1933, 251. Or Eus 287. Arti MaldanB 192. Exiki: Mdg 122.
Incendiar, prender fuego (a).
Ikusten dezu arako sasiz ta otaz jantzitako mendi ura? Ba izaki zazu, laakitu zazu, garia erein zazu.
AIr EuskIp 59.
2.
(
Lar).
(Part. en función de adj.).Encendido, ardiente.
"Ardiente"
Lar.
Eguna izanen da, au dio Profeta Malakiasek, labe bat bezala isikie.
GoldSerm
209.
Lagun urkoa doatsueraz betetzeko zeban naitasun izekiak.
Izt C 457.
Aldameneko saskira pospolo buru izekia erori zaio.
Ag G 345.
Gorroto mina aspaldi luzeetan izekia izan duen biotz artan.
A Ardi 142.
Argi-zuzi izekia ta disditsua zan Yoan.
Ir YKBiz 108.
v. tbn. Or Mi 62. Gand Elorri 136.
"Le dijo [...] en bascuence exekia <ege->, que es palabra de mucho deshonor, mayormente contra mujer casada" (Pamplona, 1588). ReinEusk 87 (cf. en el mismo doc: "Mala mujer, encendida, lucinda y borracha").