OEH - Bilaketa
176 emaitza inola bilaketarentzat
Sarrera buruan (4)
Sarrera osoan (172)
- adar
- adardun
- adargabe
- ahal
- ahalguz(t)idun
- ahalorotasun
- aho
- aiher
- aitamen
- aitzurkada
- aixer
- aizkora
- alain
- albiste
- alboraka
- aldendu
- aleunka
- amets
- antsia
- antzina
- 1 aparatu
- apartatu
- apeta
- apurtu
- arandu
- arin
- aritze
- 1 aroi
- arren
- 2 arrolatu
- 2 artetu
- 1 askatu
- askotxo
- asmatu
- 1 astun
- atondo
- atzeman
- atzeraka
- aukera
- aurpegi
- aurreratu
- 1 ba-
- bai
- bakar
- balent
- bandera
- 1 barren
- barru
- barrurakor
- behar izan
- behinola
- bekatu
- belauniko
- berez
- bertan
- berton
- besamotz
- beste
- bestela
- 1 beta
- bete
- betikide
- 2 bide
- bigundu
- 1 bikain
- bikote
- bitarte
- bizibide
- 1 borroka
- dena dela
- diauta
- disimulatu
- dohaikabe
- ehola
- ehula
- ehunla
- elkar
- entenditu
- 1 eraman
- ere
- erregelamendu
- esker
- eskumotz
- estu
- ez
- ezelan
- ezer
- ezezko
- 1 ezin
- eztei
- gatibatu
- geroenean
- gizon
- gogo
- halaxen
- handikigo
- hari
- harrotu
- hartaratu
- 1 hartze
- hasiera
- hautsi
- hauxe
- herri
- hobetsi
- horixe
- horrela
- horretarainotu
- hotsare
- ihola
- ihula
- injuria
- inolan
- inon
- irudikor
- izakari
- jainko
- jainkoarren
- jaun
- kakotxa
- kaltegarri
- kapaz
- kargamendu
- 1 korritu
- kutsu
- lore
- lortu
- 1 manera
- 1 marka
- minarazi
- mingaineratu
- mintzoera
- motz
- nehola
- nihola
- nolabait
- odol
- oharkabetasun
- ohartarazi
- oin
- oinarri
- oinazpiko
- 3 ondo
- orainaldi
- oroimingarri
- ospatu
- platika
- plazazale
- saltsa
- sinesmen
- 1 su
- susperrarazi
- toki
- udare
- ukitu
- unetxo
- utzarazi
- utzi
- uztartu
- zaldi
- 1 zanga
- zehar
- zentzun
- zer
- zergai
- zikoizkeria
- zirkinaldi
- zomorrotu
- zoriongabe
- 1 zorro
- zuztar
- ñola
goiburua
utzarazi.
tradizioa
Tr. Documentado al Norte desde mediados del s. XVII en textos labortanos y bajo-navarros, y al Sur desde mediados del s. XVIII en guipuzcoanos. La forma más extendida es utzarazi. Hay utzierazi en Ubillos (junto a utzirazi ), Aguirre de Asteasu, J.C. Echeverria, Arrue y Berrondo (tbn. utziazi ); utziarazi en Alzaga e Iraizoz; utzirazi en Mendiburu (junto a utzerazi ) y utzerazi en Orixe (junto al gral. utzarazi ).
sense-1
1.
(B, BN-mix, Sal ap. A
; Urt III 165, Dv);
utzerazi (AN, S ap. A
);
eitzarazi (R ap. A
);
eitzerazi (S ap. A
);
eutzarazi (Sal ap. A
);
utziazi;
utzirazi;
utzierazi;
utzierazo;
itxiazo.
Hacer dejar, hacer abandonar. "Faire lâcher" Dv. "Utzerazi (AN, S), privar, hacer dejar" A, que cita el ej. de Mb OtGai. . "Utzarazi [...] (B, BN-mix, Sal), hacer dejar" Ib.
Hark karguak eta konpaiñiak ere utz arazitzen derauzkit. Ax 287 (V 192). Gaitzesten du konfesione humilla eta ahal balegi, utz araz liazakezu komunione saindua. SP Imit III 6, 4 (Mst bara erazi, Ol utzi, Pi itzi). Utzarazi dietzadatzu / gauza galgarri direnak. Gç 205. Zeren den kontrestarik xumenak utzarazten baitarotzu hasi duzun gauza. Ch III 6, 1. Jesu-Kristoren heriotzeak utz arazi behar tu munduko atsegin eta dibertimendu banoak. CatLav 381. (V 184) Permetiturik norbeitek lan hura utz-araz diozan. He Gudu 71. Bear ez diran ibillerak utzirazi edo kendu ta barrenean loturik idukitzen balute. Mb JBDev 110. Zoaz ateari ura utzeraztera; ta ekusiko dezu nola dabillen batetik bestera krazka ta krazka, andik ez atera naiez. Mb OtGai I 26. Jentil kontu zikiñak utz-erazi. Mb IArg I 360. Joko luze ta ibillera gaistoen griñarik ez artzeko edo utzierazotzeko ta beren borondate eragabe ta maña aldi gaistoak ukatzeko. Cb Eg III 360. Judako leoiaren / begiratzun batek, / utzi erazoko dizka / laster bazter abek. GavS 25. Heldu ziren batzutan lehoinak eta hartzak, ardi arrapatzerat [...], lotzen nintzaien eta utz-arazten niotzoten zaramatzaten ardiak. Lg I 278. Deusek ere eztezazula otoitza utzaraz. AR 16. Erregeren batzuek gaizki erabilli zituen juduak, heren lege santua utzi-erazi naiez. Ub 54 (47 utzirazi). Bekatuaren bideak utzierazteko. AA III 481. Itxi erazoteko infernura garuazan bidia. Astar II 283. Iñork eziñ utzierazi dien moduan geitzen zaie jenio ura. Echve Dev 390. Lehenak hartu nahi du [ostria] hurbilldu direnean, / bertzeak dio utz-arazten pusadako batean. Gy 18. Egia predikaraziz lainhoki dozena bat arrantzalei, utzarazi zituen sortzezko azturak. Hb Egia 82. Azkenik arrazoiz utzi-erazo ziozkan geieki aiek, bere-bereala jan zezala aginduaz. 'Disuadirle'. Aran SIgn 27. Jaungoikoagandik zu urrutiratzeko eta beraren serbitzua utzierazitzeko. Arr Orac 287 (ap. DRA). Deusek ez nehork ez diote hori utz-arazi ahal izan. HU Zez 77. Horra zerk utzarazten dakon herria eskualdunari. JE Bur 204. Ogasun andiagoa itxiazoten dauskun onoimena. Eguzk LorIl 202 (ap. DRA). Zorion ori ez diot utzi-arazi bear. Alz Ram 74. Handik bizpahirur egunen buruan gune hura utzarazi zaukuten. Zerb Gerlan 111. Orregatik zarratatzen da oiñaze izugarriz, egiak bat autarazi ta oiturak bestea ez utzarazi. Or Aitork 204. Gaizkira-nai neurrigabe onek obe ta oberen diranak utzerazten baititu. Ib. 45. Utzarazi egiten zion eginkizuna berritsu madarikatuak. Osk Kurl 48. Ez dedilla neregatik esan, iñoren malko ta erreguek nere zaldun-eginkizunen bat utziazi zidatenik. Berron Kijote 217. Burutapen larri bat barne-jabetu zitzaion eta ia-ia eginkizun asi-berria utzierazi ere. Ib. 41. Lotsa da, gorputza naiz arima geien-geiena apaintzen ta edertzen duan birtutetariko bat; zergatik galdu bear du, iñork maite duala-ta? [...] ark berea egiteagatik, bizi-bizi ta zutik edo zearka utzi-erazi nai diola-ta? "Procura que la pierda". Berron Kijote 160. Batek ardoa dexente edaten zuana omen zeukan andrea, eta ezin iñola utzi erazi. Insausti 265. Txoriak arboletan kokatzen ziren eta haurrei maiz aski utzi-erazten zizkieten beren jostaketak. MEIG IX 102.
Hacer dejar, hacer abandonar. "Faire lâcher" Dv. "Utzerazi (AN, S), privar, hacer dejar" A, que cita el ej. de Mb OtGai. . "Utzarazi [...] (B, BN-mix, Sal), hacer dejar" Ib.
Hark karguak eta konpaiñiak ere utz arazitzen derauzkit. Ax 287 (V 192). Gaitzesten du konfesione humilla eta ahal balegi, utz araz liazakezu komunione saindua. SP Imit III 6, 4 (Mst bara erazi, Ol utzi, Pi itzi). Utzarazi dietzadatzu / gauza galgarri direnak. Gç 205. Zeren den kontrestarik xumenak utzarazten baitarotzu hasi duzun gauza. Ch III 6, 1. Jesu-Kristoren heriotzeak utz arazi behar tu munduko atsegin eta dibertimendu banoak. CatLav 381. (V 184) Permetiturik norbeitek lan hura utz-araz diozan. He Gudu 71. Bear ez diran ibillerak utzirazi edo kendu ta barrenean loturik idukitzen balute. Mb JBDev 110. Zoaz ateari ura utzeraztera; ta ekusiko dezu nola dabillen batetik bestera krazka ta krazka, andik ez atera naiez. Mb OtGai I 26. Jentil kontu zikiñak utz-erazi. Mb IArg I 360. Joko luze ta ibillera gaistoen griñarik ez artzeko edo utzierazotzeko ta beren borondate eragabe ta maña aldi gaistoak ukatzeko. Cb Eg III 360. Judako leoiaren / begiratzun batek, / utzi erazoko dizka / laster bazter abek. GavS 25. Heldu ziren batzutan lehoinak eta hartzak, ardi arrapatzerat [...], lotzen nintzaien eta utz-arazten niotzoten zaramatzaten ardiak. Lg I 278. Deusek ere eztezazula otoitza utzaraz. AR 16. Erregeren batzuek gaizki erabilli zituen juduak, heren lege santua utzi-erazi naiez. Ub 54 (47 utzirazi). Bekatuaren bideak utzierazteko. AA III 481. Itxi erazoteko infernura garuazan bidia. Astar II 283. Iñork eziñ utzierazi dien moduan geitzen zaie jenio ura. Echve Dev 390. Lehenak hartu nahi du [ostria] hurbilldu direnean, / bertzeak dio utz-arazten pusadako batean. Gy 18. Egia predikaraziz lainhoki dozena bat arrantzalei, utzarazi zituen sortzezko azturak. Hb Egia 82. Azkenik arrazoiz utzi-erazo ziozkan geieki aiek, bere-bereala jan zezala aginduaz. 'Disuadirle'. Aran SIgn 27. Jaungoikoagandik zu urrutiratzeko eta beraren serbitzua utzierazitzeko. Arr Orac 287 (ap. DRA). Deusek ez nehork ez diote hori utz-arazi ahal izan. HU Zez 77. Horra zerk utzarazten dakon herria eskualdunari. JE Bur 204. Ogasun andiagoa itxiazoten dauskun onoimena. Eguzk LorIl 202 (ap. DRA). Zorion ori ez diot utzi-arazi bear. Alz Ram 74. Handik bizpahirur egunen buruan gune hura utzarazi zaukuten. Zerb Gerlan 111. Orregatik zarratatzen da oiñaze izugarriz, egiak bat autarazi ta oiturak bestea ez utzarazi. Or Aitork 204. Gaizkira-nai neurrigabe onek obe ta oberen diranak utzerazten baititu. Ib. 45. Utzarazi egiten zion eginkizuna berritsu madarikatuak. Osk Kurl 48. Ez dedilla neregatik esan, iñoren malko ta erreguek nere zaldun-eginkizunen bat utziazi zidatenik. Berron Kijote 217. Burutapen larri bat barne-jabetu zitzaion eta ia-ia eginkizun asi-berria utzierazi ere. Ib. 41. Lotsa da, gorputza naiz arima geien-geiena apaintzen ta edertzen duan birtutetariko bat; zergatik galdu bear du, iñork maite duala-ta? [...] ark berea egiteagatik, bizi-bizi ta zutik edo zearka utzi-erazi nai diola-ta? "Procura que la pierda". Berron Kijote 160. Batek ardoa dexente edaten zuana omen zeukan andrea, eta ezin iñola utzi erazi. Insausti 265. Txoriak arboletan kokatzen ziren eta haurrei maiz aski utzi-erazten zizkieten beren jostaketak. MEIG IX 102.
azpiadiera-1.1
(AN, L, R-uzt ap. A
; Aq (AN)281).
"Prohibir (AN)" Aq 281.
Behar-ere giristino batek utzarazi zion lan hori. Prop 1894, 282.
"Prohibir (AN)" Aq 281.
Behar-ere giristino batek utzarazi zion lan hori. Prop 1894, 282.
sense-2
2.
+
utziarazi.
Hacer dejar de determinada manera, hacer poner.
Atzartasun eskasak bezenbat eskuararen ez ontsa jakinak makur utzaraziak zauzkigun hitz zenbeit. JE Bur 5. Apaiznausi ta Zarrenak gizaldea berotu zuten ta burutara eman zioten, Barabba lokabe utziarazi ta Yesus galarazi zezan. Ir YKBiz 490.
Atzartasun eskasak bezenbat eskuararen ez ontsa jakinak makur utzaraziak zauzkigun hitz zenbeit. JE Bur 5. Apaiznausi ta Zarrenak gizaldea berotu zuten ta burutara eman zioten, Barabba lokabe utziarazi ta Yesus galarazi zezan. Ir YKBiz 490.
Egoitza
- B
- BIZKAIA
- Plaza Barria, 15.
48005 BILBO - +34 944 15 81 55
- info@euskaltzaindia.eus
Ikerketa Zentroa
- V
- LUIS VILLASANTE
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
Ordezkaritzak
- A
- ARABA
- Gaztelako atea, 54
01007 GASTEIZ - +34 945 23 36 48
- gasteizordez@euskaltzaindia.eus
- G
- GIPUZKOA
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
- N
- NAFARROA
- Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
31002 IRUÑEA - +34 948 22 34 71
- nafarroaordez@euskaltzaindia.eus
Elkartea
- I
- IPAR EUSKAL HERRIA
- Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
64100 BAIONA - +33 (0)559 25 64 26
- +33 (0)559 59 45 59
- baionaordez@euskaltzaindia.eus
