Harremana

    OEH - Bilaketa

    176 emaitza inola bilaketarentzat

    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    zaldi.
    etimologikoa
    Etim. Para su posible relación con hisp. ant. t(h)ieldo, v. FHV 356n.
    Onom.: Aliam de Çaldaburu Larraçcea. (1226) Arzam 477.
    sense-1
    1. (gral.; Lcc, IC 443, Ech 21v, Saug Voc 704, SP, Urt V 216, Ht VocGr 281, Lar, Añ, Arch VocGr , VocBN , Gèze, Dv, H, VocB). Ref.: Bon-Ond 142; VocPir 402; A; Bera EEs 1915, 210; Iz Ulz, Als (ta); Etxba Eib ; Holmer ApuntV ; EAEL 81; Elexp Berg ; Gte Erd 50, 105, 303 y 304.
    Caballo. "Caballo" Lar y Añ. "Potro, caballo nuevo, zaldi gaztea" Lar. "Monture de bête chevaline ou asine, male ou femelle" VocBN. Cf. SM EiTec2 131: "Nagusieri oraindik entzuten dizkiegu, adibidez: zaldia, jetxi [...]; gazteak: kabaillu, bajatu [...] erabiltzen dituztenak". v. zamari.
    Tr. De uso general. En DFrec hay 68 ejs
    Bosteun kaxkabel urregorrizko zaldiak idunerean. EZarate 15. Galdotxako zaldia. GSalazar (ap. TAV 2.2.17). Ene barko negarretan / zaldiak igeri. AzkPo II. Eta beha nezan, eta huná, zaldi xuri bat. Lç Apoc 6, 2 (He, Dv, Ur (V, G), Echn, Ol, Ker, IBk, IBe zaldi; TB, Ip zamari). Apea nindin zaldirean. Lazarraga (B), 1183rb. Otu zegiok oean andreari, ez urtan zaldiari. RS 217. Jaun done Martinen zaldiari, oloa emon ez. RG B, 63. Igan zaitez ene zaldi onen anketan. Ber Trat 113r. Bereala iautsi dira / bere zaldietarik. EZ Noel 67. San Hipolito laur zaldiz katratua. Harb 151. Zaldia bezala laur-oiñka, aldapa behera, koleran abiatuz gero, gaitz da baratzea. Ax 291 (V 193). Beldurra bera zaldi. Saug 114 (tbn. en O Pr 86). Eroadazu zaldia palaziora. Mic 14r. Zeren zaldi on baten gainean ikhanak diren. SP Phil 198. Zaldiak maizak jan diuzku ta arren dakargun beorra. LasBer 574. Zaldis beterik dagon estrabi batean. SermAN 7. Gure azpiko zaldiak, eskuko armak eta gerekin dakargun guzia. Mb IArg I 253. Erejea zalditik erori. Cb Just 68. Alokairüzko zaldiez bezala [balakari] hetzaz zerbütxatzen dirade. Egiat 212. Ez apetituain asetzeagátik nola záldiek ta ástoek. LE Matr2 82. Hek bere zaldietan dute fidantzia. Monho 162. Zaldi ezi gabe, bere zoroak agintzen dion eran dabillen baten pare. AA III 611. Zaldija oostu dabena. fB Olg 196. Zaldi bati ifinten jakan freuba. Astar II 109. Eretako barberaren zaldia. Etch 426. Ez du kotxe bearrik, / ez ere zaldirik. It Fab 169. Gudan aritzeko zaldian eseririk. Ur Apoc (G) 19, 19 (Lç zaldi gainean). Badira üliak zaldier eta beste aberer südürretik eta beste lekhietarik sartzen zaitzenak. Ip Dial 33. Zaldi batez zioanean. Hb Egia 76. Zaldiaren eriotza. Bil 43. Zein begi jakon igaz zaldi oni galdu? AB AmaE 306. Kaska bat eman dio zaldiak gainekoari belarrean. HU Aurp 73. Aizea izaten dan lez / izurri-zaldia / bardin atrapaten dau / pobre nai eukia. Azc PB 277. Izutu zan Zenonen zaldia. Echta Jos 321. Arratsaldero joaten zaigu oinez Ibarreragino, burnizko zaldia [= biltzirrika]musukotik daramala . A Ardi 29. Bazen han gerlako zaldi hetarik andana gaitza. StPierre 24. Zaldi ta guzi atarira sartu zan. Muj PAm 76. Gure otomobilen gidariek akulatzen dute zoinek gehiago bere zaldia. JE Ber 85. Belarrijok [...] ebagi ta laburtubaz, zaldija bera baño zaldijago ixango nintzateke. Otx 121. Gelditu egitzak, ba, zaldiak. TAg Uzt 18. Aldapan bera dijoazkigu etorkin-zaldiak. NEtx Antz 107. Joko-lekuan amasei zaldi dakusguz errezkadan. Bilbao IpuiB 21. Zaldia uztarturik Joanes hasten da belharren biltzen. JEtchep 48. Zaldi bakarrekiko gurdia zan. Anab Aprika 27. Galtzu-pilloa dago zaldiaren janari izateko. Erkiag BatB 123. Eguzki lasterrak bere zaldiekin negua ukitu orduko. Ibiñ Virgil 89. Ipar eskualde batetarik jinak, beren zaldi ttipi ernetan. Ardoy SFran 172. Otsagiarra mandulero, zaldian gañan kaballero. ZMoso 64. Lantza altxa-tokian, adarga zaar, zaldi igar ta erbi-zakur dun oietakoa. Berron Kijote 31. Zezenetako zaldi zaharrei begi-aurrean ezartzen dieten zapiaren ordezkoa. MEIG I 172.
    azpiadiera-1.1
    (Como primer miembro de comp.).
    Zaldi-ule edo zurda. Mg PAb 216. Bei eta zaldi-larruz. It Fab 129. Zaldi pusken batian gertatzen bazaizu zezenen baten adarra. Alz STFer 119. Gu garamatzin zaldi-aztaka otsera ta gurpillen galtzairuzko uztaiak arkoskoetan dagien zaratara. TAg GaGo 79. Zaldi-otsak axian. Laux AB 22. Zaldi-burua. JMB ELG 43. Zaldi-aragia saltzea. EAEg 24-11-1936, 377. Orestek bizia zaldi-itxasketan galdu dula dioten oiek. 'Naufragio hípico '. Zait Sof 50 (refiriéndose a un accidente en una carrera de carros). Sunda guztiak zaldi-txiz-andur egiten yatazak. 'I do smell all horse-piss '. Larrak EG 1959 (3-6), 230. Zaldi-lapurretak jota ioian gizajoa. Bilbao IpuiB 221. Epidaurus zaldi ezlea. Ibiñ Virgil 95. Berriro zaldi-zarata ta tiro-otsak. NEtx LBB 167. Zaldi-irrintziak. Berron Kijote 200.
    azpiadiera-1.2
    "(R-uzt) [...]. Es la fórmula de un juego de niños llamado zaldun-zibika" A. v. zaldiketa (3), zaldunka, zaldun-zibika.
    azpiadiera-1.3
    (G-azp, AN-gip-egüés-ilzarb-olza, Ae, R-uzt). Ref.: Bon-Ond 142; A; A Aezk 300; Gte Erd 17. Garañón, caballo semental. "Zaldia eman astameari (G-azp, AN-gip)" Gte Erd 17.
    azpiadiera-1.4
    (AN-larr-egüés; VocB). Ref.: Bon-Ond 142; Bera EEs 1915, 210. Caballo castrado.
    azpiadiera-1.5
    Figura, objeto en forma de caballo; caballo de juguete.
    Zaldi urrezko bat asmatu nai nuben eta eziñ iñola ere. Alz STFer 135. Donostira allegatzian, erosiko dizut zaldi bat aita añakua, pelota eta pistola. Iraola 65. Isturitzko tresna-ertia: 1. katukia; 2. zaldia. JMB ELG 43. Zurezko zaldi sabel-uts ua gudariz betea. Or Aitork 27. Muthikoek etzuten zurezko zaldirik. JEtchep 16. Xabitxok zaldi bat nai du, ta Lauratxok, ortik zatozenean, andera begi urdin bat ekartzeko, esaten dit. NEtx LBB 82.
    azpiadiera-1.6
    (V-gip, G-azp-goi, AN-gip-5vill). Ref.: Elexp Berg (zaldizko); Gte Erd 192. Caballo de la baraja. "Zaldi kopa (AN-5vill) [...] zaldiko urrea (AN-gip, BN-arb)" Gte Erd 192.
    sense-2
    2. (V-gip, G, AN-5vill, BN, S, R) Ref.: A; Iz LinOñ 182.
     "Enredos que se forman al devanar el hilo" A. "Ikoosterakoan aria bere bidetik eraman ez ta tropil sortu daiñian: zaldixa artu dau, esaten da. Baita: or saldixa non ein dozun" Iz LinOñ 182.
    sense-3
    3. "(R-uzt), callo de la piel" A. "(S), callosité des mains" Lh.
    azpiadiera-3.1
    "(S), cierta erupción cutánea" A.
    azpiadiera-3.2
    "Au plur., gerçures ouvertes à la main" Lh.
    sense-4
    4. "(S), palo sobre el cual se cierne el cedazo" A.
    sense-5
    5. "Cheval-vapeur. Sei zalditako, une six-chevaux" Lh. Cf. JE Bur 199: "Herrian iragaiten zeien ibaiak emaiten deie ehun eta hiruetan hogoi zaldiren (hezur eta haragizko zaldiz gira mintzo) indarra".
    Eukirik eun zaldiren / baño geiagoko / indardun burtariña / gertu nai-norako. Enb 198. Berrogei lagun etorri gera ogeina zaldiko autokar bitan. Lab EEguna 108. Iru zaldiko motorra egunero bi orduan lanean jarri legike. Oñatibia Baserria 31. Bere zeregiñetarako eukan berebil apala, zaldi bikoa. Agur 12-2-1973 (ap. DRA ). Zortzi zaldi inguruko motor txiki baten. Etxabu Kontu 103. Ene bi zaldiko "trapuzko auto" txar hura. Larre ArtzainE 249.
    sense-6
    6. "Partie de la charrette sur laquelle repose le tombereau lorsqu'on le vide" Lh.
    sense-7
    7. "En la techumbre hay que señalar la presencia de tres grandes vigas (asto-zaldik) de roble (G-goi)" AEF 1955, 136.
    azpisarrera-1
    UZTARRIKO ZALDI. Caballo que tira de un carro.
    Okelluetan zeuzkan berrogei milla zaldi uztarriko edo kotxeak eramateko, eta amabi milla azpian erabiltzeko. Lard 210.
    azpisarrera-2
    XALDI (Forma con palat. expr.). Caballo pequeño.
    Xaldi gaiñean Baraibarkoa [...] / etxera asi da. "Caballito". Or Eus 423. Aren xaldiak topa baleza / gizaki xarpil-jantzirik. Ib. 423.
    azpisarrerakoSense-2.1
    (AN-erro ap. Bera EEs 1915, 210 ).
    Potro.
    Xaldietarik jautsirik eman dire ihesari. Eskual 7-3-1913 (ap. DRA, s.v. zamalko).
    azpisarrera-3
    TXALDI.
    (Forma con palat. expresiva). Caballo (figura de la baraja).
    Austin bigarren eskutik dago, txaldia, bi txoteko ta zazpiarekin. TxGarm BordaB 34.
    azpisarrera-4
    ZALDI-ALDRA. Rebaño de caballos.
    Bein, solo egal baten egoala, zaldi-aldra bat ikusi eban urre-gorrizko aparejuekaz-da. Bilbao IpuiB 20.
    azpisarrera-5
    ZALDI-AMA. Yegua.
    Zaldi-amak ote du / besterik aziko? / bizirik ez dut noski / geiago ikusiko [zaldi ori] . Izt Po 167.
    azpisarrera-6
    ZALDI-ARIKETA. Ejercicio de la equitación.
    Musikaz musikalariek gizonak ereskaitzago egin al ditzakete? --Ezinkizun liteke. --Zaldi-ariketaz zaldunek inor zaldiz ibilteko antzebageago egin al dezakete? --Ezta. Zait Plat 97.
    azpisarrera-7
    ZALDI ARIN. Corcel. Cf. zaldi arin, con el significado no específico de 'caballo veloz' en EZ Man I 103 y Akes Ipiñ 32.
    Urre ta arri-bitxidun aulkijakaz apaindduta joiazan ainbat eta ainbat zaldi-arin errotsu ikusi ei zittuzan. "Corsieri". Otx 119.
    azpisarrera-8
    ZALDI-ARINEKETA. Carrera de carros.
    Beiñolako Peloperen zaldi-ariñeketa lor-ugariduna! Zait Sof 24.
    azpisarrera-9
    ZALDI-AULKI. Silla de montar.
    Egin doguz guk alegiñak zaldi-aulkijan jezarri erazoteko. Otx 116.
    azpisarrera-10
    ZALDI-BABA (L ap. Lcq 72; Dv, H). Variedad pequeña de haba. "Haba" Lcq 72. "Féverole" Dv y H. Sg. A: "(L), habichuela seca".
    Zaldi-baba, edo feberola, baba mota bat da, etxe-baba baino xeheagoa eta biribilagoa. Bertze aiphatu ditugun eginarteko sorhoak baino hazkarragoa da azienda bazkatzat. Dv Lab 99. Zaldi-babak eta arthoak biltzea. Ib. 209.
    azpisarrera-11
    ZALDI-BEGIRATZAILE. Jinete.
    Zaldi beiratzaileak bibak ardiesten, / zezena ihesari denean ematen. Hb Esk 223 (se refiere al picador en una corrida).
    azpisarrera-12
    ZALDI-BILO (AN-ilzarb ap. Bon-Ond 141). Crin.
    azpisarrera-13
    ZALDI-GURDI. v. zalgurdi.
    azpisarrera-14
    ZALDI-BURDINA. Herradura de caballo. v. ZALDI-FERRA.
    Zaldi-burdin bat aurkitu eban bide ondoan. Bilbao IpuiB 109. Zaldi-burdiñea artuteko. Ib. 113.
    azpisarrera-15
    ZALDI-BUZTAN.
    azpisarrerakoSense-15.1
    a) (LandHizt 369, msLond ap. A). "Cola de caballo, zaldibustana (Equisetum arvense)" LandHizt 369. "Equiseto, cola de caballo (Bot.)" A.
    azpisarrerakoSense-15.2
    b) Cola de caballo.
    Asto bat dotorea / eria batean / salduteko imini zan / zaldien artean: / guzur-ule baltzakaz / kokota apaindurik / eta zaldi-buztana / atzean loturik. Azc PB 53. Zaldi buztan ilez eginikako erhatz bat eskuan. JE Bur 141n.
    azpisarrera-16
    ZALDI-EDERGAILU. "(L, BN, S), harnachement" Lh.
    azpisarrerakoSense-16.1
    "(L, BN, S), rubans à la crinière des chevaux" Lh.
    azpisarrera-17
    ZALDI-ELI. "(S), [...] cavalerie, troupe de chevaux ou de mulets" Lh. v. zalditeria.
    azpisarrera-18
    ZALDI-FERRA. Herradura de caballo.
    Ixilka ostiko batez jotzen zuela zaldi-ferra. Barb Leg 62. Itxasotik ikusten da itxasoa bera nola lurrean sartzen dan zaldiperra balitz bezela, Donosti ta Donibanekoen antzera. JAIraz Bizia 11.
    azpisarrera-19
    ZALDI-GAIN.
    azpisarrerakoSense-19.1
    a) (V-arr-gip, G-azp-goi, AN-gip-5vill, B; Lar). Ref.: Gte Erd 290, 303 y 304. (En casos locales de decl. sing.). "Monta, señal de montar a caballo, zaldi-gañerako jotzea" Lar. "Zaldi gañean etorri ziren" Gte Erd 303 (donde se rechaza zaldian etorri ziren). Cf. zaldigaineko.
    Zaldi gainean iarririk zegoenaren kontra. Lç Apoc 19, 19 (IBk zaldi gainean, Ur (V) zaldi ganian; He zaldiaren gaiñean, Ur (G) zaldian, Ip zamarian; Ol, Ker, IBe zaldizko). Zaldi gañean zioala. Ber Trat 113r. Ezta heldu gerlarien / gisa zaldi gañean. EZ Noel 87. Erantzun eutsan zaldi gaineti. fB Ic II 257. Zaldizko bat zaldi ganean lo doiala. Añ MisE 149. Iyotzen da Anjelikaren zaldi gañera. Bil 163. Santua ikustian jeitxi zan zaldi gañetik. Bv AsL 188. Joateko zaldi ganean Sabasen etxera. Echta Jos 318. Ori zaldi gañian joango da zezenagana. Urruz Zer 136. Aurrenetik zaldi-gañean ibiltzen omen zan. Or SCruz 21. Zaldi ganera igon garean ezkero. Otx 111. Sukarrak alde egin bezain aguro, txikitan bezela, trakatan-trakatan zaldi gañean. Etxde AlosT 55. Zaldiganeko ertzaiñak. Erkiag BatB 146. Ainbertze urte Ameriketan, zaldi-gañean, pillotan eta laisterka, ta beñere ez dut deus ere izandu. Auspoa 77-78, 188. Zaldi gañian urrindu zala. Etxba Ibilt 460. Bere burua zaldi-gaiñean ikusi zuanean. Berron Kijote 102. Markiñatik etorten ziran txapel-okerrak, iñoiz zaldi gaiñean-da. Etxabu Kontu 64. Periko zaldi gañean ikasten ari da. TxGarm BordaB 146. Bere gisa dabil artista bidez bide, ez dabil zaldi gainean gauzen bizkarrean. MEIG I 109.
    v. tbn. Mg in VMg 100. Zav Fab RIEV 1909, 30. Ag Ioan 268. FIr 150. And AUzta 100. Ibiñ Virgil 96. NEtx LBB 41. Zaldi-gan: Laux AB 49. Bilbao IpuiB 96. BEnb NereA 67.
    azpiadiera-1.1
    Errioja-ziar Aragoera yoian gaztela-mutil pillo bat, San Prantziskoren zaldi ganian [='a pie'] . Kk Ab II 180 (cf. Hb GH 1929, 86: "San Franziskoren zaldiz, aller sur la mule du cordelier à pied").
    azpiadiera-1.2
    (Pl.).
    Asi ziran danak bidean. Dukearen laguntzarako lau morroiak aurrenengo, zaldi-gaiñetan, da geldi-geldi. Ag AL 154s. Gora ta bera, zugazpean joazanean, zaldi ganietan, guztiz ondo apainddurik [Sabasen alabak] . Echta Jos 317. Zaldi ganietara igonik. Otx 104. Ixengo ei-zirean lau mille inguru [prakagorriek], euren zaldi ganeetan argi eiten eudiela. Akes Ipiñ 32. Beren zaldi gañetan zapaldu zuten lurrean barrena patxara ederrean gora eta bera. Ataño TxanKan 107. Bidean doa talde bat, berokiz ondo orniduta, zaldi gaiñetan. Onaind STeresa 44.
    azpisarrerakoSense-19.2
    b) (tema nudo, usado como posposición).
    Zaldi-gaiñ dabiltz gazteak. Onaind STeresa 92. Aleluiak abesten neskatxak eta zaldi-gaiñ arei laguntzen mutillak. Ib. 92.
    azpisarrera-20
    ZALDI-GANADU. "Zaldi-ganáu [...], especie caballar" Elexp Berg.
    azpisarrera-21
    ZALDI GARAINO. Garañón, semental de caballo.
    Zaldi grañoe galant bat zan nere aita-aita. VMg 82.
    azpisarrera-22
    ZALDI-GERRIKO. Cincha del caballo.
    Orrela bada zaldi-gerrikoak estutzerakoan [...] astoaren muturrekoekin bi besoak lotu zizkion Rozinanteri. Berron Kijote 218.
    azpisarrera-23
    ZALDI-GIZON (Lar, Hb). Centauro.
    Garritik gorakoan emakume izan arren, garritik berakoan zaldi-gizon dira. "Centaurs". Larrak EG 1958, 346. Muga-mugako zaldi gizona duzue, egun-onez erantzia. MEIG I 109.
    azpisarrera-24
    ZALDI-GUDU. "(L), tournoi" Lh.
    azpisarrera-25
    ZALDI-GUDUKA. Torneo.
    Alako yaun batek zaldi-guduka barregarria egin eban. "Justó muy ruinmente". Or Tormes 5. Camarga ta Crau bitartean ze zaldi-guduka eder egin daiteken! 'Joutes'. Or Mi 117.
    azpisarrera-26
    ZALDI-GURASO. Garañón, caballo semental.
    Zaldi-guraso ori ere, eritasunez makal eta zaarrez aul denean, ukulloan gorde ezazu. Ibiñ Virgil 96.
    azpisarrera-27
    ZALDI-INAUTE (zaldibiñaute G-goi ap. A; VocZeg 286). "Domingo de carnaval" A.
    azpisarrera-28
    ZALDI-INAUTERI. "Zaldi-iñauteri (G), primer día de carnaval; litm., carnaval de caballos" A.
    azpisarrera-29
    ZALDI IZU. Caballo salvaje.
    Arles-en zaldi izuak ba ditun. 'Chevaux sauvages'. Or Mi 103.
    azpisarrera-30
    ZALDI-KARRERA. Carrera de caballos.
    Festaketa artean ezin falta zaldi-karrerea. Bilbao IpuiB 21.
    azpisarrera-31
    ZALDI-KARRO (V-gip ap. Elexp Berg, s.v. zaldiburdi). Carro tirado por caballos.
    Horra jinen zela [...] zaldi karro zabal sahets gabea, emazte haundi azkar hura gidari. Larre ArtzainE 109.
    azpisarrera-32
    ZALDI-KARROSA. Carroza, coche o carro tirado por caballos.
    Zaldi-karroza suzkoan, / gaua izar dagonekoan, / aideak-zear pasiatzen da / Mari-gaizto jaurgo osoan. SMitx Aranz 19. Beste batzuek bazuten auzoko laborari bat bere zaldi-karrosarekin bila etorriko zitzaiena. Larre ArtzainE 255.
    azpisarrera-33
    ZALDI-KORTA (V ap. A, s.v. korta). Cuadra de caballos.
    azpisarrera-34
    ZALDI-KOTXE. Coche de caballos.
    Zaldi-kotxe oietakoak ibiltzen omen ziran Oriotik Donostira. Uzt Sas 335.
    azpisarrera-35
    ZALDI-LASTER (Dv A). Carrera de caballos.
    azpisarrera-36
    ZALDI-LASTERGU. Hipódromo.
    Orduan Erroma erriaren erregiñ-alaba intzan, eta ire burukerien asegarritzat ba eduzkanan zirkua, ubide bikaiñak, antzokia ta zaldi-laistergua. Or Mi 132.
    azpisarrera-37
    ZALDI-LASTERKA. A galope tendido.
    Erregeren mandatari bat eldu da zaldi-laisterka errudunentzat eriotz-barkapena erakarki. Etxde JJ 177.
    azpisarrera-38
    ZALDI-LASTERKETA. Carrera de caballos.
    Aren aitona Olinpiko zaldi-lasterketan garaile atera zan. Zait Plat 75. Zaldilasterketak dira jokurik famatuenak Inglaterran. EgutAr 10-11-1965 (ap. DRA ).
    azpisarrera-39
    ZALDI LEPALUZE. Jirafa.
    Elefant, basa-behi, zaldi lepha-lüze, gazela, antilopa eta holako zer-nahi jerraikirik eta ehorik. GH 1952, 198.
    azpisarrera-40
    ZALDI-MANDO (Pl.). Caballos y mulos.
    Ta dantzu artoak lurrera giten / belarri bakotx-toa marra marra, / zelan zaldi-mandoak garagarra. Zav Fab, RIEV 1909, 29. Lanbide oek egiten dira Gipuzkoan idi, zekor ta beiakin, Gaztelan ta beste toki askotan zaldi mandoakin egin oi dituzten baino lasterrago. Izt C 185. Zaldi-mandoen indarrez burdiñ aritik ebillen burdian. Ag Kr 117. Zaldi-mandoak egozan lekura joan gura izan eban. Bilbao IpuiB 222. Zaldi-mandotan asko egoan erian. Ib. 222.
    azpisarrera-41
    ZALDI-MOXAL.
    azpisarrerakoSense-41.1
    a) (Pl.). Caballos y potros.
    Banan banan ta ziur ziur ezagutzen zituan etxe artaldeko ardi ta arkumeak edo norbere beortegian jaiotako zaldi-moxalak. Ag G 133.
    azpisarrerakoSense-41.2
    b) ZALDI MOXAL.
    Caballo macho.
    Zerbait ikusi zion / zaldi moxal oni, / ametzaitako zula / seguro nago ni. Insausti 177.
    azpisarrera-42
    ZALDI-MUTIL. Cuidador de caballos.
    Naiago dutela jardun nekazaritzan, ikatzgiten, mea ateratzen, burnigintzan, itsas lanetan, eta beste beargai nekosoetan, ezen ez ibilli zaldi mutil eta mando zaintzan. Izt C 183. Zaldi-mutila / gizon isila. Azc PB 164.
    azpisarrera-43
    ZALDI-NORLEHENKA. Carrera de caballos.
    Aginduari tinko eutsirik, mundukeriak erabat uzten dituzte, jolas, zaldi-norlenka, karta-joku guzieri agur eginik. EgutAr 22-4-1958 (ap. DRA ).
    azpisarrera-44
    ZALDI-OIN.
    azpisarrerakoSense-44.1
    a) Casco de caballo.
    Jehuren zaldi oñez utzi zuten lertua. Mb IArg I 263.
    azpisarrerakoSense-44.2
    b) "(msLond), tusilago, uña de caballo (Bot.)" A.
    azpisarrera-45
    ZALDI-ONGARRI. "Fumier de cheval" Dv.
    [Baratze-lurra] dorphea bada, emozu gisu guti bat, zaldi ongarria, urde ongarria edo arkhina. Dv Lab 169.
    azpisarrera-46
    ZALDI-ORRAZI (V-m ap. A). "Almohaza, instrumento de hierro con que se limpian las caballerías; litm., peine de caballo" A.
    azpisarrera-47
    ZALDIPEAN.
    Bajo el caballo.
    Askotan ez du nahi utzi pikadore [zaldiak]; / zaldipean, adarraz, ferekatzen ere. Hb Esk 223.
    azpisarrera-48
    ZALDI-POZOIN. "Hipomanes, veneno célebre, zaldipozoia" Lar.
    azpisarrera-49
    ZALDI-TALDE (Lar, H). "Caballada" Lar.
    Neurrigabeko soroen jabe dala, zaldi talde aundiak ditula. Alz Ram 48. Zaldi taldearen anka otsa. Etxde AlosT 15. Zaldi-talde izuen azkazal-ots aundia. NEtx Antz 12. Zaldi-talde-orpoen zalaparta. Ib. 13.
    azpisarrera-50
    ZALDITIK ASTORA. "Zalditik astora (BN-baig), de mal en peor" A. "Zalditik astora ta astotik lurrera, de mal en peor [...] (V)" A EY III 310 (tbn. en Zerb GH 1936, 417: zalditik astorat). Cf. And Auspoa 52-53, 54: "Salto ederra bota berri naiz / lengo zalditik astora", donde se refiere a su cambio de montura en el reparto de leche.
    azpisarrera-51
    ZALDITIK MANDORA. A peor. v. MANDOTIK ASTORA.
    Orok dakitenean nola den aspaldi danik zalditik mandorat eta mandotik astorat jautsia. Herr 3-12-1959, 1.
    azpisarrera-52
    ZALDI-TRESNA. Jaez.
    Dotore baño dotoriago zaldi-tresnakaz txukunduta zaldi-arin tartera bialdu eban. Otx 121.
    azpisarrera-53
    ZALDI-TROSTA. Recorrido de caballo al trote.
    Hiri nausitik ez hain urrun (zaldi trosta baten menean... orduko zaldi eta zaldunekin!). Ardoy SFran 61.
    azpisarrera-54
    ZALDI-UHAL. Rienda.
    Antzara ezkerretara saiestu zioten, baiñan zaldunak, zaldi ugalari alde berara eragiñaz, atxeman ahal izan zun. Etxde JJ 205.
    azpisarrera-55
    ZALDI URDIN (V-ple, G-azp). Ref.: EEs 1913, 184n; A EY III 294. Galbana. v. ZAKUR NABAR.
    Gaur lan gogorretarako zaldiurdiña daukat eta zulotoko lizarditik ekarriko det ostrua. EEs 1913, 184.
    azpisarrera-56
    ZALDIZ.
    azpisarrerakoSense-56.1
    a) (gral.; VP 39v, Lar, Añ, H). Ref.: A; Etxba Eib; Gte Erd 205, 290 y 303. A caballo. "Cabalgar, andar a caballo, [...] zaldiz ibilli" Lar y Añ. "Aldiz, aldiz, zapatariak zaldiz" A (cf. Inza Eusk 1928, 278: "Aldiz, aldiz, zapatarie zaldiz" (AN-ulz)).
    Zaldiz eta oñez. Is 141. Atera zen erritik zaldiz. Mb IArg I 329. Abiatu zen, zaldiz, ihes zohazkon bi gathibuen ondoan. Lg I 325. Jarraikiten zian bere senharra gerla güzietan ta zaldiz haren saihetsian. Egiat 218. Ez oñez ez zaldiz ibilli danian. Mg CO 292s. Bidez ibiltzea, naiz oñez, naiz zaldiz, naiz gurdiz. AA II 51. Miseria abiatu zen / zaldiz zela-bridetan. FrantzesB I 83. Alan zaldiz dabilenak egun bat edo bestian. Astar II 242. Zaldiz igorrien deizüt zuri txerkaria. Etch 688. Gardia portaletan zaldiz da ikusten. Hb Esk 102. Asis inguruko zelai batian zaldiz zijoala. Bv AsL 36. Denporak zelan aldiz / zapataria zaldiz. AB AmaE 226. Dijuala mutilla zaldiz ekartzera [ollagorrak] . Sor AuOst 74. Miserable harrek, zaldiz galopan, aintzindu zuen Erregeren karrosa. Elsb Fram 91. Iduri du zaldiz dabilala, bainan zaldia alegiazkoa du. JE Bur 141n. Bere bazterra ikusteko bost ordu bear omen ditu, zaldiz. Ag G 258. Basua etzan zaldiz ibiltekua. Kk Ab I 8. Arlesko beizaiak, zaldiz, eztenagaetan tinkaturik, burruka lazgarria Urgeldietatik zekusaten. Or Mi 50. Zaldiz yaguanaren bernak. Otx 113. Ilhunpeak zaldiz, argiak oinez. Zerb GH 1936, 229. Gurutze Gorriaren eritegiak oñez, zaldiz, berebillez, urez eta aizez jardun ditezke. EAEg 1-6-1937, 1742. Txiñel geiago dator, oiñez eta zaldiz. Erkiag BatB 147. Toki otz eta beroetan zaldiz asko ibillia naiz. JAIraz Bizia 25. Jauna andetan, jaunaren lagunak zaldiz. Ardoy SFran 233. Ariñ zabiltza mendiak zear / batetik bestera zaldiz. Olea 33. Bertzea zaldiz heldu da tauladaren setiatzerat. Lf (in Casve SGrazi 14). Uda ta negu, zaldiz ta oiñez. Berron Kijote 190. Egun osoak zaldiz ibilli. Ataño TxanKan 119. Alboetan morroiak oiñez eta barritsu; eta apaiz bat zaldiz. Onaind STeresa 85.
    v. tbn. Añ MisE 230. Afrika 53. Arr GB 111. Ch. Bécas in Onaind MEOE 1091. HU Aurp 73. A Ardi 29. StPierre 19. Lh Yol 10. FIr 142. Barb Leg 142. Zait Sof 125. Etxde AlosT 66. Mde Po 13.
    azpiadiera-1.1
    Erratz girtain gainean / zaldiz doazanin [sorgiñak] . (AN-5vill). A CPV 168 (tbn. en Or Eus 108).
    azpisarrerakoSense-56.2
    b) "(G, AN), [...]"Au da zaldiz! [...] ¡qué cantidad tan grande de caballos!" A Morf 109.
    azpisarrera-57
    ZALDI-ZELAI. Hipódromo.
    Lasarteko zaldi-zelaian. Basarri 97.
    azpisarrera-58
    ZALDIZKO. v. zaldizko.
    azpisarrera-59
    ZALDI ZURI. "Cama, en lenguaje infantil" BU Arano.

    zaldi

    zaldi
    << uztartu 0 / 0 1 zanga >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper