Harremana

    OEH - Bilaketa

    176 emaitza inola bilaketarentzat

    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    1 beta.
    tradizioa
    Tr. Palabra propia fundamentalmente de la tradición guipuzcoana. Se encuentra tbn. en algunos vizcaínos, como D. Aguirre (con el sdo. de 'oportunidad') o Erkiaga. Aunque la recoge ya Pouvreau en su dicc., no la hallamos en la literatura septentrional.
    sense-1
    1. (G-bet-azp, AN-gip; SP, Lar, Añ, Dv (G), H) Ref.: A; Gte Erd 27; ZestErret .
     Tiempo libre, disponible. "Eztugu izan betarik, astirik, nous [n']avons pas eu [de] loisir" SP. "(No tengo) tiempo, betarik eztet, mugurik, astirik, arterik, aizinarik eztet" Lar. "Tiempo, espacio" Lar, Añ. "Vagar, tener lugar, tiempo para algo, beta, astia izan" Ib. "Loisir, temps" H. "Tiempo para hacer algo" A. "Ez daukat betarik (G-azp)" Gte Erd 27 (junto a denbora galtzeko de otras zonas). "Orain betik eztet, baña biyar beta izan-orduko e(g)ingo det" Zt. "Beta zeok oraindik (G-to), hay tiempo todavía" SMuj. En AxN se explica asti (237, 298, etc.) por beta. Cf. MIH 222: Baina, nola esango dit oiartzuar horrek errenteriar honi batarentzat eta bestearentzat "arrotz" direnik, esate baterako, beta "asti", ede "uhal" (ere esaten duzue zeuok), erein eta iñozo "ergel"? v. 1 asti, aizina, muga.
    Ez dezatela beta dutenak egunean bein egin gabe utzi. Mb JBDev 252. Batzuetan gertatzen da, konfesioaren ondoren beta izatea, komunioa artu baño len zerbait denbora igarotzeko. AA I 453. Beta danean. Ib. 449. Jakin arren, erakusteko betarik edo gogorik ez duanak. AA II 17. Zubieta / ba du beta; / dantzatzen zortzikoa / guziz da pijoa. Izt Po 121. Une artan arabatzeko betarik etzeukalako. Izt C 156. Janik eta armarik artzeko ere beta gabe. Lard 169. Beta danean irakurri ta ikasi ezkero. Aran SIgn 202. Batek txapela falta, / bestiak txaketa, / lurrian zilipurdi / negar eta buelta; / biria libratzeko / non zeguen beta? Xe 205. Zertarako jaio giñan / mundu onetara, / infernura joatekoz / ango penetara? / zuzendu nai badegu / oraindik beta da. Ud 110. Naikoa lan darabilt billatutzen beta. AB AmaE 405. Nik emen luzaro egoteko betik etzeukanat. Moc Damu 29. Eunka ziran, ziotenez, milagrozko sendatzeak; eta orrengatik etzuten guziak esamiñatzeko betarik, ez eta bearrik ere. Goñi 93. Erantzuteko betik gabe, eman diyo bultzada bat. Iraola 97. Onelaxe igaro zaizkit egun auek, ogei itz etentzaka esateko astirik (betarik) gabe. A Ardi 43. Ondorengo otoitzak beta dezunean esateko jartzen dira. ArgiDL 35. Naiko beta izan zuan Jesusen etsai bizienak biltzeko. Inza Azalp 66. Zernai egingo zuen / izan balu beta, / aidian eraman du / Xerrairen meta. Tx B III 131. Ez al du betarik izan, Santa Cruz Ameriketan zegoen bitartean, etortzeko bildurrik etzanean, garbitasunak ateratzeko? Or SCruz 11. Lagunarekin orduak aazten ditun, eta maitearekin beta eskas. Or Mi 37. Au istillua! Ezin betarik artu mantal garbirik jartzeko. Lab EEguna 90. Lauso mamiak sortu omen-dizkizut adimenean. Oietxek argitzeko, bada, egite'aal nizuke alegin, betarik eta are aldarterik banu. Ldi IL 113. Urte betean ez da betarik edo astirik. Or MB 142. Damutzen bazaik, esak; beta duk oraiño. "Tiempo tienes todavía". Or Eus 147. Arnasa artzeko betarik eman ere gabe. TAg Uzt 18. Lanak egin al izateko beta izan dezan. EAEg 30-1-1937, 940. Beta ba zeukan, eguarditik arratsalde erdiraño. JAIraz Bizia 88. Berriketarako naiko beta eziñ osaturik, elkarren berrik esan zituzten. Ib. 68. Baten biotz ontasun eta xalotasuna ta bestearen zitalkeri ta apetak ezagutzeko beta izan det. Etxde AlosT 45. Santa Garaziraño joan eta apaizarekin etortzeko beta eman zezaioken axkar-axkar ibillita. Etxde JJ 48. Aspalditxoan baztertuxe baitzeukan eizerako betarik edo giroaldirik ezean. Ib. 151. Berandu zen alabaña, ta ari laguntzeko beta besterik ez dut izan. Txill Let 39. Bazkal-orduraño beta naiko genuela-ta, Txiñartzako aldapan gora igo gera biok. Ib. 51. Errotan beta, bidean presa. EgutAr 21-10-1957 (ap. DRA ). Ameriketa-alde artan beta gutxi dute alperrik galtzeko. NEtx Antz 111. Geiago entzuteko gogorik ez betarik ez eban izan. Erkiag BatB 101. Gaitza ezagutzeko ere beta bear baita. MAtx Gazt 94. Beta geiago izan banu, zerbait egin al izango nian. NEtx LBB 84. Moldatuko al degu nolabait / ematen badute beta. Uzt Noiz 29. Arratsaldean edozer lanetarako beta izaten zin. Ataño TxanKan 161. Ba-eban betarik eta denporarik karmeldar Oiñutsen bizimodua berak gogo lez eratu ta atondu al izateko. Onaind STeresa 77. Bere konponketa / edo azterketa / egiteko beta / bear genduke ta. Zendoia 207 (v. tbn. ib. 181 betik gabe). Premiaren lokarriak lasatu ondoan astia eta beta aurkitu duenean, abiatu da gizona osotasun eta betegintzarrre horren bila. MEIG VIII 58. Ez zitzaidala besterako betarik gelditzen. MEIG IV 87.
    v. tbn. Jaukol Biozk 84. Sabiag Y 1934, 21. Anab Aprika 56. Osk Kurl 206. Gazt MusIx 63. Ibiñ Virgil 107. Berron Kijote 213.
    sense-2
    2. (Añ→A, H).
    Ocasión, oportunidad; momento oportuno. "Comodidad: (c.) era, beta" Añ. "Opportunité. Beta onean ethorri zan, il arriva en temps opportun" H. v. BETA ON ALDI, aukera (2).
    Eztozu olango beta onik egunero izango. Ag Kr 160. Etzuan uzten beta on bat bakarra bear zana semeai esan ta erakutsi gabe. Ag G 20. Urrengo beta zetorkionean, agur agindu onak, agur asmo ederrak! Ib. 130. Azoka da, menditarrentzat, [...] albisteak jakiteko era ederra, lagun arterako beta egokia. Ib. 79. Onetan zeudela igaro zan mutillen borroka, ta bereala Jose aitonagana aurkeztutzea. Etzan beta egokia. Ib. 285. Zabaletako atsoa urkatzeko ta Bidaurretako eliza erretzeko beta onaren zai dijoazkio urteak. Ib. 376. Azkenian ere, iñola etsi eziñik, beta joanda gero, aldameneko bati burnia kenduta, [...], jaurtigitzen du eskuaga Paulok baño bi oiñ arontzago. Ag EEs 1917, 210. Ez dut beta egokirik arkitu, ta gerotik gerora utzi dut idaztea. Txill Let 113s. Alkarren billa dabiltzanak edonun eta edonoiz dakie barruko min eta gurariak agertzeko beta ta eretia aurkitzen. Erkiag Arran 194. Mikela ta Timuti bere, goiz aretan goiztarrenak ez izan-ta, luze eretxian egozan barruratzeko beta noiz izango. Ib. 137.
    sense-3
    3. Tiempo, intervalo de tiempo. "Betak ontzen ditu intxaurrak (G)" DRA . v. denbora, epe.
    Neurtzeko berdiñeztasun ori geiagotzen juango zala, goiko iru izpidunen beta gero ta geiago gutxitubaz. LzM EEs 1912, 107. Berealaxe, betarik galdu gabe ematen zaiolako bakoitzari berea. Inza Azalp 81. Arrapatzen zutenetik bi orduko beta emateko, ondo iltzeko prestatu zedin. Or SCruz 90. Mutillak ara jo du beta galdu bage. "A ella se dirige el mozo sin pérdida de tiempo". Or Eus 51. Betieran sartzen ote naiz asia / tarteka bederen? Ez muga, ez aldi, / ez tarte laisterrik; betaren barnean / beti dan Arekin bete nago geldi. "Dentro del tiempo estoy lleno y en reposo con aquél que es siempre". Or Poem 556 (cf. nota: "beta, geldi bezala dagon denbora"). Beta, Jainkoaren beti-ren antzera / noiz asi, noiz buka, ezer ez dit neri. "No me tiene cuidado cuándo empieza y cuándo acaba el tiempo". Ib. 556. Ttunttunak jo arte dantzaren beta. Mde Po 61.
    sense-4
    4. "(Estar de buen) aire, konorte onekoa, beta onean" Añ. "(V, G), temple, buen ánimo" A.
    sense-5
    5. Pensamiento.
    Lotsa ta illkintza! Baña nora naiz eldu? / Ez, erritar maiteak, ez det nai zuen / beta goibeldu. "No quiero nublar vuestro pensamiento". SBaroj EE 1880a, 76.
    azpisarrera-1
    BETA ON ALDI. Oportunidad, momento oportuno.
    Izan leiteke, beta onaldi batzuetan, besterik eziñean da ondamuz beterik, zuen egitadaren bat txalotua izatea. Ag AL 76.
    azpisarrera-2
    BETAZ (AN-araq). a) Despacio, con detenimiento. "Con tiempo" Satr VocP.
    Aita gurearen hitz guziak ez itoka edo presaka, ezpada betaz, oarmenaz eta ondo esateko eta aen sentidua, mamia edo espiritua ondo ezagutzeko eta sarri konsideratzeko alegiñak egin bear ditugu. Gco I 406. Nola peregrinoak eta bidezkoak ez dituen eren biotzeko deseoak eta asmoak bidezko lekuetan paratzen eta ezartzen, ezpada edo betaz edo beti bizi bear duen lekuetan. Ib. 410. Esan ditzakun bada beti espazioz edo betaz, atenzioz. Ib. 463. Fedeak erakusten dizkigun egia andiak gogoratuaz eta betaz konsideratuaz. Ib. 419. Betaz eta luzaro itz egin dizut, kristaua, lenengo lau sakramentuen gañean. AA I 535. Orregatik artu det asmoa Sakramentuen gañean betaz itzegiteko, Meza nagusietan. Ib. 6. Dala oien etorrerak luzatu zuelako, dala Erromarrak gauza betaz eta donarioz artu zutelako, San Pablok beintzat, bi urte bere kateakin igaro zituen. Lard 531. (Estar, etc.) con tiempo libre. "Betaz dago (G), está desocupado" A.
    Baiña erantzuterik / ez daukat danari, / betaz nagonerako / utziko det ori. AZink 177.
    b) "(Gc), a tiempo" A.
    c) "(V, G), de buen talante" A.
    d) "(V, G), por el lado más favorable" A.

    beta

    beta
    << bestela 0 / 0 bete >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper