1. (V, G; Lar, H), sasoin (L, B; Urt, Lar, H), sason (Lar), saso (Lar, H), sasu(-u acentuada y nasal), sazoi, zazoi Ref.: A; Etxba Eib; Holmer ApuntV; ZestErret .
Sazón; tiempo en que se realizan las faenas agrícolas; en gral., tiempo adecuado u ordenado para algo. "Advenire in tempore, [...] sasoñ onean " Urt I 254. "Sazón" Lar. " Ogi ereiteko sasoina, [...]. Aran sasoina, la saison des prunes" H. "Tiempo propio para cada una de las operaciones agrícolas. Garixak eraintzeko sasoia " Etxba Eib. Tr. Documentado desde Leiçarraga (cf. antes sazoinean en Lcc) tanto al Norte como al Sur.
Fruktuén sasoina hurbildu zenean. Lç Mt 21, 34 ( TB, Echn sasoin, Hual sazoĩ; He, Ur, SalabBN denbora, Dv, Leon aro, Ip thenore, IBk, IBe garai ). Emaiten drauzkigula zerutik uriak eta sasoin abratsak. "Saisons fertiles" . Lç Act 14, 17 (He sasoin; Dv aro, Ol uztaro, Arriand, IBk giro, Ker, IBe urtearo ). Lurraren hedamen guziaren gainean habita litezenzat, lehenetik sasoin ordenatuak determinaturik, eta haién habitazionearen mugarriak ezarririk. Lç Act 17, 26 (He, TB denbora, Dv muga, Ol, Arriand, Ker, IBe aldi ). Fruituak ekhar etzazu billtzeko sasoñera. EZ Man II 111. Ez ezteik egin, sasoin gabe lehiaz. Harb 10. Orduan da Iainkoaren faborearen eta laguntzaren sasoiña eta puntada. Ax 129 (V 85). Badira zuhaitz batzuk, udaren finean, sasoinetik kanpoan hasten baitira loratzen. Ib. 211 (V 141). Orduan da egiazko sasoina pobreziari iarraikiteko. SP Phil 276. Ene eskietan eitz ezazü bethi zure akhodiña, nik bere sasuan ezariren dit behar den bezala. Mst III 39, 1 (SP y Ch bere denboran, Ol garaiz ). Nihork etzakien hala fruiturik etzela arbola hartan nola sasoinak darabiltzanak eta arbolak fruituztatzen dituenak berak. Lg II 225. Beren sasoi denboran / diranak elduko. Echag 175. Ernari jarteko sasoiak arrapatzen dituen denporan. Izt C 168. Garagarrak itaitutzeko sasoia. Lard 160. Artuak bere sasoian jorratzen ez ditunak. Sor Bar 75. Ezkon zaitezte lenbailen, / sasoia juan baño len. Xe 246. Zenbait kandela eta lore, batez ere sasoi artakoak ipiñiaz. Arr May 7. Gerezi sasoina baitzen. Elsb Fram 93.
(s. XX) Sasoie bada ba eskolara yueteko, irurek lasteer die ta. Ort Oroig 35. Iruritzen zait esposatzeko / daukatela sasoi. Tx B 110. Ideek nola solasek, nola idaztiek, ez ote duten beren garaia edo sasoina, nago dardarika batekin. JE Ber 65. Bear diran neurri eta arauak tajutzeko sasoia eldu zaigu beraz. EAEg 22-11-1936, 362. Atuneta-sasoia. Erkiag Arran 77. Eldu zan, bada, bere sasoia, / ill biar ebena urte-txarria. BEnb NereA 46. Sasoia berez etorri arte / soseguz bizi eziñak [neskatxak] . And AUzta 119. Sasoia da onezkero, goian dagozan lapur zantarrok eratsi dagiguzan. Erkiag BatB 65. Zonbait gazte sasoin denboran bizi diren plantan. Othoizlari 38 (1964) 15 (hablando de la temporada turística). Lurdeko sasoin egile zonbeit hegaldatu dira elhurreko sasoinerat. Herr 28-12-1967, 4. Gazta-sasoia zala-ta. NEtx LBB 94. [Betarrabaren] sasoina finitu. In . Xa Odol 292. Sanjuanak aldia izango zan, artajorra sasoia. Gerrika 16. Borda hartako pentzeetan ginituen, sasoina nolakoa zen, behi antzuak. Larre ArtzainE 37.
v. tbn. Enb 136. Basarri 10. Ker Act 1, 7.

2. (V-arr-ger-gip, G-azp), sasoin (BN-baig), sasoe (V-gip), sasu, sazon Ref.: EAEL 544; Elexp Berg ( sasoe ); Gte Erd 51; ZestErret .
Época. " Sasoi artan etzeuan ainbeste kotxe " Elexp Berg.
Anhitz aldiz eta anhitz sasoinez igorri ukhan draue edozein rege, prinze eta kapitain hek [...] goberna litzatenzat. Lç Adv ** 3r. Sazon kontan kalako eskriba eta fariseo batzuk, [...] erranziakozien: [...]. Samper Mt 15, 1. Italian sasoi artan zebillen izurri eriotzakorra. Aran SIgn 35. Sasoi artan gu zelan giñean gazteak. AB AmaE 234. San Franziskoren semiak orain baño maitiago ziran sasoian Españan. Bv AsL 121. Jatxi zazu goiko aga orretatik lukainka on bat eta emaiezu gabon-zale oiei, bada guri ere orrelaxe eman oi ziguten oien sasoian. Zab Gabon 44. Antziñako denpora aietatik gaur arteraño, sasoi, leku ta denpora guzi guzietan. Ag Serm 216. Sasu hartan bazkari geiak ez beitzian hütsik egiten jitia. Const 24. Sasoi atan ezeustan loa galazoten Frantziko erregearen ardureak. "En aquel tiempo" . Or Tormes 51. Mozoluak kapusaia erabiltten eben sasoian. Otx 57. Sasoitik-sasoira maillaka-maillaka [...] [euskeriaren] aberastasuna eskaztuz doiala. SM Zirik 30. Alexaindre, Gerardo Diego ta beste aien sasoikoen lanak. NEtx LBB 211. Agindu bear aundirik ere / guk ez gendun sasoi artan. Uzt Sas 149. Europan etzan giro gozoa sasoi orretan. Onaind STeresa 115. Osaba bi an taldean ziran sasoi aretan, biak Ego Amerikan ziran. Gerrika 140. Sasoi hartako giroari amore emanaz edo. MEIG VI 186. Oraingo jendea euskal kultur gaietara isuriagoa aurkitzen dut, besteak beste, gure sasoikoa baino. MEIG IX 58.
v. tbn. Anab Poli 120. Vill in Bilbao IpuiB 7.

3. "Usufruits, sasoiñak " Ht VocGr 439.

4. (V-gip; H), sasoin (H), saso (H), sazoi.
Edad. " Gazte da, hazkar da, sasoinik hoberenean da " H. "Las distintas edades del hombre" Etxba Eib. " Zer sasoitakua gaur ill dana? " Ib. (s.v. adin ). Tr. Apenas se documenta en la tradición septentrional.
Zerurako sazoi ederrean Estanislao arkitzen zan, ta Jesus maiteak eta bere amak beren zeruko Konpañian ikusi nai zuten. Cb Just 120. Bere sasoirik oberenean ogei ta emeretzi urteko adiñean arkitzen zala eriotzak arrapatu zeban. Izt C 490. Ikusten da, sasoirik onenian, mundu au uzteko zalantzan. Sor Bar 55. Zuen sasoian aterako nuan nik ipurditik Anbotoko arkaitza bere ere. Ag G 18. Urtiak ogei ta iru, sasoi obena / dala ezkontzeko nik orain dedana. MendaroTx 268. Enrike, ez gera aurrak. Gure sasoian ezin gindezke orrela ibilli. ABar Goi 52. Esaten eben: Sasoi orretan / zertako Amerikara? / Berrogei eta amabi urtegaz / beren ezurrak iztera? BEnb NereA 68. Gaztetasuna: Jainkoak gizonari eman dion sasoinik ederrena. JEtchep 14. Zure bizitzako sasoirik ederrenean eta garrantzitsuenean sartu zera. MAtx Gazt 37. Gazte biak, sasoia ta etsaia lagun zituzten elkarrengana biltzeko. NEtx LBB 22. Gazte-sasoian izan / giñan indarrean. Uzt Sas 298. Ogetabat urte aprillian pasauta nenguan [...]. Sasoirik onena etxiari laguntzeko. Gerrika 45. Sarri esaten zuten ogei urte zala munduko sasoirik onena. Insausti 47.
v. tbn. Noe 64. Enb 88. Ezale 1898, 85a. Salav 66. Etxba Ibilt 483. Onaind STeresa 37.

5. (V-arr-gip, G-nav, AN), sasoin (B), sasoe (V-gip), sasobe (AN-larr) Ref.: Etxba Eib; Asp ANaf; Asp Leiz2 ( sasobe ); Elexp Berg ( sasoe ); Gte Erd 3; Izeta BHizt2 ( sasoin ); ZestErret .
Lozanía; vigor, fuerzas. " Ogei urte! Alako sasoirik! " Etxba Eib. "Salud, fortaleza. Hori sasoia! " Asp ANaf. "Juventud y fuerzas, condiciones físicas buenas" Asp Leiz2. " Sasoi ederra dauka (AN-gip), sasoi oneko andrea (V-arr, G-nav)" Gte Erd 3 (junto a sasoiko, gazte, etc., de otras zonas). Cf. 2 sarobe. Tr. Documentado en la tradición meridional desde mediados del s. XVIII. Al Norte sólo se encuentra en un ej. (no muy seguro) de Baratciart.
Bitarte guzian sukarrez, beroz edo duen beste gaitzez galzen du bere sasoi ona ta aurpegiko kolore guzia. Mb IArg I 185. Orduan nahi luke sainduki enplegatu balitu bere gaztetasuneko sasoinak. Brtc 119. Piztuko da [gorputza] gaztetasunean izan edo izango zuan sasoi ederrean. AA III 538. Guziak gizon indartsuak eta sasoirik obenekoak. Lard 104. Ez lioke iñork irurogei urte emango, alakoa da bere sasoia. Zab Gabon 26. Sasoi ederrean, / larogei urtean / bizita lurrean. AB AmaE 340. Nere urtien sasoian Jesukristoren amorioz nere odola ematera. Bv AsL 113. Auxe da gaztetasuna! Auxe da sasoia! Ag Kr 210. Txorakeriyan ibilli giñan / sasoi genduen artian. Tx B II 155. Ai, orduko sasoia! Enb 203. Ekin mutillak! Ori dek sasoia! TAg Uzt 232. Or ari zaizkidan adiskideak, sekulan baiño sasoi obea daukadala idazteko, ta iarrai dezadala. Or QA 185. Oraindik ere bazeukat sasoi ta kemen mendi oietan barrena ibiltzeko. Etxde JJ 41. Alako sasoieko gaztea. Anab Poli 127. Franzis sasoi ederrean zagon eta yan zuen "zanpet" egin artio. Izeta DirG 98. Sasoia ta indar ona bear dira, paraje aretan bixikeletan ibilteko. Alzola Atalak 121s. Kolore gorri-gorriakin-da / sasoi ederra zenduan. Uzt Sas 128. Lengo sasoia pikutara joana. Ustez zerbait naizelakoan, baiñan ezin. BBarand 7. Obe nuke orduko sasoia edo orduko korrikarako gosea baneuka. Albeniz 173. Ez nuen nik gaztetan ezagutu [Azkue] sasoiaren kemena eta garra gainezka zerionean. MEIG VIII 93.
v. tbn. PE 112. Arrantz 14. AzpPr 30. EusJok 33. JanEd II 86. Mok 10. Lab EEguna 115. Yanzi 193. JAIraz Bizia 84. SM Zirik 48. Basarri 77. Salav 104. NEtx LBB 62. Ataño TxanKan 163.

6. sasoin.
Cosecha.
Ordu hura zen sasoinen biltzeko denbora. Lg I 245. Bertze urthetan baino aurthen sasoinak goizago direla . SaraGut 136. Orai urthe agor bat badut, gero sasoin aberats bat uste dut. Brtc 138. Ikhus zazu zoin abondanta eta handia den sasoina. Jaur 396.

7. (V-arr; Izt 115v), sasoin, sazoi (Añ), sasu.
Tiempo atmosférico. "Temple, sazón" Añ. " Mendirako sasoi ona dago (V-arr)" Gte Erd 42 (junto a giro, aro, etc., de otras zonas).
An ezta egualdiaren aldarterik edo mudanzarik: beti dago tenple edo sasoi atsegiñezko batean. Gco I 334. Zer sinifikatzen du / kontrako sasoinak! (Interpr?). Bordel 128. Sasoi obia dator emendik aurrera su-baztarrean gaztaiñ danboliñari eragiñaz egoteko. Sor Bar 109. Airea sartu menturaz! Sasoin nahasi hauiekin zer nahi biltzen da! Lf Murtuts 37. Eguzkiak, Talaia-zaarrean gora agertu zanekoxe, argi-urratzeko sasoia baiño eguerdi aldeko galda-antza geiago ekarren. Erkiag Arran 155. Goizian bizkitartian baginin lotsa bat nehor jinen othe zen: lanho, euri, haize hotz, ez zen sobera sasu mendiari gora abiatzeko. Herr 27-8-1964, 3.

8. Estado, disposición.
Artzen duanari ematen dio au [gustoa] baldin sasoi onean eta ausapai garbiarekin badago. AA I 412. Zeren [aserre bada] sasoi txarrean arkitzen dan ongi aditzeko. Ib. 574. Nolako sasoiean iduki bear dezun zure biotza berenez bekatu ez diran gauzetan ere. AA III 277. Ebanjelioa laztantzeko Euskal-erria aiñ sasoi onean arkitu izan zebalako pozkidaturik. Izt C 210.

9. Temperamento.
Batzuetan gorputzaren sasoi, aro edo tenperamentutik [datorkie griña]. Ala Esauren griña nagusiena zan gogortasuna ta gozakaitzkeria, bere sasoi ta tenperamentu lakatzak griña oni indarrak ematen ziozkala . AA III 625.

10. "Sazón, madurez" Añ.
Aldamar-sagarrak orduan datoz plazara guztiz ezadetsu eta guri guri sasoirik oberenekoak. Izt C 145. Udaberrian abuztoak sasoi eta arorik obenean zeuden egunetan. Lard 126.

11. (V-arr, AN-ulz), sasoin (B; VocB ), sason (Sal), zazoin Ref.: Iz Ulz; Ibarra Dima; Gte Erd 42; Izeta BHizt2 ( sasoin ) .
Tempero, estado de la tierra. "Tempero" VocB . " Sasói txárra, la mala sazón" Iz Ulz. " Sasoin du lanak " Izeta BHizt2.
Ezagutu sasoi ona noiz duten lurrak eta largatu, atxurtu, arretu ta erein orduan. NecCart 5. Tenpra dago anixko on, eta lurra zazoin ontan eriteko. Mdg 127. Egun euri egin berri sasona gaxto xeruan ereiteke [sic] . ZMoso 62.

12. "Beau temps, bonne saison. Egun sasoin dugu, il fait un temps superbe aujourd'hui" Lh.

13. " Sasoi, sasoin, âge mûr" Lh.
Erriak ba-du bere bizitza: bere jaiotze, aurtzaro, gazte-denpora, bere sasoia, zaartzaroa ta eriotza. Vill Jaink 169.

14. (Buen) humor. " Atzo sasoi (umore) onean zagon (AN-5vill, BN-arb)" Gte Erd 294. Cf. SASOIAN (e).
Bazkari ona eta / sasoia betean, / bertsotan egin aita / semeen artean. FEtxb 128.

15. Fecha.
Lan-sari artu-emanei buruz berriz, Dagonillaren lenengotik [indarrean izan bedi]: sasoia duten aginduak ala baitdiote . EAEg 23-12-1936, 619.

1. Vigoroso.
Aitu ditzagun laburkiro zeñ eroso, sasoi ta giro-giro ai zaizkigun euskal-erriaren onra ta edergarri izandu ziraden bi. Aran SIgn 202.

2. sasoin (L ap. Lh ), zazoin (R ap. A Apend ).
"Mûr. Fruitu horiek sasoin dira " Lh.

3. " Sasoi, sasoin (L), savoureux, de bon goût" Lh.