Harremana

    OEH - Bilaketa

    285 emaitza honen bilaketarentzat

    Sarrera buruan (2)


    Sarrera osoan (283)

    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    zaldun.
    Onom.: Lope Salduna. (1100) Arzam 460. Çaldun iudego. (1283) GLarr SJ 510.
    sense-1
    1. (gral.; Volt 62, SP, Lar, Añ, Hb, Dgs-Lar 4, Dv, H, Zam Voc ). Ref.: A; Etxba Eib; Elexp Berg.
     Caballero, hidalgo, gentilhombre; caballero, hombre de cierta posición. "Gentilhomme" SP. "Caballero" , "infanzón, caballero noble" Lar y Añ. "Quirites, caballeros romanos" Lar. "Barón" Dgs-Lar 4. "Zaldun gazte (gral.), señorito" A. "Oñezkorik nai ez eta zaldunik agiri ez, se dice de las que se quedan para vestir santos, por pretender más de lo conveniente" Etxba Eib. . Tr. Documentado desde los primeros textos. Su empleo disminuye al Norte desde el s. XIX.
    Martin de Oibar zalduna. Beot 68. Labieruko zalduna. Labieru 74. Non dirate egun hartan hebengo iaun erregiak, / duke, konde, markes, zaldun eta berze iaun nobliak. E 57. Zaldun gazte bat. Lazarraga 1145r. Justarik asko zaldun guztiok / egiten dabe gugaiti. Ib. 1159v. Zu legez kuruzeau merezidurik / Hespañan eztago zaldun bizirik. EgiaK 89. Bi aitonen semek edo zaldunek elkharren artean etsaigoa dutenean. Ax 205 (V 138). Zalduna, egik semea Duke, ezezaguke. O Pr 424. Zaldun edo andre batek gauza bera pairatuko du norbaiten ganik. SP Phil 215. Huraxe zen zaldun giristinoa. He Phil 128. Zaldun aberatsak. Mb IArg I 205. Ogei ta emeretzi urteko zalduna. Cb Eg III 227. Ez agura modrolloaren gisa, bai zaldun gazte baten legez obedituko deutsudala. Lar, carta a Gandara 162. Zaldun aberats batek. Mg CO 189. Lothen etxera etorririk aingeruak zaldun ederren idurian. AA III 382. Baldin Erregeren zaldunak, Errege begira dagoala, ezpadira gauza gaiztora atrebitzen. Ib. 330. Zaldunak eta damaak gabian alkarregana batuta. fB Olg 116. Sevillako zaldun gazte aberats bat. Izt C 155. Azantzako zaldun hori. Hb Esk 106. An zeuden kabildoa, bilguma, zaldun eta gizon noble asko. Zab Gabon 94. Bere etxe torrean su andiaz berotan, / zaldun bat familiaz egoan apaltzen. AB AmaE 388. Zaldun gazte noble bat. Arr May 41. Markinako zaldun bat, / etxagun andia. Azc PB 81. Zaldun jantzia eukiarren, itzaiña baizen besterik etzan. Ag Kr 136. Durangoko zaldun Antonio Arginzoniz. A EEs 1916, 302. Jauregiko zaldun eta andera andikijak. Altuna 32. Argentino zaldun aberatsa. Enb 207. Euskera garbian ari dan zaldun apañenaren aurrean. Ldi IL 66s. Iru zaldun ari ziran alkarrizketan. TAg Uzt 178. Onuntz erakarri gaitun zaldun aitor-seme au. Zait Sof 137. Zaldun batek ezin dezake bere hitza atzera har. Mde HaurB 33. Basaburu errialdeko zaldun eta alkateak bildu. Etxde JJ 93. Ingles zaldun edo galai bat ikusten zutenean. Arti Ipuin 47. Zaldun nai erdi-egoerako gizonik asko. Erkiag BatB 80. Dama eder edo zaldun apain bat bereganatu ezkero. MAtx Gazt 33. Irunen bizi dan zaldun euskaldun bat. Alzola Atalak 64. Frantziako erregiñan zaldun bat. Etxba Ibilt 467. Zaldun ala bilaun, langile ala arlote. Lf in Casve SGrazi 9. Amaika aberats ta zaldun baño zoriontsuagoak bizi giñun. Ataño TxanKan 166. Zaldun gazteak asko diradez / neskak zoratutakoak. Ayesta 79. Joane adiskidea ari da Peru zaldunarekin hizketan. MEIG I 213. En DFrec hay 8 ejs.
    v. tbn. Mondr (B) 5. Zuzaeta 163. JJMg BasEsc 224. Ur MarIl 32. Bil 147. Aran SIgn 37. Bv AsL 131. Apaol 32. Kk Ab I 84. Belaus Andoni 3. Lh Yol 4. Or Tormes 89. Otx 74. Laux AB 99. Balad 59 (V-m). SMitx Aranz 153. Bilbao IpuiB 227. Akes Ipiñ 11. NEtx LBB 161. Onaid STeresa 19.
    azpiadiera-1.1
    (Como primer miembro de comp.).
    Mendibide-lokatzak abarka zakarrez gaindu ondoren [...] zaldun-oski garbi dirdaitsuz yantzia agertu bait-zaitzu gizona. Markiegi (in Ldi IL 9). Eskuinean zekarren urrezko zaldun-eraztun bat. Mde HaurB 109.
    azpiadiera-1.2
    (SP, Lar, Añ).
    Miembro de la orden de la caballería; miembro de una orden militar. "Ordenako zalduna, chevalier de l'Ordre" SP. "Orden de caballería, Orden militar, zaldun ekidraua" Lar. "(Caballeros) andantes, hipuñetako zaldunak, zaldun gezurrezkoak" Ib. (Añ ipuñetako edo guzurrezko zaldunak).
    Errege Jaun Don Fernando zazpigarrenak [...] egin dau San Fernandoren ordia errial eta gudatarreko Zaldun. Astar II XIV. Pedro de Etxabe ta Asu zaldun Calatravako habitukoak. Izt C 475. Domingo Martinez de Orbea, zaldun Santiagoren ordenakoa. Ib. 472. Galdetzen diyo Sakripanteri ikusi al duen pasatzen zaldun bat armadura txuriz estaliya. Bil 163. Zaldun asiberrien oiturari jarraitzeagatik, zeña izan oi zan ezpata lenengo janzitzen zuten egunaren aurreko-gaba esnaa arma gordetzen igarotzea. Aran SIgn 20. Erri artako jaun bat zijuan zaldun izendatzera. Bv AsL 115 (v. ZALDUN ARMATU). Badu zer-ikusi, zalantzarik gabe, Erdiaroko Zaldunen altzairuzko armadurarekin. Lek SClar 113. Arthur Erregea eta honen Mahai Biribileko Zaldunak. Mde Pr 248. Montalbango Kirieleison zaldun ausarta. Berron Kijote 81. Zaldun berri bat da. Ib. 199. Ziñetan zaldun armatua gelditu zediñ eta aiñ zaldun, munduan zaldunagorik ez bezela. Ib. 50. "Zaldun beltza" [filma] eta antzekoak ikusten ohituak. "The Black Knight". MIH 328.
    azpiadiera-1.2.1
    (Como primer miembro de comp.).
    Aragi-griñak, zaldun-ametsak, / Loiolako jauretxea. SMitx Aranz 168. Olakorik gerta bakoitzean, bere buruari zaldun-agiria ematea zala. "La prueba de su caballería". Berron Kijote 121. Ni ez naiz zaldun-bizilegetan batere sartua. Ib. 121. Zaldun-ekintzarik famatuenak. Ib. 71.
    sense-2
    2. (c. sg. A; Saug Voc 704, SP, Lar, H), zaldidun (c. sg. A; Lar, Añ, Dv, H). Jinete; soldado de caballería. "Cavalier" SP. "Algara, tropa de gente de a caballo [...] zaldun algaradunak" Lar. "Caballos, soldados de a caballo" Ib. "(De a) caballo" Añ. "Cavalier" H. "Zaldidun [...], el que tiene caballo, el que va a caballo" A (que para zaldun cita el ej. de Uriarte). v. zaldizko. Tr. La forma zaldidun se encuentra en Moguel, Añibarro, Laphitz, Echeita, Kirikiño, F. Irigaray (143) y en un ej. de GH. Sg. DRA hay izan zituan nai adiña zaltun ta soldadu en Mendiburu (OtGai I 134), pero lo que encontramos en OtGai I 224 es izain zituen nai adina zaldun ta soldadu (tbn. en la ed. de 1904, 337).
    Maria Çalduna . (1330). Arzam 460. Hartarakotz, Iaun puxanta, konfirmazioneaz / gogor nazazu, zalduna nola harnes dobleaz. EZ Man II 68. Neguan hotzari eta udan beroari beldur zaiona ezta ez zaldun ez merkatari ona. "Cavalier". O Pr 546. Bakantzen zigola zaldun pilla aundi batzuetan bezala batallaren bat ematera diazenean. Lar SermAzc 47. Erregeren zaldi, zaldun, soldadu ta gerrako gauz guziak. Mb IArg I 150. Bere südürra zamari bat zela, zaldüna bethi hantik eraitserazi nahi ziana. Egiat 233. Etzien deirik egin ez zaldiari, ez zaldunaren janzi edo soñekoai. Mg CC 202 (202 zaldidun). Gai onetan zaldidunak eztauko errurik. Añ MisE 149. Plaza zaldunak ere / dira bertakoak, / aguazil nagusiak, / baita mazeroak. Echag 232. Oinezkoa zaldiek nahastearekin, / zaldunak yausten ziren erresekarekin. Hb Esk 13. Bota ditu itsasora zaldia eta zalduna. Ur Ex 15, 1 (Ol, BiblE zaldun; Dv gaineko, Bibl zaldizko). Maiatzeko egun batez, ximixtaren pare iragaiten da zaldidun bat Iruñako karriketan. Laph 6. Zaldunak zalditik jatxita zaldi aiek bere aurrean ipiñi ziozkaten. Arr GB 114. Artu eben abiadea zaldidunak egozan alderutz. Echta Jos 321. Kokoteko bi galantak artzen dauz asto-ganian arro-arro dabillan zaldunak . Kk Ab I 58 (8 zaldidun). Kapitain katolikoa, bortz ehun zaldidunekin, tupustean sarthu zen Donaphaleurat. GH 1932, 490. Urren zaldunak, zaldia sartzen / berekin du lana naiko. Or Eus 180. Baranoko ibarrak Kolono zalduna du zaindaritzat. Zait Sof 107. Zaldun trebe zan. Etxde JJ 204. Aken ta Zozpal zaldun edo astodun biurtu ziran, abereganean arro ta gertu egozalarik asierako aginduaren zain. Erkiag Arran 55. Gudu-zaldunei ere zaldiak iauzi-arazi eta lauoinka erabiltzen [irakatsi zien] . Ibiñ Virgil 96. Gero zaldun batzu, zalditik jautsi-ta, eskaleretik igaiten dira. Lf (in Casve SGrazi 14).
    v. tbn. Ardoy SFran 61.
    azpiadiera-2.1
    (Uso predicativo).
    Gerrena nun dun, / sorginak zaldun, / gerrenan atsoak ixtaklok! Ox 113. Nola zijoan asto eder baten gaiñean zaldun. Berron Kijote 170. Baiña alde aundia orratio zaldi-gaiñean zaldun joan, edo gaiñean trabeska zakar-zakua bezela. Ib. 170. Beste ura zaldun-zaldun joan zala. Ib. 170.
    azpiadiera-2.2
    (V, G, AN; Hb, H). Ref.: A; Iz ArOñ (saldun); Gte Erd 192.
     (Ref. a la carta de la baraja española). Caballo. "Zaldun ezpata (G-azp), zalduneko ezpata (G-goi)" Gte Erd 192.
    Mariak xango, Katixak zaldun, Marixumek hirua. Elzb Po 207 (en la versión de Or Eus 112 xaldun). Badaki ixilik dela / egonen gau ilhuna; / bainan, bainan, xangoari / maiz nausitzen xalduna! Ch. Bécas GH 1926, 473 (ap. DRA ). Itsasuarrak eman ditu kartak, eta... heldu zaizkote: Errege, zaldun, batteko. Barb Piar I 44. Etxean betiko legea egun aundiak ez izan ezkero: sota, zaldun ta errege. Lab EEguna 63. Azaldu dituzte kartak. Prantziskok bi zaldun da bi seiko. BBarand 13.
    sense-3
    3. "(Tringa totanus), archibete común, chevalier gambette" MItziar Txoriak 43.
    Edota zaldun zango gorria edota egazti-urdin begi-iluna. 'Chevalier aux pieds rouges'. Or Mi 118.
    azpisarrera-1
    XALDUN (H). (Forma con palat. expr.). a) Caballero.
    Exhorta zazu buru-arin laguna, / Azantzako apeza, Sorondo xalduna. Iraultza 80.
    b) Caballo (carta de la baraja española). "S'entend de la dame au jeu de cartes" H. Truk. Jo zan. Mariak xango, Katixak xaldun, / Marixumek hirua. Or Eus 112 (versión de "Lau andren besta" de Elizanburu).
    azpisarrera-2
    ZALDUN-ARATUSTE (V; -aratuzte V-ger). Ref.: A; Garm LEtV 128. "Domingo de carnaval" A.
    azpisarrera-3
    ZALDUN-ARMA (Pl.). Armas de caballero.
    Biar, egun ortantxe, zaldun-armak arrerazi bear dizkidazu. Berron Kijote 49. Don Kijotek zaldun-armak artzeko izan zuan ala-modu parragarria. Ib. 49.
    azpisarrerakoSense-3.1
    Ezin zezakeala, eskubiderik ez zuala, iñolaz ere zaldun-armarik jo. "No podía ni debía tomar armas con ningún caballero." Berron Kijote 41 (puede ser una interpretación errónea del original).
    azpisarrera-4
    ZALDUN ARMATU. Armar caballero.
    Bere burua zaldun armaturik ikusi-ta. Berron Kijote 57. Zaldun armatu ez-izate ortatik datorkizula oker au guzia. Ib. 189.
    azpisarrera-5
    ZALDUN-ARMATZE. Acto de ser armado caballero.
    Arma-belatzea, ta zai-zai zegon zaldun-armatzea. Berron Kijote 53. Bere zaldun-armatzearen mesedeagatik eskerrak emanaz. Ib. 56.
    azpisarrera-6
    ZALDUN-AULKI. Silla de montar.
    Bakotxari bere egingua ezarri yeutsaan: idijari buztarrija [...], zaldijari zaldun-aulkija. Otx 120.
    azpisarrera-7
    ZALDUN BEREZI (Lar, Hb). "Cadete, soldado" Lar. Erregeren serbitzoan sartu zan zaldun berezi edo kadete milla zazpieun irurogei ta bederatzigarren urtean. Izt C 489.
    azpisarrera-8
    ZALDUN-BURUZAGI. Capitán, primero en un grupo de jinetes (en el juego de los gansos).
    Antzar zango-gorri orri, / zaldun-buruzagi, / lepoa erauzi. Or Eus 179.
    azpisarrera-9
    ZALDUN-GUDA (Lar, Hb), ZALDUN-GUDU (Hb). "Torneo" Lar.
    azpisarrera-10
    ZALDUN IBILTARI. Caballero andante.
    Eziñ ditekela andere-gabeko zaldun ibiltaririk izatea. Berron Kijote 147. Maai-Inguruko zaldun ibiltarietakoa. Ib. 192. Zaldun ibiltari jauna! Ib. 126. Manchako zaldun ibiltariaren ibilera berriak. MIH 201.
    azpisarrera-11
    ZALDUN-IGANDE. "Le dernier dimanche de carnaval" Hb.
    azpisarrera-12
    ZALDUN-INAUTE (AN-5vill; -ihaute L; SP Dv, Urt Gram 29, H), ZALDUNIOTE (AN-larr; Lar, Añ (G), Hb, VocCB Dv, H; zalduniñote Dv; zalduniota G-to; zaldunita G-goi-to, AN-larr), ZALDIÑABETE (G-goi), ZALDUIÑATI (G-goi). Ref.: A (zaldun-ihaute); Garm LexEV 127s. Domingo de Carnaval. "Dimanche gras" SP, Urt Gram 29, Dv y H. "(Domingo de) Carnestolendas, zalduniote" Lar y Añ. "Zaldun-iote, domingo carnaval (EE VI 181)" Garate Cont RIEV 1934, 60. DRA cita zaldun-jaute en Or Eus 221, pero no lo encontramos.
    Zalduniote goizean. Echag 141. Zaldun-iñote egun gozo au. Izt Po 138 (en el tít. zaldun-iñute). Zaldun-iñaute eguneko arako Ebanjelio, esaten diguna: [...]. Deboziozko Ejerzizioa Iñauteetako 3 (ap. DRA ). Nunbait Izarre orri nai ziyon / orainguan irabazi, / baña Rafael Zalduniotaz / gelditu zaio nagusi. EusJok 170. Zalduniote eguna gaur. Tx B III 119. Zalduniote-goizean baziran Donostian 6.000 kanpotar. Anab Don 128.
    azpisarrera-13
    ZALDUN-INAUTERI. "Zaldun-iñauteri (G-goi), domingo de carnaval" A.
    azpisarrera-14
    ZALDUN LAGUNTZAILE. Acompañante (de una mujer).
    Isabela eta haren zaldun-laguntzaile berria ziren lehenik nekatu. Mde HaurB 61.
    azpisarrera-15
    ZALDUN-LEGE. Ley de la caballería.
    Olakorik ez dagokio nik artu dudan zaldun-legeari, iñori kalte-egitea alegia. Berron Kijote 45. Zaldun-legeen arauera. Ib. 41.
    azpisarrera-16
    ZALDUN-LIBURU.
    Libro de caballerías.
    Orduko jente zerbait ekienak lez, Teresaren amak be griña au eban, zaldun-liburuak irakurteari emona zan. Onaind STeresa 23 (23 zaldunen liburuak).
    azpisarrera-17
    ZALDUN-USAIN. Persona con aires de caballero, de señor.
    Ameriketara baserritar yoanak zaldun-usai etorri oi bezela. Ldi IL 81.
    azpisarrera-18
    ZALDUN-ZIZA. "Nombre popular del hongo Tricholoma flavovirens" VocNav.
    azpisarrera-19
    ZALDUN-ZUBIKA. Jugando a adivinar el número de objetos de un puño cerrado. "Viene de la fórmula que al efecto se emplea. --Zaldun. --Zibi. --Zomateki? --Amarreki (laureki, etc.)" A.

    zaldun

    zaldun
    << 1 zain 0 / 0 zertasun >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper