OEH - Bilaketa

284 emaitza honen bilaketarentzat

Sarrera buruan (2)


Sarrera osoan (282)

Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
pizgarri.
tradizioa
Tr. Documentado en todos los dialectos. Al Norte se encuentra desde mediados del s. XVII y al Sur a partir de principios del s. XIX. Los autores septentrionales emplean la forma pi(t)zgarri (Pouvreau tiene tbn. un ej. de pitzkarri ). Al Sur los autores vizcaínos emplean biztugarri (Erkiaga tbn. en alguna ocasión piztugarri ) y los guipuzcoanos pizgarri; hay tbn. pistugarri en Aran-Bago, piztugarri en Markiegi y pizkarri en la ed. de Iturriaga del Urteco de Lizaraga de Elcano, en Azkue y Labayen.
sense-1
I . (Sust.).
azpiadiera-1.1
1. (AN, L ap. A ; H; ph- Dv, H), pizkarri (S ap. Lh ; H, A DBols), pitzgarri (Urt I 71; ph- H), biztugarri (A), piztugarri (Izt 85r), bizgarri (H), pistugarri Estímulo, fomento. "Elhe txar bat da maiz makhur gaixtoen phizgarri" Dv. "Estímulo, cosa que sirve para encender, para reanimar" A. "Biztugarri, fomento" Ib. (que cita a Añ). "Aliciente" A Morf 132.
Hanbat kalteren eta damuren haste eta pitzgarri den alfertasuna. Ax 24 (V 13). [Hitz itsusiak bihotza] bethetzen baitu milla haragizko gogoramenduz eta pitzgarriz. SP Phil 337 (He 339 tentazione lohikarakoz). Morroinek eta emakumeek [...] elkharrekin egiten duten tratuetan ezta deus ere akuillu eta pitzgarri handirik gabe. Ib. 289. Su hura bazka dezakeien elkharganatze eta pitzkarri guzia. Ib. 307. Kendu zedin ainbeste kalteren ta damuren asiera, azia ta biztugarri dan alperkeria. GGero 13. Naasteko dantzia luxurijaren biztugarrija ta berogarrija dala. fB Olg 91. Griñeen biztugarri guztijak. JJMg BasEsc (ed. 1845) 139. Illentzat biztugarria, / larrien nasai aldia. AB AmaE 373. Zer da esetsiya edo tentazinoa? Da pekaturako zirkingarria edo biztugarria. Itz Azald 185. [Gaxoari] eman bear zaio ardo aundi pixka bat edo salda edo beste pistugarri bat. Aran-Bago ManMed 222. Badituzu agian aiek ainbat giarreko olerki-gai naroak ere, baña yaulkiaren piztugarri dituzu, ez esanaiaren gerri. Markiegi ( in Ldi IL 8 ). Ardau apurra [...], gorputzari zerbait piztugarri emon nairik. Erkiag BatB 59. Ezkontideari [...] gordetzen zaion leialtasuna [...] ez ote da sustagarri eta pizgarri berri bat? Vill Jaink 162. [Etekiña] bera da pizgarririk asko, gu eragiteko. Ib. 82 (80 pitzgarri edo akuillu eragille).
azpiadiera-1.1.1
Estimulante (químico). Pantaniren belentria xoragarriez bezenbat edo gehiago pizgarri ixtorio ilun eta nahasi horietaz [mintzo da jendea]. Herr 6-8-1998, 8.
azpiadiera-1.1.2
(Como segundo miembro de compuestos). "Anacampseros, amudio pizgarri belhárra " Urt II 73. v. infra SU-PIZGARRI.
[Jaunaren amorea] da kordial bat, biotz pizkarria, pizkortzen duena eriotzaren erdian. LE Urt 337s (ms. 120v kordialebát ). Ez da orai munduan Lurdes bezalako lekhu fede-pitzgarririk. Zby Pel 70. Idatzi bihotz pizgarriak. Etcheb GH 1976, 170.
azpiadiera-1.1.3
(Tema nudo, tras gen., con el sdo. de 'como estímulo').
Zerbait eur' ontarzuneti, / bihotz hunen pitzgarri, / emadan sarri. O Po 25. [Arbolak] bazian halere fruiturik aski, nere gutiziaren pitzgarri eta nere abileziaren frogagarri. Elzb PAd 39. Zato herriz-herri, / Gainez eta mendiz, / ororen pizgarri. Iratz 191.
azpiadiera-1.2
2. (Lh), pizkarri (S ap. Lh ), pitzgarri (SP).
"Allumette" SP. "1.º combustible (subst.); 2.º brindilles pour allumer le feu; 3.º allumettes" Lh.
Billatuten badira biztugarri edo suba azteko erregarrijak. JJMg BasEsc (ed. 1845) 145. --Ba al dezu pizkarririk, arrastik, aldean? --Baietz uste det. Bost-sei baditut. A Ardi 51.
azpiadiera-1.2.1
(Como segundo miembro de compuestos).
Bai metxa-pizkarria! (Eman bezaio muturra.) Neurtzen lagunduko ba zenida. Lab SuEm 196.
sense-2
II . (Adj.).
azpiadiera-2.1
Estimulante. " Piztugarri (G, Arr), confortante" A.
[Aragizko bekhatiari ihes egiteko] ützi honen eretze pitzgarriak eta emazten lagüngoa. Bp I 97. Zelan biztu lei su santua libru on biztugarriak baga? EL1 2. Jaunak onedatsi ta indartu bezazute, [...] asmo eder pizkarri ori. A Ardi VII. A Ardi VII. Pizgarrigorik ba dute naski / neska aren ipuia baiño. Or Eus 94. Ene likiskerien iduri pizgarriz beteak. Or Aitork 54 (QA 201 oben-pizgarri). Egun alai ta piztugarria eratutekotan ebiltzan gazte alaiak. Erkiag Arran 30. Aize ozkirriak, uriko kaleak goizeko arnasaldi biztugarriaz beteteko. Erkiag BatB 81. Ongi ethorri bat zinez bihotzetikako, pizgarria. Etcheb MGaric 35. --Neke izan ahal duzu euskaraz ikastea? --[...] Ez da, hasiz gero, gauza bizgarriagorik. [...] Bizgarria ez ezik, ez dut jolas hoberik aurkitu. MIH 148. Film mingots bezain pizkarri honetan. MEIG I 195. Izan ditugun pintatzailerik pizgarrienetakoa dela. Ib. 67.
azpiadiera-2.1.1
"Accensibilis, pitzgarria, hirrikagarria, [...]. Accensibilis ignis, su pitzgarria " Urt I 72.
azpisarrera-1
PIZGARRIZKO. Estimulante.
Hainitz hitz saindu eta pitzgarrizko erraiten baitute. SP Phil 336 (He 338 khartsu).
azpisarrera-2
SU-PIZGARRI. Estímulo.
Gogoeta hura bera da su pitzgarri. Ax 401 (V 261). Aragiaren su-biztugarrien billa. LoraS 173.
pizgarri
<< 1 pila 0 / 0 pobre >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
Library zlibrary project
z-library z-lib project
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper