Harremana

    OEH - Bilaketa

    285 emaitza honen bilaketarentzat

    Sarrera buruan (2)


    Sarrera osoan (283)

    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    1 pila.
    tradizioa
    Tr. En la tradición septentrional sólo se documenta en Voltoire, Etcheberri de Ziburu y Gasteluçar. Al Sur se encuentra en autores guipuzcoanos desde la primera mitad del s. XVIII, en los vizcaínos msOñ, Añibarro, Arrese-Beitia y J. San Martin, y en Mendiburu y Lizarraga de Elcano. Hallamos la var. pil en Mendiburu (donde parece ser meramente gráfica), F. Irigaray (167), Orixe y Anabitarte. En DFrec hay 25 ejs. de pila y 1 de pilla.
    sense-1
    1. (G, AN; SP, H, VocB ; pilla V-arr-gip, G-azp-goi-nav, AN-gip-5vill; Lar, Añ, H, Zam Voc ), pile (AN-5vill, B (+ -lle)), pil. Ref.: A (pila, pilla); Iz Als (pili), ArOñ (pilla); Gketx Loiola (txiki); Etxba Eib (pillia); Elexp Berg (pilla); Gte Erd 257, 14 y 293; Izeta BHizt2 (pile).
    (Precedido de tema nominal nudo). Montón, pila; conjunto; gran cantidad. "Monceau, pile" SP. "Pila, montón" Lar. "Atajo, montón" Ib. "Runfla, pilla, molsoa" Ib. "Junta, conjunto, montón" Ib. (s.v. pella). "Agregado, conjunto de cosas, dia, taldea, pilla, molsoa" Ib. "Cáfila" Lar y Añ. "Montón que se tocan, unos sobre otros" VocB. "Pillia eiñ, amontonar. Ez eban beste amesik, diru pillia eiñ eta kontatzia baño" Etxba Eib. "Anbateko sos pile duzu" Izeta BHizt2. v. pilo.
    Eraman dutela hurkabera ohoin eta gastagin pilla bat. "Un tas de". Volt 147. Gizon pillen azkhen fiña den iustutasuna. EZ Man II 103. Bertze urthe pilla. Gç 174. Bakantzen zigola zaldun pilla aundi batzuetan bezala batallaren bat ematera diazenean. Lar SermAzc 47. Tormentu-pill guztiz izugarri bat emanen diena. Mb IArg I 73. Utziko zuela erri guzia auts ta arri-pill egiña. Ib. 121. Auts pilla andi orretan. Cb Eg II 141. Gari pilla baten [...] gal ale gitxi. msOñ 114r. Ará soldado pilagúra enbestítzen. LE ( in BOEanm 1661). Lora-pilla eder bat, lora-sorta polit bat. Añ LoraS 16. Gari pillaren gañean. It Dial 32 (Ur gari pillu; Dv ogi meta, Ip ogi athe). Landare pilla andi bat bizkarrean dabela. Izt C 165. Zimaur pilla andiak. Ib. 179. Txinpartatxo batek bolbora-pillara salto-egiñ. Aran SIgn 57. Au dek alper pilla! Ud 25. Diru-pillak begia zorrozten ziona. Bv AsL 45. Sagar-pilletan txilipurdika. Sor Bar 101. Ondo partituko zan / ango urre pilla. AzpPr 57.
    ( s. XX.) Gurdi bidetik bera zijoazen, [...] neskamutill pilla batzuk. Ag G 42. Igo zazute egur pilla onen gañera. Ill Pill 26. Arpoi ta dinamitak / eta soka-pilla. Arrantz 105. Gazte-pilla bat agertu zan. Muj PAm 51. Etxe pilla bat alkarren gainka. Jaukol Biozk 18. Zakar-pilla bezala amildu da. Or Mi 50. Ekiten dio bideari, are-pil gori, uster, zango-nekagarri aietan barna. Ib. 120. Asturiastik ekarri-ttuzte / onera sagardo-pillak. Tx B I 174. Gaztaiña-pilla / aitak orbelez estali. Or Eus 75. Egunkari on bat, bada, ateratzeko, zillar-pilla larria bearko litzake. Ldi IL 73. Artaburu-pilla gora ta gora dijoala. TAg Uzt 293. Aberastasun pillei urbilduko zaizkioten eragille guziak. EAEg 2-3-1937, 1185. Etxe-pil aundia ikusten zan urrutira. Anab Poli 52 (v. tbn. Aprika 87 arbola-pil aundiak). Kilometro pilla bat ibilli giñan. Anab Aprika 77. Arek be ume-pillia zeukan-da. And AUzta 90. Lurrera jausitako zaldi bat jaso eziñik ebillen gizon pilla bat. SM Zirik 88. Gezurrezko on-pilla guztiak ukatu. Vill Jaink 139. Sekulako jende-pilla zetorrela. Salav 92. Azi-ale pillak ondatzen dituen pipia. Ibiñ Virgil 73. Ura ume-pilla! / Danak katu-billa. JKort ( in NEtx LBB 313). Igartutako sasi-pillan bat. Uzt Sas 212. Ainbesteko ur-pilla aundia zetorren amilka arkaitz-gaiñetik beera. "Grandísimo golpe de agua". Berron Kijote 226. Urte pilla andia egin eban Ondarroan. Etxabu Kontu 93. Harri pila honen azpira sartu aurretik. PPer Harrip 25. Nunbait ere gramofono-disko pilla ederra bear dik. JAzpiroz 37. Hizkuntza bat ez dela handik eta hemendik bildurikako gai pila. MIH 194. Film pila koxko bat agertu zaigu aurtengo neguan. MEIG I 189. [Liburutxo] honek bertso pila polita dakar. MEIG II 132. Oihenarten paper-pila aberats baten jabe. MEIG VII 51.
    v. tbn. Pilla: Iraola 30. EusJok II 67. Alz Ram 100. Lab EEguna 88. JMB ELG 41. JAIraz Bizia 81. Osk Kurl 20. Ataño TxanKan 78.
    azpiadiera-1.1
    (-ill- V-gip, G-azp; Lar). Ref.: Iz ArOñ (pilla); Elexp Berg; Gte Erd 223, 257.
     (No precedido de tema nominal nudo). Montón, pila. "Amontonar, [...] montoiak, pillak, metak, murruak egin" Lar. "Pillia eiñ, dirua aurreratu. Pillia eitten jardun bizi guztia, gero danak emen lagatzeko" Elexp Berg. "Bi pillatan banatu zuen (G-azp)" Gte Erd 223. Cf. Lar Cor 202s: "Lo mismo se emplean cuando llega la cosecha de la manzana, recogiéndola en covanillos con kizkias, [...]. Hacen sus pillas para el dueño y para el diezmo".
    Bilzen da pilla batean, larrañekoa bada trilla, agotz eta ale ta gari zakar guzia. Mb IArg I 203. Arzen dute trillariak beren pala, ta palaka aizea datorren aldera botatzen dute pill guzia. Ib. 203. Erri txiki onetako eun artaldeen obariak pilla batera batu. Izt C 170. Berrogeita amar milla gorputz-ill pilla batean arkitu ziran. Lard 540. Bildu zituzten [igelak] pilla neurrigabeetan, eta usteldu zan lurra. Ur Ex 8, 14 (Ol metaka bildu, Ker metaka batu, BiblE multzotan pilatu). Añ laster odeiak, / baña pilla andiak, / baltz eta zuriak. AB AmaE 339. Andi ta txiki, makal ta indartsu, iaio ta itxusi danak pilla ta moltso batean. Ag G 333. Bultz-egin belar-maillari; / [...] sei pilla aundika bildu-asmoa. Or Eus 316. [Artaburuak] sorotik gurdika eraman-ala, ermo erasotzen diote zuritzalleak erdian jeikitzen dan pillari. TAg Uzt 293. Pillatan agiri ziran tarteka aurreko egunetan bildutako sagardao-sagarrak. Ib. 281 (cf. PILAN). Diru biltzailla baldin bazera, / [...] alper alperrik poztuko zera / pilla aundia ikusita. And AUzta 150s. Alea, banakoa galtzeagatik bost inporta zaio ari, pilla salbatu ezkero. Vill Jaink 87. Granadak, batek pillatik artu eta beste bati ematen. Salav 82. Ondo zuria izenekua / beste bat ere badago; / ortatik ere pilla ederrak / iñoiz ekarria nago. Uzt Sas 134. Berunetikan Elaman goian / pilla egiten zanian. Ib. 285. [Liburuak] leioetatik patiora bota, ta, pilla bat egin-ta su ematea. Berron Kijote 75. Eztarri zar artan pasa ziran ardo-sagardoak pilla batean baleude. Ataño TxanKan 112. Urteak [...] pilla aundi xamarra egin ezkero. Insausti 207. Ogia erretzeko zegoan labearen ondoan pilla egiten genduan. Albeniz 47. Txartelak pila haundietan neuzkan. PMuj ( in MEIG I 91). Landucci eta RS eta Axularrengandik datozen hitzak berezi ondoren ere gelditzen zaigu eraskin horretan pila mardul bat, leinu eta etorki izkutukoa. MEIG VII 57.
    azpiadiera-1.2
    (Precedido de gen.). "Gruesa de las Prebendas y otras rentas Eclesiásticas, ondakarren pillarik andiena" Lar. "Parva de trigo, gari joaren pilla" Lar, Añ.
    Nontxe doloratzen baita asko arimen pilla. EZ Man I 119 (II 53 presunen pillak). Munduan bizi diran gaisto guzien salla edo pilla. Mb OtGai III 190. Usteltasun eta ar likitxen pilla nazkagarri bat. Arr May 29. Zeruko ondasunen ainbesteko indarra ta pilla arrapatzen bai du eskabide onek. Inza Azalp 136.
    sense-2
    2. (Sal ap. A ; Lar).
    "Pilada, lo que se amasa de una vez de cal y arena, pilla, pillada" Lar. "Pella de manjar blanco, jakizuri pella, pilla" Ib. "Pilón de azúcar, azukre piloia, pilla" Ib. "Pella grande, masa compacta y redondeada" A.
    sense-3
    3. "Pilla (V-ple-arr-m), bulto, tamaño. Daukan pillan, ori, txal ori, lodi dago (V), para el bulto que tiene ese, ese ternero, está gordo" A.
    azpisarrera-1
    PILAGO. En mayor cantidad.
    Asten omen zan basurdekumeak zabaltzen, eta len baiño pillago jartzen omen ziran. BBarand 58.
    azpisarrera-2
    PILAN. "En tas, en foule. Iratzeak pilan ezartzea, mettre les fougères en tas" H. Uzten du datzan toki berean zakarra; sarzen du alondegiko ganbaran garia ta agoztegian agotza edo pillan lastoa. Mb IArg I 202. Lau milla duro señale, / ogei milla jokuan, / pillan eztira jartzen / berealakoan. EusJok II 31. Ardiyak jaten pillan dabiltzanian egualdi txarra. EgutTo 28-5-1929 (ap. DRA). Ango urriak pillan dauzka ta / nik e nai nuke partia. Tx B II 189. Baserritarrak pillan ikusten ziran tokietan, makillak, akuluak, kapusaiak, zamarrak, aizkorak, atxurrak-eta aldean egongo ziran. Anab Don 33. An bai, euskal-amarren, / burni-barrak pillan! 'Tantas barras de hierro vasco como exvotos'. Or Eus 211. Pillan bezela agertu dizkitzutet zuaitz-mota guztiak ekarri oi dituzten ondasunik geienak. Munita 16. Jaberik gabeko zaldiak pillan ibiltzen diran lurraldeetan. Anab Poli 44. Odeiak bulunbaka zebiltzan egoaize gozoak emeki bultzatuta. Azkenez guztiak pillan artu ta eraman zituan. Ib. 115. Biedermannek [esku-zapiak] pillan artu eta ontzian sartzen ditu. Lab SuEm 200. Baztarrean zeuden koltxoi batzuk pillan utzita. BBarand 121.
    azpisarrerakoSense-2.1
    --Dukat asko daukezu? --A! Len bai, eun pillan-pillan. Lek EunD 35.

    pila

    pila
    << pentsaera 0 / 0 pizgarri >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper