Harremana

    OEH - Bilaketa

    284 emaitza honen bilaketarentzat

    Sarrera buruan (2)


    Sarrera osoan (282)

    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    ondasun.
    sense-1
    1. (V, G, AN, L-sar, B, Ae, Sal; VP , Lar, Aq 1100 (AN), Añ, Izt 19v, Dv (V, G, AN), H (V, G), Zam Voc); undasun (AN-ulz) Ref.: A; Iz Als, Ulz , ArOñ ; Echaide Nav 200; Elexp Berg ; Gte Erd 217.
    (Sust. contable, gralmente. pl.; sentidos prop. y fig.). Bien, riqueza, posesión, haber. "Ondasunak, bienes" VP 71r. "Acaudalar, hacer caudales, ondasunak biltzea" Lar. "Medios, caudal, rentas, ondasunak" Ib. "Bienes libres, burgemáticos, [...] ondasun eskukoak" Ib. "Bienes concejiles, iri-ondasunak" Ib. "Bienes eclesiásticos, ondasun eleizakiak" Ib. "Bienes gananciales, ondasun erabazkiak" Ib. "Bienes mostrencos, ondasun jaberik bageak" Ib. "Caudal, ondasunak; siempre en plural" Aq 1100. "Embargar, (c.) ondasunak lotu" Ib. Tr. Documentado en la tradición meridional ya desde Lazarraga. En DFrec hay 102 ejs., todos ellos meridionales.
    Ondasun oek galdu badagit. Lazarraga 1196r. Jaunorrek ez dindala ondasunik, / gogoau baldin badot bestegana. Ib. 1186r. Galdu azkero ondasuna da ezauna. "Despues del bien perdido". RS 297. Ondasunak galdu azkero dira ezaun. "Los haberes". Ib. 433. Seme prodigoa, aiteak emon eutsan ondasunak galdu zituzana. Cap 118. --Zer da [...] abarizia? --Ondasunen gurari erabageko bat. CatBurg 39 (CatB 77, CatLlo 79, CatBus 47, Itz Azald 176 ondasunen). Nora joan dira aren diru-sail ta ondasun andiak? Mb IArg I 223 (v. tbn. Añ LoraS 76, AA I 594, fB Ic III 263, Astar II 85, Lard 164, Bv AsL 59, Itz Azald 144, Ir YKBiz 350, MAtx Gazt 53, Anab Aprika 55, Berron Kijote 137 ondasun a(u)ndiak, Eguzk GizAuz 64 ondasun andi andiak, Lard 189, Bv AsL 131, Ir YKBiz 279 ondasun ugariak). [Amargarren manamendua] besteren ondasunak ez kutiziatzea. Ub 169 (CatB 15, Legaz 31, CatUlz 7, KIkV 55 ondasunak, CatLlo 7 ondasuna, CatAe 8, KIkG 38 ondasunik). Au dá miséria, ez gobernátzea ondasúnak, baizik aién esklábo bizitzea. LE Prog 110. Askorentzat sarri izan dira euren kondenazinorako munduko ondasunak. Zuzaeta 114. Emoten ditubela / ondasun andijak / gordetarren errege, / fede ta errijak. Iraultza 170. Errege Dionisiok ondasun ta atsegin guztiak gura betian eukazan egunetan. Mg PAb 215. Denporea da balio andiko ondasun bat. Añ EL1 48. Obe da gitxi iduki ta pakea; / ondasun askok dakar ikarea. VMg 14 (v. tbn. ondasun asko en Mg CC 236, Lard 160, AB AmaE 296, Echta Jos 66, Ir YKBiz 279 y Munita 26). Indietako ondasunen berriak aditzen dituan baten eran. AA III 500. Ondasunak ta diruba Jaungoiko txiki batzuk diriala. fB Ic I 48. Ez dau lurrak emoten / berez ondasunik, / atxur ta laieagaz / eragin bagarik. Zav Fab RIEV 1909, 38. Zertan enpleatu dituen [...] munduko ondasunak. Echve OngiB 19. [Probinzija onek] dontsu ta zorijonekoak egiteko bai ontasunian, bai jakiturijan ta bai ondasunetan. "En la parte material". (1860) BBatzarN 165. Meatze oek luzaro eman izan zituzten ondasun andiak. Izt C 71 (55 ondasun asko eman). Gipuzkoako ondasunen gañean itzegitean esaten du [...] onela. Ib. 62. Fariseoak ondasunetara ere txit etziñak ziran. Lard 418. Hura ondasunetan igeri eta ni emen miseriaz hilltzen! Arr GB 65. Ondasun [...] ezerez bategatik gloria galtzeko bidean jartzen dana. Arr May 74. Zabaldu zituan pobrien artian zituan ondasunak. Bv AsL 153. Egin eutsen agur bat / munduko ondasunai, / obato adituteko / arimako gauzai. Azc PB 149.
    ( s. XX) Aberats il zala ta bere ondasun guztiak Oñatiko aidientzat utzi zituala. Ag G 370. Zure ondasunak dirala ta eztirala emen erakori dan zarraparra! A Ardi 31. Zaitu ta begiratu nazazu zure gauza ta ondasuna bezela. ArgiDL 16. Emon eustan zituan ondasunen barri. Or Tormes 89. Ez ibilli lurrean ondasun biltzen. Ir YKBiz 131. Gizartean ondasunak txarto bananduta dagozala. Eguzk GizAuz 168. Ondasunetzazko bakoizkeriak (erderaz individualismo económico deritxoenak). Ib. 26. Bere etxeko tresna ta eskuarteko ondasun guztiak jokatu zituan. TAg Uzt 171. [Liberen] gogo-ondasunak [...] bear bezela aztertu ta neurtzeko aren ondoan bizi bear zitakian. Ib. 314. Lurrak darizkion ondasunak. "Riquezas naturales". EAEg 10-101-1936, 12. Zuaitzak guzioi ondasun asko ekartzen dizkigulako. Munita 26. Oianetatik ondasun aundiak ateratzen dituzte. Ib. 145 (v. tbn. con hartu en Akes Ipiñ 24). Eta erriaren ondasunetan aberatsena, zuaitza da. Ib. 112. Elizari ondasun guztiak kendu zizkioten. Etxde JJ 20. Ondasunak [...] ez dira guztienak [...] sortu eta eratuten dituanarenak baiño. Erkiag BatB 155. Fedea, munduan den ondasunik baliotsuena. Vill Jaink 7. Ama errukitsu orrek, gorde ta zaitu nazazu zure gauz eta ondasun bezela. MAtx Gazt 99. Erlategi ospatsua ta gordeta daduzkan ezti-ondasunak. Ibiñ Virgil 112. Urrengokoentzako utzi daiguzan [...] jakintza-ondasunak. Alzola Atalak 94. Goian zerua ta bean lurra / beste ondasun gaberik. Ayesta 27. Zeuzkan ondasunak bientzat erdibana jarrita zeuzkan. BBarand 156. Baserria osorik uztea [...] primuarentzat. Hori bai, emazteak bizi deino ondasunen gozamena duelarik. MIH 150. Zertaz eskas gabiltzan [...], zertan gauden ondasunetan igeri. MEIG VI 126.
    v. tbn. Bet 9. VJ 13. Urqz 26. El 8. Lar SAgust 16. Cb Eg III 221. Oe 74. Gco I 410. FrantzesB I 98. JJMg BasEsc 78. Astar II 12. EConst 71. It Fab 174. Ur MarIl 96. Afrika 52. Apaol 113. Ezale 1897, 135b. Ud 82. ForuAG 367. GMant Goi 28. JanEd II 107. Muj PAm 13. Inza Azalp 103. Tx B II 100. Kk Ab II 114. Otx 72. Mde Pr 184. Bilbao IpuiB 29. Osk Kurl 82. Zait Plat 22. And AUzta 78. NEtx LBB 85. Etxba Ibilt 478. Uzt Sas 30. Etxabu Kontu 112. Ataño TxanKan 123. Onaind STeresa 104.
    azpiadiera-1.1
    (V-gip, B, Ae; Lar (s.v. adquirir), Añ) Ref.: Etxba Eib; Echaide Nav 200.
     (No contable). "Riqueza [...] ondasuna" Añ. "Riqueza. Osasuna bai ondasuna eta ez dirua, la salud es riqueza que no el dinero" Etxba Eib.
    Eriari osasuna ta behartsuari ondasuna emateko. Mb IArg II 330. Besteren ondasunaren nai ta kutizia. Ub 182. Noiz da erabagea edo ordenabagea diruaren edo ondasunaren amorio, eta deseo edo apetitu ori? Gco II 31. Uste du zori ona arkitzen dala onra, ondasun eta aragiaren atsegin lotsagarrietan. AA I 625. Zure ondasunetik ta zure izenean egiten badira bere aek gauza onak ta limosnak. Añ GGero 174. Pobre bagagoz, ortxe daukagu ondasuna. Astar II 216. Aren ontasun eta ondasunaz oroitzen ziran. Lard 159. Emon daixuela bakea eta ondasuna. "Posperidad" (1872). BBatzarN 249. Beraz guziz zentzugabea da ondasun galkor eta ezerez bategatik gloria galtzeko bidean jartzen dana. Arr May 74. Eskongaiak ezkontzara eroaten dabeen ondasuna, ondasun onen jaubegei nor izango dan, eta beste onelango gauza sagraduak ez diranak. Itz Azald 171. Bere ondasuna, Uribarriko etxejauntzarik andiena, laster utzi bear du. Ag G 359. Aberats oriek gainezka duten ondasuna bidali digutela. A Ardi 13. Pozez txoratuta etxera zan. Veneciako ondasuna aurkitu bai leban. "El tesoro de Venecia". Or Tormes 85. Nasi biziteko lagin emongo dautsan ondasunaren jabe izateko eskubidea. Eguzk GizAuz 44. Kai-erri ta portualdeetan itxaropena ta ondasuna erein ta zabalduten. Erkiag Arran 116. Siñiskera auek bere-bereak dituzte [...] beren ondasun jatorra dira. Vill Jaink 19. Gizonak diru ta etxeko ondasuna galdu zuan ezkero. NEtx LBB 67. Bere ondasuna, lautatik iru ontantxe zijoakion. "De su hacienda". Berron Kijote 31. Arbaso eta gurasoengandik datorkigun ondasun urria xahutzen eta xehatzen. MIH 394.
    v. tbn. fB Ic I 65. It Fab 165. Izt C 29. Aran SIgn 80. AB AmaE 333. Lh Yol 15. Inza Azalp 149. Kk Ab II 145. BEnb NereA 180.
    azpiadiera-1.2
    (Como primer miembro de comp.). "Acaudalador, el que acaudala, ondasun biltzallea" Lar.
    Ondasun-kontu galgarri guziak [...] eta auzi-pleituak. Mb IArg I 60. Etzuen [sari] hau artuko, ill baliz ber arro denboran ta ondasun-arte eroan. Ib. 206. Ondasun-gauz berekin berepeko gauzak zuzenzen, hume guziak ongi azitzen [dituela] . Ib. 64. Osasun-erri ta ondasun-erri da au. A Ardi 2. Nola eginak ote dira beraren ondasun-meta oriek? Ib. 24s. Idekitzen dittu zeruko ondasun-kutxak. Inza Azalp 122. Gizarteko ondasun-arau ta legeak orrantz jo dabela. Eguzk GizAuz 27. Irabaziak be ondasun-ekarle bioen artean [...] ainbanatu. Ib. 171. Euzkadiko lege eta ondasun artu-emanei buruzko bizbidearen bereiztasunak begi aurrean ditugularik. "Las modalidades especiales de la vida económica y jurídica del País Vasco". EAEg 1-11-1936, 186. Ondasun-agerkai jabe zan ta bankuetxeetan eukazan gorderik agerkaiok. Erkiag BatB 47. [Saturni] argi ta ondasun-iturri baita. "Su luz va repartiendo y su tesoro". Gazt MusIx 109. Etxeko ondasun-zaintza. "Administración de su hacienda". Berron Kijote 32. Aita Zavalaren ondasun kutxak ez omen du hondorik. MEIG III 122.
    sense-2
    2. Bien, cosa buena, favorable o conveniente; provecho, beneficio, ventaja; bienestar, felicidad. "Bienes espirituales, animaren doaiñak, ondasunak" Lar. "Bien, el bien, (c.) ona, ondasuna" Añ. "Bienestar, dicha" VocCB. . Tr. Documentado en la tradición meridional desde la primera mitad del s. XVII.
    Zeure ondasunen deseazalea. Miserere 333. [Zeruan dagonak] geiago deseatzen baitu gure ondasuna guk geurek baño. Ber Trat 91r. Egin zituen ondasunak eta obra guziak. Ib. 16r. [Gurutzearen señalearen] medios libratzen garade gaitz guzietatik eta erdesten ditugu ondasun guziak. Ber Doc 97v. Zenbat ondasun errezebitzen du oliatzen denak? Ib. 160r. Ze ondasun etorten iaku grazia onegaz? Cap 28. --Zer da inbidia. --Tristeza bat daukaguna besteen ondasunagati. Ib. 75. Proximoaren ondasunaz disgusto andia [izan] . OA 157. Andia da bizitz onaren baketik datorren ondasuna. Mb IArg I 299. Zeruko atseginza da fededun guziok billatu behar dugun ondasuna. Ib. 227. Fededun guziak partzoner dirala ondasun animari egokietan. CatBurg 19. O nere ondasun ta konsuelo bakarra: nere pakea, ta nere gloria! Cb Eg III 280. Arimako ondasunak. Zuzaeta 113. Euskeriak eukitia ainbeste ondasun ta guk ez ezagututia. Mg PAb 179. [Jangoikoak] zeinbat arimazko ondasun ta grazia ni bereganduteko! Añ EL1 56. Sakramentu onek dakarren bigarren ondasuna da [...]. AA I 540. Nolako gozotasun eta ondasunak ixurtzen dituan Jaunak bere serbitzarien biotzetan. Ib. 412. Ongi egitea da gauza ondasunduna edo ondasun andiak berekin dakartziana. Ib. 462 (v. tbn. ondasun andiak en Mb IArg I 160, Añ LoraS 131, Gco I 425, CatLlo 52, Lard 548 e Inza Azalp 9, ondasun ugariak en Añ LoraS 40, AA I 476 y JJMg BasEsc 47). Zer ondasun dakazki berekin kastidadeak? Gco II 45. Birtute onen probetxu eta ondasunak. Ib. 87. Adiskide on bat topau dabenak, ondasun andija topau dabela. fB Ic II 209. [Jesu Kristo] zeruko ondasunez beterik dator. Astar I XXVI. Jaunaren serbitzari leialak zenbat ondasun eta mesede erriai ekarri ote ditzazkiekete! Lard 19. Bakarrik maite izanik / noberan laguna / ziurtuten dau batek / etxeko ondasuna. Azc PB 23. Nire ondasuna, nire bizitzea [...] ta arnasea zeu zara. Ag AL 156.
    ( s. XX) Eleizari bere bizitza ugari, bere ondasun eta batasuna Aitta Santuagandik datorkio. Inza Azalp 98. Ainbeste ondasun eta parkapen ekarren bulda-santua. Or Tormes 109 (v. tbn. Mi 142). Emonaz ainbat ondasun: / gorputz batian arima, biotz, argia, osasun. Enb 109. Doatsuegiak benetan nekazariak, euren ondasunak ezagutuko balitute! Gudu-liskarretatik urruti [...]. Ibiñ Virgil 91. "Maitasunaren ondasunaz, Amar Liburu. ". "Fortuna de Amor". Berron Kijote 82. Beraz gozatzen jarraitu zazu / omen onen ondasuna. Insausti 196. Ez ditut azaldu liburu aberats honen ondasun guztiak. MEIG III 107.
    v. tbn. VJ 16. FLV 1989, 110 (Goñi, mediados s. XVIII). SermAN 6v. Arz 56. Acto 159. El 85. GavS 4. LE Matr2 87. Ub 212. SMSerm 193. Ur MarIl 8. Itz Azald 158. Otx 182. ABar Goi 26. SMitx Aranz 173. Vill Jaink 152. BEnb NereA 165.
    azpiadiera-2.1
    Jaungoikoaren izatea berez izatean eta ondasun guzizkoa izatean dago. Inza Azalp 39.
    azpiadiera-2.2
    Zazpi bekatu mortale ohen kontra diraden birtuteak eta ondasunak. Ber Doc 91r.
    azpiadiera-2.3
    (Con egin).
    [Iaun ain onak] egiten dizkigun ondasun eta mertxedengatik. Ber Trat 126r (v. tbn. Doc 142v). Hauk grazia jeneralak dire, bertzei ere egin baitiotzate hunelako ondasunak. Gç 35.
    sense-3
    3. "Bondad, calidad de bueno (no significa ni hacienda ni bienes)" Bera. v. ontasun (2).
    Esperanza zure miserikordian eta ondasunean. "Bondad". Ber Trat 77r (v. tbn. Doc 104r). [Espiritu santuaren 6. frutua] ondasuna edo on-izatea. OA 102. Ez ofenditu aren majestadea zerren dan ondasun infinitoa. Ib. 53. O nere Jaun guztiz Ona ta ondasuna bera! Cb Eg II 32. Jaungoikuak bere ondasunian nai duala gure pamili txikia ugaldu. Bv AsL 70. Donien gura-ixapena, ondasuna; dongien itxopena, iguña. AG 1423 (cf. ib. 2087: Euzkerearentzako osasun eta ondasuna litxakela derist ele ori artzia). Mundu guziak daki [...] zuk gizonen on izatean fedea dezuna; eta zeorren ondasunean... [...] Erri ontan zu izan zera su-emantzaille arrunt bat bezela artu ez nazun persona bakarra. Lab SuEm 171.
    v. tbn. El 35.
    azpisarrera-1
    ONDASUN HANDIKO. "Ricacho, ricazo" Añ. v. ondasundun.
    azpisarrera-2
    ONDASUN-EGILE. Bienhechor.
    Geuren Iauna eta ondasun egillea den bezala. Ber Trat 90r. Ene gurasoei, aidei, adiskidei eta ondasun egilei. Ib. 74r.
    azpisarrera-3
    ONDASUN-EGINZALE. Bienhechor.
    Dela Iaungoiko egiaskoa eta ala guzien kriazalea eta guziei ondasun eginzalea. Ber Trat 16v.
    azpisarrera-4
    ONDASUNEN ONDASUN.
    Aspaldion opa nuna, / ondasunen ondasuna: / animarena ez-ezen, bai ta / gorputzaren osasuna. "El bien de todos los bienes". Or Poem 555 (v. tbn. Eus 310).
    azpisarrera-5
    ONDASUN ERRO; ONDASUN ERROTU (Pl.). Bienes raíces, inmuebles.
    Izan bear dituzte ondasun errotuak [...] kontribuzio zuzenak paga deizkaten adiña. EConst 26. Ez bakarrik lurrak eta aberaskizun gaiak ta ondasun-erroak. Erkiag BatB 173.
    azpisarrera-6
    ONDASUNEZKO (Adnom.).
    Sakramentu onetako gozotasun ta ondasunezko iturriak. Añ LoraS 55 (v. tbn. EL1 62). Jaungoikoaren ume zerura gaittezken guzion artean badala alkartasuna, artu-emana edo ondasunezko lagun-bidea. Inza Azalp 102.
    azpisarrera-7
    ONDASUN-GOSE.
    azpisarrerakoSense-7.1
    a) Codicia.
    [Eraentzalleak] bidegabeko eskaera eta ondasun-gose ezin asearekin ondatzen zituzten [juduak] . Lard 537. Begira zaitezte gero edozein ondasun-gosetik. Ir YKBiz 279. Begira, aldegizue ondasungose guztitik. IBk Lc 12, 15 (Lç, He, Oteiza, Brunet abarizia, Dv jaramankeria, Ol eukimin, Leon zikhoizkeria, Or, Ker, IBe diru-gose).
    azpisarrerakoSense-7.2
    b) Codicioso.
    Ez izan itxuratiak, ez ondasun-goseak. Ir YKBiz 276.
    azpisarrera-8
    ONDASUN-NAHI; ONDASUN-GURA. Avaricia, codicia; deseo de cosas buenas y favorables.
    Aragiaren atseginz zikinen edo ondasun-nai gaiztoaren aizeak. Mb IArg I 205. Andiguria [...], Ondasunguria [...]. Aragizko gusto guria. fB Ic II 263. Gure bizi-naia, jakin-naia, ondasun-naia, amodio-naia..., denak agertzera ematen dute badela azkengabeko bat iraupenean, jakiturian [...] ondasunean. Vill Jaink 151.
    azpisarrera-9
    ONDASUN UGARIZKO. "Opulento" Añ. v. ondasundun.
    azpisarrera-10
    ONDASUN-ZAIN. Administrador, cuidador de bienes.
    [Elizgizonak] Jaungoikoaren ondasun-zaiak [...] diralako. KIkG 78. Arrantzale-aroko ondasun-zain (mariordomu) zarraren eta barriaren etxe-aurrean izaten ziran lenengo dantzaldi biak. "Del viejo y nuevo mayordomo". A EY I 134. Etiopiko andregoi Kandakeren inguruko aundiki ta ondasunzaia. (Act 8, 27). Or MB 432 (Ol altxortzai).

    ondasun

    ondasun
    << 1 on 0 / 0 ontzigile >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper