I .
(Adj.).
1.
(
L, BN ap. A
; O-SP 227,
SP (que cita a Ax)).
Tieso, rígido.
"Roide"
O-SP 227.
"Inflexible, tieso, seco"
A.
Tr. Documentado en Axular y en autores meridionales modernos. En
DFrec hay 3 ejs.
Gaztea zalhui, eta manaiukor bezain, da zaharra gogor eta zurrun.
Ax 181 (V 122).
Ta ibillera astitsuaz, gorputza zurrun, [...] atettik urten eban.
Or Tormes 73.
Burua eroria, besoak zurrun, begiek leiar ikuski, illik dago, dio.
Or Mi 149.
Eta Bikendi zutoina bezain zurrun gelditu zen ikaraz.
Ib. 75.
Adar bi bekokian bailitu jaioak; / luze, zurrun, aurrera elkarri lotuak.
"Largos y rígidos"
.
Or Eus 375.
Mugarri-zurrun dirade berak.
"Mojones inflexibles"
.
Ib. 183.
Aien Venus zurruna baño ederragoko Madalenek.
'Que leur Vénus transie'
.
Or Mi 133.
Legamia bezelaxe zurbilkatu zan batpatean Balendinen aurkaria ta zurrun oldartu atsanka itobearrean.
TAg Uzt 34.
Gauak gizon bizi baten ondoan igarotzen baldin bazituen eta ez gorpu-zurrun batekin.
Mde Pr 180.
Zurrun gelditu naiz aldarean Petri dagoen antzera.
"Me he quedado rígido"
.
Or Poem 521.
Etzera zu gorpu zurrun beste denen antzera.
"Cuerpo yerto"
.
Ib. 550.
Tzeu lurtarrak ostots dagi. Neskatxak entzun zuteneko, zurrun lotu ziran aitaren belaunetan auspezturik, negarrez.
Zait Sof 151.
Nere illotz zurrun eta lurperatuak.
Ib. 123.
Arrizko aldaskak, untzorri zurrun antzo, lotu zuten.
'La mató un crecimiento de las rocas a modo de tenaz hiedra'
.
Ib. 184.
Ikuskizun deitoragarria [...] euskal-biotz zurrunena puskatzeko añakoa.
Zait EG
1955, 1.
Geldi t'edegi egon [...] zurrun ta iratzarri.
'Tan inmóvil y despierto'
.
Gand Elorri 149.
Haren ankak flakoak eta zurrunak.
Arti Ipuin 55.
Ain txirika nengoen, / ain txundi ta zurrun, / nere zentzumenetik / erabat besterenduz.
"Tan absorto y ajenado"
.
Gazt MusIx 227.
Baiña areago zauritu besterik ez dakite, il-agiñean utzirik beuren izketa totelez. Etsi-antzera, zurrun ta zail, onela ots: Ai, nork ni osatu...!
Onaind (
in
Gazt MusIx 154
).
Zumar zurrunak.
Ibiñ
Virgil
49.
Dantzariek prozesio batean dabiltzala dirudite [...]. Zurrun, buru-iritzi, Historiaren belarrira ixurtzen dituzte beren esan sonatuak: [...].
MEIG I 165.
(Durmiendo)como un tronco.
Zuk bein ikus zenun Jesus Olibeten lagun-gabez itun, iru apostolu lo zeudela, zurrun.
SMitx Aranz 151.
(Con reduplicación intens.).
Gauean amak buelta egin zion gelara. Zurrun-zurrun lo zegoan, da etzan esnatu.
JAzpiroz Auspoa
250, 221.
2.
(L, BN ap. A
; O-SP 227→SP, H).
"
Gizon zurruna, personne lente et peu agissante (O)"
SP.
"Par extension, lent, peu agissant"
Dv.
"Lento, pesado"
A.
Hala bada Iainkoaren zerbitzuen ibili nahi dena ere, lehenbizian hotzki da, zurrun da, hotz eta nagi da; baiña enseia bedi [...].
Ax 490 (V 317).
Ez sekulan utz debozinoa edo usanza ona, nahi bada zaren zurrun edo ez gogalsu.
Hm 231s.
3.
Rígido, estricto, inflexible.
Eta egititasun gaietan zurrunenak ere [...].
"Y hasta los más rígidos en materia de veracidad"
.
Zink Crit 59.
Itz-jario goxoari demaiogun solasa. [...] Bijoakit epailari zurrunaren kera.
TAg Y
1933, 21.
Biek, lerroa zuzen [...] / zurgiñak ez neurririk ipintzen ain zurrun.
"Más recta su norma"
.
Or Eus 30.
Etenak mugatzen du mintza-neurrien sailla, neurri ori oso zurruna ez izanik ere.
Or (
in
Gazt MusIx 48
).
Neurtitza nekagarri zaio belarri piñari, musikaz edo mintzoz, beti doiñu zurrunera, doiñu bakarrera erortzen baita.
Or (
in
Gazt MusIx 20
).
10gn. aapaldia goraldi (clímax) burua da. 11gn aapaldia, zurruna, larria, biribilla da.
Gazt MusIx 67.
Nahiz gero aldaketa hura cliché zurrun aspergarri bihurturik akabatu.
MIH 288.
[Euskaldunon] musika, zurrun eta zorrotza da-ta, beti ere, badirudi ahaztutako sagarajai zaharren bat soinutzen ari dela.
"Rígida, severa"
.
MEIG
IX 137.
(en colab. con NEtx)
4.
Débil.
Ama-alabak, biak oso kezkatuta zeuden, sekula ezer izan etzuan gizona ain zurrun ikusita.
JAzpiroz Auspoa
250, 14.
Esteban oso zurrun zegoan. Inpresio egin zion Anjelesi.
Ib. 127.
II .
(Sust.).
1.
(BN, S; O-SP 227, SP, Dv, Foix (zürrün)),
surrun (H (S)),
surun (H (S))
Ref.:
A;
Lh (zurrun, zürrün)
.
Cadáver.
"Mort"
O-SP 227.
"Corps mort"
SP.
"Inchauspe, en un ms. que tengo en mi poder (carta de 9 de agosto de 1858 al príncipe L.L. Bonaparte, dice: 'He llegado a saber algunas palabras suletinas que desconocía, entre otras zurrun, zurruna cadáver'"
A.
"Cadavre"
Foix.
--Nola gelditu zan, ba, artza, zurrun? Aurretik pozoitua nenkarren gezia.
Eston Iz 61.
Ordurarte ez ikusitako gorpuzkera aundi arrek zurrun bezela utzi zun basurdi oldarkoia.
Ib. 76.
Zurrun gor bat gathetan dilindan / arimaren urkhabe goratik, / Euli beltzek [...] janagatik, bethi dago zutik.
Mde Po 99.
Emaztea hil eta honen ohaidea zurrunari bizirik esegi zuen.
Mde HaurB 38 (v. tbn. otro ej. en la misma pág.).
2.
(V-ger-ple-m-gip, G-to; Lar, H, Zam Voc
),
zurruin (G),
zurrin (G-to)
Ref.:
A (zurrun, zurruin, zurrin); Iz ArOñ.
.
"Pértiga, vara larga, zardaia, zurruna" Lar. "Palo [...] largo y grueso" Ib. "Varapalo", "varejón" Ib. (v. tbn. s.v. alcándara,
antena,
posavergas). "1.º [...] viga maestra; 2.º (V-ger-ple), garrote, vigueta movible sobre la carga del carro; 3.º (V-ger), palo perpendicular en medio de las metas; [...] 5.º (G-to), varales de que cuelgan, p. ej. chorizos; 6.º (V-m-gip), soliva, viguetas que sostienen el techo, p. ej. de la cuadra" A. "Zurrin (G-to), palo para remover la ceniza en la calera" Ib. "Viga maestra. Viga de sujetar la hierba, árgoma, etc., carga sobre el carro" Zam Voc. "Zúrrun, zurrúna, (el) palo o palos que se ponen en el camarote para colgar y secar la alubia, etc. Surrúnak, los palos que se ponen de viga a viga en el camarote" Iz ArOñ (cf. infra (4)). "Sapaiko zurriñak. Sapaian luzetara jartzen diran makilla edo estaka batzuk dira, belarra-ganetik ipintzeko" Vill (comunicación personal). Cf. Baraib Voc: "Zurrún, palo para mover la leña dentro del horno y avivar el fuego", "Zurrunzáin (Zuya), juego de niños, en el cual uno sigue a los demás con un palito en la mano y a quien alcanza a tocarle con él, paga".
Sapai: ganbararen gañean zurrin batzuekin, lastoa-ta edukitzeko izaten dan lekua.
J. Etxeberria
EEs 1931, 40.
Zurruna baño zutiago ta tenteago.
TAg Uzt 178.
Gero zerrenda laburreko ekeia igan-arazten dute "antena" edo zurrun berezi bati gora.
Herr 20-10-1960, 1.
3.
(G-azp),
zurrin
.
Pajar, granero; desván.
"
Zurrun: En Zumaya es pajar, equivalente a xapai
"
Garate Cont BAP 1949, 364.
Janari etxean, lastoa ta belar-ondoa ugari, sapaian (zurrunean).
Ag G 15.
Lasto itxuta batzuek zurriñetik jetxi zituen Joxamingok.
Ugarte Obaria 21.
Abarrik badago zurriñean, pertza gargar su-gaiñean.
EZBB I 23.
4.
"(V-ple-gip), parra"
A.
5.
"Ganbaratan egoten diren egurrezko egitura zehatz batzuk dira. Belarra gordetzeko lekua izaten da, bertan zabaldu ohi da, batez ere, ondo ondu gabeko belarra"
ZestErret
.
6.
"Inagilidad, zurrun
"
Izt 62v (tomado tal vez de Axular; cf.
supra (I, 2)).