1. (BN-baig ap. A ; Lar, Añ, H), nigartsu (Arch VocGr , H), nigarzu (Dv y A, que citan a Oihenart), neartsu, nigarratsu.
Lloroso, que llora; doliente, desgraciado. "Lagrimoso" Lar, Añ. "Arren bada Iongoikoa, zuk nauzun urrikari eta barkha diozozu falta nigartsuari, [...] pécheur qui verse d'abondantes larmes" H. Cf. MIH 247: "Horrela Oihenart, [...], maiz agertzen zaigu 'nigarzu' Bilintx romantiko-kumea bezala". Tr. Documentado al Norte desde el s. XVII y al Sur desde el XVIII. La forma nigarzu se encuentra en Oihenart y nigarratsü en Eguiateguy (junto a nigartsü ).
Hunela hasi zitzaien / nigartsuei mintzatzen. EZ Noel 116. Ezta zer fida, ez zeru izarzuan, ez emazte nigarzuan. O Pr 165. Da amorio penazko geiago balio duena, ta on geiago ekarriko dizuna, amore gozatsu, eztitsu samur, ta biguñ negartsuak baño. Mg CC 237. Akaso esposoaren adiskideak daizkea ebil aflijitrik edo neartsu esposoa aiekin dagon artean? Samper Mt 9, 15 (EvAN negartsu). Negar egiteko gogoa etorkon euskaldun gogorrari ainbeste urtean ikusi bagako adiskide maitea aiñ negartsua billatu ebanean. Ag AL 167. Besartean maiterik artu zuen apaiz gazte negartsua. A Ardi 122.

2. Penoso, doloroso, lamentable. v. negargarri.
Gaiza egiazki nigarratsü da nola griñaldiek dien gure bizia thurmentatzen. Egiat 232. Kondaira nigartsü honen berria. Ib. 161.