Harremana

    OEH - Bilaketa

    285 emaitza honen bilaketarentzat

    Sarrera buruan (2)


    Sarrera osoan (283)

    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    1 manu.
    tradizioa
    Tr. Propio de la tradición septentrional desde Dechepare, aunque su uso es menos frecuente en el s. XX. Al Sur se encuentra en autores alto-navarros y en Ubillos y Arana. La forma documentada es manu (manü en los suletinos); hay un ej. de mana, probablemente errata, en CatLan. En DFrec hay 7 ejs.
    sense-1
    1. (AN, L, BN, S, R; SP, Urt I 126, Ht VocGr, Lar, Añ (AN), Lecl, Izt 70v, Arch VocGr , VocBN , Gèze, Dv, H). Ref.: A; Lrq.
     Orden, mandamiento, precepto. v. manamendu.
    Estenditzen orotara haren potestatia, / ezi eskapa hari ehor, dauginian manuia. E 33. Manua baduté populuaganik hamarrenaren hartzeko legearen arauez. Lç He 7, 5 (He manua; TB manakuntza). Elizaren hautxek dituk manu jeneralenak, / giristiñoak gogoan hartu behar tuenak. EZ Man I 31. Konpli beza Iainkoaren manua eta ordenamendua. Ax 304 (V 202). Lo zauntzala, / ukhen zuten manua, / manu Iaungoiko aitaganik, / goradanik / hetara bidaldua. 'L'ordre'. O Po 63. Indazu adimendua zure manuen ikhasteko. SP Imit III 2, 1 (Mst, Ip manü; Leon manamendu). Desobedienziaz hautse zian Ienkoaren mania. Tt Onsa 154. Hitz baiño sensu gehiago da hor eta manu baiño fruitu gehiago. Ch III 23, 4. Jaiñkoaren borondateaz eta manuez. He Gudu 78. Emazü zure mania aizer eta erauntsier. Mst III 23, 4 (Ip manü eman; SP, Ch, Leon manatu, Ol, Pi agindu). Juezez igorri zioten presondegirako manua. Mb IArg I 329. Eman zion manu guzia zen ez ilkitzea, biziaren penan, Jerusalemetik. Lg I 324s. Konplitzen dea Elizako mania komüniatüz parropiaz kanpo? CatLan 102. (101 mana) Sinaiko mendian eman zizten aginte manu edo mandamentuak. Ub 28. Letra de cachet deitzen diren, preso emaiteko manuez. Revol 93. Jesusek akabatu zuenean bere manuen emaiten bere hamabi diszipuluei, abiatu zen handik. TB Mt 11, 1 (Lç manamendu, Samper instruizio, Ur agindu). Zure eta elizaren manü saintier fidelki jarraikiteko. UskLiB 104. Zer debetatzen deikü Jinkuak bigerren maniaz? CatS 44. Mania jiten beita orori, Augüsti enperadoriaren pharthez, joaiteko bere izenen emaitera. Ip Hil 89. Remesgo kontzilioak manu berezi hau ekharri izan zuen. Arb Igand 125. Elizaren imitorioa egin behar zela, ukan dut manua, joaiteko hunenbertze soldadorekin. HU Zez 135. Guzien hilarazteko manua eman zuen. Barb Leg 137. Epailiek manuak eman artzaieri aldarrikarien (kridatzaile) bitartez. Herr 11-6-1956 (ap. DRA ). Manua zuten bildu gauzaren / meriarat ekartzeko. Mattin 37. Haren eskutik ginauzkan guk gure manuak eta lanak, norat joan eta zer egin. Larre ArtzainE 265.
    v. tbn. Etchart 8.1r. Harb 9. FPrS 13. Hm 9. Arg DevB 144. Gç 56. Bp I 108. ES 107. CatLav 33 (V 25). Mih 73. Mercy 12. Pau 1780 (ap. DRA). Brtc 70. Egiat 196. Monho 130. Dh 257. JesBih 432. MarIl 34. Jaur 354. Etch 664. Dv LEd 162. Laph 205. Elzb PAd 83. Zby RIEV 1908, 208. Jnn SBi 174. Elsb Fram 110. Lap 105 (V 50). CatJauf 26. StPierre 20. RolTrag 66 (ap. DRA). JE Ber 34. Zerb IxtS 73. Lf Murtuts 49. Mde Pr 124 y HaurB 67. Ardoy SFran 210. Xa Odol 137. In MIH 244.
    sense-2
    2. (AN, L, BN, S, R ap. A; Lar, Añ (AN), H).
    Mandato, poder, autoridad. "Mando, poder, imperio" Lar, Añ. "Untziaren manua hartzea, prendre le commandement du navire" H. Tr. A partir de comienzos del s. XX sólo hay un ej. de Aresti.
    Pairatu zuen Ponzio Pilatusen manuaren azpian, kruzifikatu zuten. Mat 4 (v. tbn. en contexto similar en CredoZan 4, Harb 5, El 6, CatLav 84 (V 50), CatLan 42 (maniaren), LE Ong 29v, Mg PAb 158 (en boca del de Baigorri), Añ CatAN 4, CatB 11, CatLuz 3, Hb Egia 96, CatOrb2 946, Legaz 2, CatJauf 2, CatUlz 4). Berze aren manuaren azpian dauden Perladoei. Ber Trat 75v. Eztuzu pausurik edirenen superior baten manuaren azpian humilki iarririk baizen. SP Imit I 9, 1 (Ch gida, Mst, Ip gobernü, Leon norbaiten meneko). Baldin badire zeinbait ardi arzaiaren manuaren azpitik eskapatzen diranak eta sujetatu nai ez dutenak. MurSerm 71. Ematen darotzuet zuei ere botherea eta manua egiteko nik egiten dudana. Lg II 254. Dantzak berak, haren manuaren meneko dire. Zby RIEV 1908, 85. Konpainia honen manuan oso kapitain agurgarri eta bizartsu bat etorri da. Arti Tobera 263.
    v. tbn. Harb 411. Ub 60.
    sense-3
    3. (Añ (AN)→A).
    "Manda, oferta" Añ.
    azpisarrera-1
    MANU-AIRE.
    Legez nahiago nitzaioken hila bete oso batez jautsi manu-aire zukeien hitz bat erran baino. "Une seule parole qui approchât du commandement". Birjin 501.
    azpisarrera-2
    MANU-BETETZAILE. "Celui qui est chargé d'exécuter les ordres d'un supérieur. Aingeruak dire Jainkoaren manu-bethetzaileak, les anges sont les ministres de Dieu" Dv.
    azpisarrera-3
    MANU EGIN.
    a) Ordenar, mandar.
    Egünko bestak manü egiten derizie [...] Jinkoaren zerbütxatzera. FPrS 1s. Lekhu hontan gure Iaunak manu egiten du fariseu gaixtoer amoina egin lezaten. Tt Arima 95. Legiak manü egin zerien ordietan elizala zabilzan. Bp II 37.
    v. tbn. Egiat 159.
    (Con determinantes).
    Hartzen ditu gogo onez eta berehala konplitzen egiten zaizkon manu guziak. Ch I 25, 7. Manu bat egiten darotzun lurreko nausi batek. Mih 74. Nausiak manu hori / egin bezein sarri, / itsaso ta haizeak / geldi ziren jarri. Zby RIEV 1908, 412. Jesu-Kristok egin dauku hortaz manu berezi bat. CatJauf 76.
    v. tbn. Dh 255.
    b) (Con determinantes). Cumplir órdenes.
    Zeñak egin baitzituzten Iainkoaren manuak. EZ Man I 128. Egitzu beraz hekin manuak, berdin hala behar da. SP Phil 247 (He 249 manu). Nola sumetituko da bertzeren manua egitera. He Gudu 65. Bertan egin itzazie / nik eman maniak. AstLas 24. Gizunen salbatzeko emaiten deitzen maniak egiten dütie. CatS 22. Jainkoak bere loriakotzat eta bere manuen egiteko kreatu dituenak. CatJauf 52.
    v. tbn. Harb 416. Tt Onsa 127. CatLav 36 (V 26). Gy 17. Ip Hil 137.
    Manu egiten tionak xatan tu gaiza onak (R). "Quien hace recados, come buenos bocados". A EY III 215.
    azpisarrera-4
    MANU EMAN (Urt I 190). Ordenar, mandar. (Los ejs. con determinantes los hemos incluído en la primera acepción).
    Eman du manu bere soldadoer, Orestes har dezaten eta masakra. Tt Onsa 131. Egün oroz egiten beitie, zük manü emaiten deiezüna. Mst III 10, 3 (Ch eman diotzotzuten manuak). Hala nahi lukelarik, ez luke batere manu emate beharrik ere. Jnn SBi 18. Manü eman zian nausiak sal litzen, bera eta haren emaztia eta haurrak eta zütian güziak. Ip Mt 18, 25 (Lç, He, TB, Samper, Dv, Echn, Leon manatu, Ur (G), Ol, Ker, BiblE agindu).
    v. tbn. Egiat 171. Brtc 210. Xarlem 1178.
    azpisarrera-5
    MANU-GAIZTO. "Manugaixto, desobediente, insubordinado. Manugaixto ta alferra mutiko tzar oi" Izeta BHizt2.
    azpisarrera-6
    MANU-GOGOR. "(R), desobediente" A.
    azpisarrera-7
    MANU IZAN (trans.). Ordenar, mandar.
    Hik manu drauzkiguanak ez eginez. Lç ABC A, 7r.
    azpisarrerakoSense-7.1
    Iainkoak manu bezala batak berzeari karitate, fede eta leialtate begiratzen draukazuela.Lç Ins B 6v. Iauna berak manu bezala zerbitzatuz. Lç Adv ***3r.
    azpisarrera-8
    MANUKO. (SP (sin trad.), Lar, Dv A). (Precedido de gen.). "Non dire zure manuko gizonak?, où sont les hommes de votre commandement. Zure manuko naiz nahi dukezunean goan, quand vous voudrez aller, je suis à vos ordres" Dv. Cf. manupeko.
    Tr. No hay ejs. del s. XX.
    Senharraren suiekzioneko eta manuko da, harekin bizi deno. Lç Ins B 5v. Obedienta, bere manukoa eta asko prestua. Ax 354 (V 235). Konsidera zazu ea zure bihotza zure manuko duzunz. SP Phil 463 (He 468 manuko). Beti nahi du izan Jainkoaren manuko. Ch III 54, 3 (SP azpiko). Guziek yakiñ dezazuentzat, emazteak senharren eskuko eta manuko izan behar duela. He Phil 400. Bere manukoek haren alderat agertu zuten intsolentzia. Lg II 236. Ostatua zurea da eta ostalerra zure manuko. Laph 141.
    v. tbn. OiarAuzETZ 49. CatLav 26 (V 20). Lg I 359. Brtc 178.
    b) (Uso adj.). "Quelquefois manukoa se dit pour obéissant" Dv.
    Zure zerbitzari humilla eta manukoa. Harb ẽ 1v.
    azpisarrera-9
    MANU-LETRA. "Commonitorium, [...] manu letra, manaletra" Urt V 464.
    azpisarrera-10
    MANU-NEKE. "Manu-nekhe, insubordonné" Lh.
    azpisarrera-11
    MANU ONEKO. "(B), obediente" A.
    azpisarrera-12
    MANUPE (En casos locales de decl. sing.). Sujeción, estado de obediencia. v. manuzpe.
    Berriz erosi Iesu Kristen odolaren balioaz bekatiaren eta deebriaren manüpetik. FPrS 12. Haren manüpian bizitzia. Bp I 81. Hanitxez segürago da gehienguan beno, besteren manüpian egoitia. Mst I 9, 1 (Ip manüpian; SP azpiko, Ol mendean, Pi menpeko). Bertzeren manupean bizi denak guzien gainetik amor egin behar deraie bere aitzinekoei. Dh 72. Zure manupean egon nintake gogotik. JEtchep 88. Abade baten manupean baziren kalonke andana bat otoitz egiten. Lf (in Casve SGrazi 16). Pikura-xixtatze bat egiteko beste apezgai bati, medikuaren manupean. Larre ArtzainE 161.
    azpisarrera-13
    MANURA. A (su...) orden.
    Haren manura haizeak zesatu izan dirade, itsaso gaiztua ematu. Lç Adv ** 5r. Zenbat nizan / zutan izan / beti tink eta ekuru; / zein manura / er', ardura, / erpai, ern' et' aiduru. O Po 7. Jangoikoaren, nausiaren manura egon. (371). LE-Ir. Milágro izán ze gelditzea irúzkia bere karréran Josuén manurá. LE Orden 36.
    azpisarrera-14
    MANUZ (SP, Lecl) (Precedido de gen.). Por orden (de). "Zure manuz, par votre commandement" SP. Tr. Documentado en textos septentrionales y alto-navarros, y en Mendiburu (IArg II 281) y Arana.
    Iainko eternalaren manuz. Lç Rom 16, 26 (TB manamenduaren arabera). Ematen baitzituen Erregiaren manus limosna andiak jende bearrei. Ber Trat 110r. Gure jaun Aphezpikuaren manuz irakurri dut, Jesu Kristoren Imitazionea. Ch pró. Iskribatu zuen Jesu-Kristoren manuz, apokalipsa deitzen den liburua. Lg II 95. Haren manuz egorria gero. Iraultza 23. Aita santu beraren manu edo aginduz. Aran SIgn 103. Oro hil zituzten haren manuz, burdin phalanga ukhaldika. Elsb Fram 85. Jainkoak daki bazela andana ederra, bereziki Fedearen Inkestari Handiaren manuz! "Sur mandat". Ardoy SFran 146. Phena hauk heien manuz datorzkita ote? Xa Odol 73.
    v. tbn. Etchart 3.1r. Mat 198. Ax in Mat XVII. Arg DevB II. In Tt Onsa 7. Bp I 71. ES 147. CatLav 425 (V 201). Mst XIV. Mercy 1. LE-Ir (262). CatLan 1. Xarlem 853. Monho 136. Gy 76. In HeH V. Etch in Etxde JJ 271. Hb Egia 4. CatS 109. Jnn SBi 139. Lap 278 (V 126). Ip Hil 5. CatJauf 33. Zerb IxtS 65. Mde Pr 49.
    azpisarrerakoSense-14.1
    (No precedido de gen.).
    Utzi zitzadan manuz baitzauzat, / etxekiterago eniz ausat. O Po 16. Manuz, kontseiluz, lagunduz [...] edo bertzela ebaskoetan edo bidegabetan kutsatzen edo parte hartzen dutenek. Brtc 65.
    v. tbn. EZ Man I 14. Tt Arima 116.
    azpisarrera-15
    MANUZKO (Adnom.).
    Agortzen zitzaion gogoa, ilhuntzen begia, motheltzen mihia; jaunen manuzko suietak josirik zaukan. Ox 203.
    azpisarrera-16
    MANUZKO GUTUN.
    Deklaratzen badiote bere parlamentei, manuzko guthunez, lege hek izan ditezen pausatuak. "Lettres de jussion". Revol 93.

    manu

    manu
    << 1 mandatu 0 / 0 marbre >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper