Harremana

    OEH - Bilaketa

    285 emaitza honen bilaketarentzat

    Sarrera buruan (2)


    Sarrera osoan (283)

    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    maite.
    etimologikoa
    Etim. Para su posible comparación con irl. ant. maith 'bueno', v. SHLV I 53s.
    sense-1
    1. (gral.; SP, Urt II 45, Ht VocGr , Lar, Añ, Gèze, Dv, H, Zam Voc ), moite. Ref.: Bon-Ond 155; A; Lrq; Iz ArOñ; Etxba Eib; Holmer ApuntV; Elexp Berg (maitte); Gte Erd 217.
     Amado, querido. "Querido, amado" , "dilecto" Lar. Tr. General en la literatura septentrional desde Dechepare, y en la meridional desde Lazarraga. La forma maithe sólo se encuentra en Goyhetche (87). Hualde usa tanto moite (Mt 12, 18) como maite (Mt 3, 17). En DFrec hay 281 ejs. de maite.
    Nik iagoitik ezin nuke hura bezain maiterik. E 159. Haur da ene Seme maitea. Lç Mt 3, 17 (He, TB, Dv, Ur (V), Ip, Hual, Samper, Leon maite; Ur, Echn maitatu, Or, Ker kutun, Ol kuttun; IBk, IBe nire maitea). Ene lindatxo maitea. Lazarraga 1164v. Ene laztan maite biotz gogorra. Ib. (B), 1154rb. Iesu Kristo bere semea guzis maitea eta oneritzia. Ber Trat 28r. Iesus Iainkoaren seme / maite eta bakhotxa. EZ Eliç 40. Zeure bizi garastia eta maitea. Harb 12. Ene giristino maiteak. Ax 328 (V 217). Dizipulu maite hark. Tt Onsa 60. Anae maitea. BBizk 22. Ene anaie maitiak. Bp I 25. Etxeko-andra maitea, eukidazu piedadea! Acto 268. Ene Salbatzaile maitea. CatLav 248. (V 126) Jesus maitea. Urqz 78. O Jesü-Krist ene espus ezinago maitia. Mst III 21, 3. Bere Jangoiko maiteak nai duena. Mb IArg I 304. Patrona txit maitearen eguna. Cb Eg III 354. Mark bere dizipulu maitea. Lg II 86. O Jesus maitea. Brtc 72. Ai baso laztana! / Ai kanpo maitia! Mg PAb 101. Ijitoen mendetik atera zituan Jaunak bere Israeldar maiteak. AA III 396. Buruzagi maite hura. Dh 246. Seme batek bere Aita maitiagan euki al leijan usterik [...] betiena. Astar II 253. Erritar maite eta / arrotz errikoak. Echag 203. Haren Ama guziz maitea. Jaur 371. Aita Zerukuaren seme bakarra ta maitia bada. Ur MarIl 107. Sauloren txit adiskide andia eta maitea izan zan. Lard 506. Lur Saindua harentzat lokharri maite bat zelakotz. Laph 61. Foru maiteak. AB AmaE 65. Jakoberen emazte maitiaz. Ip Hil 8. Ahurrean atxiki kurutzefika maitea. HU Aurp 177. Lur hek, kabala maite hek [...] oro utzi behar ukan dituzte. JE Bur 105. Ba zitun adiskideak, eta adiskide maiteak. Or SCruz 77. Euzko-Aberri maite au. Enb 109. Gure gaztela-mutillak oso maitiak ziran Gaztel-erriyan. Kk Ab II 182. Segitu zituen beraz Erregek bere xakur maiteak. Barb Leg 68. Mendi maitea. Ldi BB 18. Alkohol maitea edan zuen. Mde HaurB 82. Gaztelu zaarreko lo-zulo maitea gogoratu zitzaion. Anab Poli 43. Zuek biak, ene haur maiteak. Larz Senper 134. Bidasoako adiskide maiteai. Alzola Atalak 108. Bere Japonia maiteak egin zion azken agurra. Ardoy SFran 245. Gure Sebastian ori oso maitea zuten. Alkain 113. Errenteria maitean. MEIG VI 171.
    azpiadiera-1.1
    (Con suf. -dun).
    Argatik ainbat maite zaituzte Ama maitedun / olerkarien biotzak. Jaukol Biozk 59.
    azpiadiera-1.2
    (V-gip ap. Elexp Berg ; SP, H). (Uso sust.). "Ami" SP. "Nora joango ga, maittia" Elexp Berg. Tr. De uso gral.
    Bada, neure maitia, nik diotsut egia. E 181. Maiteák, othoitz egiten drauzuet. Lç 1 Petr 2, 11 (He, TB, Ol e IBe maite). Zeure maiteen defendari handia. EZ Man II 136. Zure maite hek añhitz tormenta sofriturik. Harb 249. Bere maitearen hitz eztiak. SP Phil 151. Bere maitiaren boronthatiaren egitera prest eztenak. Mst III 5, 8. Onekin adios, maitea. Gamiz 206. Zein [uste dezue] izango zeuala biotzeko maite? Lar SermAzc 48. Karriken erdian ibilli zen bere maitearen ondoan. Mih 19. Adiskide bat bere maitearekin bezala entretenitzea. Brtc 182. Joan beragana maite bat balitza bezela. Mg CC 233. Maiteak, deitu fede biziaz Jesusi. Añ LoraS 142. Ez baitira partituko / maitea agurtu gabe. FrantzesB I 15. Maite bat maitatzen det maitagarria. Izt Po 79. Ni bezala maitiak traditü dianik. Etch 70. Maitea orla ibillitzea / ez du legeak agintzen. Xe 278. Etzaitudazanean / ikusten, maitea. Azc PB 60. Maiteari egin paraboletan. Ox 27. Atoz, maite ori. Jaukol Biozk 77. Neure maiterik begikoena. Enb 180. Lagunarekin orduak aazten ditun, eta maitearekin beta eskas. Or Mi 37. Biotza ezin ase diteke maitea laztandu gabe. Etxde JJ 236. Maitearen begietan. Erkiag Arran 67. Maiteak maiteari erranak. JEtchep 119. Negar malkotan agur emanik / maitearen helarrira. Auspoa 39, 97. Eder yako Kristo bere maitearen baratzeko otoitz izerditsua. Onaind STeresa 38. Garraitza eman dezon haren maiteari. Xa Odol 283. Hartu omen zuen honelako saritxo bat bere maiteagandik. MIH 248.
    azpiadiera-1.2.1
    (Con superlativo). "Maiten (S), amadísimo, predilecto" A. "Maiteena emaztea du (G-azp, AN-5vill)" Gte Erd 217.
    Maitenaren gal-kexua. O Po 18. Ea maiteena, mira zazu zein peril handitik [...] libratuko ahal zaren. SP Imit I 23, 6. Egüntto batez nindaguelarik maitenareki leihuan. ChantP 76. Etxeko geure maiteena! Enb 95. Baldin nere maitena / badakuszue. "Aquél que yo más quiero". Gazt MusIx 181 (Or ib. 197 maiteen dudana).
    v. tbn. KIkV 116. KIkG 84. Zait Sof 34. SMitx Aranz 214. NEtx Nola 10. Xa Odol 75.
    sense-2
    2. (S ap. Lrq ; Lar, Añ).
    Amoroso. "Amante" , "amartelado" Lar. "Requiebro, (V) berba, (G) itz, (AN) mintza maitea, laztana" Añ. "Amant, amante" Lrq.
    Iesusen adiskide maiteek. SP Imit I 22, 4 (Mst debotek, Ol azkutiak, Leon khartsuek). Iainkoaren esku maiteak, dio Dabitek, egin du bertute. SP Phil 508 (He 515 guziz onak). Siongo alabak ibili ziriala [...] begirakune maiteetan, eskubakin txaloka. (Is 3, 16). fB Olg 77 (Dv begi kheinuka, Ol begi-irtirin, Ker begi-kiñuka). Lo orenean sortzen da ixiltasun maite eta kortesano bat. Hb Egia 38. Solas maiteak zarraizkon. Ib. 80. Jaunaren begirunde maitean uste osoa ipiñirik. Aran SIgn 87. Mariak ere egiten ziozkan begiratze maite batzu. Jnn SBi 52. Rodano maiteak zirtatzen duen kaparroi-lore antzekoa. 'Amoureux'. Or Mi 84. Jende xeheen umeek sendimendu maiteagoak erakusten. JE Ber 30. Zuek danak anaiak izanda, orren maiteak nolaz bizi zerate? BBarand 162.
    azpiadiera-2.1
    (Uso sust. pl.). Enamorados, pareja de enamorados.
    Maiteen ixil-gordea. Or Mi 55. Ikustegietan maiteek elkar lotsagarriro laztantzen zutelarik. Or Aitork 55. Bera zala maitte bixen zoritxar guztian kulpagarrixa. Etxba Ibilt 489.
    v. tbn. BEnb NereA 63. NEtx LBB 260.
    sense-3
    3. (Como segundo miembro de comp.). Amante (de). "A. aizkolarie oso ume-maitie da" Gketx Loiola. "Emilita herri maite da (G-azp), Kattalin zakur maitea da (G-azp)" Gte Erd 217. "Oso ume maitea da (G-azp)" Ib. 25. "Oso andremaitea, oso gizonmaitea da (V-gip, G-azp)" Ib. 192.
    Zure anaia zan oso diru maitea. Apaol 37. Jabier Uribarrendar biotz andiko erri-maiteak. A (in Azc PB 5). Nekazari-maitea izan bear nai-ta-naiez. Munita 111. Zuaitz-maiteak. Ib. 81. Zu lango erri-maite asko ba lego. Erkiag Arran 17. Elizkoia, sendi maitea, iñorreri kalte egin baño lenago edozer gauza egingo luken gizona. Ugalde Iltz 18.
    sense-4
    4. (Como primer miembro de compuestos). De amor.
    Maite-auzitegia. Or Mi 32. Euzkeraren Pizkundeari Emakumeen maite-agurra egin zanean. Ldi IL 67. Begietatik maite-sua txinpartaka zeriela. TAg Uzt 101s. Koldobika ta Itziar-en maite-alkartzea aurrez adierazten dizue. NEtx Nola 36. Maite-dardara zer den ezagutzen ez dutena. Txill Let 57. Ortzialde odoltsu arek Zuriñeren maite-zauria zirudian. Erkiag Arran 152. Maite-sugar bizi. "Llama de amor viva". Gazt MusIx 213.
    sense-5
    5. (c. sg. A). Amor. Azkue, que no cita ningún ej., parece deducirlo de maite izan; cf. A Morf 745: "Es también [maite] amor en frases como maite izan, tener amor".
    Mirei, ez yan ez edan negon; ainbesteko maitea biztu didan. Or Mi 55. Geure izkuntza biguñoni maiterik agertzea pekatu zala. Ldi IL 133. An oartu gendun maiteak ez dik, orraatik, emengoaren ederrik. Maite legorra dek. TAg GaGo 86. Bixak bizi ziran maitte eta bake onian. Etxba Ibilt 473.
    azpisarrera-1
    ELKAR-MAITE.
    a) (Pl.). Amantes, que se quieren el uno al otro; enamorados. "Ez dut ezagutu anai ain alkar maiterik (G-azp) [...] ain elkar maiteak (B)" Gte Erd 217.
    Adiskide bi, beti alkar maitiak eta pinak. fB Ic I 60. Elkarmaiteak. EA Txindor 141 (tít.). Alkar maitiak izandu gera / geren denbora guziyan. Tx B II 142. Anaiak bezin alkar maiteak baigiñan biok. Salav 66. Kukua entzuten duten alkar-maiteak. NEtx LBB 51.
    b) Amor mutuo.
    Elkar-maitea sendotzen omen / zuten "Faisan" ugartean. "Hermandad mutua". Or Eus 204. Elkar-maitea goxoago zitzaidan, batez ere, maitearen gorputzez ase banendi. "Amare et amari". Or Aitork 53.
    (Con -zko, adnom.).
    Alkar-maitezko bide-urraketan. SMitx Aranz 77.
    azpisarrera-2
    JAINKO MAITEA, JAUNGOIKO MAITEA. v. jainko, jaungoiko.
    azpisarrera-3
    MAITEAGO IZAN (G-azp, AN-5vill, BN-ciz-arb-lab, S ap. Gte Erd; Gèze). Amar más; preferir. "Préférer, maitiago ükhen" Gèze. "Nik arraina baino maiteo dut txitxia (G-azp, BN-ciz), [...] gatia beno txakürra maitiago düt (S), nik maiteago zaitut (G-azp, AN-5vill)" Gte Erd 217. "Maiteago dut Euskal Herrian gelditzea (BN-lab)" Ib. 133. Tr. De uso gral.
    Aita edo ama ni baino maiteago duena. Lç Mt 10, 37 (He, Dv, Ip, Ol, Leon, Or, Ker, IBk, IBe maiteago izan; TB, Ur (V), Echn maite izan (...) gehiago; Ur maitatu, Samper onetsi). Gure aita propioak baiño maiteago gaitu geure konzientziak. Ax 424 (V 274). Bere burua maitiago du eziez bere adeskidea. Tt Onsa 129. Beste guzia baño maiteago dezula Jangoikoa. Mb IArg I 105. Hemen diren dizipuluek baino maiteago nauzu? Lg II 294. Bere burua baino miliunetan maiteago zuen hura. Dh 272. Milla txakur baño maiteago dot neure erraiteko semea. Añ MisE 163. Maitiago dot pekatua Jaungoikua baño. Ur MarIl 91. Umant arrek maitiago du Anjelika bere biziya baño. Bil 164. Maiteago badute Errepublika. Elsb Fram 75. Sorterria, urrunago ta maitteago izan oi da. Echta Jos 311. Zahartu bainiz, ez dakit ez nukenez orai maiteago Mediterranea. JE Ber 81. Neronek baño maiteago iñork ez zaitue izan. Zait Sof 151. Eta lanaren igesi asirik, iñorena maiteago dau orain. Erkiag BatB 153. Haietako batzuek maiteago dute gaur isiltasuna argibideak ematen ihardutea baino. (In MEIG VI 41).
    azpisarrera-4
    MAITEAK EGIN. Acariciar, hacer caricias, mimos; mimar. Cf. MAITE-MAITE (c). v. MAITE EGIN.
    Ixaak bere emazte Errebekari maitteak egiten ikusi zun. Ol Gen 26, 8 (Urt y Dv dostatzen, Ur jostatzen, Ker loisintzen, Bibl josteta ari, BiblE harreman goxoan). Txeratsu ta kutunki artua da-ta [...]; biotz maitatien artean, guztien leusengaz mizke aziko da maiteak egiñik. Onaind STeresa 45.
    azpisarrera-5
    MAITE-AMETSETAN (Estando) enamorado.
    Mirei ta Bikendi maite-ametsetan. Or Mi 53. Biotzik asko badezu / maite-amesetan. NEtx LBB 352.
    azpisarrera-6
    MAITEARENA EGIN. "Faire l'agréable (edo le gracieux)" Herr 28-3-1957, 4.
    azpisarrera-7
    MAITEAREN MAITEZ. De tanto amor.
    Maitearen maitez iretsiko induket. Or Mi 26. Maitearen-maitez [alaba] garia kutxan baño gordeago zutena. NEtx Antz 151. Norbaiti eman nintzan maitearen maitez. Xa Odol 341.
    azpisarrerakoSense-7.1
    Zure maitearen maitez ari naiz ene bide zearo tzarrak oroitzen.Or Aitork 37.
    azpisarrera-8
    MAITE-ARO. Epoca, estación del amor.
    Maite-aroa eldu zaitenean [loreai] . Or Mi 55. Maite-aroan nago berriz. Txill Let 116. Maite-aroa eltzean [...] txoriak beti kanta bikain pozgarriez jarduten dakie. Erkiag Arran 101s.
    azpisarrera-9
    MAITE HARTU. Coger cariño.
    Nik aurrenetik bildur neutson kolore ta egite zatarra ebazalako: baño a etorriagaz, bazkari obea zan etxean eta maite artuten asi ninzan, ogia ta okelea [...] edo zeozer beti ekarten ebalako. "Fuile queriendo bien". Or Tormes 9.
    azpisarrera-10
    MAITE-BELAR (mait(h)a-bel(h)ar H; maita-bedar V ap. A). "Maita-, maitha-belharra, herbe d'amour, réséda odoriférant" H. "Bardana (Bot.)" A.
    azpisarrera-11
    MAITE-BERBA. Palabra de amor. v. MAITE-HITZ.
    Izarrak bere maiteari esaten deutsan maite-berba ixilla. Azurm (in Gand Elorri 145).
    azpisarrera-12
    MAITE-BEROALDI. Amor, pasión amorosa.
    Zitogandik urruti, zerbait baretu zitzaion maiteberoaldia. TAg Uzt 246. Kezkapean edo maiteberoaldian ondatuta oeratu danak. Ib. 247.
    azpisarrera-13
    MAITE-BEROTU. Enamorarse.
    Ain eder ziran, aiengana Maitagarriak maiteberotu baitziren. Or Mi 71. Neskatx maite-berotuak. TAg GaGo 13. Nola maiteberotu ez bereala soin osasuntsu ariek biak? TAg Uzt 307.
    azpisarrera-14
    MAITE-BIDE, MAITA-BIDE.
    a) Camino del amor.
    Baña bein neska maitebidean gainbera irristaka asita, nork lekike noraño lijoaken? TAg Uzt 149. Maitabidea ain zabala ta ederra dalarik nola gogoratzen zaizkik ainbat dollorkeri? Etxde JJ 279. Bera ere oarturik zegon bere purrustadakin maitabideari esi gaiztoa jartzen ziola. Ib. 99.
    Gogo-gauzetaz ari dala, irakasten eta erakusten digu maita-bide gain gaiñekoa. "Viam caritatis". Or Aitork 383.
    Ovidiusen Maita-Bidea. Tít de la trad. de Ibiñ del Ars Amatoria (después Ars Amandi) de Ovidio.
    b) Procedimiento cariñoso.
    Maitabidea ta aolku bigunen erasoa deusezak diranean. Erkiag BatB 24.
    c) Relación amorosa.
    Maitabidea jatorra ezpazan etzun kemenik galbide atsegingarriari uko egiteko. Etxde JJ 265.
    azpisarrera-15
    MAITE-BIZITZA. Vida amorosa.
    Kartuxa-etxe paketsu artako ibilguetan maite-bizitza egiten dirautenekin. 'La vie d'amour'. Or Mi 80. Maite-bizitza ori ezin utzi iñolaz karmeldar olerkariak [...] adierazi gabe. Onaind (in Gazt MusIx 150).
    azpisarrera-16
    MAITE-DAMU. "Contrición" Añ.
    Damurik onena maite-damua da. KIkG 74. Jaunak bakarrik eskuan daukan / maite-damuan urtzera. Or Eus 122. Maite-damuz edo bildur-damuz illobaren biotza beratzea. Etxde JJ 140.
    v. tbn. ArgiDL 33. EgutAr (ap. DRA).
    azpisarrera-17
    MAITA-EDARI (Lar H). "Bebedizo, maitaedaria" Lar.
    azpisarrera-18
    MAITEEGI, MAITEEGI IZAN, MAITEEGIZ. v. maiteegi.
    azpisarrera-19
    MAITE EGIN. Acariciar, mimar. v. MAITEAK EGIN.
    Orien axalak maite egiten digu ñimiñoeri. "Blandiens parvulis". Or Aitork 351. Nik Ari maite egiñik, / ta izai-ostraillak aize emanik. "Yo le regalaba". Gazt MusIx 175.
    azpisarrerakoSense-19.1
    "Maittia-maittia eiñ, en lenguaje infantil, frotar delicadamente a alguien; sobre todo en el lugar donde tiene daño. [...] Etorri ona polittoi, maittia-maittia eingotsut eta" Elexp Berg.
    azpisarrera-20
    MAITEEN IZAN. Amar el que (lo que) más.
    Mundu huntan maiteen ditutzunak. Ch III 42, 1. Jaungoikoa maiteen izatea. ArgiDL 25. Liburu eta maiteen zituen gauzak oro. Mde HaurB 53s. Arrantzaleak munduko gauzetarik maiteen daben ur zabaldi [...] neurribagea. Erkiag Arran 84. Teresa ta Agustin Deuna ditugu kristiñau erriak maiteen ditun santuak. Onaind STeresa 8.
    azpisarrerakoSense-20.1
    (Maiteenik izan).
    Nik maitenik dudana. O Po 22.
    azpisarrera-21
    MAITE ERAGIN. "Aliquem ad amicitiam attrahere, [...] nihor maitarazi, maite eragin, maiteragiñ" Urt III 81.
    azpisarrera-22
    MAITE-ERESI. Canción de amor.
    Maite-eresi negargarrizko orri. Or Mi IV. Donibane Gurutz-en Iainkorako Maite-eresia . Or (in Gazt MusIx 10). Ona maite-eresi onen unerik arduratsuenean. Onaind (in Gazt MusIx 155).
    azpisarrera-23
    MAITE-GAR, MAITAGAR. Ardor amoroso; pasión amorosa.
    Ene biotz au maite-garrez ixio. KIkV 116. Maite-garretan irazeki ta berotu zadazu nere biotz epel au. KIkG 84. Maitagarrak il. Zait Sof 17. Ioku au nere maitagarraren sendagai bailitzan. "Medicina furoris". Ibiñ Virgil 63. Sugar ber-berak lokatza gogortu ta ezkoa biguntzen ditun bezela, nere maitegarrak egin beza Daphniren baitan. Ib. 56.
    azpisarrera-24
    MAITE-HITZ, MAITITZ. (Lar H).
    a) Palabra amorosa, de amor. "Requiebro" Lar.
    Otzak ixoztu daroz maite-itzak abuan. Laux BBa 18. Aren maite-itzen egarri. TAg Uzt 306. Mutil bati maite-itz bat esateko kemenik etzuan gazte arek. NEtx Antz 154. Maite-itzak azaldutean. Erkiag Arran 63. Eta maite-itzak ezpain aunitzatatik ateratzen dira. Gazte, Octubre 1958 (ap. DRA).
    v. tbn. Anab Poli 136.
    b) Promesa, compromiso de amor.
    Kristau-legez elizak artu zuan gazte bien maite-itza. NEtx LBB 46.
    azpisarrera-25
    MAITE IZAN (V, G, AN, BN-ciz-arb, S; SP, Lar, Añ, Dv, H; -th- Arch Gram 48; moite izan R-is-uzt), MAITE UKAN ( -kh- H; ükhen S; Gèze, H). Ref.: A (maite, moite); Etxba Eib; Elexp Berg (maitte); Gte Erd 217. Amar, estimar; gustar de, tener gusto por. "Ez dut ezagutu anai orren alkar maite dutenikan (AN-gip), [...] elkar matte dutenik (AN-5vill)" Gte Erd 217. Tr. General al Norte desde Dechepare, y al Sur desde principios del s. XIX (antes, por ej., lo hallamos en un texto alto-navarro de 1598 (ReinEusk2 139), Ezcurra, Mendiburu y Ubillos, pero es poco frecuente en Cardaberaz (Senar 18), que suele emplear nai izan con este sdo.). Las formas de futuro maiteko y maite izango (ukanen ) tienen más o menos la misma frecuencia, aunque la primera, única que hallamos en los septentrionales no suletinos, se documenta ya a principios del s. XVII, mientras que la segunda construcción, usada por meridionales y suletinos, no se encuentra hasta mediados del s. XVIII. Hay maita izan en Larramendi (SAgust 14), Beovide (AsL 74), Arrese Beitia (AB 346), Enbeita (48), D. Agirre y E. Arrese; salvo en los dos últimos, en los que aparece en más de una ocasión (Serm 149, 317, 403; OlBe 70, 102, 101, 26) y en Arrese Beitia, en el que la rima exige una -a final, puede tratarse de errata. La forma maitako que se encuentra en S. Mitxelena, podría corresponder a maita(tu).
    Ene gogoa baliaki, maite bide ninduke. E 145. Gauza hauk manatzen drauzkizuet, elkhar maite duzuenzát. Lç Io 15, 17 (Ol, Or, Ker maite izan; He, TB, Dv, EvS, Leon, IBk, IBe maitatu, LE onetsi). Maite ditu gizonak / anbat eze barkatzen du / paradizuko jatea. Ezcurra 30ss. Eztudala nik maite arrazona eta bakea. MRos 14.1r. Heure bihotz guztiaz duk / maiteko Iongoikoa. EZ Eliç 201. Sorhaioa higun, arropa maite. Saug 78 (seguramente con el aux. elidido). Hunetan da ageri maite gaituela geure Iaungoikoak. Ax 421 (V 273). Maite ditut doloreak. Gç 83. Maite dütianak bere kürütxiaren egarle lagün nahi dütü. Bp II 33. Ni zin-zinez maite nauena fermu dago tentazionen erdian. Ch III 6, 1. Bere buruak sobera maite izanez. He Gudu 80s. Hura da ni maite naiana, eta nik hura maite ükhenen düt. Mst III 56, 4. Hau zen zuk, maite zaituen Jesus maite bazenuen, egin beharra? Mb IArg I 108. Segurki erran ahal daite ez duzula maite mundua baizen. Mih 64. Eren biotz guziarekin maite izango zuela Jainkoa. Ub 34. Ez dago konfesinoe humilderik, bijotzian maite bada pekatuba. Mg CO 38. Maite izan bezee elkar. AA I 568. Zeren bildur izateko dut maite nauen bihotz baten ganik? Dh 234. Senar emaztiak alkar maite izateko. fB Ic III 342. Seme haren baithan gaitu maite Aitak. Jaur 115. Halere hañ haie maite nula artzañak otsua. Etch 302. Eta nik maite ditut / Amintasen deiak. It Fab 196. Semiak maite dau bere Ama. Ur MarIl 67. Bata maite izango du eta bestea gorrotatuko du. Lard 384. Zaharrek maite dutela gauza iraganez mintzatzea. Hb Egia 8. Maiteko nuke nola / ama eta aita. Bil 143. Maitekuteko Jangeikua. CatR 67. Mintzaire eztia eta ederra maite duenak. Elsb Fram VII. Ene haurzarotik maite ükhen dit Abe Mariaren erraitia. Ip Hil 75. Biok dogu erri bat maite. A BeinB 35. Baña orain, adimenaz-be maitte don [Josetxo] . Echta Jos 176. Guk republika maiteko degu. Tx B II 97. Unhatzea ez du maite. JE Ber 71. Bere jarraitzalle guztiok alkar maite izan bear dogula. Eguzk GizAuz 12. Ez da haratik ez hunatik; Jainko maiteak maite nu! Lf Murtuts 30. Zure osasuna ta bizia maite badituzu. Munita 142. Zentza ezazu zugurra ta maiteko zaitu. Or Aitork 138. Ixaakek [...] Errebeka [...] bere emaztetzat artu ta maite zun. Ol Gen 24, 67 (Ker, BiblE maite izan; Urt, Ur, Dv, Bibl mait(h)atu). Maite dan norbait. Erkiag Arran 10. Ez badut [Graxi] oraino aski maite, bihar gehiago maitatuko dut. JEtchep 112. Zurruta dik soberaxko maite. Larz Iru 92. Andik aurrera, zaldiak baño geiago maiteko zuan osabaren furgoneta. TxGarm BordaB 153. Napoleonen soldaduek ez dute gerra maite. MEIG I 165.
    azpisarrerakoSense-25.1
    (Aux. intrans. y sentido recíproco).
    Maite diran gazte bi alkarregaz ezkonduteari. Ag AL 138. Biontzat garbi zegon maite giñala. JAIraz Bizia 24.
    v. tbn. Enb 146. Onaind in Gazt MusIx 152.
    azpisarrerakoSense-25.2
    "Oso maite det (G-azp) arrunt maite du ama (AN-gip), Landibarren biziki maite dute Irene (B, BN-ciz-arb)" Gte Erd 25. Tr. Aunque hay ejs. con hanbat, hainbeste, zenbat, bezanbat, etc., en todos los dialectos, es más frecuente el uso de hain, zein, bezain, etc. En el caso de asko / oso domina claramente el primero.
    Nola zuk ni ez nauzu hain maite? Harb 378. Zeren hain maite gaituen. Ax 152 (V 100). Alexandrok hanbat maite zuen Konpaspe. SP Phil ẽ, 4r (v. tbn. ha(i)nbat maite en UNLilia 13, Inza Azalp 65, Jaukol Biozk 59, Etxde AlosT 57, MMant 85 y Gerrika 118). Ahal zen bezanbat maite zutian. Tt Onsa 123 (130 zenbat maite). Haiñ maite bazaitu. He Gudu 96. Zein maite dituen Jangoikoak. Mb IArg I 142 (v. tbn. zein, zoin maite en Jnn SBi 105, Ldi BB 26, Ir YKBiz 358, JEtchep 65, And AUzta 154 y Ardoy SFran 120). Zenbat maite zuen! Lg II 204 (I 369 hanbat maite; v. tbn. zenbat, zonbat maite en ChantP 198, PE 115, ABar Goi 74, Iratz 68 y Ardoy SFran 119). Ule trenza ori ain maite badozu. Mg PAb 71. Semea, bakutsu, ze maite zaitudan? Añ LoraS 158. Aiñ maite izan zaituen zuen Aita onari. Gco I 414. Ainbeste maite zituan atsegin eta kontentu gabe. AA III 419. Asko maite dozu Jesus? Ur MarIl 117s. Orrenbeste maite badozu bizia. AB AmaE 316. Oso maite zaitut nik, / o nere morroia! Urruz Urz 40 (v. tbn. oso maite en NEtx Nola 11, Or Aitork 136 y JAzpiroz 15). Semenario hain maite ginuenaz jabetzea. HU Zez 164 (Aurp 94 hainbat maite). Hainbertze maite balin bazuen. JE Bur 19 (96 hain maite; v. tbn. hainbertze, hainbeste maite en Urruz Zer 13, TAg Uzt 169, Etxde JJ 63, Or Aitork 84, Ugalde Iltz 17, Izeta DirG 57 y Ataño TxanKan 174). Erijok ain matte dauz loratzak! Laux AB 41. Azkaine guk bezen maite duen norbeitek. Zerb Azk 32 (IxtS 23 hain maite; v. tbn. bez(a)in maite en SP Phil 156, NEtx Antz 155, JEtchep 59 y Salav 77). Ain maite dogun gorputz txanpor ta minberati onen osasuna. Erkiag Arran 87 (v. tbn. hain maite en Egiat 267, Dh 273, Astar II 280, Hb Esk 150, Bil 139, Arr GB 7, Jnn SBi 57, Jaukol Biozk 31, Enb 111, Ir YKBIz 138n, Lek SClar 122, Or Aitork 147, Bilbao IpuiB 130, BEnb NereA 99, JEtchep 24, Gand Elorri 215, Ibiñ Virgil 77, NEtx LBB 96, Ardoy SFran 272, Xa Odol 343, Azurm HitzB 35, Larre ArtzainE 220 e Insausti 166). Zuk asko maite dezun amaren erraietan. MAtx Gazt 17 (v. tbn. asko maite en Ag G 240, Urruz Zer 116, Alz Ram 36, ArgiDL 123, Or SCruz 75, Enb 201, Lab EEguna 74, Kk Ab II 174, ABar Goi 34, TAg Uzt 143, JAIraz Bizia 117, Bilbao IpuiB 76, Gand Elorri 185, Osk Kurl 52, Ataño TxanKan 121, BAyerbe 111 y Albeniz 21).
    azpiadiera-2.1
    "Amar locamente, begi-hezurra bezain maite izan (BN)" A EY III 244.
    azpisarrera-26
    MAITE-JOKO. Juego amoroso.
    Beste edozertan ain oitua ta ikasia dan mutilla, maite-jokoetan oso baldarra da. TAg Uzt 301. [Bere biotza] zabal-zabal dauko maite-jokorako. Onaind STeresa 23. Maite-joko luze eta korapilatuen bidez. MIH 245.
    azpisarrera-27
    MAITE-JOLAS. Juego amoroso, galanteo, coqueteo.
    Neska-mutillak maiz izaten dituen maite-jolas ariñen bat zalakoan, bete zun Zitoren agindua. TAg Uzt 211. Zenbat indar eta ordu eder alperrik galtzen dituzten gaztetxoak maite-jolasetan. MAtx Gazt 34. Iturrira ixillik / maite-jolasetan. NEtx LBB 257.
    azpisarrera-28
    MAITE-JOLASKA.
    Maite-jolaska ibilki. "Andando enamorada". Onaind (in Gazt MusIx 208).
    azpisarrera-29
    MAITE-KANTA. Canción de amor.
    Maite-kanta, txilibitu-ots, mendi areetan galtzen dire. Or Mi 141. Izakien maite-kanta birloratsua! Erkiag Arran 185. Udaberriko maite-kanta. NEtx LBB 352.
    v. tbn. Lek SClar 109. Etxde JJ 35. Gazt MusIx 181. Onaind ib. 150. Berron Kijote 139.
    azpisarrera-30
    MAITE-KANTARI. Cantor de amor.
    Bilintx, ororen iritziz, euskal maite-kantari famatuena izan da. Lf ELit 69.
    azpisarrera-31
    MAITE-KANTU. Canción de amor.
    Maite-kantuak mintzo ixillez alkarri ixuriz. TAg Uzt 94. Bere maite-kantuan diarduanean. Erkiag Arran 101.
    azpisarrera-32
    MAITE-KEZKA. Celos.
    Berriro asiko ziran zure susmo ta maite-kezkak. NEtx Antz 98.
    azpisarrera-33
    MAITE-KEZKABIDE. Preocupación amorosa.
    Azkatasuna galdu dute, alegia, baña gaurgero maite-kezkabiderik ez dute izango. Txill Let 27s.
    azpisarrera-34
    MAITE-KUTSATU. Enamorarse.
    Nexka maite-kutsatuak zurbil ta sukarrez esan zion aitari. 'Enamourée'. Or Mi 92.
    azpisarrera-35
    MAITE-LAGUN, MAITA-LAGUN. Amante, enamorado.
    Nire etxeko-jaun eta maitelagunak ortxe [itsasoan] izan yonazalako bere lanak. Erkiag Arran 107. Emakume ez-ezagun batek bere maita-lagunaren iraun-ezaz du naigabe. Etxde Egan 1961 (1-3), 99.
    azpisarrera-36
    MAITE-LEGE.
    a) Ley de amor.
    Naiz basamaats-orrietan idatzi bezazte maite-legeak. 'Lois d'amour'. Or Mi 34. b) Relación amorosa.
    Eta agitz geiago betetzen gaitu maite-legeak, gure adimendu utsak egiaren billa alperrik nekatzeak baño. Txill Let 137. Gurasoen esanera beren maite-legea makurtu bearrik ez dute izan [txoriek]. NEtx LBB 14.
    azpisarrera-37
    MAITE-LEGEA EGIN. Cortejar.
    Etzaik zillegi ari maite-lege egite. Or Eus 39.
    azpisarrera-38
    MAITE-LELO. Canción de amor.
    Gazte-jendea asi zan atsegin-pozetan, / [...] jan, edanean, dantzan, maite-leloetan. "Cantaría canciones amatorias". Or Eus 359. Egilleak etzion eresi oni olako idazpuru apartekorik ezarri, geroagokoa baitugu Maite-lelo, Barne-kanta (Cántico Espiritual) dalako izen ori. Onaind (in Gazt MusIx 151). Aizearen ats mea, / txindor eztiaren maite-leloa. Ib. 210.
    azpisarrera-39
    MAITE-LILURA. Ilusión amorosa.
    Maite-lillurak debekatzen baititu gizon guziak [...] hilbeharraren abotsaren entzutetik. Mde Pr 371. Bi Maitaleen maite-lillurazko ar-emate auek. Onaind (in Gazt MusIx 155).
    azpisarrera-40
    MAITE-MAITE. (Intens. de maite).
    a) Muy querido.
    Haren adiskide min eta maite-maitea. Brtc 238. Bere Seme maite maitea. Mg CC 252. Dauzka bere egiazko debotzat ta bere ume maite-maitetzat. Dh 270. Euskara maite maite / zabiltz neugaz beti. AB AmaE 18. Nere nagusi maite-maiteak. Urruz Urz 36. Bere aittama maitte-maitteak. Echta Jos 362. Xahar maite maite baten orhoitzapenik goxoena. Barb Sup 177. Nabarra maite-maite. Enb 58. Zuk ordainez, Murtuts maite maitea, fruituz aberastuko gitutzu. Lf Murtuts 8. Nere amatxo maite maitearentzat. JAIraz Bizia 88. Ez dedilla gertatu gure erri maite-maitean. Munita 33. Galdu nuan adiskide maite-maite ua. Or Aitork 82. Julitxo ta Libetxo maite-maiteak eukazan lagun-da! Bilbao IpuiB 215. Gure Jaungoiko maite-maiteak. Xa EzinB 81. Neure anaia maite-maitea. FEtxeb 73.
    v. tbn. Ag Kr 7. ArgiDL 164. Jaukol Biozk 37. Iratz 109. Zait Sof 177. Anab Aprika 60. Larre ArtzainE 69.
    (Uso sust.). "Confidente, amigo estrecho, maite maitea, kutuna, onetsia" Añ. "Nere biotzeko maitte maittia" Etxba Eib. Cf. E 179: Ene maite maitena 'mi amada más amada'.
    Laster ikhusiren duzula zure maite-maitea. Mih 126. Ian sendo neure maite maiteak. Azc PB 93. Yolandak [...] bere maite-maiteari esan zion. Lh Yol 26. Arrese geure maite-maitia. Enb 142. Ene maite-maite ori! Zait Sof 132. Eriotza gogorrak kendu euskuezen maite-maiteak. Akes Ipiñ 22.
    v. tbn. Inza Azalp 143. FIr 133.
    b) Encantador, muy agradable.
    Sendatua zen behin bethikotz eta maite maitea egina. "On ne peut plus charmante". Barb Leg 137.
    c) Caricia. Cf. MAITEAK EGIN.
    Zakurrari maite-maite batzubek egiñaz. EgutTo 22-6-1920 (ap. DRA).
    azpisarrera-41
    MAITE-MAITE IZAN. Amar, querer mucho.
    Galaiak esan eutsan / maite maite ebala. Azc PB 156. Gauza guztijen Egille orrek / maite-maite dau gixona. Enb 60. Besotan artu zun maite-maite zun aizpatxoa. Etxde JJ 228s. Felipe IIgarrenak [...] maite-maite eban Teresa ta asko lagundu eutson. Onaind STeresa 101s.
    azpisarrerakoSense-41.1
    (Con aux. intrans., uso recíproco).
    Alkar laztanduaz biok / maite-maite giñala. Olea 255.
    azpisarrera-42
    MAITE-MAITERIK. Amorosamente; cariñosamente, afectuosamente.
    Torre-etxe onen jabiak arma-arri ori maite-maiterik dauko. Kk Ab I 87. Danok dantzau gaitezan / alkarraz maite-maiterik. Enb 164. Ez dogu gura asarratzerik / baizikan bizi maite-maiterik. BEnb NereA 48.
    azpisarrera-43
    MAITE-MAIXIATU. v. maixiatu.
    azpisarrera-44
    MAITE-NAHI. Deseo de amar. v. MAITA-NAHI s.v. maitatu.
    Zeu maite-nai orixe / sortu egiguzu. Enb 113.
    azpisarrera-45
    MAITERIK. Amorosamente.
    Taliak bularrean / maiterik azia. Azc PB 225. Besartean maiterik artu zuen apaiz gazte negartsua. A Ardi 122.
    azpisarrera-46
    MAITERIK EDUKI. Estimar, amar.
    Erriko biztanlerik geienak oso maiterik euken mutilla. Kk Ab II 61.
    azpisarrera-47
    MAITA-SARI (H (+ -th-)). Recompensa de amor.
    Galbidera, maita saritzat / maite zaituen' egozteko. O Po 43. Et' ene bihotz gaxoak / higanik, maita-sari, / herskailu ordari / zitin tragaza-xiloak. Ib. 24.
    azpisarrerakoSense-47.1
    Zeru bera zaiku agindu / Hemen elgar maita-sari.Monho 132.
    azpisarrera-48
    MAITE-SU. Ardor amoroso
    Minuren emaztea, zezen baten maite-sutan zebillena. Ibiñ Virgil 50n. Maitasunak darabil biotza, ortarako da-ta, baiña maite-su garbirako. Onaind STeresa 14.
    azpisarrera-49
    MAITE-SUTU. Enamorarse apasionadamente.
    Elideko ibai Alpeuk, Aretusez maite-suturik, itsas azpitik Sikiliraiño eraso zion ari. Ibiñ Virgil 64n.
    azpisarrera-50
    MAITE UKAN. v. MAITE IZAN.
    azpisarrera-51
    MAITEZ.
    a) (Precedido de gen.). Por amor a. "Haren maitez, par amour pour lui" Lh.
    Zure maitez hor darraitzo / donzeillatxoak elkharri. Hm 91. Jainkoaren beldurrez bederen, nere maitez ez balinbada. Barb Sup 99. Dana Jainkoa eta Lagi-Zarran maitez. Enb 145. [Euskal-Herriaren] maitez dena baitut hiltzeraino eskaini. Iratz 124. Gure maitez makurtu! Zait Sof 140. Jainkoaren maitez, Montresor! Mde Pr 116. Guduz hilda lur zaar honen maitez. Mde Po 53. Jainkoak guzia ederraren maitez taiutu baitu. Or in Zait Plat 153. Herri batzuek gintuzten kenka txarretan lagundu [...], gure aiten euskararen maitez. Larre ArtzainE 188.
    (Con sust. o pron. en caso absoluto). "Hura maitez [...], par amour pour lui" Lh.
    Zeren egiten baita [tratua] ez elkhar maitez, bainan irabazia hutsagatik. SP Phil 314 (He 315 ez baitu egiten presunen amodioak). Felipe bigarrenak, maitez bizkaitarra, / Aitoren seme egin haren haur suharra. Hb Esk 84. Alferkeria da deskantsua sobera maitez, bere eginbiden bethetzeko lazo izaitea. CatJauf 91.
    b) Por amor.
    Zeren baitnaiz lehen ere / zuk maitez erosia. Hm 77. Emaiten dudana, maitez emaiten darotzut, ez dut deus ordainik igurikitzen. Prop 1896, 172 (ap. DRA). Maitez erran dauzkitzut, ama, erran ditudanak oro. Barb Sup 19. Frantses nahi zuen bere ondoan atxiki [...] ez maitez, ez, bainan [...] guti agertuko zelakoan horrat. Ardoy SFran 216.
    Eta biotza maitez / zaurituta eukala. Azc PB 156 (in Ur PoBasc 268 gaixorik eukala). Elkharri laztanka, maitez / bulhar zuriak ikhara. Mde Po 37. Maitez dar-dar Eguzki-billa. NEtx LBB 347.
    c) Amando. "En aimant" SP.
    Gure lagünaren maitez eta peretxü handi baten harentako ükheitiaz [begira daite gezürti izatetik]. Bp I 103. Elizak haien bake honian eta maitez edüki nahiz. Ib. 118. Ezkondu banendi ez giñezkela, iakintasuna maitez, astiro elkarrekin bizi. "In amore sapientiae". Or Aitork 146.
    d) Amorosamente.
    Bere amaren esana / asko maitez emana. Mg in VMg 94. So egiten dio, perekatzen du, luzaz, maitez. Ox 50. Agur gozo bat egiten dautzut / maitez, danen ixenian. Enb 82. Oroigarri zârrei maitez begira. Ldi BB 126. Mikel lotsaz ta maitez aitari mintza nai. Or Eus 132. Maitez beha ta beha Euskal-Herriari. Iratz 185. Iri oni maitez agur egiñaz. Zait Sof 127. Ain maitez azi zinduzan ama. BEnb NereA 180. Jainkoarekin maitez bat-egite aldiko gozoan. Gazt MusIx 213. Geroak maitez gorde du / ark utzitako ondarea. NEtx LBB 291.
    v. tbn. Gand Elorri 92. MEIG VIII 63.
    e) "Maitez denak biltzen ditu, par son amabilité, elle attire tout le monde" Lf Gram 503.
    azpisarrera-52
    MAITE-ZALE. Amor (?).
    Zeruko Jauna bedi / gure poz ikusle; / ez beza iñork zeleta / gure maite-zale. NEtx LBB 325.
    azpisarrera-53
    MAITEZKO (Adnom.). Amoroso, de amor; cariñoso.
    Eta emon maitezko / laztan gozo bana. Enb 57. Maitezko ipui minkatza. Ldi BB 26. Urrikarriaz kupitzea maitezko eginkizun ona bada. Or Aitork 55. Maitezko kiñu batzuk. Bilbao IpuiB 80. Maitezko bide latzetan. NEtx LBB 352. Bere solas gozo eta maitezkoen artetik. Larre ArtzainE 252.
    v. tbn. Lek SClar 109. Onaind in Gazt MusIx 205.
    azpisarrera-54
    MAITEZ MINDU.
    Enamorarse. v. maitemindu.
    Neskatxa maitez minduarentzat / alako zurgiñik âl da? Or Eus 76. Arima maitez minduaren garraxi latza. Onaind STeresa 16.
    azpisarrera-55
    MAITE-ZORATU. Enamorar.
    Ez da jakitekoa noraino maitezoratu dezaken bat hizkuntza batek. Zarate ELit 13.

    maite

    maite
    << mahai 0 / 0 1 mandatu >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper