OEH - Bilaketa

284 emaitza honen bilaketarentzat

Sarrera buruan (2)


Sarrera osoan (282)

Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
kontra.
tradizioa
Tr. La forma casi general es kontra . Los autores suletinos emplean sobre todo la forma kontre, y con menor frec. kuntre . Hay tbn. -e en algunos bajo-navarros: kontre en Etchart, AR, en un ej. de Laphitz (junto al frec. kontra ), kontreko en SalabBN, y kuntre en una carta bajo-navarra de fines del s. XVI. En DFrec hay 383 ejs. de kontra.
sense-1
I . (Posposición o adv.).
azpiadiera-1.1
1. (gral.; Lcc, Volt 8, Urt I 18, Lar, Añ, Dv, H), kontre ( VocBN , H (BN)), kuntre (S (+ kh-); Chaho), kundre (S) Ref.: Bon-Ond 167; A; Lrq (kuntre); Iz Ulz (goittikuan); Etxba Eib; Elexp Berg ; Gte Erd 78, 263 y 203.
Contra, en contra (de). Tr. La construcción con gen. es general en todas las épocas y dialectos; se documentan, con todo, algunos ejs. tras tema nudo o tras instr. (generalmente en expresiones como borondatez kontra, gogo(a)z kontra ).
azpiadiera-1.1.1
(Precedido de gen.). "Contra [...], y pide genitivo pospuesto" Lar. "Contra el enemigo, etsaiaren kontra " Ib. "Contra ti, zure kontra " . "Contra, en el bando contrario. Neure kontra, en contra de mí" A. " Amaren kontra mintzatzea itsusi da, il est laid de parler contre sa mère" Lf Gram 385. v. aurka.
Zeren dabil haren kontra, bada, bekhatoria? E 53. Enekin eztena ene kontra da. Mt 12, 30 (He, TB, Dv, Samper, Echn, Ur, SalabBN, Hual, IBe, BiblE ene / nire / nere kontra, Ol, Ker, IBk ne(u)re / nire aurka). Ene kontra dago bekatu enea. Miserere 332. Narbaezek aen kontra emun eben sentenziea. Lazarraga A, 1153v. Sekula barriz nik ez negian / oi zure kontra berbarik. Ib. A23, 1195r. Errege Fanziakuak eman duiela batailla duke de Umenaren eta espainolen kuntre. CartEspBN 449. Naturaren kontra egiten den haragizko bekatua. Mat 30. Hire tragazaren kontra eztuk erredolarik. EZ Man I 44. Iuduen kontra koplak. EZ Noel 110. Bere konzientziaren kontra dabillana gaizki da. Ax 422 (V 273). Etzaitezila guduka hari hekin kontra. SP Phil 455. Soberbiaren kontra, humiltasuna; abariziaren kontra, liberaltasuna; luxuriaren kontra [...]. Cb CatV 57. Amonitarrak altxatu ziren israeldarren kontra armada handi batekin. Lg I 304. [Ifernuan] aitak haurren kontra, haurrak aiten kontra, lagunak lagunen kontra [...] daudez. Brtc 147. Gaur ukituko ditut aginte onen kontra egin oi dituen bekatuak. AA II 66. Eztago munduban bere kontra ifini leitekianik. Astar II 283. Oitu, beti egiija esatera, zueben kontra bada bere. fB Ic II 181. Nork egiten du bekatua manamendu unen kontra? CatB 41. Goberniaren kontra / erreklama naite. Bordel 51. Defendatzen gaitu otsoen kontra. Jaur 169. Jokatzen buruz buru, bi bitara eta lau lauren kontra ere. Izt C 214. Elizaren kontra erran ahal guziak erran ziren. Hb Egia 142. Jaunaren esanaren kontra [...] Filistintarrai ere leku eman zieten. Lard 138. Indar emateko demonioaren tentazioen kontra. CatSal 59. Hasarratu ziren Iñazioren kontra. Laph 74. Bere xede eta gogoaren kontra, aintzina zohan bere emaitzetan. Zby RIEV 1908, 89. Itxura guzien kontra, egundaino izan diren iraunkorrenetarik bat. HU Aurp 133. Eta othoizten zituen etzitezela harren kontra athera. Jnn SBi 76. Norberaren usteen kontra [...] juramentu egitea. Itz Azald 87. Miñ asko ibili da / berbaz zuen kontra. EusJok II 116. Zazpi bizio oken kontra badire zazpi birtute. CatUlz 50. Eztularen kontra ez omen da morroin tizana baino hoberik. Zerb Azk 88. Haren kontra jokatzia / Mattinek du maite. Mattin 143. Or datoz gure kontra bi kamioi blindatu. Alkain 128. Azken bi onen kontra egozan agintari edo kargu guztiak. Gerrika 57.
v. tbn. (Para variantes distintas de kontra). Kontre: Etchart 7.1v. Tt Arima 56. Bp I 58. AR 390. Mercy 17. Xarlem 409 (1258 kuntre). UskLiB 67 (21 kuntre). Etch 82 (460 kuntre). Laph 63. Ip Hil 53. Const 31. Kuntre: Mst III 13, 3. AstLas 17. CatS 119.
azpiadiera-1.1.1.1
( kontrago ).
Zer othe daite Naturan / haren kontragorikan? Arg DevB 52.
azpiadiera-1.1.2
(Precedido de tema nominal nudo). "Contrapelo, illekontra, ulekontra " Lar. " Billo-kontra (R-uzt), a contrapelo" A.
Baldin hi naturaz basa zen olibatik ebaki izan bahaiz eta natura kontra oliba onean xarthatu bahaiz. Rom 11, 24. Ioan behar du marea kontra iakin nahi duben lekuban. INav 136. Utzi ziren abarizioaz itsutzerat saltzerainokoan zuzen kontra ekhartzen zituzten yuiamenduak. Lg I 262. Besteren ondasunak zuzen kontra edo bide-gabez nai izatea. Ub 180. Duda moduak Fedeko Artikulo edo Elizak erabakita dauzkan doktrina kontra. Mg CC 124. Aski sasoiñ kontra hemen / haiña hura zen burlatzen. "Hors de sasoin" . Gy 192. Aztura zahar kontra, khoroa uzteko / bere alaba maite Isabelendako. Hb Esk 161. Baziren ere bertze aireko barberak, / sorgin kontra zuztenak balios indarrak. Ib. 205. Haize alde, nor nahik egin dezake auzapez baten lana. [...] Bainan haize kontra doanak mila sare, [...] eta ateka baditu iragaiteko. HU Aurp 89. Maria kontra, / naiko lana bazan, / ala ere eguardiko / balia erriyan zan. Arrantz 107. Bere iritze kontra [...] sortutako [agindua] . Etxde JJ 69. Auzoko ardi tropa baten bahitzeko, zuzen kontra bere burhasoen lurretarik iragaiten zelarik. Ardoy SFran 69 (v. tbn. zuzen kontra Dh 254, Gy 210, Hb Egia 128, Laph 128, Prop 1876-77, 30, CatJauf 84, JE Bur 196, Zerb IxtS 69).
azpiadiera-1.1.3
(Precedido de instr.).
Sustentadu, dotrinea emon eta estatua, ez eureen borondateagaz kontra. "No contrario a su voluntad" . Cap 48. Kunplidu eban Dabidek aginduba, ta goguaz kontra bere Saulek emon eutsan alabia esposatzat. JJMg BasEsc 178. Yaubiaren borondatez kontra. CatLlo 46. Goguez kontra sarri ikesten izen dok. A BGuzur 126. Bai, --aitortu zuen izebak gogoz kontra. Mde Pr 86. Senarra borondatez kontra artu-araziaz. NEtx LBB 27. Naiz-ta gero be gogoez kontra / frankismoan egotera. FEtxeb 89. Erti-gizonak, nahiz eta bere gogoz kontra, iduri horren mugetan lortzen du bere ikusmena. MEIG IX 115 (en colab. con NEtx).
v. tbn. Bv AsL 95 (goguaz k.). Erkiag BatB 157 (gogoaz k.). Berron Kijote 138 (gogoz-k.).
azpiadiera-1.1.3.1
" Ulez kontra, [...] a contrapelo (V-arr)" A Apend.
azpiadiera-1.2
2. (V-gip, G-azp) Ref.: Etxba Eib; Elexp Berg; Gte Erd 16 y 203.
(Precedido de gen.). Contra, junto (a), apoyado (en). " Bidearen kontra dago, está junto al camino" EEs 1908, 31. "Junto a. Gure etxian kontra zan zuenan atia " Etxba Eib. " Paiten kontra jo zuen (G-azp-goi), kotxea paretaren kontra joan da (AN-5vill)" Gte Erd 203. Tr. En la tradición septentrional es escaso a partir de mediados del s. XIX, época en la que es sustituída por la construcción con dativo (q.v.).
Lekhua da Iosafatko [...] kanpoa, / Olibetko mendiaren kontra datzan sorhoa. EZ Man I 62. [Elefantak] zuhaitzen kontra, [...] zutik dagoela, bere loa ere egiten du. Ax 181 (V 122). Ioanentzare ababorreko leihorraren kontra eta muillatuko duzu [...]. INav 14. Freredesateko baxen kontra bada 45 brasa eta leihorreko baxen kontra bada 40. Ib. 48. Jarri zen bisaia lurraren kontra othoitz egiten. He Mt 26, 39. Auspez [...] / lurraren kontra kopeta. Gy 166. Kokotsa tinkatuz paparoaren kontra. Ib. 42. Estutu zuan bere anai maitea biotzaren kontra. Apaol 112. Bere bularraren kontra estutu eban. Ag AL 73. Ormearen kontra josita dagoan araze zar batean. Ag Kr 19. Bularraren kontra, kelagar-ontzi bat zekarren. Or Mi 123. Eta geroni harrasiaren kontra landatuak. Zerb Gerlan 84. Zutabearen kontra exeri bedi lurrean. NEtx Antz 92. Arri baten kontra milla puska egin zion. Ib. 148. Egon zen apur bat, belarria atearen kontra. Mde HaurB 15. Ezkaratzean zegoan Miren [...] paretaren kontra. Txill Let 38. Igesi egin ez zezan, ormaren kontra baztartu zuten. Ugalde Iltz 40. Batzuk etxearen kontra exerita; besteak lurrean etzanda. Anab Aprika 18. Ibai-baztarreko petrillaren kontra gelditu giñan. Salav 62. Sudur punta zapal agiri da kristalaren kontra. NEtx LBB 106. Orduan sardearekin lepotik lurraren kontra artu zuan aitak. JAzpiroz 139. Paretaren kontra txapa zabal bat egon oi zan. BBarand 26.
v. tbn. Arr GB 51. SM Zirik 45. Erkiag BatB 60. Alkain 41.
azpiadiera-1.2.1
( kontra-kontra ).
Ioanentzare xuxen harat zeren guzietan leku segura da eta ioanen zare Clasieren kontra kontra, zeren baitire baxa itsuak kantoin guzietarik. INav 95. Eta kobesatu nuen harren kontra-kontra jartzen nintzelarik, harren hobeki entzuteko. Prop 1906, 9. Haurraren gorputzaren kontra-kontra estutu zen. Mde HaurB 57. Etxearen kontra-kontra zitxon arbol bat eldu-eldua. TxGarm BordaB 68.
azpiadiera-1.2.2
Pago zar ori bota genduen / oso lurraren kontratik / baita adarrak ebaki ere / trontza batekin ondotik. EusJok 98.
azpiadiera-1.2.3
Ninpak antxen iarri zuen gaztea, izkutuan, argiaren kontra. ' À contre-jour' . Ibiñ Virgil 116.
azpiadiera-1.2.4
(H) (Precedido de dat.). "Contre, proche de, touchant à. Murruri kontra, contre le mur. [...]" H. "Kontra avec le génitif marque l'opposition, avec le datif il marque la proximité. Ex.: haurra amari kontra bildu zen, l'enfant se blottit contre sa mère" Lf Gram 385. "Paretari kontra, contre le mur" Ib. 385. "Arbola bati kontra gelditu zako otoa (BN-ciz)" Gte Erd 203. Tr. Documentado sólo en textos septentrionales desde mediados del s. XIX.
Zapha zazu medaila hura zure bihotzari kontra. MarIl 83. Ahuspez lurrari kontra jarria. Ib. 74. Etzaten da, burua harri edo taula bati kontra. Laph 37s. Zurubia eman zuen murruari kontra. Arb Igand 80. Kurubilkatu nintzan amari kontra. JE Bur 18. Athe hari kontra, xutik emanak. Barb Sup 94. Elgarri kontra oro, sukalde beroan! Ib. 185. [Mirikuak] beharria bizkarrai kontra eman [...]. Lf Murtuts 32. Lokhartu zen murru zahar bati kontra. Zerb IxtS 60. Hil zela beharria haren bularrari kontra emanaz. Mde Pr 158. Haren eskua bere sabelari kontra atxikiz. Mde HaurB 38. Haur biluzaren gorputza bereari kontra sendituz. Ib. 20. Atorra xuri izanik han hemenka ubeldua, lepo itzulia higatua, bizarrari kontra jana aintzinean. JEtchep 80. Ba ziren gure pentzeari kontra haltz ondo batzu. Etchebarne 46.
azpiadiera-1.2.4.1
( kontra-kontra ).
Elgarri kontra-kontra hurbiltzen dira. Barb Sup 120. Soldadoak, zuri zuria eginak, beldurtitzen hasiak, elgarri kontra kontra eman ziren berehala. Ib. 147.
azpiadiera-1.2.4.2
( kontrago ).
Herstu zuen eskuko zakua bere gerriari kontrago. Mde Pr 154.
azpiadiera-1.2.4.3
[Zuhaitzak] zut, gora, mugitu gabeak zeru beltzari kontra. Mde HaurB 5.
azpiadiera-1.2.5
(Precedido de caso absoluto).
Ikusi det Anbrosi, ijito antzeko batekin izketan etxeko pareta kontra. Ill Testim 28. Kapillatxoaren orma kontra gizonak jarri ta [...] Pan-pan! Ugalde Iltz 27.
azpiadiera-1.2.6
Aberetegia ez da nahi laborariaren etxe barnean. Egin daiteke kontra edo berez. Dv Lab 216.
azpiadiera-1.2.7
(En contextos que expresan movimiento). (Precedido de gen.). "Jeter contre le mur, murruaren kontra aurthikitzea" H.
Ezen prosperitatera altxatu ondoan, hautsi nauzu lurraren kontra. 48. Ontzi bat dijoa alde batetik eta bestea bestetik; au dabill egoaren kontra, ori iparraren kontra dabill. Lar SAgust 10. Kañoia arturik / joten dau lurren kontra. DurPl 115. Luurren kontra ostikoka. Astar II 84. Botatzen du zama haritz baten kontra. Gy 5. Burua ohe-zuraren kontra joka. Mde HaurB 105. Itsasontziaren kontra jo ta lertzen ziran asko. Anab Poli 61. Etxe saillaren kontra errañu bat bazetorren. Ugalde Iltz 66. Bota zuan ormaren kontra. Osk Kurl 168. Krispiñen tronpie hartu ta lurraren kontra jaurtitzen hasi zan. Ib. 152. Geziak / jaurtikitzen zituzten zeruaren kontra. Arti MaldanB 195. [Erori nintzen] arrosadi bateko aihenaren kontra. Ib. 205. Sugeak bere [...] mihi pozoatsua jaurtikitzen du txoriaren kontra. Arti Tobera 285. Arriaren kontra aletu arte antxe jo eta jo. Insausti 90. Horma gogorraren kontra egin omen zuen topo. MEIG V 134.
azpiadiera-1.2.7.1
(Precedido de tema nudo). " Murru bat kontra joan zen otoa (BN-ciz-arb)" Gte Erd 203.
Oizko antena jota / abioia lur kontra. Insausti 230.
azpiadiera-1.2.7.2
(Precedido de dat.).
Bi eskuetara tu eginik bertzeari kontra torratzen dituelarik. HU Zez 25. Badoazi biak kopeta kopetari kontra, buru-munak zapartarazteko heinean. Barb Sup 30. Medailek dindatzen zuten bata besteari kontra. Mde Pr 91 (v. tbn. 88). Burua harri gotor bati kontra joaz. Ib. 165. Ukaldiaren indarraz haren buruak paretari kontra eman zuen. Mde HaurB 42.
azpiadiera-1.3
3. (V-arr-gip, G-azp, AN-gip; Lar) Ref.: Etxba Eib; Gte Erd 203.
En contra. "Contravengo a la ley de Dios, Jainkoaren legeari kontra natorkio " Lar. "En los juegos de competencia, reto con que se emplaza al contrario. Bota kontra nai beste diru! " Etxba Eib. Tr. Documentado en autores de todas las épocas y dialectos.
Hire kontra heben gituk ihaurorrek eginik / gaizkienik kontra date konzienza barnetik. E 57. Traidoreok, oriek kontra egon bear lezekeenak dira fabore. (Alsasua, 1568). ReinEusk2 108. Eta unzia haizeaz eraman izan zenean, hala non kontra ezin ioan baitzaiten, haizeari unzia abandonaturik eramaiten genén. Act 27, 15. Henok eta Helias kontra zaizko ilkhiren. EZ Man I 70. Bañan erakusten bada nihor kontra fermurik / milla tormenta dadutza hekintzat asmaturik. Ib. 66. Erraiten dituen hitz guztietan nehor kontra balekio eta erran baliazote: [...]. Ax 264s (V 177). Bi bekhatu suerte dira, begiz begi eta artez Elizagizonari kontra dagotzanak. Ib. 361 (V 239). Zeren hainitz gauza gaitz heldu zait kontra. SP Imit III 12, 1. Ezin derraket kontra deus ere. Ib. 8,1. Obedizazu emeki kontra ihardetsi gabe. SP Phil 248. Baldin marea kontra baduzu [...]. INav 57. Haizea kontra izanez. Ib. 129. Ezta hiri hortan kontra / edireten arima bat. / Hor ezta bakerik baizen. 171. Kontra mintzatuko diren guziak gezurtarazitzeagatik. Ib. 46. Habitu da gaxtoei kontra dohazen bertuten akzioneak egitea. He Gudu 83. Tentatzen dú gulak, baña tenplánza dá kóntra. LE Prog 112. Ziberua eta bestiak / oro kuntre dütügü. Xarlem 458. Munduko maxima galgarriei kontra pharatuko deraiztet Jesu kristoren maxima salbagarriak. Dh 113. Kontra nik nerraken guzia / laiteke Zaragozako zoroen erasia. Gy 68. Hekien hitzak dire onak [...] eta nihork kontra deus ezin erranak. Hb Egia 134. Nihor atheratzen bazaio kontra, zu jar zaizko alde. Laph 84. Jaiki zalako kontra deabru galdukorra. Aran SIgn 213. Infernu ta gaiztoak Zeru ta Elizari / kontra ai dira. Ib. 213. Aizia zuten kontra; bidia [...] luzatu egin zan. Bv AsL 106. San Buenabentura atera zan kontra eta ain ziran indar aundiko arrazoiak [...] eze [...]. Ib. 159. Nola biar dan dakigula're / kontra gabiltza erdiyak. Xe 362. Lorategi au gero baso zan biurtu, / pistia len otzana kontra amorratu / Jaungoikua zeruan barriz aserratu. AB AmaE 352. Hunek gauzak alde dituela, harek kontra? JE Bur 108. Batzuek kontra itzegin arren / alper-alperrik dabiltza. EusJok 171. Amarretatik zortzi / kontra banituan. Ib. 85. Kontra iñor badator / nik eziñ barkatu. EusJok II 32. Lenago alde genituanak / kontra ditugu erdiyak. Tx B I 110. Eleizako guztiak altxau yakozan kontra. Bilbao IpuiB 126. Asi zitzaizkion orduan gizonak kontra. Anab Poli 102. Senharra eta alaba kontra bainintuen. Larz Senper 88. Zenbait gizatxarrek kontra erakutsiko dizu, baña arekin etzegoan olako bildurrik. Izketan patxara ederrean jarduten zekian arek. Uzt Sas 337. Errian euretar asko be asko jagi dituk kontra. Gerrika 86. Nere illoba bat eta nere nere anai bat kontra jarri zitzaizkidan. Albeniz 136. [Egoaizeak] bide guzian gogor jo zidan kontra. Ib. 179. Momentu honetan ez da kontra gehiegizko jenderik. MEIG IX 76. Ni ez nintzaioke kontra hasiko. MEIG I 242.
v. tbn. Harb 449. ES 113. Iraultza 156. Jaur 105. Afrika 143. Arr GB 32. AB AmaE 343. Leon Mt 12, 30. Zerb Azk 61. Osk Kurl 65. Lasa Poem 73. Uzt Noiz 62. Onaind STeresa 54. Larre ArtzainE 171. Kuntre: Mst III 27, 2. Etch 184.
azpiadiera-1.3.1
(Con -(ren)gana ).
Erri guztia egon da kontra guregana. Noe 99.
azpiadiera-1.4
4. Por el contrario, al contrario. Cf. las expresiones <au contre> en Tartas (Onsa 159s): Eztiala behar [...] lotsatu eta ikharatu, baina au kontre, alageratu eta konsolatu (tbn. Arima 123), y <au contrari> en Xarlem (106): Gerlarik haboro / ezpeitüzü ükhenen / au kontrari zure etsaien kuntre / beitzütü faboritüren. 'Au contraire, cela vous favorisera'. v. kontrara (2).
Horra nola hautetsiak diren Iainko semetzat / eta gu kontra deabru itsusien laguntzat. EZ Man I 82 (118 eta kontra). Sentimendurik ezbanu hunelako tormenten [...]. // Bañan kontra airearen dudalarik desira / egon behar dut dudala sufre bitztuz kadira. Ib. 100 (v. tbn. 48). [Etsaiak] haizatzatzu urrun zeure / begitarte saindutik [...] / Eta kontra zeuregana / deit etzatzu iustuak. EZ Eliç 301s. Karitateak eztu gaizkirik pensatzen, mundua kontra, bethi gaizki pensatzen iarria da. SP Phil 428 (v. tbn. otro ej. en la misma pág.). On izango ote dan senar batek bi edo iru emazte izatea, edo kontra, emazte batek bi edo iru senar izatea. AA II 227.
sense-2
II . (Adj.).
azpiadiera-2.1
Contrario, opuesto.
Gero handik partiturik Zipre beherera io genezan, zeren haize kontreak baitziraden. "Les vents étaient contraires" . Act 27, 4. Haize kontrak garabiltza luietan, / Ezin ardiatsiz portu nahia doloretan. EZ Man II 147. Gure miseria dela hilziaz orhitzeko bide hobena, segura da, baina guk bide kontria edukiten dugu. Tt Onsa 108s. Filosofek erraiten duten bezala [...] gauza kontriak bere kontren aldian hobeki agertzen direla, dugun ikhusi, pribazione honen kontria baita bizia, zonbat maneratako den. Ib. 134s. Ni goizik lanian / ustez aita kontriri, khausitüreninan. 'Croyant gagner les bonnes grâces de mon père hostile' . Etch 176.
azpiadiera-2.1.1
Ez da ezer, ez da egia / kontra nagona naiz / kontraren kontra / ta inor ez dago nere alde. Lasa Poem 73.
sense-3
III . (Sust.).
azpiadiera-3.1
1. Cosa contraria, extremo contrario.
[Natura] kontrario batetarik hain osoki berzera / behiñere non ethortzen ez baita saltatzera / bañan erditik pasatzen da kontraren xedera / eta ezariaz igaten gradurik gorenera. EZ Man I 109. Eztuzu sobra fidatu behar bihotzeko sentimendu samur horietan, haiñ lauster kontrarat ganbia daitekenaz geroztik. Ch III 7, 1. Egun bethi maithagarri, bethi segür dena, eta khanbiorik batere kuntrialat ükheiten eztiana! Mst III 48, 1.
azpiadiera-3.2
2. Contrariedad, obstáculo; adversidad; oposición. v. kontrako (2), kontrast (2).
Bidean iaikitzen zaizkigun tormentak eta kontrak benzuturik. Ax 462 (V 300). Ifernuko bidea dadukanak, badirudi eztuela halako atsekaberik, persekuzionerik eta kontrarik izaiten. Ib. 479 (V 310). Luze [...] izango lizake emen [...] adieraztea lenengotik batzuek ipiñi ziozkaten kontra ta atzerapenak. 'La resistencia que al principio le mostraron algunos' . Aran SIgn 73.
azpiadiera-3.3
3. Contrario, enemigo.
Ene etxeko kontren, mesperetzien pin. 'Sous le mépris de mes parents hostiles' . Etch 178.
azpiadiera-3.4
4. "Carne cortada a la contra. Gaur kontria emun dotsut " Elexp Berg.
azpiadiera-3.5
5. (Como segundo miembro de compuestos).
Orma-kontretan zenbat zurgu! "Cuantas escaleras contra los muros" . Laux AB 99.
azpisarrera-1
KONTRA-EGILE.
azpisarrerakoSense-1.1
a) Contrariedad, traba.
[Obra onen] egitetik gibelatu nahi gaituzten trabarik gehiago eta kontra-egillerik. He Phil 499 (SP 492 kontragarri ).
azpisarrerakoSense-1.2
b) "Adversans, kontra déna, [...] kontregillea" Urt I 259. "Impugnador, [...] kontraegillea", "adversario sin enemistad", "adulterador" Lar.
Bat bano gehiagori / Kontra-egilia; / Irabazi izan banu / Zer bozkalentzia! (1879). LuzKant 65.
azpisarrera-2
KONTRA EGIN (V-gip, G-azp, AN-5vill; Urt I 259, VP 14v, Añ (V), Hb, Dv, H; kontragin Lar; kontregin Urt I 260). Ref.: Etxba Eib; Gte Erd 125 y 240; Elexp Berg; ZestErret. Hacer frente, enfrentarse, oponerse; llevar la contraria. "Adulterar, contrahacer, viciar, kontragin, nastu, nahasi" Lar. "Resistir", "contradecir", "objetar" Añ. "Contrecarrer, contredire, contrarier, s'opposer" Dv. "Résister, s'opposer à quelqu'un en action, en paroles" H. "Gauza guzien kontra eiñ; orixe zan aren izatia" Etxba Eib. "Arek kontra eittearren, baita bere buruai be" Ib. AxN explica ihardesteko (584) y kontratzera (324), por kontra egiteko y kontra egitera respectivamente. Tr. Empleado por autores de todas las épocas y dialectos, aunque son escasos los ejs. septentrionales del s. XX. Se documenta kontra-gite- en un ej. de Ubillos.
[Iauna] dolu dizit eta damu zure kontra eginaz. E 41. Hari kontra egiteko / ezta aski mundua. EZ Noel 74. Presta zaite tentamenduei kontra egiteko. Ax 477 (V 309). Egun zure alde direnak bihar egin diazakezute kontra. SP Imit II 1, 3. Indazu indarra kontra egiteko, pazienzia pairatzeko. SP Imit III 26, 3. Alferkeriaren bidez kontra egiten dio jakintasunari. ES 179. Borthizki kontra egiñ bear zaie sensuen gutiziei. Ch III 11, 3. Ez duela behar den indarra hari kontra egiteko. He Gudu 92. Ez darotzut gehiago kontra egin nahi, hemendik harat oso osoa zuretzat izanen naiz. Mih 61. Kontra egiten dioten traba guzien gañetik badoa. Ib. 27. Nork egiten dio kontrarik bere gutizietan, bere nahian? Birjin 158. Etsaiaren tentamendu guziai gogortu ta kontra-gitean. Ub 199 (cf. infra KONTRA-EGITE). Kóntra eginas damu dút. LE Ong 70v. Kontra egiteko aurpegirik izan gabez. AA II 176. Kuraiarekin behar zaiote kontra egin. Jaur 129. Hortzez eta ustarkoz kuraie handian / egiten du kontra alegiñ guzian. Gy 8. San Pablok bereala kontra egin zien, esanaz: [...]. Lard 529. Kontra nork egin / aguro topatu. Bil 118. Kemenez kontra egiñ zion. Aran SIgn 26. Ezertan beñere kontrarik egin gabe beti zuri arrazoia uzten dizuna. Arr GB 90. Zenbat eta geiago egiten dion kontra bere goguari ainbat [...]. Bv AsL 36. Eskuadra danari egiteko kontra, / Antoniok oraindik badauka biotza. AB AmaE 99. Gaie nai baduk. Ez dugu kontra egiten. TP Kattalin 181. Nik ez dizutet ez alde, ez kontra eginen. Etxde JJ 150. Danean kontra egiten dizutelakoan zaude. MAtx Gazt 30. Olakoari kontra egiten / gaitza izaten da oso. Basarri 84. Bainan ez nakon kontra egin nahi. Etchebarne 131. Besteak etzuan balorerik izan kontra egiteko. BBarand 111. Arestik kontra egin arren, Euskaltzaindiak ontzat hartu zuena. MEIG VII 168.
v. tbn. Brtc 217. CatLan 41. Monho 114. Gco I 442. JesBih 455. MarIl 34. It Fab 237. Hb Egia 22. Goñi 43. Kk Ab II 54. Tx B I 132. Or Eus 115n. Bilbao IpuiB 42. SM Zirik 121. Larz Senper 42. Osk Kurl 48. Uzt Noiz 46. TxGarm BordaB 99. Insausti 81.
azpisarrerakoSense-2.1
(Con determinantes). " Kontra handia egiten dio, lui fait grande résistance" SP.
Ahal dagizun gaizki eta kontra guztia egin diozunean. Ax 450 (V 294). Zeren haragiak eta usantza gaixtoak kontra handia egiten baitute. Ib. 490 (V 317; v. tbn. 478 (V 309 kontra handiak ). Munduak, deabruak edo haragiak kontra aphur bat eginagatik [...]. Ib. 462 (V 300). Egin dakidikeien kontrarik hoberena da, hetaz konturik ez egitea. SP Phil 455. Berak ere kontra gogorrik egin gabe. Aran SIgn 8. Etzien Pedrok ezertxo ere kontrarik egiñ. Ib. 91. Zer kontra egin lezake / anima bakarrak! Ud 106.
azpisarrera-3
KONTRA-EGITE. "Objeción", "oposición" Añ.
azpisarrera-4
KONTRA EMAN. Enfrentarse, oponerse. v. KONTRA EGIN.
Joaten zirian berari enzuten bere berbaren baten jausten bazan ikusteko ta andik bidea artuteko bere kontra emoteko. NekeA 239. Cesargana apelatu zuela, ez Juduen kontra emateagatik, ezpada bere burua garbitzeko. Lard 531.
azpisarrera-5
KONTRAKO.
azpisarrerakoSense-5.1
a) (V-gip, BN-arb) Ref.: Elexp Berg; Gte Erd 264. (Precedido de gen.). Contrario a, opuesto a. "Nik esandakuan kontrakua eitten dau" Elexp Berg. "Hitz horiek legearen kontrakoak dira (BN-arb)" Gte Erd 264. Tr. De uso gral. en todas las épocas y dialectos.
Adiskidetasun gaixtoen kontrako abisuak. SP Phil 304. Deabruen kontrako arma segurua. Cb Eg III 309. Tentazionen denboran, güziz kastitatiaren kontrakuak badira [...]. CatLan 76. Gizon deunga batzuben batzaar galdu batzuk [...], eta guztiyak edo geiyenak bata bestien kontrakoak. Zuzaeta 93. Seigarrengo mandamentuaren kontrako atsegiñ loiak. AA III 618. Bihotzez aberatsak, mirailak ungiko / ez da errenkurarik hekien kontrako. Hb Esk 124. Napoleonen kontrako guda. Izt C 505. Iñazioren kontrako arrastak. Laph 178. Asmaturik erremedio bat pozoinaren kontrakoa. Arb Igand 113. Monjaen kontrako satira txiki bat. Lek SClar 119. Iñoiz ere etzuten atxeman bere esanaren kontrakotan. Etxde JJ 194. Louis Dassance Sabeltxuriekin, Sabelgorrien kontrako ote dugu? Zerb Azk 62. Alemanen kontrako armada. Larz ( in Alzola Atalak 117 ). Euskara batuaren kontrako etsairik amorratuena. MEIG IX 77.
v. tbn. (para var. distintas de kontrako): Kuntreko: CatS 49.
azpiadiera-1.1
(Precedido de tema nominal nudo). " Apaiz-kontrako, anticlerical. Zakur au apaiz-kontrakoa diagu zearo " Gketx Loiola.
Gogo kontrakorik baizen eztu deusik ikhusten. EZ Man I 104. Natura kontrako bekhatua. Harb 33. Hauzi makhur edo zuzen kontrakoez bertezerenaz jabetzen direnek. Brtc 64 (v. tbn. zuzen kontrako Revol 121, Gy 292, Hb Esk 23, Laph 128, HU Aurp 83, Prop 1906, 90, Ir YKBiz 24, Vill Jaink 86). Urthe kontrako sagardia egin nahi baduzu, urthe kontrako sagardian har zazu xerthoa, fruitua markhatzen duelarik. (Interpr?). Dv Lab 383. Lege kontrako jazkera. Tx B I 133. Erri-kontrako sasi-jauntxorik / ez bedi azaldu ona! SMitx Aranz 100.
azpiadiera-1.2
(Precedido de instr.). " Paper hori legez kontrakoa da (BN-arb)" Gte Erd 264.
Aragijaren arrotasun zantar borondatiaz kontrakuak. Mg CO 153. Bere ezkontza legeaz kontrakotzat eman ez al zan. Arr May 153. Legez kontrako adibideak, Lafonek dioenez, gutxi dira eta erraz esplika daitezkeenak, erdararen eragina dela medio. MEIG VI 181.
azpisarrerakoSense-5.2
b) (L, BN, S ap. Lh; SP; kuntreko S ap. Lrq /kúntreko/). Contrario, opuesto; adverso. "Kontrako zina, faux serment" SP. "Opposé, contraire" Dv. "Kontrako aldea, le côté contraire, l'envers" H. Cf. kontrako. v. kontrario. Tr. Documentado en autores de todas las épocas y dialectos.
Ez har atsegiñik kontrako gaizkietan. EZ Man II 201. Nolatan bada ni banaloriei eta gauza kontrakoei iarraiten natzaie? Harb 372. Arrazoinak kontrako aldeaz iraulirik. Ib. 254. Gal etzaitezten kontrako / bidera zeharturik. EZ Eliç 178. Nahiago dute gaixtoek kontrako bidean trabaillaturik ibilli. Ax 516 (V 332; v. tbn. en contexto similar Mg CO 20, Tx B III 25 kontrako bide ). Kontrako aldera itzuli gabe eta harat erori gabe egoiteko. Ax 455 (V 296; v. tbn. en contexto similar Etxde JJ 191 kontrako alde ). Tribulazioneari eta kontrako fortunari ekhartzen dioen amudioaz. SP Imit II 12, 8. Haran hunetako miseriak kontrako gogorik gabe jasan detzatzun gatik. SP Imit III 18, 1 (Ch bihotz onez ). [Afekzione gozo hura] sarri ganbia ditekeiela kontrako batetara. Ib. 7, 1. Gizon gisago enseiatzen baitira garaitzera zer ere gaitzenik eta kontrakoenik suertatzen baitzaie. SP Imit I 25, 3. Tentazione kontrako batez sinets arazten baitiote bere buruari [...]. SP Phil 22 (He 21 kontrario ). Etzaitezela sobra fida oraiko zure disposizionean, ezen bertze kontrakorat lauster muda daiteke. Ch III 33, 1. Bada kontrako biderik gaurko egunean. Lar SermAzc 47. Jaikitzen zaizko aize gogor ta kontrakoak. Mg CC 189 (v. tbn. en contexto similar Ax 462 (V 300), AA III 304, Aran SIgn 38, Xa Odol 13 kontrako (h)aize ). [...] esaten zion [...] aingeru onak [...]. Baña deabruak ematen ziozkan kontrako gogorazioak. Ib. 137. Aoaz gauza bat [...] eta obraz beste kontrako bat egiten duelako. Gco I 414. Jainkoa baithan badire hiru printzipio kontrakoak. Jaur 207. Zer sinifikatzen du / kontrako sasoinak! / Desagradable dira / munduko fazoinak. Bordel 128. Gertakizun on eta kontrako dan danak. Aran SIgn 53. Batzu frera eta serora gaixoen alde, bertzeak kontra. Kontrako aldea da nausitu. HU Aurp 143. Amaika aldeko ta kontrako lagun izan oi zan jentartean. Erkiag BatB 94. Biar ziran kontrako erremedixuak artu eraitziakiñ, beriala osatu eban. Etxba Ibilt 473. Sekula egin gabe kontrako urratsik, / kantuz salbu ez duzu egin arrabotsik. Xa Odol 189. Nola-nai keja zitekeala [...]; artean ez bait-zuan irakurri kontrakorik ezer, Zaldungo Ordenan. Berron Kijote 97. Beste batzuk ez dira ez aldekoak ez kontrakoak. Josulagunak ixillik dagoz. Onaind STeresa 72. Neri ez didatela [...] kontrako arrazoirik eman. BAyerbe 185. Norbaitek kontrako arrazoirik baldin balu [...]. MEIG IV 52. Joko bakoitzak izango ditu aldeko eta kontrakoak. MIH 245.
v. tbn. AB AmaE 167. AzpPr 64. Itz Azald 110. Berron Kijote 140. Larre ArtzainE 189
azpiadiera-2.1
Iñazio da bakharrik ideia kontrako dena. Laph 10.
azpiadiera-2.2
(Uso sust.).
Leku emaiten diogula bertzeari nor, nongo eta nolakoak garen bilhatzeko eta [...] kontrakoaren erakusteko. SP Phil 201.
azpisarrerakoSense-5.3
c) Contra, (en) contra (de).
Asko da mihi gaixtoen kontrako, iende onen alderakotzat fama onean egoitea. Ax 445 (V 291).
azpisarrerakoSense-5.4
d) Que está junto a, que se apoya en. " Bankuan kontrako edifiziuan bizi dok " Elexp Berg.
Kaleak oso estuak, batez ere moalla-kontrakoak. Anab Aprika 43s.
azpisarrerakoSense-5.5
e) De la dirección (de). " Izarra joaten dan kontrako aizea etorten da urrengo egunean: izarra nortera joaten bada, norteko aizea urrengo egunean; surrera joaten bada, surreko aizea urrengo egunean (V-gip)" Eusk 1956, 209.
azpisarrera-6
KONTRAKO ALDERA.
azpisarrerakoSense-6.1
a) (Lar), KONTRAKO ALDETIK (Lar).
"(Al) contrario, por el contrario" Lar.
Kontrako aldetik, berriz, berak sartu zuen [...] partiketa modu hori. MEIG VI 66. v. kontrara.
azpisarrerakoSense-6.2
b) "(Al) contrario, [...] okerretara, kontrako aldetik " .
azpisarrera-7
KONTRAKOAZ. "Kontrakoaz, kontrakora itzul azu, tournez-le du côté contraire, en l'autre sens, à l'envers" H.
azpisarrera-8
KONTRAKO EZTARRI (V-gip (+ izt-, ext-), G-azp-to, B). Ref.: A; Garate Cont RIEV 1935, 351; Asp Leiz 333; Etxba Eib; Elexp Berg; ZestErret. Tráquea (hablando de comida o bebida que se introduce en ella). "Laringe" Garate Cont RIEV 1935, 351. "Tráquea. Kontrako iztarrira juan jako ardau tantanen bat eta itxo biarrian dago" Etxba Eib. "Kontrako eztarrira joan jako zeozer da eztulka baten dago" Elexp Berg. Sg. A "esófago". v. KONTRAKO ZINTZUR.
Ezin daiteke jan. Jatekoa ere kontrako eztarritik sartzen da. MEIG IX 110.
azpisarrera-9
KONTRAKO GILTZA. Llave maestra. "Passe-partout" T-L.
Joan den asteazkenean, kontrako-giltzen medioz, ohoinak sartu dira [...] St. Didier etxeko bi ganbaretan. Herr 30-10-1958, 2.
azpisarrera-10
KONTRAKO LEZOI. "Contra-ataques, kontralezoiak, kontrakolezoiak" Lar.
azpisarrera-11
KONTRAKOTIK.
azpisarrerakoSense-11.1
a) "(Al) contrario, por el contrario" Lar.
azpisarrerakoSense-11.2
b) "(Al) contrario, okerretara, [...] kontrakotik " . v. kontrara.
azpisarrera-12
KONTRAKO ZINTZUR (L-sar ap. A). Tráquea (hablando de comida o bebida que se introduce en ella). "Kontrako zintzurrerat janaria joan zaio, la nourriture lui est allée à la gorge adverse. Il a avalé de travers" Larz GH 1973, 70. Azkue traduce "glotis, abertura de la laringe". v. KONTRAKO EZTARRI; cf. KONTRA-ZINTZUR.
azpisarrera-13
KONTRAN.
azpisarrerakoSense-13.1
a) (V-gip, G-azp). ref.: Elexp Berg; ZestErret. (Precedido de gen. o tema nominal nudo). "Junto a. Neure kontran, (en) junto a mí. En esta acepción recibe el relativo -n, en la primera no" A. "Alkarren kontran dare elizia ta putetxia" Elexp Berg. En AxN se explica arras (483) por kontran. v. supra (I, 2).
Or dago itxas bazterrean / atx kontran eginda erdi erdi bi. AB AmaE 381. Eta an, upa-kontran dagoan txapel zaardun gizona. Nor dogu? A BeinB 42. Orma-kontran norbaitek inka ta legez eukan gorputza. Ib. 88. Bere bularraren kontran estutu. Ag AL 73. Kañabel batzuek pareta kontran daudela. Ill Testim 16. An billau eban lagatako lekuan bertan, iturri kontran. SM Zirik 75. [Olak] zerrako orma kontran / zutunik. Gand Elorri 172. Beti begi aurrean, / beti begi-kontran. 'Junto a mis ojos' . Ib. 180. Bizikletea kanpoan, orma-kontran ipiñirik. Erkiag BatB 111. Arbi-soron kontran. Insausti 154. Lur mee antxa dagoan lekuetan, arkaitz kontran eta danean. Ib. 249.
azpisarrerakoSense-13.2
b) Contra, en contra (de). v. supra (I, 1).
Neure bizian enoake Urkizuren kontrean [sic, adaptado tal vez a la rima en -ean de todo el fragmento] . EZarate 21. Brasileko uretan / [...] gogora an Okendo, / Olandarraren kontran / gudua galtzeko. SMitx Aranz 236. Gogorren jarri zana / Tejeroren kontran. Insausti 218.
azpisarrera-14
KONTRARA. v. kontrara.
azpisarrera-15
KONTRARIK. Contra, en contra (de).
Haietan beitzen hanitx handi, txipien kontrerik elkhi. 'Qui s'étaient manifestés contre les petits' . Etch 580.
azpisarrera-16
KONTRATAKO (Tras gen.). Contrario a. v. KONTRAKO.
Spirituaren kontretako blasfemioa barkhaturen etzaie. Mt 12, 31 (He, TB, Samper, Leon, BiblE kontrako, SalabBN kontreko; Ol, Ker, IBk aurkako). Hemen eztela Iainkoaren hitzaren [...] kontratako gauzarik batre. Ins F, 7r.
azpisarrera-17
KONTRAZ. Contra, en contra (de).
Hara huna ziabillak haize kontraz luietan. EZ Man I 30.
azpisarrera-18
KONTRA-ZINTZUR (S). Ref.: A; Lh. Por la tráquea (hablando de comida o bebida que se introduce en ella). "Kontratzintzur iretsi, avaler de travers" Lh. Azkue traduce: "glotis, abertura de la laringe". Cf. nav. contrachinchur, con valor adv. v. kontraxilo, ZINTZUR-KONTRA (s.v. zintzur); cf. KONTRAKO ZINTZUR, KONTRAKO EZTARRI.
kontra
<< kontatu 0 / 0 kontseilu >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
Library zlibrary project
z-library z-lib project
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper