OEH - Bilaketa

284 emaitza honen bilaketarentzat

Sarrera buruan (2)


Sarrera osoan (282)

Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
kolore.
sense-1
I . (Sust.).
azpiadiera-1.1
1. (V-ger-gip, S; Lcc, Volt 66, SP, Urt V 377, Lar, Añ, Arch VocGr , Gèze, Dv, H). Ref.: Lrq; Iz ArOñ ; Etxba Eib ; Holmer ApuntV (anilkolore); Elexp Berg; ZestErret.
Color. "Melado, eztikolorekoa " Lar. "Trigueño, color, garikolorea " Ib. "Variedad de colores, nabardura, kolore pikardatuak " Lar Sup. v. margo. Tr. Documentado en todas las épocas y dialectos, aunque en textos meridionales de la primera mitad del s. XX se manifiesta la competencia de margo. En DFrec hay 94 ejs. Aparece acompañado de un adj. de color pospuesto en Tartas, Belapeire, Cardaberaz (Just 81), Eguiateguy (266), Hiribarren (Esk 188), Uriarte (Dial 89), Bilintx (58), ECocin (8), Arrue (GB 55), Hiriart-Urruty, Altuna (94), F. Irigaray (191), Erkiaga, Bilbao (IpuiB 207) y Salaverria (105), EZBB I 29, Larre (ArtzainE 38), Zendoia (187) e Insausti (92); cf. tbn. en pl., ref. al color de la cara, en Pouvreau, Iztueta (C 193), Zabala (Gabon 56), Mendaro Txirristaka (199), San Martin (Zirik 71), Uztapide (Sas 128); es infrecuente su uso con el adj. de color antepuesto (sólo lo hallamos en Iturriaga, Anabitarte y Alzola).
Precedido de tema nominal nudo lo emplean Leiçarraga, Haramburu, Larramendi, Haraneder, DurPl, Aguirre de Asteasu (III 580), FrantzesB I 81, TB, Iturriaga (Dial 18), Iztueta (C 55), Uriarte (Apoc (V) 9, 17), Duvoisin, Arrue (GB 143), Beovide (AsL 57), Apaolaza, Azcue (PB 168), Goñi (27), J. Etchepare (Bur 23), Urruzuno (Zer 115), Altuna, Txirrita (B II 35), Orixe (Eus 226), Irazusta (Bizia 42), Mirande (HaurB 97), Erkiaga (Arran 43), Gandiaga (Elorri 99), Anabitarte (Aprika 8), Ibiñagabeitia (Virgil 76), Alzola (Atalak 82), Etxaniz (LBB 95), Uztapide (Sas 133), Alkain (29), J. Azpiroz (167) y Ostolaiz (91).
Con menor frecuencia aparece tras sust. en caso genitivo: esta última construcción la emplean Etcheberri de Ziburu, Etcheberri de Sara (195), Arrue (GB 71), Apaolaza (44), Iraola (121), Etxaide (JJ 254), Mirande (Po 81), Erkiaga (BatB 53), J. Azpiroz (199) y Ostolaiz (87).
Bestia eskarlata koloretako. Apoc 17, 3 (He, TB, Dv eskarlata kolorezko, IBe gorrimin ). Larrua du khe belzaren kolore itsusiko. EZ Man I 98. Ez guzia xuria, baina hauts kolorea duena. Harb 425. Tigre arrak ere bere nabardurak, kolore pikardatuak, alda, utz eta mutha ditzanean. "Varietates" . (Ier 13, 23) Ax 93 (V 63; Dv karantzadurak, Ol larru nabarra, BiblE larru pikardatua ). Haren kolore belza. Tt Onsa 154. Kolore bioleta elizak hartzen diala. Bp II 38. Akzidenteak dirade ogiaren kolorea, usaia, saborea, figura eta kantidadea. OA 47. Direla hain kolore eta iduri ederretakoak. ES 121. Emendik atera zituzten ainbeste argi txuri, gorri, urdiñ, oraiñ zillar, gero urrekolore dutenak. Lar SAgust 9. Kolore bizi elibatez phintatürik bezala. Mst II. Galzen du bere sasoi ona ta aurpegiko kolore guzia. Mb IArg 185 (cf. infra pl.). Gaztaña koloreko / ardi berenuak. DurPl 83. Bata baltza ta besteak urdiñak ta kolore nastukoak. LoraS 98. Zeru koloreko arri eder bat. AA III 350. Non kausi hitz aski borthitzik edo kolore aski bizirik [...] deboilamenduak pintatzeko? Dh 135. Arropa dudalakoz / hanitz koloretan. AstLas 40. Bi kolore yadan egiña bilhoa. Gy 19. Arkume nabarrak kolore batekoetatik banakatzen. Lard 39. Bandera trikolora edo hirur koloretakoa. Elsb Fram 138. Doi-doia baita orroit haurrean kolore xuria, horia eta ferdea ikusirik. HU Aurp 189. Gaztaña koloreko pitxar aundi bat. Apaol 27. Tizana bat, kolorearen ederrez begietarik ez baitziteken utz. Barb Sup 65. Urre margua (koloria). Altuna 22. Egur ezearen kea / goiak du kolore. Ldi BB 106. Kolore ederdun Rui-Albar. Laux AB 49. Kerixa askok ez dabe kolore ain gorririk izango. Erkiag BatB 54. Argi bat kolorerik eztuena. Vill Jaink 139 (v. tbn. 146). Eniak [botoilak] berriz bistan / dauka kolorea. Xa EzinB 105. Arto hura aurten indarrean, beltzatzen hasia kolorean azken euri erauntsia horiekin. Larre ArtzainE 65. Ez da gutxi esan film honen koloreaz. MEIG I 143.
v. tbn. Mat 250. Volt 253. Arg DevB 244. Gç 83. Mong 590. CatLav 239 (V 121). El 73. Iraz 58. Mih 36. CatLan 23. CrIc 136. Mg CO 112. fB Olg 59. JJMg BasEsc 271. Astar II 130. CatLlo 73. CatB 62. Echag 81. CatLuz 36. Bordel 52. Ip Dial 85. Laph 84. ChantP 124. CatS 19. Aran SIgn 10. Legaz 45. Xe 297. Ud 81. Noe 40. Sor Bar 90. AB AmaE 234. Elzb PAd 42. Lap 344 (V 157). CatJauf 111. CatUlz 46. Ag G 4. Ill Pill 19. Mok 4. Zerb Metsiko 189. Zub 117. Etcham 220. JE Ber 18. Lab EEguna 113. Munita 90. Etxde JJ 254. AEF 1955, 165. Txill Let 140. BEnb NereA 258. Arti Ipuin 58. JEtchep 17. And AUzta 98. Osk Kurl 65. Zait Plat 116. Mattin 140. Azurm HitzB 26. Lasa Poem 64. Berron Kijote 202. Onaind STeresa 12. Etchebarne 60. BBarand 51.
azpiadiera-1.1.1
(Tras adj. de color).
Gaztak artzen du ori kolorea. It Dial 89 (Ur kolore orija; Dv e Ip horitzen da ). Palmera luze bat erdiraño more-kolorez argitua. Anab Aprika 50. Urregorri-antzeko izarea dala emoten dau basoaren berde-kolore bardintsuak, inguruko gordetzaille egiten dautsala. Alzola Atalak 83.
azpiadiera-1.1.2
(V-gip). Ref.: Etxba Eib; Elexp Berg. (En compuestos de valor adj., seguido de un adj. de color). De color (...). "Kolore-gorrixa (adj.) rosado, sano" Etxba Eib. "Kolore-zurixa (adj.), pálido, enfermo" Ib. Cf. infra (II).
Zeru kolore urdiñak, nola aire meheak / eta urak, diamanta nola tatxagabeak. EZ Man I 88. Geroxeago Mireik eziñegonez, kolore-gorri, galdegin zion. Or Mi 22. Arrantzale kolore gorri, begi zuri bat. Erkiag Arran 143. Txori ttiki ta kolore-bixiek. Berron Kijote 42. Simona Indusiko / kolore-gorria. (Canc. pop.). DRA .
v. tbn. Xe 167. Xaramela 167.
azpiadiera-1.1.3
(V-arr-gip, G-azp, AN-gip-5vill, B, BN-arb). Ref.: Elexp Berg; Gte Erd 199, 312. (Pl.). Color de la cara. "Gaur ikusi dot Exekiel, da koloriak ziero bajauta dago" Elexp Berg.
Kolore horiak dituzten neskatoen iduria dute. SP Phil 29 (tbn. He 28). Añ alai, ta kolore bizi ederrakin zegoen nola ogei urtekoa zanean. Cb Eg III 348s. Zelan koloriak gorrituko ez jakoz, igaro bada bere burubagaz egitera eskuka zikiñ ta aragijari atsegin zantarra emotekuak? Mg CO 118. Koloriak arpegira ateraten deutseezan azalkerijaak. fB Ic II 177. Kolorik gorri. Etch 534. Begithartea sarthua, koloreak hits. Laph 52. Bere arpegiko kolore guziak galdu. Arr GB 89. Artu ditu berriz ere lengo kolore eder aiek. Apaol 122. Su-koloreak urteten eutsen / nai ezebala arpegira. Azc PB 168. Berotasunak koloriak gorritzen badizte. Ag Serm 119. Koloreak ondu zitzaizkan. Goñi 53. Koloriak mudaturik. Iraola 74. Koloreak gorritu, begia argitu. Barb Sup 65. Arpegiko koloreak gorri gorri egin yakozanean. Erkiag Arran 172. Koloreak aitu zaizkit. NEtx LBB 129. Ordukotz ere bertzelatua ageri zen koloretan. Xa Odol 143. Kolore ederrak erten zitzaizkion gure mutillari. TxGarm BordaB 183. Kolore xuri-gorri politak etorri zitzaizkion. MIH 328. v. tbn. LE Prog 124. Bil 71. Ud 30. Zab Gabon 56. Yanzi 164. SM Zirik 71. Xaramela 167. Uzt Sas 185. JAzpiroz 211.
azpiadiera-1.1.3.1
(Sing.). " Kolorea mudatu, demudar el color" VP 15v. " Kolore gaistokoa, macilento" Ib. 16v.
azpiadiera-1.1.4
(Pl.). Color heráldico.
Ekharri nahi ditut bethi, / Jauna, zure koloreak. 83. Bakoitzari bere armak, koloreak, ikurrak eta idazkunak jarriaz. Berron Kijote 199.
azpiadiera-1.2
2. (H).
Pretexto.
Iainkoaren hitza gabe ordenatzen duen zerbitzu guzia falsu da, zer-ere intenzione on eta zer-ere kolore nehork alega ahal baiteza. ABC I 4r. Nahiz hetarik ardiets dezakezun zenbait bertze on delakoen kolorearen azpian. He Gudu 119.
azpiadiera-1.3
3. Pintura.
Baldin bethiereko aiphamenaren itxura edo figura nahi baduzue pintatu, har zatzue eskoletako koloreak, tintak eta pintzela. ES 188. Dendako kolore faltaz yegoazan, mutil, matrailla guztiak zurbil, eta ezpanak tximur ta kolorga. Erkiag BatB 16.
azpiadiera-1.4
4. Apariencia (falsa o engañosa). " Obrak dirade amore, ez hitz onen kolore " Lar (s.v. amores y obra).
Izan oi da [nagitasuna] guztiz ezkutatua, estalia ta kolore ederrakin apaindua. AA III 609. Zer lazo ta koloreakin engañatzen dituan etsaiak asko bekatari. Ib. 520. Guzurrai emoten deutsee egiijaren koloria. fB Olg 135. Baiña gauza horri arren / zemon aphur bat kolore, / arenga hau zion har egiñ halere. Gy 258s. Egik kontu! ez ditek [neskatxek] baizen kolorea! Elzb Po 221. Gezur aundia esan dezu baño / egiaren koloria. Tx B III 26. Agerian kolore bat, / gordian bestia, / posible al da kristaba / orrelakua izatia? Yanzi 200. Bai, gogoko zaio gizonari gezurrezko bizi ori, aundi-kolore batekin eta betikotasun-kutsuarekin azaltzen zaiolako. Vill Jaink 131.
azpiadiera-1.4.1
(S ap. Lrq ; Lh).
Verosimilitud. " Gauza horrek ez dik kolorerik ere, cette chose n'a pas même l'apparence du vrai" Lh. " Eztík kolore, ce n'est pas vraisemblable" Lrq.
azpiadiera-1.4.2
Razón, sentido.
"Apeza ez nehoiz hunki / eroria badere" / zioteian arbasoek, / eta badik kolore. Etcham 54. Ezantzaren pagatzeko dirurik izan gabe, otoaren erosteak kolorerik ez. EZBB I 108.
azpiadiera-1.5
5. Color, tipismo.
Inglesez ematen dut, duen indar eta koloreagatik. Mde Pr 253. Zelako esaerak, erriko berbetearen kolore guztiekaz jantziak. Vill ( in Bilbao IpuiB 6 ). Bildur naz makal artu ez ete deustien / giro ta kolore. Gand Elorri 130.
azpiadiera-1.6
6. Opinión, grupo de opinión.
Orixe jauna dala ta eztala / kolore guztiak dabiltz. BEnb NereA 142. Gañerako nor, zer koloretako, ori geroak agertzeko geratzen zan eragin geienetan. Gerrika 192.
azpiadiera-1.7
7. Color, disputa, interés (en una competición); similitud (en una comparación). " Koloreik ez izan, bi gauzen artean alde handia, nabarmena egon. Askotan kirol lehiaketetan, bataren eta bestearen artean alde izugarria dagoenean erabiltzen da. Partidu hontan etziok kolorerik " ZestErret.
Len aitatzen nuan nola Amezketara joan nintzan bildurrik gabe. Kolorerik gabe ikusten nuan apustua. Albeniz 210.
sense-2
II . (En compuestos de valor adj., tras tema nominal nudo).
azpiadiera-2.1
(S; Urt, Aq, VocBN, H, T-L) Ref.: Lh (bihi-); Lrq (gaztaina-) .
De color (de). "Citrius, larania kolore " Urt V 167. "Blanquizo, auskolorea " Aq 1039. " Gaztainkolore (adj.), qui est de couleur châtain" VocBN . " Lasto-kolorea, qui est couleur de paille" H. " Bihi-kolore (S-saug), blond, fauve" Lh. "Terreux, couleur terreuse, lur-kolore " T-L. Cf. supra (1) ejs. del tipo kolore-gorri, 'de color rojo'.
Arratsian itxusi, triste, beltz eta hil kolore. Tt Onsa 97. Arropa ilhun, odolstatu, / hauts kolore nahasiak. 83. Gorputz liraña zuen, / gerriya txit mea, / illea erporaño / urre-kolorea. It Fab 39. Kotxenilla gorri da, eta abereska hori hauts kolore. Ip Dial 18 (It y Ur auts kolorekoa, Dv hauskara). Kapa bat eta ponet bat zeru kolore. Laph 49. Kondearen alaba, pipita kolore. (V-och). A CPV 331. Kizkia bera urre-kolore dago. JE Ber 17. Azala gorriagoa du, txokolate koloreagoa. Munita 72. Gorputz guztia lohi-kolore, mihia beltz eta begiak hits. Mde Pr 92. Hor dira berrogoi bat haintzurlari [...] gerriko gorri, galtza lur kolore batzuekin. Herr 25-12-1958 (ap. DRA , s.v. haintzurlari ). Zirin-zirin yoiakioen sagardau urre kolorea. Erkiag Arran 121. Aluminionezko baliza zilhar kolore bat. JEtchep 79. Zerua, auts-kolore. NEtx LBB 206. [Astoaren] ama txuria zan da aita gaztain-kolore argia. JAzpiroz 199. 31garrena gau itzalaren kolore da neretzat, gaiaren aldetik batez ere. MEIG V 87.
v. tbn. Noe 24. Mdg 123. Barb Sup 141. Lf Murtuts 31. Zerb Azk 47.
azpiadiera-2.1.1
--Zer kolore ziren [xerrikumeak]? --Beltz mutur zuriekin. Mde Pr 92.
azpisarrera-1
KOLORE-EGILE. "Colorificus, koloregillea" Urt V 378.
azpisarrera-2
KOLORE GABE.
azpisarrerakoSense-2.1
a) Descolorido; pálido. "Descolorado kolorebagea " Lcc. v. kolorga.
Bisaia kolorgabea, bekhoki xixkaldua. EZ Man I 98. Kolore gabea [mutilla] . JAIraz Bizia 85. Zergatik egin gaitu Jainkoak onen nabar eta kolore gabeak? NEtx LBB 130.
azpisarrerakoSense-2.2
b) Incoloro.
Argi bat [...] kolore-gabea, forma-gabea. Vill ( in Gand Elorri 13 ).
azpisarrera-3
KOLORE IZAN (Impers.). Ser normal. Cf. supra (4).
Zazpi haurren aita baten kolore zen, / emaztia zialarik bizi etxen, / amore gatik ari zadin gizun hiltzen. 'Pour un père de sept enfants, il était normal' . Etch 642.
azpisarrera-4
KOLORETAKO. De colores, abigarrado. "Koloretako alkondarea (V-arr, G-azp, AN-gip)" Gte Erd 199.
azpisarrera-5
KOLOREZ. De color, en cuanto al color.
Leguna da eta kolorez hori arin. Dv Lab 43. Kolorez baltza jaiotzaz dana bere narruan. AB AmaE 91. Maisu geienak kastillanuak, / kolorez berde askuak. Tx B II 169. Gorbeltz kolorez. Mde Pr 118.
v. tbn. Bordel 106. AzpPr 23. JanEd II 10. Ox 192. Basarri 84. Salav 31. Erkiag BatB 51. Xa Odol 18.
azpisarrera-6
KOLOREZKO.
azpisarrerakoSense-6.1
a) (V-ger-arr, G-azp, AN-gip-5vill, B, BN-arb ap. Gte Erd). De color (vivo). "Gorria, urdina, berdea, horia [...]; beltza, grisa, zuria... ez dira kolorezkoak" Gte Erd 199. En G-azp hay kolorezko erropa 'ropa de color', opuesto a erropa zuria 'ropa blanca'.
Kolorezko zapatak / guztiz egokiyak. Echag 61. Oro [soinekoak] kolorezkoak dituzte. JE Bur 26. Kolorezko paperak banderillak egiteko. Urruz Zer 129. Kolorezko galartzuz lepaldea apainduta. TAg Uzt 91. Kolorezkuak jarriagatik / azkazal eta ezpaiñak. And AUzta 119. Kolorezko jantzi ederrakin. Anab Aprika 98. Gaiñerako erropa kolorezkoak garbitzeko. BAyerbe 153. Mahonik eta kolorezko trapurik ez det uste. JAzpiroz 114.
azpisarrerakoSense-6.2
b) De colores, de diferentes colores.
Bular-mokanes kolorezko. "Pañolón de colorines" . Mok 16. Oskillasok berak egin ditu irudiak bai ta kolorezko estalkia bere. (In Osk Kurl 3 ).
azpisarrerakoSense-6.3
c) (Tras tema nominal nudo). De color de.
Bestia eskarlata kolorezko baten gaiñean. He Apoc 17, 3 ( TB, Dv eskarlata kolorezko;eskarlata koloretako ). [Tunika] ura ere trokatu zuan auts kolorezko latzago batengatik. Bv AsL 57. Ezko kolorezko aranak ere bilduko ditut. Ibiñ Virgil 35. Ez zuten hura saihestu bidetik ez urre-kolorezko harri-koskorrek ez perlarri-itxurako krital-puskek. MEIG VII 70 (v. tbn. urre-kolorezko Urr Zer 115, Berron Kijote 199).
kolore
<< kexati 0 / 0 kontatu >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
Library zlibrary project
z-library z-lib project
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper