OEH - Bilaketa
285 emaitza honen bilaketarentzat
Sarrera buruan (2)
Sarrera osoan (283)
- abil
- adierazkor
- aditze
- agerraldi
- aho
- ahul
- aiduru
- aipatu
- 1 airos
- aitzinatze
- akabu
- akitu
- alanbrezki-belar
- alderatu
- 1 ale
- alegeratu
- alegrantzia
- altarazio
- anartio
- antze
- apustu
- arartekosa
- arbaso
- argi
- argiagotu
- argitaratu
- argizale
- aribide
- arranditsu
- 1 arrasta
- arrazoi
- arrazoika
- arrerran
- arrosario
- 1 aski
- asko
- aspaldi
- aste
- atari
- atxikimendu
- aukeramen
- aurkezpen
- 1 autore
- azal
- azaldu
- azkartu
- azken
- azpi
- azpijan
- aztal
- aztarren
- 1 ba-
- bahitu
- bai
- 2 baita
- bakan
- baldinba
- balio
- balios
- baltseo
- banakatu
- baratu
- barau
- barreiatu
- 1 barren
- barru
- batasun
- begietsi
- behe
- belaunikatu
- beldur
- beltz
- 2 berandu
- beraz
- berbera
- 1 bereber
- bereizi
- bereizte
- berezitasun
- berjabetasun
- bero
- besarte
- besoetako
- bi
- 1 biga
- bihotz
- bikaintasun
- bila
- bildots
- bildumagile
- biltzaile
- brodekin
- burubide
- burujabetza
- deabru
- dendari
- detxema
- doinu
- doloratu
- duin
- egosleku
- eguzki
- elkarlan
- emaile
- endelgatu
- entzule
- erabakior
- erakusburu
- 1 eretze
- erraldoi
- erreboluzio
- errektangular
- errepartizio
- eskarlata
- esker
- eskutitz
- eten
- ez
- ezagun izan
- ezik
- ezta
- eztanda
- fonologiko
- gabeuki
- 1 gai
- gaitz
- gaizki
- 1 garratz
- geldi
- gertakizun
- geza
- giputz
- girgilaketa
- gogo
- gogoangarri
- gogortu
- 1 goi
- gorazarre
- gorpuzgabe
- gorte
- 1 gortu
- 1 hain
- hainbeste
- haize
- handinahi
- hari
- harri
- harro
- haserre
- hasiera
- hats
- haur
- hausle
- 2 hauste
- hautu
- hauxe
- haxe
- herritar
- hirotu
- hitz
- hitzaurre
- honako
- hondakin
- honein
- honeinen
- honenbeste
- hutsegite
- idazte
- igarri
- ikusezin
- ilunki
- indoeuropartze
- informatzaile
- inguru
- inprenta
- intendente
- 1 irain
- iralgi
- irozgarri
- 3 irrada
- irristakor
- istorio
- izan
- jainkotasun
- 1 jaupa
- joan
- 1 kantu
- kexati
- kolore
- kontatu
- kontra
- kontseilu
- krosketa
- kuebano
- lagungo
- lausengu
- lauso
- lehenago
- lelokeria
- letra
- linbo
- lore
- loretsu
- 1 lotu
- luze
- luzexko
- mahai
- maite
- 1 mandatu
- 1 manu
- marbre
- matxaka
- mauletar
- merezi
- mezu
- mintzaldi
- mintzo
- moldabera
- 2 moldezki
- 1 muin
- nabari
- negartsu
- nor
- normal
- ohore
- 1 on
- ondasun
- 2 ondo
- ontzigile
- ordez
- ospetsu
- partaletasun
- parte
- pasarte
- pasatu
- pentsaera
- 1 pila
- pizgarri
- pobre
- poesia
- poetikotasun
- postura
- pozgarri
- predikari
- predikatu
- rigortasun
- sabel
- saiheskera
- sakontasun
- salbazio
- 3 samar
- 1 santu
- sariztatu
- sarraski
- sasoi
- seguru
- seinalatu
- sekretu
- sermoizale
- soin
- 1 sorrera
- sortegun
- tolestatu
- turko
- txadon
- urrikigabe
- 1 urte
- uzta
- xurgatu
- xuxendu
- zabal
- zabalki
- 1 zain
- zaldun
- zertasun
- 1 zin
- zorroztu
- zu
- zuek
- zulatzaile
- 1 zurrun
- zuzen
- zuzendari
goiburua
belaunikatu.
tradizioa
Tr.
Belaunikatu es la forma más empleada en la tradición meridional. Al Norte belhaunikatu es tbn. general fuera de los textos suletinos desde fines del s. XVIII (anteriormente se encuentra en Pouvreau, Haraneder y Larreguy, en éste junto a belhaurikatu ). Hasta dicha época lo que emplean los labortanos y bajo-navarros es belhaurikatu, que se encuentra tbn. en Oihenart, Maister y ZarSerm; hay además belhaurinkatu en CatLav. En la tradición suletina la forma más extendida es belharikatu (en CatS y en Inchauspe junto a belhainkatu ); en algún texto moderno se encuentra tbn. belhaikatu. Belaunkatu se documenta en Prop, Leon e Iraizoz. La forma belaunikotu se encuentra en autores vizcaínos como Añibarro, Uriarte, Arrese Beitia, D. Aguirre (que tbn. emplea alguna vez belañikatu ), T. Etxebarria o Kerexeta; belaunbikotu, en algunos vizcaínos desde fines del s. XIX y en Lizardi; belaunbikatu, en Beovide, Aresti y Azurmendi. En DFrec hay 3 ejs., vizcaínos, de belaunbikatu y 5 de belaunikatu.
etimologikoa
Etim. Para la parte final cf. rom. fi(n)car, hincar. Cf. H: "Il se peut [...] que ce verbe dérive pour la seconde partie de hincar , esp. hincarse de rodillas, comme le porte le texte de La Vieuxville ci-dessus belhaurinka, ou du prov. hica, 'mettre, placer'".
sense-1
(V, G, AN, L; Lar, Lecl, Añ, VocCB
, H (V, G); -lh- BN-ciz; SP, HeH Voc, VocBN
, Hb, Dv),
belhaikatu (S; Gèze→Dv, H),
belhainkatu (S),
belhairikatu (H (S)),
belairukatu (R-vid),
belañikatu,
belharikatu (S; Gèze, Dv, H; belarrikatu Arch ap. DRA
.),
belaunbikatu,
belaunbikotu (V-gip; VocCB
, Dv (V)),
belaunikotu (V-gip; Añ, Zam Voc),
belhaurikatu (Sal, R-uzt; Ht VocGr 326, Lar; -lh- BN-baig; Urt II 211, Arch
VocGr
, HeH Voc, Dv, H),
belaurinkatu.
Ref.:
A (belhaikatu, belairukatu, belharikatu, belaunikatu, belaurikatu);
Lh (belhainkatü);
Lrq (/belháika/);
Iz ArOñ (beláunikau);
Etxba Eib (belaunikotu);
Elexp Berg (belaunbikotu).
Arrodillarse. "Belhaunikatzea, s'agenouiller" SP. "Appronare, plegatu, beheratu, makurtu, belhaurikatu" Urt II 211. "S'agenouiller, belaurikatzea" Ht VocGr 326. "Arrodillarse", "hincar la rodilla" Lar, Añ. "Belhaunikatzea, belhaurikatzea, belhaunen gainera erortzea" HeH Voc. "Belhaunikatu, se mettre à genoux" VocBN . "Beláunikau, beláunikaitten, arrodillarse" Iz ArOñ. Cf. Dv: "Beaucoup d'auteurs écrivent belhaunika à cause du radical belhaun, mais le pleuple dit belhaurika".
--Zer adorazione mota hemen kondemnatzen da? --Norbeit imajina edo figura baten aitzinean presentatzen denean haren aitzinean othoitz egitera, belhaurikatzera edo gurtzera, [...], Iainkoa han erakusten balitzaiku bezala. Lç Ins D, 3r. Ethor zedin harengana gizon bat, haren aitzinean belhaurikatzen zela. Lç Mt 17, 14 ((TB, Echn, Ol, ordu, IBk, IBe bel(h)aunikatu,) (Ker belaunikotu,) (Leon belaunkatu,) (He, Ur (V) bel(h)auniko jarri,) (Hual belairuko isari,) (Ur belaunen gañean jarri)). Bazedin ordu berean / Otoitzean / Iar belhaurikaturik, / Non senti baitzezan sarri, / Miragarri! / Elhe' aragiturik. O Po 58. Serbitzu hura egiten zerauen xapela erauntsirik, eta lurrean belhaunikaturik. SP Phil 275. Belharikaturik, bi eskuak iuntaturik, begiak aphaldurik, kruzifix baten edo imajina debot baten aitzinian, ur benedikatuz zeinhaturik, lurrari pot bat eginik. Tt Arima 10. Belhaurikaturik humilki gorphutza, / Adoratzen zaitut, Jongoiko bakhoitza. Gç 37. Etzaio aski ohore emaiten ahal, Izen handi honen enzüliak oro Paradüsian, lürrian eta Ifernian belharikatzen direnaz geroz. Bp II 22. Oihu egiten zuten haren aitziñean, belhaurika beitez. Urt Gen 41, 43 ((Dv belhauna lurrera eman zezaten)). Ostia Sainduaren altxatzean ere doirik belhaurinkatzen direnek eta orduan ere maiz belhaun batez, hek othe dute gure Elizei zor zaioten errespetua? CatLav 450 (V 210) Zerbitzu hura egiten-ere zaroen, buru-has eta belhaunikaturik. He Phil 275. Gizon bat behin lotsaren eta esparantzaren artian, [...], aldi batez eliza batetan, althare baten aitzinian belhaurikatürik, orazionetan jarri izan zen. Mst I 25, 2. Ekusiko dezu noizbait giz-ainzur edo pintur belaunikatu bat, ezker eskuan S. Kristoa ta eskoiekoan arri gogor bat duela. Mb IArg I 96. Egondu zen an egun guzian, bein jaiki, bein jarri, bein belaunikatu, bein bere begi-zuloak alde batera, bein bestera jiratu. Mb IArg II 354. Badire Israelen zazpi milla gizon ene eskuko daduzkadanak, eta belhaunikatu ez direnak Baalen aitzinean. Lg I 356. Horiek horrela egin zituztenean, belhaurikatzen ziren, hartaz hirri egitekotzat. Lg II 272. Elizan sarzen zradien guzietan belaurikatu eta bereala erran akto kontriziozkoa. ZarSerm 164. Hitz hetan Saul zen belharikatü. Egiat 172. Ezta kestione, jaunak, / orai belarikatzia, / bertan egin itzazie / nik eman maniak. AstLas 24. Belarika mitilak. Ib. 23 (acot. escén.).
( s. XIX.) Aigü hunat Korpio / behar dük batheiatü / lürrian belharikatürik / Jinkuari parkamentü galthatü. Xarlem 958. Aita Saintia bellarika eta minza. Ib. 1236 (acot. escén). Erran ezadak Xarlemaña / nahi zaitadanez rendatü / eta bellarikatürik pharkamentü / mementian galthatü. Ib. 420. Zenbat bider abereak ta infernukoak belaunikaturik Ostia santua igarotzean? Mg CC 204. Ur bedeinketua artu; ziñatu; belaunikotu; esan, Neure Jesukristo Jauna, ta urrengo oraziñoa. Añ EL1 5. Zenbat egoten dira [...] mezatako denboran bertan zokoetan belaunikatu ere gabe, edo geienaz belaun bata lurrean duela? AA III 339. Belaunikatuko dira, dio S. Paulok, Zeruan, lurrean eta infernuan arkitzen diran guziak. Ib. 543. Lepradun bat ethorri zen haren aitzinean belhaunikatzerat. TB Mt 8, 2 ((Lç adora zezan,) (Echn adoratu zuen,) (HeH khurtzen zitzaioela)). Har hur benedikatü, eta belharikatürik [...] egizü zure othoitzia, beste oküpazionerik batere hartü gabe. UskLiB 73. Izen sakratu haren aiphamenera guziak belhaunikatuko dire Zeruan, Lurrean eta Ifernuan. MarIl 79. Dorleaux eta Chartres belharka. Mustafa 58 (ap. DRA ). Jinko horren adoratzeko gitian oro belharika. Ib. 186 (ap. DRA ). Ze pena andija izango litzatekian ementxe belaunikoturik egotia beti iraun edo eternidade guztijan. Ur MarIl 43. Deadarrez pregoi batek ziola, guztiak bere aurrean belaunikatu zitezela. Ur Gen 41, 43. Belaunikatu ziran, Jainkotzat ezagutu zuten. Lard 367. Belhaunikatzen dire gizonak eta yotzen dute lurra kopetaz bederatzitan. Hb Egia 68. Nai badezu oñetan / belaunikatuta / adoratuko zaitut, / agindu zazu ta. Bil 98. Belhaunikatzen zen gero, eta oren osoak belhauniko iragaiten zituen, batere higitu gabe. Laph 191. Jenobebak, lurrean belaunikatu [...] eta egin zuen orazio. Arr GB 45. Zure aitzinian ümilki belhainkatürik, zure aitzinian ezagützen dit ene ezdeustarzüna eta ene miseria. CatS 118. Jesüsen izenian oro belharikatzen direla. Ib. 98. Begiraune aundi batekiñ / bertan zan belaun-bikotu. AB (in AmaVAC 10). Belaunikoturik, / Jaunari gogotik, / Erregututen deutsa / Arimeagaitik. AB AmaE 342. Belaun-bikatu zan ta egin zion Jaungoikuari orazio bere aizparen alde. Bv AsL 95. Onelako itz gozuak adituta, belaunikatu ziran Jaungoikuaren zeloz suturik. Ib. 208. Ni ordukotz harri zabal hotz baten gainean belhaunikatua bainintzen. Elzb PAd 23. Eta han zagon nihoiz jarri ez belhaunikatu gabe, edo xut-xuta, edo osoki ukhurtua. Jnn SBi 86. Belhaunika gaiten hemen; / Birjinaren ager lekhua, / Beha horrat: horra nun den. Zby RIEV 1908, 292. Belhainkatü ziren, adoratü zien eta gero eskentü zeitzoen bere oberendak. Ip Hil 105. Zure althare saintiaren aitzinian ümilki belharikatürik. Ib. 223. Kurutzean iosiriko Iesusen irudi-aurrean belaunikoturik. Ag AL 156. Gero belaunbikoturik guztiak mun egiten eutsen bateoko ponteari. Itz Azald 131.
( s. XX.) Larunbatarekin [...] elgarri kofesatu ginelarik, aintzinera belhaunkatu zitzaudan eta desmetitu zen. Prop 1901, 32. Belhaunika hadi, diotsate bere gizonek ere; eman hadi belhauniko. Bai, belhaunikatzen da. Prop 1903, 131. Kandela aundi baten ondoan belaunikatu zan Bernardatxo. Goñi 63. Khanberan ziran sei emazte belharikaturik. Eskual 14-8-1909 (ap. DRA ). Konsekratzailea, bai eta aphezpiku, aphez eta fededun, bilkhura guzia belhaunikatzen da. Lander EEs 1916, 60. Doi doi doi belañikatu da. Ag EEs 1917, 203. Belhaunikatzen da, eta ahapetik othoitzean egoiten. Barb Sup 52. Haren aitzinian belarikatü gira. Const 31. Eta jauparijak eta agintarijak bere aurrian belaunbikotu. Altuna 110. Aphezaren aitzinin hirur oren laurden igaran belhaikatürik, nigarretan elkhi kobesionaletik. D. Béhéty GH 1929, 75s. Belaunbikotu dirala danak / Gurutza deunan aurrian. Enb 35. Belaunikatu lurrian eta / errezuan zian asi. Tx B II 90. Nun nahi othoitzean / belaunikatua / saindu iduri debru / madarikatua. Balad 215. Gure Yakintsua, bere harriduran belaunikatzera zohalarik, Aita sainduak larderiaz, [...] debekatu zakon ohetik higitzea. Zub 46. Ongi ikasiz geroz, ongi ezagutu eta gero belaunikatu eta sinesteko. FIr 164. Iduri done orren aurrean belaunikatu zaite. Alz Ram 129. Belaunikatu ziran guztiak. Or Tormes 115. Erri guzia arbelean belaunikatzen da. Or Mi 143. Mutilla lurrian belaunikatu zan eta zara-ganian makurtu zan, eta emon eutsoezan berrogetamar paluak. Kk Ab II 147. Loria da barne hetan ibiltzea eta nun-nahi belhaunika ditake zikhintzeko beldurrik gabe. Zerb Metsiko 212. Maitari biak, beren urratsak neurturik, / sartu ta yarri dira belaunbikoturik. Ldi UO 55. Gu txapel baten aurrean belaunikatu? Goen Y 1934, 102. Belaunikaturik auzpez yarri zan lurraren gañean. Ir YKBiz 467. Aurrean belaunkaturik. Ib. 492. Belaunikatu edo eseriko da aitaren oñetan. ABar Goi 74. [Jaun erretora] othoitz-alkian da, belhaunikatua, xanoa kaskoan. Lf Murtuts 9. Hire aintzinean belhaunikatuko dituk egun batez hire aitaren seme guziak! Zerb IxtS 30. Begira emen zuen erria / auzpez belaunikatua. SMitx Aranz 142. Emen nazu, o Jesus on eta guztiz gozo orrek, zure aurrean auzpez belaunikaturik. NEtx Nola 39. Betea [...] bere ondoan belaunikatuta zeukala. JAIraz Bizia 90. Gizonak areago ez zekien etsipenez negar-garraisiaka hasi, ala zorionaren onaz belaunikatu eta Izatea benedikatu behar zuenetz. Mde HaurB 98. Badakit ba, handiegi nizala. Hortako niz belhaunikatzen. Egunaria 1-8-1956 (ap. DRA). Belaunikatu zan Poliri lepo-aurreko txamarreko txuloan lorea jartzeko. Anab Poli 135. Eleizpera joanda, alkarren ondoan belaunikatu zirean, ezkondu zirean egunean lez. Bilbao IpuiB 146. Geu bere belaunikotu egin bear gara Jesusen aurrean. EgutAr 15-1-1959 (ap. DRA ). Jesus basatzan belaunbikatzen da. Arti Ipuin 26. Belaunika zaitezte! Arti MaldanB 221. Manatzen dautzut belaunika ziten zure aita erretoraren oinetan. Ardoy SFran 335. Belaunikotu eta parka eskatzen jarri zan. Etxba Ibilt 468. Aldare zurian / aingeru sail zuriagoak / adoratu ninduen / belaunbikaturik. Azurm HitzB 60. Belaunikatu nintzan bertan da / egin nun otoitz umilla. Uzt LEG II 12. Ixil-ixilik belaunikotuko ziran. Etxabu Kontu 75.
v. tbn. CatLuz 34. Zab Gabon 81. Ag Serm 79. CatJauf 43. Urruz Zer 117. Ill Pill 10. Ox 165. ArgiDL 23. TAg Uzt 276. Etxde AlosT 95. Erkiag Arran 172. And AUzta 100. Osk Kurl 190. Larz Senper 112. Gazt MusIx 21. Berron Kijote 36.
Arrodillarse. "Belhaunikatzea, s'agenouiller" SP. "Appronare, plegatu, beheratu, makurtu, belhaurikatu" Urt II 211. "S'agenouiller, belaurikatzea" Ht VocGr 326. "Arrodillarse", "hincar la rodilla" Lar, Añ. "Belhaunikatzea, belhaurikatzea, belhaunen gainera erortzea" HeH Voc. "Belhaunikatu, se mettre à genoux" VocBN . "Beláunikau, beláunikaitten, arrodillarse" Iz ArOñ. Cf. Dv: "Beaucoup d'auteurs écrivent belhaunika à cause du radical belhaun, mais le pleuple dit belhaurika".
--Zer adorazione mota hemen kondemnatzen da? --Norbeit imajina edo figura baten aitzinean presentatzen denean haren aitzinean othoitz egitera, belhaurikatzera edo gurtzera, [...], Iainkoa han erakusten balitzaiku bezala. Lç Ins D, 3r. Ethor zedin harengana gizon bat, haren aitzinean belhaurikatzen zela. Lç Mt 17, 14 ((TB, Echn, Ol, ordu, IBk, IBe bel(h)aunikatu,) (Ker belaunikotu,) (Leon belaunkatu,) (He, Ur (V) bel(h)auniko jarri,) (Hual belairuko isari,) (Ur belaunen gañean jarri)). Bazedin ordu berean / Otoitzean / Iar belhaurikaturik, / Non senti baitzezan sarri, / Miragarri! / Elhe' aragiturik. O Po 58. Serbitzu hura egiten zerauen xapela erauntsirik, eta lurrean belhaunikaturik. SP Phil 275. Belharikaturik, bi eskuak iuntaturik, begiak aphaldurik, kruzifix baten edo imajina debot baten aitzinian, ur benedikatuz zeinhaturik, lurrari pot bat eginik. Tt Arima 10. Belhaurikaturik humilki gorphutza, / Adoratzen zaitut, Jongoiko bakhoitza. Gç 37. Etzaio aski ohore emaiten ahal, Izen handi honen enzüliak oro Paradüsian, lürrian eta Ifernian belharikatzen direnaz geroz. Bp II 22. Oihu egiten zuten haren aitziñean, belhaurika beitez. Urt Gen 41, 43 ((Dv belhauna lurrera eman zezaten)). Ostia Sainduaren altxatzean ere doirik belhaurinkatzen direnek eta orduan ere maiz belhaun batez, hek othe dute gure Elizei zor zaioten errespetua? CatLav 450 (V 210) Zerbitzu hura egiten-ere zaroen, buru-has eta belhaunikaturik. He Phil 275. Gizon bat behin lotsaren eta esparantzaren artian, [...], aldi batez eliza batetan, althare baten aitzinian belhaurikatürik, orazionetan jarri izan zen. Mst I 25, 2. Ekusiko dezu noizbait giz-ainzur edo pintur belaunikatu bat, ezker eskuan S. Kristoa ta eskoiekoan arri gogor bat duela. Mb IArg I 96. Egondu zen an egun guzian, bein jaiki, bein jarri, bein belaunikatu, bein bere begi-zuloak alde batera, bein bestera jiratu. Mb IArg II 354. Badire Israelen zazpi milla gizon ene eskuko daduzkadanak, eta belhaunikatu ez direnak Baalen aitzinean. Lg I 356. Horiek horrela egin zituztenean, belhaurikatzen ziren, hartaz hirri egitekotzat. Lg II 272. Elizan sarzen zradien guzietan belaurikatu eta bereala erran akto kontriziozkoa. ZarSerm 164. Hitz hetan Saul zen belharikatü. Egiat 172. Ezta kestione, jaunak, / orai belarikatzia, / bertan egin itzazie / nik eman maniak. AstLas 24. Belarika mitilak. Ib. 23 (acot. escén.).
( s. XIX.) Aigü hunat Korpio / behar dük batheiatü / lürrian belharikatürik / Jinkuari parkamentü galthatü. Xarlem 958. Aita Saintia bellarika eta minza. Ib. 1236 (acot. escén). Erran ezadak Xarlemaña / nahi zaitadanez rendatü / eta bellarikatürik pharkamentü / mementian galthatü. Ib. 420. Zenbat bider abereak ta infernukoak belaunikaturik Ostia santua igarotzean? Mg CC 204. Ur bedeinketua artu; ziñatu; belaunikotu; esan, Neure Jesukristo Jauna, ta urrengo oraziñoa. Añ EL1 5. Zenbat egoten dira [...] mezatako denboran bertan zokoetan belaunikatu ere gabe, edo geienaz belaun bata lurrean duela? AA III 339. Belaunikatuko dira, dio S. Paulok, Zeruan, lurrean eta infernuan arkitzen diran guziak. Ib. 543. Lepradun bat ethorri zen haren aitzinean belhaunikatzerat. TB Mt 8, 2 ((Lç adora zezan,) (Echn adoratu zuen,) (HeH khurtzen zitzaioela)). Har hur benedikatü, eta belharikatürik [...] egizü zure othoitzia, beste oküpazionerik batere hartü gabe. UskLiB 73. Izen sakratu haren aiphamenera guziak belhaunikatuko dire Zeruan, Lurrean eta Ifernuan. MarIl 79. Dorleaux eta Chartres belharka. Mustafa 58 (ap. DRA ). Jinko horren adoratzeko gitian oro belharika. Ib. 186 (ap. DRA ). Ze pena andija izango litzatekian ementxe belaunikoturik egotia beti iraun edo eternidade guztijan. Ur MarIl 43. Deadarrez pregoi batek ziola, guztiak bere aurrean belaunikatu zitezela. Ur Gen 41, 43. Belaunikatu ziran, Jainkotzat ezagutu zuten. Lard 367. Belhaunikatzen dire gizonak eta yotzen dute lurra kopetaz bederatzitan. Hb Egia 68. Nai badezu oñetan / belaunikatuta / adoratuko zaitut, / agindu zazu ta. Bil 98. Belhaunikatzen zen gero, eta oren osoak belhauniko iragaiten zituen, batere higitu gabe. Laph 191. Jenobebak, lurrean belaunikatu [...] eta egin zuen orazio. Arr GB 45. Zure aitzinian ümilki belhainkatürik, zure aitzinian ezagützen dit ene ezdeustarzüna eta ene miseria. CatS 118. Jesüsen izenian oro belharikatzen direla. Ib. 98. Begiraune aundi batekiñ / bertan zan belaun-bikotu. AB (in AmaVAC 10). Belaunikoturik, / Jaunari gogotik, / Erregututen deutsa / Arimeagaitik. AB AmaE 342. Belaun-bikatu zan ta egin zion Jaungoikuari orazio bere aizparen alde. Bv AsL 95. Onelako itz gozuak adituta, belaunikatu ziran Jaungoikuaren zeloz suturik. Ib. 208. Ni ordukotz harri zabal hotz baten gainean belhaunikatua bainintzen. Elzb PAd 23. Eta han zagon nihoiz jarri ez belhaunikatu gabe, edo xut-xuta, edo osoki ukhurtua. Jnn SBi 86. Belhaunika gaiten hemen; / Birjinaren ager lekhua, / Beha horrat: horra nun den. Zby RIEV 1908, 292. Belhainkatü ziren, adoratü zien eta gero eskentü zeitzoen bere oberendak. Ip Hil 105. Zure althare saintiaren aitzinian ümilki belharikatürik. Ib. 223. Kurutzean iosiriko Iesusen irudi-aurrean belaunikoturik. Ag AL 156. Gero belaunbikoturik guztiak mun egiten eutsen bateoko ponteari. Itz Azald 131.
( s. XX.) Larunbatarekin [...] elgarri kofesatu ginelarik, aintzinera belhaunkatu zitzaudan eta desmetitu zen. Prop 1901, 32. Belhaunika hadi, diotsate bere gizonek ere; eman hadi belhauniko. Bai, belhaunikatzen da. Prop 1903, 131. Kandela aundi baten ondoan belaunikatu zan Bernardatxo. Goñi 63. Khanberan ziran sei emazte belharikaturik. Eskual 14-8-1909 (ap. DRA ). Konsekratzailea, bai eta aphezpiku, aphez eta fededun, bilkhura guzia belhaunikatzen da. Lander EEs 1916, 60. Doi doi doi belañikatu da. Ag EEs 1917, 203. Belhaunikatzen da, eta ahapetik othoitzean egoiten. Barb Sup 52. Haren aitzinian belarikatü gira. Const 31. Eta jauparijak eta agintarijak bere aurrian belaunbikotu. Altuna 110. Aphezaren aitzinin hirur oren laurden igaran belhaikatürik, nigarretan elkhi kobesionaletik. D. Béhéty GH 1929, 75s. Belaunbikotu dirala danak / Gurutza deunan aurrian. Enb 35. Belaunikatu lurrian eta / errezuan zian asi. Tx B II 90. Nun nahi othoitzean / belaunikatua / saindu iduri debru / madarikatua. Balad 215. Gure Yakintsua, bere harriduran belaunikatzera zohalarik, Aita sainduak larderiaz, [...] debekatu zakon ohetik higitzea. Zub 46. Ongi ikasiz geroz, ongi ezagutu eta gero belaunikatu eta sinesteko. FIr 164. Iduri done orren aurrean belaunikatu zaite. Alz Ram 129. Belaunikatu ziran guztiak. Or Tormes 115. Erri guzia arbelean belaunikatzen da. Or Mi 143. Mutilla lurrian belaunikatu zan eta zara-ganian makurtu zan, eta emon eutsoezan berrogetamar paluak. Kk Ab II 147. Loria da barne hetan ibiltzea eta nun-nahi belhaunika ditake zikhintzeko beldurrik gabe. Zerb Metsiko 212. Maitari biak, beren urratsak neurturik, / sartu ta yarri dira belaunbikoturik. Ldi UO 55. Gu txapel baten aurrean belaunikatu? Goen Y 1934, 102. Belaunikaturik auzpez yarri zan lurraren gañean. Ir YKBiz 467. Aurrean belaunkaturik. Ib. 492. Belaunikatu edo eseriko da aitaren oñetan. ABar Goi 74. [Jaun erretora] othoitz-alkian da, belhaunikatua, xanoa kaskoan. Lf Murtuts 9. Hire aintzinean belhaunikatuko dituk egun batez hire aitaren seme guziak! Zerb IxtS 30. Begira emen zuen erria / auzpez belaunikatua. SMitx Aranz 142. Emen nazu, o Jesus on eta guztiz gozo orrek, zure aurrean auzpez belaunikaturik. NEtx Nola 39. Betea [...] bere ondoan belaunikatuta zeukala. JAIraz Bizia 90. Gizonak areago ez zekien etsipenez negar-garraisiaka hasi, ala zorionaren onaz belaunikatu eta Izatea benedikatu behar zuenetz. Mde HaurB 98. Badakit ba, handiegi nizala. Hortako niz belhaunikatzen. Egunaria 1-8-1956 (ap. DRA). Belaunikatu zan Poliri lepo-aurreko txamarreko txuloan lorea jartzeko. Anab Poli 135. Eleizpera joanda, alkarren ondoan belaunikatu zirean, ezkondu zirean egunean lez. Bilbao IpuiB 146. Geu bere belaunikotu egin bear gara Jesusen aurrean. EgutAr 15-1-1959 (ap. DRA ). Jesus basatzan belaunbikatzen da. Arti Ipuin 26. Belaunika zaitezte! Arti MaldanB 221. Manatzen dautzut belaunika ziten zure aita erretoraren oinetan. Ardoy SFran 335. Belaunikotu eta parka eskatzen jarri zan. Etxba Ibilt 468. Aldare zurian / aingeru sail zuriagoak / adoratu ninduen / belaunbikaturik. Azurm HitzB 60. Belaunikatu nintzan bertan da / egin nun otoitz umilla. Uzt LEG II 12. Ixil-ixilik belaunikotuko ziran. Etxabu Kontu 75.
v. tbn. CatLuz 34. Zab Gabon 81. Ag Serm 79. CatJauf 43. Urruz Zer 117. Ill Pill 10. Ox 165. ArgiDL 23. TAg Uzt 276. Etxde AlosT 95. Erkiag Arran 172. And AUzta 100. Osk Kurl 190. Larz Senper 112. Gazt MusIx 21. Berron Kijote 36.
azpiadiera-1.1
(Con dat.).Arrodillarse ante.
Sainduen imajinak elizan edukitzea eta hei belhaurikatzea, manamendu hunen kontra othe da? Mat 104. Biak lurrean zitzaizkon / behin belhaurikatu, / gero buruak ziotzoten / lurreraño makhurtu. EZ Noel 58. Jesüsen izenetik landan, zoin izeni oro belharikatürik, zer izen handiagorik eta lotsagarriagorik [...], baizik eta Mariarena? Mercy 14. Gero aitzinian belhain batez belharikatzen zeitzün eta kolpü emaiten zeizielarik erraiten zeizien "Salütatzen zütügü Jüdiuen Erregia". UskLiB 39. Ots au aditzen zuten lekuan, guziak belaunikatu zekizkiola. Lard 54. Zenbat jainko gezurrezkori belaunikatu zitzaiozkan. Ib. 134. Zezen bat oihan heietan / Egun oroz zen ikhusten, / Adar puntak su kharretan, / Haitz bati belhaunikatzen. Zby RIEV 1908, 419. Emaztea dakion / hantxet belhaunika, / Buruko iletarik / herrestan dabilka. Zby RIEV 1909, 105. Belaunbiko nintzaizun, bijotza bildurrez. "De rodillas me postré". Laux BBa 108. Argatik belaunikatu zitzaion, barkamena eskatzeko bezela. Ir YKBiz 97. Maiz Zu-ri, gure Iainko Orri, Elizan otoi usuz eta luzez belaunika oi zitzaizun. Or Aitork 195. Dei egin zion bentariari eta onekin bakarka zaltegian belaunikatu zitzaion aurrez-aurre. Berron Kijote 49.
Sainduen imajinak elizan edukitzea eta hei belhaurikatzea, manamendu hunen kontra othe da? Mat 104. Biak lurrean zitzaizkon / behin belhaurikatu, / gero buruak ziotzoten / lurreraño makhurtu. EZ Noel 58. Jesüsen izenetik landan, zoin izeni oro belharikatürik, zer izen handiagorik eta lotsagarriagorik [...], baizik eta Mariarena? Mercy 14. Gero aitzinian belhain batez belharikatzen zeitzün eta kolpü emaiten zeizielarik erraiten zeizien "Salütatzen zütügü Jüdiuen Erregia". UskLiB 39. Ots au aditzen zuten lekuan, guziak belaunikatu zekizkiola. Lard 54. Zenbat jainko gezurrezkori belaunikatu zitzaiozkan. Ib. 134. Zezen bat oihan heietan / Egun oroz zen ikhusten, / Adar puntak su kharretan, / Haitz bati belhaunikatzen. Zby RIEV 1908, 419. Emaztea dakion / hantxet belhaunika, / Buruko iletarik / herrestan dabilka. Zby RIEV 1909, 105. Belaunbiko nintzaizun, bijotza bildurrez. "De rodillas me postré". Laux BBa 108. Argatik belaunikatu zitzaion, barkamena eskatzeko bezela. Ir YKBiz 97. Maiz Zu-ri, gure Iainko Orri, Elizan otoi usuz eta luzez belaunika oi zitzaizun. Or Aitork 195. Dei egin zion bentariari eta onekin bakarka zaltegian belaunikatu zitzaion aurrez-aurre. Berron Kijote 49.
Egoitza
- B
- BIZKAIA
- Plaza Barria, 15.
48005 BILBO - +34 944 15 81 55
- info@euskaltzaindia.eus
Ikerketa Zentroa
- V
- LUIS VILLASANTE
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
Ordezkaritzak
- A
- ARABA
- Gaztelako atea, 54
01007 GASTEIZ - +34 945 23 36 48
- gasteizordez@euskaltzaindia.eus
- G
- GIPUZKOA
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
- N
- NAFARROA
- Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
31002 IRUÑEA - +34 948 22 34 71
- nafarroaordez@euskaltzaindia.eus
Elkartea
- I
- IPAR EUSKAL HERRIA
- Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
64100 BAIONA - +33 (0)559 25 64 26
- +33 (0)559 59 45 59
- baionaordez@euskaltzaindia.eus
