2 baita.
Tr.
Gral. entre los septentrionales y los navarros. En autores guipuzcoanos lo hallamos en el s. XIX en Beovide y Urruzuno; en el XX su uso aumenta en este dialecto, y se extiende incluso a algunos vizcaínos.
La variante beitha es propia de la tradición suletina (aunque en Belapeire aparece baitha); tbn. se encuentra en textos aezcoanos y, junto al más frecuente baitha, en CatLan. En Leiçarraga (2 Petr 3, 8) y JesBih (459) aparecen ejs. únicos, no seguros, de beithan.
Con el suf. -ko, la forma más empleada es bait(h)ako; bait(h)ango aparece en Leiçarraga(junto con baithako), en Haraneder (Gudu 159), Duhalde, Zaitegi y, a veces, en Mirande (Pr 62).
1.
(AN, L, BN-arb, Sal, R; SP, Urt I 242, Ht VocGr 364, Lar, Añ (AN); -th- L, BN; Lecl, Dv, H),
beita
(S, R-uzt; -th- S; Gèze). Ref.: Bon-Ond 167; A; Lh; Gte Erd 41.
(Partícula empleada para formar los casos locales de declinación; se aplica a seres animados). "Baitan, dedans, chez, pour les noms personnels" SP. "En, cuando corresponde al in latino, preposición de acusativo, y al apud, juntándose a personas, es gan, baitan, Jainkoagan, Jainkoa baitan, en Dios" Lar. "En sí, (V, G) beragan, (AN) bere baitan" Añ. "En, dans" Lecl. "Beithan, prép. chez" Gèze. "Bere baitharako, qui va de la personne à la personne elle-même" Dv. "Baithan, en, dans (ne s'applique qu'aux personnes)" H.
Tr.
Se emplea sobre todo en inesivo (cf. Ith 48: "L'inessif gan n'est usité que dans les dialectes Guipuzcoan et Biscaien"); para el alativo y el ablativo los autores septentrionales utilizan más -gana y -ganik, comunes a todos los dialectos. Aparece bait(h)arik en una carta alto-navarra del s. XV, en Leiçarraga, Beriain, Etcheberri de Ziburu, Haramburu (334), Etcheberry de Sara (161), Chourio (I 3, 3), Haraneder (Gudu 152), Mihura (55), Duhalde, Duvoisin (Lab 294), Elizanburu (Po 209), F. Irigaray (156), Etchamendy e Iratzeder (72); beitharik en Maister (III 53, 3), y baitatik en Mendiburu (IArg I 215); cf. en la expresión bere (neure, etc.) baitarik, 'por su cuenta', 'de suyo' (v. infra BAITARIK). Hallamos bait(h)ara en Leiçarraga, Etcheberri de Ziburu, Pouvreau, Iraultza (93), Duvoisin (LEd 245), Iraizoz (YKBiz 443), Iratzeder (172), Orixe (Aitork 95), Txillardegi (Let 97), Villasante (Jaink 143) y Gaztelu (MusIx 101); beithara en Maister, y bait(h)arat en Chourio (I 3, 3), Larreguy (II 135), Zerb (IxtS 81) y Xalbador (Odol 294); cf., con valor de participio, ni baitara eztituzu en Dechepare y bere baithara dadinean en Axular. Con todo, tbn. en estos autores son estas formas menos usadas que -ganik, -gana; así, p. ej., en Leiçarraga hallamos sólo 2 ejs. de baitharik y 29 de baithara, frente a 351 de -ganik y 380 de -gana, o en Duvoisin 3 de baithara frente a 33 de -gana.
El nombre o pronombre al que se une baita puede ir con o sin suf. genitivo. En Leiçarraga sólo aparece tras caso absoluto o, en determinados contextos, tras posesivos anafóricos, como bere, etc.; en plural, sin embargo, sólo tras absoluto (incluso en los casos en los que aparecería un posesivo anafórico).
Con pronombres, va normalmente con gen., aunque encontramos ejs. sin él ya en Dechepare. Tbn. llevan suf. gen. los sustantivos plurales; cf., además de la ya citada excepción de Leiçarraga, guziak baithan 'en casa de todos' en Haramburu.
Si se trata de un sust. sing. lo más frecuente es que vaya sin suf. genitivo, aunque se encuentran con relativa frecuencia ejs. de gen., sobre todo entre los autores navarros; hay algún partitivo en Leiçarraga. Cf. Gèze 22: "Lorsque les noms représentant des êtres intelligents devraient être placés au datif de situation, de direction, de changement ou à l'ablatif de mouvement, on les met généralement au génitif possessif ou à l'accusatif simple en les faisant suivre des mots
beithan, gana, ganat, ganik ou
beitharik", e Ith 47s: "Particules remplaçant les suffixes casuels de l'inessif, de l'elatif, de l'adlatif et du limitatif, quand il s'agit d'êtres animés et surtout de personnes. In.
baithan ou
gan, dans, chez; el.
baitharik ou
ganik, de (ex); ad.
baitharat ou
ganat, vers; li.
baitharaino ou
ganaraino [en nota: "Au lieu de
ganaraino, H[arriet] et D[uhalde] disent
ganaino; L[eiçarraga] dit
ganano 233], jusqu'a. Règle. Le complément de ces particules se place devant et au nominatif défini; ou bien il se rend par le nominatif indéfini de l'adjectif possessif formé de ce complément (
gizona baithan ou
gizonaren baithan). [...]
Baithan, disent les auteurs, est probablement un nom à l'inessif. v. vEys 71, 76; Camp 206, 211, 266. Il faut en dire autant de
gan. v. Camp 208".
Done Johane Garazikoek dute gr[azi]a errege baitarik.
ZalbaSM 76.
Ni baitan dukezu adiskide bat; / balia dikezit senhar gaixto bat.
E 211.
Haren izenean bil gaitezen, promesekin ezen gure artean bera present izanen dela, bai eta gure ararteko hi baithara.
Lç
Ins
A, 1v.
Legeak ez Profeték eztute deus autoritaterik ukhan Iuduak baithara, haien bide zuzenera erekharteko eta gidatzeko.
Lç
Adv
** 1v.
Iainkoa baitharako karitate perfektorekin.
Ib. ** 6r.
Eta badakizue gizerhailek batek-ere eztuela bizitze eternal bere baithan dagoena.
Lç 1 Io 3, 15.
Nork-ere konfesaturen baitu ezen Iesus dela Iainkoaren Semea, Iainkoa hura baithan dago, eta hura Iainkoa baithan.
Ib. 4, 15.
Hasirik Moises baitharik eta Profeta guzietarik.
Lç Lc 24, 27.
Haren hitaz zuek baithan egoiten dela.
Lç Io 5, 38.
Auzue zeurók baithan gatz, eta bake auzue elkharren artean.
Lç Mc 10, 50.
Daukagun geuren pensamentua Iaunonen baitan.
Ber Trat 68v.
Iaiotzeagatik Birjina Mariaren baitarik.
Ib. 73v.
Baldin hire baithan bada sentimendu aurkhitzen.
EZ Man I 115.
Ezen hain plazer handia nola dirot deklara / non grazia eztezazun isur ene baithara?
Ib. 131.
Zure baitharik ditugu / zazpi dohain hautuak.
EZ Noel 143.
O Birjina, zeru-lurrek / ohoratu beharra: / zu baitharik sorthu da / munduaren ibarra.
Ib. 68 (tal vez por zure: obsérvese que el verso queda a falta de una sílaba).
Konsola zaitea Iainkoa baithan.
Harb 249.
Zer harrimendu da hau ene baithan?
Ib. 369.
Iainkoak berak errana da Ezekiel profeta baithan.
Ax 196 (V 131).
O miserikordiaren Aita, nahi dut bizi eta hil zure baitan.
SP Phil 45.
Zeren bekatuez bezanbatean, eztitugu adiskidea baitara ekarri eta haren baitan pairatu behar.
Ib. 313.
Maitazalia ezta bizi bera baitan.
Tt Onsa 161.
Jauna, entzun dezazu ene othoitza eta ene oihua hel bedi zure baitharaño.
Gç 54.
Gaizki egin diala bere baithan borogatzen dianak.
Bp I 96.
(s. XVIII)
Ustez eztut jeusik neure baitharik ekharri, ez eta ere autoretan kausitzen ezten gauzarik iskiribatu.
ES 193.
Zein gauza ederra den eta progotxosa, bat-bederak bere buruaren eta bere baithako gauzen ezagutzea.
Ib. 171.
Xede horrek xahutuko ditu zure bihotzeko afekzioneak, zeiñak maizegi zere [sic] baitharat eta kreaturetarat baitzaramatzate.
Ch III 9, 1.
Zure ganik, zure baitan eta zutaz bizi eta handitzen dire gauza guziak.
He Gudu 130.
Bena lehenago zelialat goiti itzazü begiak ni beithara.
Mst III 36, 3.
Zoaz urliagana ta aren baitan arkitzen den deabruari [...] mehatxuz esaiozu.
Mb IArg II 288.
Eman gaiten gu ere izpiritu saindua gure baitarat yauts-arazteko eginbidetan.
Lg II 300.
Gizon batek zuen hartzeko bi presunen baitan: batek zituen zor bortz ehun diru-peza, eta bertzeak berrogoi eta hamar.
Ib. 157.
Bere Jinkoaz gozatzeaz, haren baitan deskansatzeaz egiten du bere zoriona.
Mih 27.
--Eukaristiako Sakramendia da beraz Sakramendü orotako exzellentena? --Bai, zeren bere beithan baitü Jesü-Kristo graziaren autorra.
CatLan 130.
Ezi bekatu handiak bere itsustarzunaz bere beitarik hastiarazitzen tizi.
AR 42.
Kontsideratu othe duzu zenbat ohoratu behar zinduen zure baithan Jaunaren iduria?
Brtc 79.
Guziék inzúte bekátu lenbiziko Aita Adanenbaitan.
LE JMSB 18.
Berabaitan mantenitzenbagára.
LE Ong 18v (glosando "si manseritis in me").
(s. XIX)
Hek bere zaldietan dute fidantzia; / Bainan guk zure baitan dugu ezarria.
Monho 162.
Bataiatzen dena baitan arkitzen den bertze edozein bekatu barkatzeko.
Añ
CatAN
46.
Arras suntsizazu ni baitharik hantustearen bekhaturantza itsu, galgarria.
Dh 109.
Ekenzeko bekatu orijinala, edo berze edozeiñ bekatu aurkitzen dena bataiatzen denaren baitan.
CatB 55 (
CatSal 55 bateatzen denaren baitan, CatAe 54 bateiatzen denein beitan
).
Hekien baithan phitz zazu zure amodio dibinoaren sua.
JesBih 435.
Badoa lasterrez bertzea baithara, / othe den han berri deusik yakitera.
Gy 297.
Hil zatzu ni baithako sumindura uherrak.
Dv LEd 279.
Grazia habituala da gü beithan egoiten dena eta Jinkuaren begien aitzinian jüsto eta saintü egiten gütiana.
CatS 63.
Lenbizikua [biartasuna] nola guziez gañ azaltzen baizen kanpora Franzisko baitan, beragatik agur egiten diote oni irtenik bid-erdira.
Bv AsL 173.
Ezagutu eta adoratu zuten, Haur xume eta ahul hura baithan, Jainko gauza guzien kreatzailea.
Jnn SBi 16.
Bekhatü orijinalak nahasi beitü gure izatia, eztügü gü beithan Mariak bere beithan zian ordena eta nausigoa. Gütan ardüra khorpitza oldartzen da arimaren kontre.
Ip Hil 53.
Non ez duen bere bihotza Jainkoaren baithan bermatzen eta hazkartzen.
Arb Igand 155.
(s. XX)
Kentzeko bekatu orijinala, eta bertze edozein bekatu arkitzen bada, bataiatzen den arren baiten.
CatUlz 38.
Emazteak ez dezake suntsi bere izaitea gizonarenaren baithan.
JE Bur 102.
Bere baittan iru ordu aietan Jesus onak izan zittuan naigabe ta atsekabe garratz samiñaz kitto egiñik utzi zittun gizonen baitteko gaiztakeri guztiak.
Inza Azalp 14.
Bethi agian entzunen duzu Jainkoak zure baithan emana duen xilintxoa mixteriozkoaren boza, zure kontzientziaren boza.
Barb Sup 161.
Hitarik urrun haiza-zak othoi hi baithan den herabea.
Ox 44.
Eri-handien baitako berrien bideak, ez ditugu beti argi ikusten.
FIr 184.
Gure baitarik ditu lanoak urruntzen.
Etcham 214.
Bagaude behin ixil eta geure baithan sartuak.
JE Ber 68.
Ixatez ludi barna, maitez gixon baitan.
Laux BBa 100.
Gero esan zion ikasleari: "Orra or zure ama". Eta orduezkero ikasleak artu zuen ura bere baitara.
"
Accepit eam discipulus in sua"
.
(Io 19, 27)
Ir YKBiz 505 (Dv bere ganat
).
Eta zure baitako argia illunbe bada, illunbeak berak nolakoak izango dira?
Ib. 131.
Biotz-ixuria / nire baitan azi.
Ldi UO 19.
Azken aste ilun hartan zaitut ezagutu, / "Agur Mari" kartsu hoein kantuñoak baitu / zure barne saindu hura ni baitara urtu.
Iratz 172.
Izpiritu Saindua jautsiko da zu baitarat eta mirakuilu hori eginen du.
Zerb IxtS 81.
Jainko baitan oso goietsia zaitudan Ama.
NEtx Nola 11.
Onela nenkusan nere baitan gerta irakurri nuna.
Or Aitork 193.
Bere baitako istura ta itzaltasuna estaldu bearrez.
Erkiag Arran 69.
Geure baitarako mintzagaiak izatea.
Txill Let 23 (cf. infra BAITARAKO).
Alegrantziarekin batean kuraia ere sekulan bezain azkar piztu duk ni baitan.
JEtchep 65.
Bere baitan, bere kolkoan gordeta isilik euki ezkero, izan bere, nok ezagutu eikean, nok aintzat artu ?
Erkiag BatB 36.
Kanpoko zeretan kokatzen dugu gure arreta, eta bein ere ez gu baitan.
Vill Jaink 142.
Geroko laneri buruz Frantsesek bereziki nahi zuen bere baitan sartu eta bere burua frogatu.
Ardoy SFran 116.
Etsenplu har dezagun zu baitan, Baigorri.
Xa Odol 153.
Badugu nora begiratu gure inguruan eta geure baitan bertan.
MIH 363.
v. tbn. (para autores guipuzcoanos y vizcaínos) Etxde AlosT 75. Gand Elorri 114. Vill Jaink 31. Ibiñ Virgil 39. NEtx LBB 179. Azurm HitzB 55. Berron Kijote 184.
(No referido a seres animados).
Tr. Lo hallamos en autores meridionales del s. XX.
Jonas iru egunez egon izan bai zan balearen erraietan, beronelaxe Gizasemea (Jesus bera) iru egunez egongo da lurraren baiten.
Inza Azalp 74.
Iraskunaren baitan, Zenbalari Ikasleen Sailla osatuko da.
"
Dentro del Instituto"
.
EAEg
1937, 1189.
Oiu ukigarriak, ziñez, aita-oe baitan, burnizko aizkora-zorbatzak aurkez ukaldia yotean.
Zait Sof 17.
Munduaren iraupena sumatzen duen ezkero, ots, aren ekai lehena ta bere baitango legea.
Zait Plat 32.
Munduak eztauka bere baitan bere buruaren esplikazioa.
Vill Jaink 36.
Ta ezar nazak gero / egurats-tarte garbien baitan.
Gazt MusIx 119.
Ai maitasunaren baitan bizi zeraten kezka-miñ zorrotz nagusitzarrok!
Berron Kijote 157.
Miliunka esferen artean / zeinen baitan gauden gu.
Lasa Poem 108.
2.
(En, de, etc.) casa (de).
"
Midikuaren baitharik heldu naiz, je viens de chez le médecin"
Dv.
Anaia baithara doha, il va chez son frère. Aitha baithan dago, il vit chez son père" H.
Troasen Carpo baithan utzi ukhan dudan manteliná, ethor adinean ekharrak eurekin, eta liburuak.
Lç 2 Tim 4, 13 (He Carpo baithan, Dv Karporen baithan; TB, Ker, IBk, IBe, Bibl -en etxean; Ol -renean
).
Salutaitzazue Narzise baithako gure Iaunean diradenak.
Lç Rom 16, 11.
Ez omen zen alkateen baitan firmatu.
(Echauri, 1598).
ReinEusk
107.
Baionan, J. Fauvet inprimatzaillea baithan.
EZ Noel 17.
Aphezpikua baithara / ziñituzten zitatu.
Ib. 171.
Anaien eta arreben artean eta guziak baithan bakean eta arrunkidetasun onean biziko dira.
Harb 433.
Bordelen, G. Milanges erregeren inprimazaillea baithan.
Ax 1.
Pauben, G. Ducue eta J. Desbaratz beithan muldeko leteretan ezarria.
Mst I.
Zeiña egoten baita Ziburun Pierres Bereret, Barrako Entreprenuraren baratze zaiña baitan.
(L-côte, 1788).
ETZ
34.
Urruñan Elisaldebaitan egoten den batek.
Ib. 34.
Cluzeau, Liburu eta paper Marxantaren baithan.
MarIl V.
Badoa fite hauzorat / Bere komaia baitharat.
"Chez sa voisine"
.
Gy 149.
Badathor maistroa biharamunean, / Zigoiña baithara.
Ib. 51.
Baionan, P. A. Cluzeau baithako inprimerian.
ECocin 59.
Erregeren baithara oro bildu eta.
Zby RIEV
1908, 762.
Suprefetaren baitarik ez dakit zoin oteletara tarrapatan ereman dutela, doi-doia hats bizi.
HU Aurp 139.
L. Lasserre, Jaun Aphezpikuaren inprimatzailearen baithan.
CatJauf I.
Bastida urrun hartan ba ahal ziren holakoak, hainbertze aldiz aiphatuak zauztaten itzegile heien baithan!
JE Bur 63.
Jesus bazkariz Bethaniako Simunen baithan zen batez.
Ox 73.
Nere eskuinaren laguntzaile honen [sastakai luze baten] jabe egin nintzen [...] herri zahar bateko aitonenseme iskilugilearen baitan.
Mde Pr 133.
Gure Gabrielarekin hitzartuak dituk, Etxegaray baitarat afariterat joaiteko.
Larz Iru 52.
v. tbn. Harb ã 1r. Tt Onsa 1. ES 379. Brtc 1. Hb Egia III. Jnn SBi III. Barb Sup III.
(En nombres propios).
"
Etxe hori deitzen da Martin-baita, cette maison se nome chez Martin"
Dv.
"Maison, habitation de quelqu'un, chez quelqu'un. Etxe hori da Bethiri baitha, cette maison est la demeure de Pierre"
H.
"Partícula que se usa en L para designar 'casa', añadiéndola al nombre del propietario; p. ej., en San Juan de Luz hay una posesión Urkixo-baita, que quiere decir 'morada de Urkixo'"
A.
En una lista de casas de Lesaca (Caro AEF 1929, 69ss) se encuentran Ambrosio baita, Altzegabaita, Alzatebaita, Gillemonbaita, etc. Aparte de en nombres de casas, no parece usarse sino en casos locales de declinación; cf. A Morf 483: "A los toponímicos [...] Urkijobaita y Daranazbaita de allí corresponde entre nosotros Karlosene, Emilianea, Isidrone... etc. de tal modo que ni este ene ni aquel baita significan 'casa' fuera de la declinación. ¿Quién ha dicho nunca baita bat una casa, baita zaharra la casa vieja?" (v. tbn. 12 (s)).
Azkaindarra zen, Chaubadinabaita orai Joseph Laduche pilotari famatuak beretua duen etxean sortua.
Zerb Azk 53.
Mornas donibandar harakinak etxe bat badu Azkainen, Luisbaita.
Ib. 69.
Berako Leonperikobaita izeneko etxean jaioa, orain larogei ta sei urte.
Alzola Atalak 104.
3.
(Como sustantivo pleno).
Interior, seno.
Gizartearen baita astindu eraziko duten ezjakite eta gaiztokeri erasopean.
"Repercutir hondamente en el Cuerpo social"
.
EAEg
16-2-1937, 1078.
Saleroste eta Gintza-Bazkunen baitak esituak zeuden erritar soillarentzat.
"Su apartamiento respecto a la vida interna de las Sociedades"
.
Ib. 2-3-1937, 1185.
Ikastolaren baitari buruz sortuko diran arazoak.
"Al régimen interior de la Academia"
.
Ib. 8-1-1937, 755.
(Como primer miembro de compuestos).
Guziak jabetu ditezen, Euzkadiko Guda Ikastolako baita Araudia argitaltzen da.
"Reglamento para el régimen interior"
.
EAEg
8-1-1937, 755.
BAITAKO,
BAITANGO.
a)
(Tras bere, neure, etc.).
Autosuficiente.
Bere baithakoa delarik osoki, ez duelarik deus maileatzen gaineratiko hizkuntza arrotzeri, Eskuararen eremuak hain dire zabalak eta nasaiak non behexkunde hortan bertan aurkhitzen baitu aberastasunik handiena.
Arb Igand 14.
b)
Interno, interior; íntimo. "Baithangoa, qui est intérieur, intime" Hb.
Sail, Etxe eta Eginkizunetako baitako Araudien aurkako utsegite ariñak.
"
Reglamentos de régimen interior"
.
EAEg
31-5-1937, 1733.
Zenbait baitako gauzei begirapena zor diegula.
Ib. 2-2-1937, 1186.
c)
Original.
obela itzuliak ongi daude, baina bere baitakoak behar ditugu nahitaez.
MEIG II 50.
Formaren betea erakusten dute nonnahi Zaitegiren olerki hoek, bere baitakoek adina itzuliek.
MEIG III 109.
Bada, halaz ere, beste Zaitegi bat, apalagoa, barrenkoiagoa, bere baitakoagoa.
Ib. 108.
BAITAKO EGINBIDE.
"Beithako eginbidia (S, Foix), l'obligation de conscience" Lh.
BAITAN.
a)
(G-goi, AN-gip-5vill, B, BN-arb-lab-ciz; -th- H; beitan S; beithan S). Ref.: JMB At; Gte Erd 43, 170.
(Tras bere, neure, etc.). Para sí (para mí, etc.). "Nere baitan nioen, id. nere gain nioen, je disais en moi même, à part moi. Syn. V, G artean" H. "Mentalmente, para si, bere baittan zion, decía mentalmente" JMB At. "Nere baitan pasatu nun (AN-gip), ixilik egon nintzan (BN-arb)" Gte Erd 170. v. ARTEAN
(f)
(s.v. 1 arte).
Skribetarik batzuk erraiten zuten bere baithan, Hunek blasfematzen du.
Lç Mt 9, 3 (He bere baitan, SalabBN bere baithan, Echn, Ol, IBk beren baitan, Dv, TB beren baithan, Ip bere beithan; Ur beren barrenean, Hual berentako, Samper bereekiko, Leon beren buruarekin, Or, IBe berekiko, Ker eurekautan
).
Alaber Meza enzuten duenak, erran bez bere baitan sekretuan estorba eztizan berze lagunak.
Ber Trat 90v.
Orduan behar diozu Iainkoari behatuz hartzaz orhoitu, harekin konsolatu, eta zeure baithan pensatu, hek guztiak Iainkoak igortzen derauzkitzula.
Ax 306 (V 204).
Ah, nolako pena nik dudan / ene baithan pensatzean / hanbat pekhatu detzadala / egiñ zure aitziñean.
Gç 105.
Errazu zure baitan.
He Gudu 131.
Orazionetan jarri izan zen ziualarik bere beithan phensamentuz: o nik orai baneki, ene azkentziala drano, hunian iragan behar düdala.
Mst I 25, 2.
Aberatsa dauka bere burua, deusen beharrik ez duela dio bere baithan.
Brtc 102.
(s. XIX)
Eta oillarra haren lotsaz burlatu zen, / bere baithan asko hirri egiñ zuen.
Gy 138.
Estimatzeko luke / zeinek bere baitan.
Bordel 151.
Pozez beterik bere baitan esaten zuan: Ona emen, ona emen nik billatzen nuana.
Bv AsL 57.
Esan zuan bere baitan: --Etziok eguzkiaren azpian biotzik, arrizkua izanta ere, nere kantuak biguñduko ez lukenik.
Urruz Urz 48.
Hitz horiek entzutearekin, Iskribatzaileak eta Farisauak eman ziren gogoeta beren baithan, ziotelarik: "Nor da hau?".
Jnn SBi 22.
Egina zuen bere baithan, behar zela egon mendi kasko hartan.
Ib. 85.
Baitetsi zian [...] bena bere beithan igaran zian: soginen deiok begi batez eta bestia begiratüren dük.
Ip Hil 60s.
Nork daki zenbat gogoeta samin egiten zuen bere baitan.
HU Aurp 70.
(s. XX)
Obroena erranen du berorren baitan: zer elatsu dud adexkide kura.
Mdg 148.
Lehoinak bere baithan: hau duk jaki keta!
Ox 130.
"Melon deitzen zuten hura gure alorretako balitz, ez lukek holako arrakastarik!" zion bere baitan.
Zub 70.
Hirugarrenak bere baithan egiten du ikusi behar duela.
Barb Leg 127.
Bestela nik jakingo det zer egin. (Bere baitan) Saski-gaztaia kendu bear zeoat...
Lek EunD 39.
Askotan, etsita gaude eztitula iñork gere baitan ari ditugun asmakuntza aiek egonarriz irakurriko.
Ldi IL 28.
Maikideak esan zuten beren baitan: Pekatuak barkatu ere egiten dituen au nor dugu?
Ir YKBiz 159.
Aragizko gosea ase ta kitto, nion nere baitan.
Etxde JJ 165.
Jasango ote zuen horlango bizitza bat? galdetzen zion neskak, kezkaturik, bere buruari. Ezetz erabaki zuen bere baitan.
Mde Pr 168.
Etxekandereak behin bere baitan eginik josteta horrek aski iraun zuela, hamar orenetako oro oherat igorri zituen.
Zerb Azk 98.
Berela noa, berela noa, niagon ene baitan.
Or Aitork 205.
Mutiko gazteak bere baitan egin zuen aberatsa izan behar zela hola oto baten hartzeko.
JEtchep 78.
Ta onetan nere baitan ari nintzala, etortzen zait laisterka etzalekuko txoper ura.
Anab Aprika 71.
Bere baitan zagon berri txarren bat ote zen eman bear ziotena.
Izeta DirG 120.
--Etzekiat billaukeriren bat ez ote dabillen emen... --(Bizi bizia). Gogoeta bera naukan ene baitan.
Larz Iru 71s.
Frantsesek egin zuen menturaz bere baitan... hau ere ez ote zen, poxi bat bederen, biarnesa.
Ardoy SFran 203.
Onela zion gure ibiltari gartsuak bere baitan bakar-izketan.
Berron Kijote 42.
Urte osoa behar izan dut nere baitan antolatzeko, eta paperean jartzeko beste urtebete.
MIH 154.
v. tbn. Zby RIEV 1908, 761. FIr 146. Zait Sof 167. Osk Kurl 214. Ibiñ Virgil 60. Xa Odol 292. Mattin 86. Etchebarne 91. BAyerbe 50.
Bizkaitarra, berriz, berea maite duelarik, ez da segur giputza ez ote denez hobea. Okerrena da, bere baitaren baitan, hobetzat daukala.
MIH 124.
b)
(Tras bere, neure, etc.).
De por sí, en sí mismo.
v. BAITARIK.
Zeren badakigu imajina hek zurez edo harriz eginak direla, eta hek berek eztutela bere baithan berthuterik eta ez indarrik gure faboratzeko.
Mat 104.
Berak dira bere buruz asko gora mintzo: berak dira bere baithan asko klar eta ozen.
Ax 9 (V 5).
[Imajinek] eztiela bere baithan berthüterik ez indarrik.
Bp I 84.
Erran izan darotzut lurrak badagozkiela bere baithan asko gozo mota.
Dv Lab 79.
c)
(BN-arb; -th- H). Ref.: Gte Erd 273. (Con vbs. como sinetsi, fidatu, pentsatu, etc.). "Sinhesten dut Izpiritu Saindua baithan, je crois au Saint-Esprit" H s.v. sinhestea. "Horren baitan sinesten dut (BN-arb)" Gte Erd 273.
Ni baithan sinhesten duten xipi hautarik bat.
Lç Mt 18, 16 (He, Dv, Samper ene baitan, EvAN nere baitan; Ur (V) nigan, Ur (G) neregan, TB, Ip, Echn, SalabBN, Hual, Leon nitan, Ker neugan, IBk, IBe niregan
).
Zergatik eztuzu fidatu nahi ene baitan?
Volt 248.
Orduan behar duzu zuk Iainko baithan, eta haren miserikordian, fidatu eta esperantzatu.
Ax 129 (V 85).
Iainkoa baithan pensatzen eztuzula.
Ib. 161 (V 108).
Fida zaite Iainkoa baitan.
SP Phil 18.
Sinhesten dut Jainko Aita bothere guzia duenaren baithan, zeruaren eta lurraren kreatzaillean.
Gç 38.
Nahi baduzu egia ezagutu, sinhets azu ene baithan.
Ch III 56, 2 (Leon sinets ni baitan; SP zinets nazazu, Mst sinhets nazazü, Ip sinhets nezazü
).
Siñestazen dut Jaungoiko Aita podore guzia duena baitan.
EtxDot 78.
Hainitzek sinhetsi izan zuten haren baitan emasteki haren erranaren ariaz.
He Io 4, 39.
Jinkuatan haboro eziez bere beithan fidatzen denarentako.
Mst III 36, 1.
Zeren fediaz sinhesten baitügü Jinko baitan.
CatLan 64 (pero 21, 23, 82, 164 Jinkua baitan
).
Ez da egundaino haren baithan fidatu denik galdu.
Brtc 250.
Sinhesten det Jainko Aita bothere guzia duena baithan.
Mg PAb 158 (en boca de un bajo-navarro).
Nik siñesten dut Yaungoiko Aita guziz poderosoaren baitan.
CatB 11.
--Zertako Adimendua? --Ezagutzeko Jainkoa, eta pentsatzeko haren baithan.
CatLuz 27.
Xinesten zut Espiritu sanduaren baitan, Eliza sandu katolikoaren baitan, sanduen komunioan [...].
CatSal 7 (CatR saintiuan, katolikuan; CatAe sanduein beitan, katolikoein beitan
).
Nik siñestatzen dut Jaungoiko Aite guztiz poderosoaren baiten, zeruaren eta lurraren kreazalian baiten.
(AN-egües, 1888).
ETZ
326.
Ene Jainkoa, sinhesten dut zu baithan.
CatJauf 1.
Egia baituzue oso ardietsi, / Jendeak zuen baithan behar du sinhetsi.
Ox 83.
Nuen orduan, Rabbi, zure baithan sinhesten.
Mde Po 93.
Haren baitan sinesten duenak ez duke ahalgerik.
Ardoy
Fran
348.
v. tbn. Mat 143. Harb 6. ES 397. Añ CatAN 5. Jaur 362. Legaz 3.
(No referido a personas).
"Euskadi baitan sinesten dut (BN-arb)" Gte Erd 274.
Iainkoaren miserikordia baitan fidaturik.
SP Phil 240.
Gure gizonak Euskaldunek berek baino sineste handiagoa zuen sorginkeria baitan.
Larz (
in
Zerb Azk 93
).
(Con -ko, adnom.).
Hura baithango sinhestea.
Lç Io 6, tí.
Jainkoa baithango fidantziaz.
Dh 235.
Iratxo edo arima erratuen baitako sinestea ere galduz doakigu.
Mde Pr 310.
Bere buruari ez fidatuz da sortzen Jainkoaren baitako fidantzia, egiazko fidantzia.
Ardoy SFran 334.
d)
(G-goi, B; Dv). Ref.: JMB At; Gte Erd 7. "Zure baithan da hartzea edo uztea, il dépend de vous de prendre ou de laisser" Dv. "En dependencia. Hori ez dago nere baittan, eso no depende de mí" JMB At. "Ez dago orren baitan ori egitea (B)" Gte Erd 7 (BN-arb, S horren ahalean; G-azp-goi, AN-gip orren esku; V-arr orren eskuen; AN-5vill orren eskutan).
Nihork egiten badu bere baitan dena.
SP Imit IV 7, 4.
Gibel-jale eta errankizun dunak ongi obratuz mespreza zatzu; [...] eztago gure baithan, ez gure eskuan, bat-bederak zer erran dezan.
ES 199.
Halako maneraz behar duzu izan hilla maite tutzun presunen afekzioneari, non zure baitan dagoen bezanbatean nahi behar baituzu izan gizonen konpaiñiarik gabe.
Ch III 42, 1 (SP zutaz den bezanbatean, Mst zütan den bezanbat, Ol zuketz al danik
).
Nere baitan den bezanbatean nahi dut gai izan [...] grazietan partalier billakatzeko.
Mih 42.
Mayiri etzitzaion aunizik gustatzen, bañan uzten zuen Franzisen baitan afera guzie.
Izeta DirG 106.
"Baitan, pendiente de, a merced de. Errial baten baitan zaudeten tratub'egiteko? ¿Estáis pendientes de un real para hacer vuestro trato? (G-to). Etxeko lanak e(g)itteko oi(e)n battean e(g)on bear ba de(g)u..., si para hacer los quehaceres de casa hemos de estar a merced de esos... (G-to)" Or Eusk 1926 (III-IV), 38.
e)
"Gaur ez dago bere senean (V-arr-gip), ez dago bere baitan [='está fuera de sí'] (BN-arb, S)" Gte Erd 233.
Zeren baitziakiten gizon koleratua, erho baten pare zela, etzegoela bere baithan.
Ax 301 (V 201).
Ihiztari gaizoa / ez zen bere baitan, / Ez jakinez zer egin / tente zagoen han, / izialdura nausi, / zain oro ikaran.
Etcham 147.
Largo gaizoa ez zagoken bere baithan. Pentsa! Bi izar betan, haren grazien goait! Lore baten orde, biga!
Lf Murtuts 88.
(En oraciones no negativas).
Biotza punpaka asten zitzaidan oso nere baitan nengola, ots, zentzuz eta adimenez beti ernai nindagola.
Or QA 173.
f)
"Orren baitan (Sal, R), acerca de eso" A.
Unsa goberna adi ene alhaba / izanian Franzian, / eztüdan reproxürik / hire kundüta beitan.
'
Au sujet de ta conduite'
.
Xarlem
122.
g)
Con respecto a.
Zer obligezio tute ok, humiaren eta menekoaren baiten?
CatUlz 30.
h)
(G-goi). "A juicio. Ez daude beren baittan ain elbarri, no se hallan, a su juicio, tan estropeados [...]. Ez dago bere baittan orren gaizki, no está, a su juicio, tan mal" JMB At.
i)
En poder de.
Ene baitan dago orren azken ilabetiaren 25ko karta.
Mdg 125.
BAITAN BILDU,
BAITARA BILDU
(Tras bere, etc.). Reconcentrarse, abstraerse.
Nolatan luzeki dagoke bake [...] kanpoan okasione bilha dabillana? Guti edo gutitan bere baitara biltzen dena bere buruaren ezagutzeko?
"Se intrinsecus colligit"
.
SP Imit I 10, 1 (Leon bere baitan bildu).
Bethi zure baitara ezin bil bazaitzeke.
Ib. 19,4.
Nork ere Iesus eta egia maite baitu, eta bere baitan egiazki bildurik baitago afekzione desordenatuetarik libraturik.
SP Imit II 1, 6.
Otxandak burua makurtu zun apur bat eta bere baitan bildurik, oldozkor aritu zan bost bat minutu.
Etxde AlosT 75.
Gure barreneko egitekoez nekez edo gutitan egiten dugula gogoeta gure buruko sensuak zinki eta osoki gure baitara bildurik.
SP Imit III 31, 3.
Honengatik nere eskulturetan, behin eta berriz, nere baitara bildu izan naiz.
"
He vuelto sobre mí mismo"
.
MEIG
IX 140 (en colab. con NEtx).
BAITARA
(Usado como part.). v. baitaratu.
BAITARA BILDU.
v. BAITAN BILDU.
BAITARA BIHURTU .
(Tras bere, neure, etc.).
Volver en sí, recuperar el sentido.
v. ONERA ETORRI; v. tbn. ejs. de senera bihurtu, etc. s.v. sen.
Ez da hau lo egiteko ordua, baizik-ere nere baithara bihurtu eta ohartuki ibiltzekoa.
Dv LEd 57.
Izialduraren bortxaz alditxar bilhakatu bainintzen!. Nere baithara bihurtu nintzenean, [...].
Elzb PAd 50s.
Eguzki kixkalgarriak kordebage uzten du. Eltxoak bere baitara biurtzen dute.
Or Mi 19.
Amets beltz izugarri batetik aterako bai-nintzan biurtzen naiz nere baitara urduri, artega, kezkaz beterik.
Txill Let 97.
BAITARA ITZULI
(Tras bere, neure, etc.). Volver en sí, recuperar el sentido. "Bere baitharat itzuli zen (BN, R), vino a su ser" A.
Neskatxa hura hurbildu zenean haren [Erregeren] ganat [...] flakatu zen eta bere baitharat itzuli zenean, bakharrik zuen galdegin Erregeren eskuari musu bat emaitea.
Elsb Fram 86.
Eta ene baitara itzuli / haur baten begiez inguru-muruak begiratu.
Lasa Poem 109.
BAITARAKO.
a)
(Tras bere, neure, etc.).
Para sí (para mí, etc.).
v. BAITAN (a).
Eta esaten zuten beren baitarako: "Zer esan nai digu itz oiekin?".
Ir YKBiz 244.
Alaba aldentzen zitzaion orduko asperen ameskor bat egin oi zun bere baitarako esanaz: "Ain da ene gaztetako iduri!".
Etxde JJ 27.
--Borondate txarrekoa ete dot ba olloa?-- iñarduan esaten Petronilak bere baitarako.
Bilbao IpuiB 258.
b)
En mi (tu, su, etc.) opinión.
Bestea, etzikaramu alegia, etzirik (edo etziko) + herenegun litzateke ene baitarako.
MEIG VII 104.
BAITAREKIN.
"Niozün ene beithareki (S-saug), je me disais à part moi" Lh. v. BAITAN
(a).
BAITARIK (R, BN-ciz-arb; -th- L, BN),
BAITATIK (B; baitetik B).
Ref.: A; Gte Erd 37, 204, 256. (Tras bere, neure, etc.). Por su cuenta; por su voluntad. "Por su voluntad" A. "Bere baitatik utzi du tabakoa (B) (baitarik) (BN-ciz-arb), bere baitetik etorri de (B), nire baitetik ari naiz lanean (B)" Gte Erd 204. "Bere baitarik egin du (BN-arb)" Ib. 256.
Debozino eskuarra [...]. Obra debozionozkoetarik trazatua, egileak berak ere bere baitharik debotki aberatstua.
Harb ã 1r.
Ustez eztut jeusik neure baitharik ekharri, ez eta ere autoretan kausitzen ezten gauzarik iskiribatu.
ES 193.
Ruthek etzuen, urrun da, eginen, bere baitharik, halako hurratsik; ordean obeditu nahi izan zuen bere amaginharraba.
Lg I 247.
Eta zer egin dezaket nere baitarik, salbamenduaz denean kestione?
Mih 60.
Behar da izan graziazko estatian, Jinkuaz deithia, eta eztü neork hartü behar ohore haur bere baitarik.
CatLan 157.
Zamari bat bridarik gabe bere beitharik norat nahi joaiten duzu.
AR 71.
Galdu nahi izaitea laiteke eta Jainkoaz burlatzea, baldin geroni gure baitharik tentazioneari pharatzen bagine.
Jaur 194.
Zoinak, bestien gaiñean nausitasun bano bat / Baitire bere baitharik ausartatzen hartzerat.
Gy 159.
Ez zakala uste izan azienda hek guziak bere baitharik ethorriak zirela ohe debru hortara, baizik ere xede tzarreko norbaitek harat bil-araziak edo ekharriak!
Elzb PAd 68.
Gure arbasoak beren baitarik eta berek nahiz frantses bilakatu zirenetik hunat.
HU Aurp 196.
Aitari zakonean kopeta goibeltzen, / Haurra bere baitarik hari da urbiltzen.
Ox 179.
Geure baitarik, bi andanetan jarri gira.
JE Ber 96.
Kexatua kapitaina, axeriak deus ez ziola berriz ere bere baitharik erraiten.
Barb Leg 138.
Ni ez naiz nere baitatik etorri, Berak bidali nau.
Ir YKBiz 325.
Edo bestela, beren baitarik daukatelako Irlandarak izan behar duela herriko hizkuntza nazionala.
Mde Pr 240.
Naiago nuan aitortu, nere baitarik eta nere obenez okertu nintzana baño, Zu, alda-ezin ori utsegitera beartua ziñaudela.
Or Aitork 96.
Nere baitatik egin nitunak.
Ib. 49.
Eguzkipean zatekean lenengo iakintsuak etzuen neurtzen [...]: bere baitarik eta bere kasa asmatzen ziarduen.
Zait Plat 30.
Ez omen zaizku beren baitarik mintzatzen, bainan goiargiz.
Lf (
in
Zait Plat XX
).
Delako erregettoak bere baitarik eskaini zion jin zadin.
Ardoy SFran 174.
Hitzaldi luzexkoa da agian, baina bizia eta aberatsa, idazle hori bere baitatik ari zen guztietan bezala.
MEIG I 219.
Ez baita, batez ere, inoren oihartzun, ez baita besteren ahoz ari, bere baitaren baitatik baizik.
MIH 303.
(Tras pronombre no declinado).
Ez duzu zuk munduan egin, zu baitarik, / lagunak maitatzeaz bertze deus kalterik.
Xa Odol 127.
Espontáneamente, sin intervención externa.
"
Bere baitharik, spontanément"
Dv.
[Lur emankara dagoenak] asko arbola progotxos, zuhaitz eder, eta belhar on bere baitharik emaiten tuen bezala.
ES 190.
Zeren hur [benedikatü] hunek ezpaitü deusere egiten bere baitarik, eta huntaz zerbitxatzen denaren fedia gabe.
CatLan 122.
Han beren baitharik heldu dira laranya, limona eta bertze fruitu batzuek.
"De por sí; naturellement"
.
Dv Dial 41 (It berenez, Ur berez, Ip berak jiten dira).
Gernu ongarriak irakitzen du bere baitharik eta usteltzen da.
Dv Lab 167.
Oihan zaharretan ere asko arbola gazte beren baitharik ethortzen dira.
Ib. 333.
Urak bere baitharik jotzen du drainetara.
Ib. 113.
Ongia ere egin ginezake, bera bere baitharik heldu balitz.
Ib. 314.
Ez diat maite mintzatzea, Pello, Yainkoak eman darozkitan dohain handiez, zeren bere baitharik ageri baitire.
Elzb PAd 70.
Bihotzari barna Ostia-Saindua, bere baitharik, sartzen zaio.
Arb Igand 116.
Laster ikusi ginintuen alde orotan sortzen beren baitharik, onddoak iduri, libroak erraiten zeien eskolategiak.
JE Bur 43.
Eta berehala, bere baitarik jo eta jo hasten da Salbatoreko zeinua.
Barb Leg 126.
Lurra madarikatua izanen duk hiretzat: arrantzeak eta karloak ekharriko dauzkik bere baitarik.
Zerb IxtS 10.
Gozo ziren nigarrok, hainbat edanaren ondotik bere baitarik halako gisan ateratzetik landa.
Mde Pr 160.
[Munduak] berez eta bere baitatik sortzen eta ernatzen ditu izaki-mota guztiak.
Vill Jaink 37.
Fama zen haur sortu berri ainitz laster hiltzen zirela... eta ez beren baitarik!
Ardoy SFran 228.
Bainan deus dez dezake [landare] hark bere baitarik / jabeak ez badio emaiten artarik.
Xa Odol 119.
Hizkuntza bizia hitz berrien premian da beti: bere baitarik sortzen ditu batzuetan, besterengandik hartu besteetan.
MIH 109.
(-th- Dv, H).
Por naturaleza, de suyo.
"
Ez da bere baitharik gaixtoa, il n'est pas naturellement méchant"
Dv.
"
Berak dira bere baitharik asko klar eta ozen, ils sont d'eux-mêmes [...]"
H, que dice tomarlo de Ax (en realidad éste dice baithan).
Nondik da bada? Hasterik gabe bere baitharik.
Arg DevB 238.
Zeren jende gazteak, eta bereziki Eskualdunak bere baitharik emanak baitira gudura.
ES 175.
Zerbait on bere baitharik duela uste duenak debekatzen du bere burupeaz Jainkoaren grazia bere ganat iaustetik.
Ch III 42, 2.
Ez duela edertasun hura bere baitarik, baiñan bai Jainkoa ganik.
He Gudu 129.
Ez [pratika kanpokoak] bere baitarik onak ez izanez, baiñan zeren horietz gaizki baliatzen diren.
Ib. 33.
Ez naiz deusere, ene baitarik. Jainkoaz naiz altxatua ohore handi huntarat.
Lg II 102.
Zure baitarik daukazu [handitasuna], haren azpikoak dire gañerako handitasunak.
Mih 54.
Humil denak badaki bere baitharik deus onik ez duela.
Brtc 215.
Ezkare ala bainan gure baitharik flakeza hutsa baizen.
Dh 219.
Buruzagiak atzeman diro / bizi deneko nekia, / bere baitarik ez badu maite / familiko bakia.
Bordel 82.
Zu, zere baitharik guziz zare aberats, zere baithan guziak idukitzen dituzuna zare.
Dv LEd 87.
[Idi] gorria dagokate hobeentzat laneko. Su gehiago du bere baitharik.
Dv Lab 237.
Lurrak ez du bere baitharik deus zikhinik.
Ib. 280.
Bethidanik zen ber-bera, / zena bere baitharik.
Zby RIEV
1908, 203.
Beren baitarik lerrakor baitire makurreko alderat.
HU Zez 140.
Bere baitatik il eziña, illezkorra den izaki ori.
Vill Jaink 114.
Erran dezagun gizon eskolatua bezain bere baitarik argitua zela.
"Naturellement"
.
Ardoy SFran 300.
(Tras pronombre no declinado).
Badut arima bat, eta [...] asko bertze gisagune ta kalitate eder, on eta prezagarri. Ordean horietan guzietan deus ezta nerorri baitharik dudanik.
Dh 105.
BAITARIKAKO .
(Tras bere, neure, etc.).
Innato, natural.
Zeren guztiok jeneralki baitugu geure baitharikako gutizia bat jakiteko, eta hargatik naturalki penduratzen gara jakintasunera, gure perfezinora bezala.
ES 175.
Eskualdunek egiten dugu gizalde bat bertzetarik berezia, ez bakarrik bizi giren tokiaz [...], ez bakarrik, hitz batez erran dezadan, gure baitharikako olde hoitaz.
JE Bur 174.
Espontáneo.
Halatan dirudi naturalezaren autorak ere ezarri duela burdina eta altzairu meapean, bere baitharikako naturalezaren eredura, hetaz baliatzeko.
ES 116.
Mutiko, neskatoak goizik ezkontzen dire, haur danik hautaturik elgar, beren baitharikako bat bertzearen alderat zaukaten su hartan.
JE Bur 102.
Xara edo oihan apal hura ez da segur bere-baitarikakoa; legarren mandotzetik beiratzeko ereina izan da edo landatua han noizbait.
JE Ber 40.
Original, que no tiene otra causa ni origen.
--Zer da Jinkoa? --Spiritü müga gabe eta bethiereko bat, bere beitharikoa, khanbia eztaitiana.
CatOlo (ed. 1743) 10.
Oro badoatzi. Deus, badagonik. Beraz izan behar da, betzalde, ortzerik ukan ez duen, ezeztatzerik onets ez dezokegun, bere baitharikako norbeit.
JE Bur 41.
(Persona) original, peculiar.
Uztarri pean nekez zabilan Oxalde. [...] etzen ordutik bere baitharikako jostakin hura, ostatuetako, toberetako dritxolari pare gabea.
Ox 203.
Original, no traducido.
Zenbatetaraino jabetu zen hizkuntzaz [Orixe], itzulpenek ematen digute aditzera, bere baitarikako idazlanek baino areago.
MIH 261.
BAITARIK ATERA .
(Tras bere, neure, etc.).
Perder el sentido, perder el juicio.
v. ONETIK ATERA; v. tbn. ejs. de senetik atera, etc. s.v. sen.
Bere baitharik atheraia, Jainkoa baithan galdua, hainbertze nigar egiten zuen non begiak eritu baitzizaizkon.
Laph 192.
Ire mintzoak burura eman zidan eta nire baitatik atera neun moskorra bezala.
Or Mi 26.
Izketan asita, kristalezko bere abotsak urratu bezin laister, aterata nengoen ni nere baitatik.
Txill Let 34.
BAITARIK JALI
(Tras bere, neure, etc.). "Bere baitarik ateratzen (jalitzen) da (BN-arb)" Gte Erd 193 (V-gip, G-azp-nav, AN-gip-5vill onetik; G-goi onetatik; V-arr-gip senetik; BN-lab kontzetik; BN-ciz tentutik; AN-gip beretik).
BAITARIK JOAN
(Tras bere, neure, etc.). Perder el sentido, perder el juicio.
Ez dut nihon sosegurik, zu dastatu beharrez, / ene baitharik banoha, zu maitatu plazerez.
CantIzp (ed. 1813) 33.
BAITARIK KANPOAN
(Tras bere, neure, etc.). Fuera de sí, trastornado.
Eman zen, dio iskritura sainduak, bere baitarik kanpoan bezala, eta erran zioen [...]: orai nerhorrek ikhusten dut zutaz eta zure zuhurtziaz erran zitzaizkidan guziak hala direla.
Lg I 335.
Blasfemioak ahoan, / gaixtakeria gogoan, / bere baitarik kanpoan / dabilla zoratua.
Monho 110.
BAITATIK.
v. BAITARIK.
BAITAZKO.
"Ez da bere baithazko usteldurarik, kanpotik heldu zaio eragindura, il n'y a pas de pourriture naturelle, l'action agissante lui vient de l'extérieur" Dv. "Berebaithazko gaitza gaitzago da sendatzeko ezenez norbaitek egina" Ib. s.v. berebaithazko.