Harremana

    OEH - Bilaketa

    285 emaitza honen bilaketarentzat

    Sarrera buruan (2)


    Sarrera osoan (283)

    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    arrosario.
    tradizioa
    Tr. Las forma con a- inicial son propias de la tradición septentrional, con e- de la meridional: sólo encontramos ejs. con a- al Sur en Lizarraga de Elcano (junto a errosario ), en unos versos atribuidos a Xenpelar y en F. Irigaray. Hallamos arrosorio en Hiribarren y Zerbitzari, arrasorio en UskLiB, rosario y rozario en Tartas.
    sense-1
    1. (L, BN, S; SP, H), arrasorio (Hb, Dv), arrosorio (H), errosario (V, G; Lar, Añ, H), errosaio (errosaixo V-gip), erresaio (-aixo V-gip), rosario, rozario. Ref.: Lh; Lrq (/aRosáio/); Etxba Eib (errosarixua); Elexp Berg (errosaixo).
     Rosario (oración). "Arrosarioko konfraria, confrérie du rosaire" SP. "Rosaire ou trois chapelets (15 dizaines)" Lrq. "Amabost misterixoko errosarixua errezatzen zan aren etxian" Etxba Eib. "Errosaixua errezau edo esan" Elexp Berg. v. agurtza (2). Tr. Al Norte es gral. arrosarioa erran, mientras que al Sur hallamos errosarioa esan en Mendiburu, Moguel, Aguirre de Asteasu, Añibarro (Añ EL 2 57), Goñi (28), Agirre, Urruzuno (Zer 17), ArgiDL, Orixe, Txirrita, Etxaide (JJ 49), Lekuona (SClar 132), Oskillaso (Kurl 55) y Alzola, y errosarioa errezatu en Cardaberaz, Olaechea (97), Lizarraga (Prog 108), Añibarro (EL 1 50), fray Bartolome, Astarloa (II 99), CatLlo (75), Uriarte, Zabala (Gabon 47), Arrue, Iturzaeta, Goñi (47), Urruzuno (Zer 33), Orixe (SCruz 87), Kirikiño (Ab II 51), M. Atxaga (Gazt 99), Alzola (Atalak 141) y Uztapide (Sas 163); cf. errosarioa otoi egin en Ugalde (Iltz 19).
    Orain daraño erran tugun guztiak, arrosarioaren errateko fazoñ berriak dire: ethorri gare orain arrosario komunaz hitz egiteko denborara. EZ Man II 186. Arrosario osoa da noiz ere erraten baitire ehun, eta hirur hogoi, eta bortz othoitzak. Arrosario partea da, noiz ere ez baitire hanbat erraten. Ib. 163. Trabaillu da erratea zazpi Arrosario, / Hiruretan pasatzeak eztu guti balio. Ib. 41. Edozein sainduri errateko arrosario jenerala. Ib. 178. Arrosario hau erraitean. Harb 40. Hamar bakoitzaren gainean gogoan erabilliko duzu arrosarioko misterioetarik bat. SP Phil 546. Eskapulario saindia, rosario saindia ohora itzazu. Tt Onsa 173. Birjinak bere rozarioan baitzien zilharresko kurutxe bat. Tt Arima 121. Erran bedi beraz onsa arrosarioa Jesüsen, Ama Birjinaren, baita Saint Dominika honen emailiaren ohoretan. Bp I 149. Arrosarioa da othoitz bat Birjina Sainduaren ohoretan egina. CatLav 340 (V 166). Errosarioa esatea. Mb IArg I 296. Amabost Misterioen edo Errosario osoa egunoro errezatzeko debozioa zuen. Cb Eg III 352. Errosario edo arrosarioa dá nola erregalátzea edo koronátzea gloriako erregina Maria Ssma. arrosas. LE Bail 218. Egun guziez arrosarioa erranen duzu. Brtc 14.
    ( s. XIX.) Esango dogu errosarijua ta juango gara bakotxa bere gelara. Mg PAb 113. Era edo modu bitan da Errosarioa: batari deritxo Ama Birjiñaren Koroia, zeinek dituz zazpi amarreko ta azkenean Aita gurea bat iru Abe Mariagaz. [...]. Besteari deritxo Errosarioa, zeinek dituz amabost amarreko. Añ EL1 215. Obra onen batzuk egitera, nola diran errosarioa esatea, liburu onak irakurtzea. AA II 50. Orhoit arrosarioa dela egina ditezken othoitzik ederrenez. Dh 55. Errosarijo santuba errezau bagako egunak. fB Ic III 368. Jaunaren izenean othoiztuak dire [...] arrosario baten erraiteaz. JesBih 473. Eman nintzen xinpleki esplikatzeari arrasorioko othoitzak eta haren funtsa egiten duten misterioak. UskLiB 128s. Ez zituen utzitzen, / zernai gerta zedin [...] / egun oroko meza, / errosarioa. It Fab 113. Lelengo errezetan da bost amarrekogaz errosarijua letaña bagarik. Ur MarIl 2. Arrosaiuak debozioz esan / eta guardatu dotriñak. (In Xe 320). Belaunikatu ziran geienak eta asi zuten errosarioa. Zab Gabon 47. Beste debozioen artean bere errosario santua egun oro errezatzen zion. Arr May 93. Madamak bere arrosarioa akhabatu artino. Elsb Fram 143. Ütz litzan pheredikü sabantak eta erakats lezan arrosarioaren erraiten. Ip Hil 217. Etxean geldi zaite, erran zure arrosarioa eta denbora pasa etxondoko eremuetan. Arb Igand 145. Errezaurik egunean edolabere Errosario Santuaren iru zatiyetatik bat. Itz Azald 70.
    ( s. XX.) Batzarrean batu ondorean errosarioa esatea da lenengo egin daroen lana. Ag Kr 132. Agurtza (errosario) deuna (santua). KIkV 107. Esan dezagun egunero, guztiok batean etxean, agurtza edo errosario deuna. ArgiDL 108. Inditar gaxo aiek, errosario ta kanta pranko esan zuten beren Aitaren alde. Or SCruz 136. Negar-malkuak darizkiyela / errosaiua esanez. Tx B II 92. Badoatzi ehunka beste beilariak, denak arrosario kantuz. Zub 78. Errosariyua giyetako izentau eben euretaiko bat. Kk Ab II 169. Errosarioa naiz kalbarioak / bat-beste-atzetik guzien aoak. SMitx Aranz 140. Ez nun ikusiko ez ni, xapel urdin ttipitto bat buruan, dena otoitz eta arrosario, arrunt xoxotua. Lf Murtuts 44. Arrosorioaren hedatzea. Zerb IxtS 105. Haragiki guti jaten zuten eta arrosario hainitz erraiten. Zerb Azk 45. Errosariorako urbillekoai ots egin. Etxde JJ 47. Ezin zuan iñork hitz egin errosarioa bukatu arte. Osk Kurl 55. Errosarioa egunero aletzen dan etxeetako neskak [...], emakume-izaera galduta dabiltz. MAtx Gazt 82. Afaltzen ebenean, Errosario Santua esaten eben irurak, ogeratu-orduko. Alzola Atalak 50. Errosario marmarra elizan... NEtx LBB 137. Arrosarioa errezatzen ere etzekiagu ta... JAzpiroz 43. Errosario bat bion arte errezetie eskatu eustan. Gerrika 143.
    v. tbn. CatLan 77. MarIl 15. Elzb PAd 24. Lap VI (V 1). Etcham 174. Errosario: PE 119. CatUlz 61. Etxabu Kontu 72. TxGarm BordaB 14. Errosaio: Ataño TxanKan 89.
    azpiadiera-1.1
    Rezo colectivo del rosario en la iglesia.
    Mezara, errosariora, ofizio santuetara, eta dotrinara deboziñoe andiagaz asistidu. Oe 103. Ekusiko dituzu batzuek errosarioko denboran Elizinguruan pillotan. AA I 530. Oitu zaite Jainkoaren itz Santura, bezpera ta errosariora etortzera. AA III 287. Itxasorako gauza etzala gelditu zan ezkerotik, egunero entzuteban mezatxu bat, egunero izaten zan illuntzeko errosarioan . Ag Kr 87s. Apezaren etsekoandre, / ezdago bizi oberik: / goxtre oroz mezara / arrosarioara arrastrerik. A Ronc 301. Agurtza-ostean (errosario-ondorean), ni, [...], kristau-ikaskizunak azaltzera igoten nintzan. A Ardi 113. An izango zan gaur ere gabeko errosarioan bere mantaliña burutik zuala. NEtx Antz 111. Gergoriok domeka-arrastietan Ipiñeko errosariora utsik ez oan eiten. Akes Ipiñ 32. Errosariora, sei millatik, ogetamar-berrogei lagun izaten giñan. Gerrika 105.
    azpiadiera-1.2
    Retahíla. "Errosaixua euki, maldizioka jardun. Arotzak zeukan errosaixua. Itxuria egurra zerenak janda zeuan" Elexp Berg.
    Errosariyo ori, luzia al da? --Zure mingaña bezin luzia, ez. Tipulaxiña! Alz Burr 39. Andriak gizonari, mozkortuta zoian bakotxian eiñalako errosarixo baten asten jakon: "Ori da xaxaria, au ezta etxeko jiria, ori al da ba etxeko gizonan ganoria ta errespetua". SM Zirik 119. Ainbat osakai edo sendagai artzen jarraitzeko agiri ta agindu gogorrak emonaz, batzuk egun guztietan ardura guztiz artu biarrekuak, beste batzuk birik bat, da asterik bein da abar, errosario luze bat. Gerrika 268.
    v. tbn. Zendoia 84.
    sense-2
    2. (Urt III 52), errosario (V-gip; errosaixo V-gip). Ref.: Etxba Eib (errosarixuak); Elexp Berg (errosaixuak).
     Rosario, sarta de cuentas que se utiliza para rezar el rosario. "Urrezko errosarixuak galdu dittu, elizatik etxera bitartian" Etxba Eib. "El rosario de cuentas. Errosaixuak erregalau dost Ximonak. Pluralean" Elexp Berg. Tr. En forma plural, lo hallamos Monho, Prot, Iztueta, Laphitz, E. M. Azcue y Barbier.
    Errosarioa eskuan, ta deabrua kolkoan. "[Se dice] del que disimula la virtud". Aq 246. Santuak aurrari bere errosarioa eman. Mb IArg II 288. Arrosarioa edo liburua eskuan. Brtc 244. Arrosarioak eskuan / Zauden aldiaren beira. Monho 42. Komulgatu ondoan, batzuek gelditzen dira denpora apur bat penitenzia kunplitzen, [...] ez gutxi errosario bat artu ta errezuak egiten. Mg CC 240. Elizan sartzen dira / debozionerekin / iduriz badohazila / saindu guziekin / beren liburu eta / arrosarioekin. Balad 215. Arrosarioak hartzan, behar gaitun hiltziaz oroitu. Prot 70. Sinistmen osoan oi daude beraren erritarrak, ezen, [...] urrezko errosario eder galantak, Fr. Pedrok biralduak direala. Izt C 505. Mun eikijozu errosarijuaren garauari edo Marijaren irudi bati. Ur MarIl 29. Soldadu gai yaun gazte batek galdu zuen arrosorioa. Hb Egia 35. Othoitzeko liburua besapean, arrosarioak lephotik. Laph 163. Errosario aundi bat eskuetan zuala. Zab Gabon 48. Tentazioren bat barrunda denean, gauza txit ona da errosarioari muñegitea. Arr May 38. Eman zeion berak arrosario bat eta erakatsi hamabost misterioak. Ip Hil 217. Neskatileak artuten dituz / emon da mutil zoroak / euritako bat, urrezko ebillak / ta urrezko errosarioak. Azc PB 117. Bialduten eutsen geisoai Errosarioa. Itz Azald 71. Gaur arratsean ilgo naz eta / etorri gorpu ondora / errosario zuri eder bat / esku artean dozula. Balad 168. Eskuetan zeraman asko balio zuen errosario bat. Goñi 75. Elizara lasterrez joanak, emazteki zonbait, arrosarioak eskuan, othoitzean ari ziren, ikharetan. Barb Sup 142. Errosarioak, medallak, jaunartze eguneko oroigarritzat estanpak aurrei eman ere bai. ArgiDL 136. Sarri eskubetan anbarezko agurtzak (errosarijuak) daruez. Altuna 22. Maritxok errosarioa eskuetan duela ixilik otoi egiten du. Alz Ram 127. Amalau mandoak elkarri sokaz josiak arrosario baten pikorrak bezala elkarri eratxekiak. FIr 135. Errosarioa beatzetatik zintzilik. Anab Usauri 3. Ama-ta zillarrezko Errosarioarekin bezela, bera arri-koskortxoakin agur Mariak zenbatzen. Lek SClar 132. Arrosorio batzu... eskuan. Zerb Gerlan 111. Liburua ta errosarioa eskuan zitualarik. Osk Kurl 58. Haurrak erietarat igortzen zituen, arrosario edo kurutzea eskuan. Ardoy SFran 164. Ez zuten arrosariorik haren eskuetan emaiteko. Etchebarne 145. Errosario ta liburua / dira nire armamentua. FEtxeb 33. Errosarioa eskuan artu. Ostolaiz 102.
    azpisarrera-1
    ARROSARIO-BELAR (G-to, L-ain; arrosoriobelhar Hb, errosario-bedar V-m-ple, errosaixo-bedar V-gip). Ref.: A (arrosario-belar, errosario-bedar); Elexp Berg (errosaixo-bedar).
     "Grama" A. "Errosario-bedar, 1.º (msLond), lágrima de Moisés (Bot.). 2.º (V-ple-m), grama" Ib. "Errosaixo-bedar, Arrhenatherum elatius (subsp. bulbosum)" Elexp Berg.
    Astokume bat biribila [...], arrosario-belhar jaten ari zena. GAlm 1955, 43.
    azpisarrera-2
    ARROSARIO-DOMEKA (errosaixo-domeka V-gip), ARROSARIOKO DOMEKA.
    "Urriko lehenengo igandea. Errosaixo-domekia, Arantzazura joateko eguna" Elexp Berg.
    Garaitza au zelebretan dau Eleixa santiak Errosarijoko Domekan. Ur MarIl 52.
    azpisarrera-3
    ARROSARIO-EGUN.
    Primer domingo de Octubre. v. ARROSARIO-DOMEKA.
    Azpeititik, 1900-garren urteko Errosario-egunean. A Ardi 87.
    azpisarrera-4
    ARROSARIO-ESALE.
    Rezador del rosario.
    Lenengo, jaiotza ikutuaz, oxta-oxta ikutuaz, gero txikiaroa, errosario-esale-aroa; gero monja sartzea ta profesa. Lek SClar 121.
    azpisarrera-5
    ARROSARIO-ESATE.
    Rezo del rosario.
    Egiten dituzte [...] errosari esate, [...] ta egin bear dituzten beste gauz onak. Mb IArg I 288.
    azpisarrera-6
    ARROSARIO-GARAU.
    Cuenta de rosario.
    Kaltzaak aratu ta errosario-garauak atera ta amabost arenak esaten abia zan. A BeinB 91.
    azpisarrera-7
    ARROSARIOKO AMA, ARROSARIOKO AMA BIRJINA.
    Virgen del Rosario.
    Nola bada munduan Ama Birjiñaren aiñ izen, eta imajiña asko, eta diferenteak arkitzen dira? Errosariokoa, Karmengoa, Merzedetakoa? Gco II 465. Dago altara baten Ama Birjina Errosarijokuaren irudi, taiju edo bulto bat. Astar II 48. Eliza berean Ama Birjina Errosarioko Aldarearen ondoan obiatua arkitzen da. Izt C 505. Errosarioko Ama, besoetako seme maitearekin zai zegoen. NEtx Antz 154.
    azpisarrera-8
    ARROSARIOKO HEZUR.
    "Errosarixoko azurra, columna vertebral. Sin. bizkar-azurra. Eskillaretan jausi eta errosarixoko azurra ausi jako" Etxba Eib.
    azpisarrera-9
    ARROSARIOKO HILABETE.
    "Octubre, rosarioko illabetia (AN-ulz)" Echaide Nav 64.
    azpisarrera-10
    ARROSARIO-LORA.
    "Errosario-lora (msLond), caña de Indias" A.
    azpisarrera-11
    ARROSARIO-PIKOR.
    "Caña-coro; caña de cuentas; [...] quiere decir grano de rosario, para cuyas cuentas pueden servir sus semillas duras, esféricas y del volumen de un garbanzo" Lrq 165. "Caña de cuentas, platanillo, Canna indica" FIr GH 1930, 436.

    arrosario

    arrosario
    << arrerran 0 / 0 1 aski >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper