deus.
Tr.
De uso general al Norte (cf. Lf Gram 218: "Ezer et ezein sont archaïques dans notre région"); general tbn. en textos alto-navarros (MRos (10.1v), Beriayn, F. Elizalde, Miquelestorena (11), Lizarraga de Elcano, etc.). Los testimonios dialectales dan cuenta de su uso más al oeste: Azkue señala el Txorierri (V-ple), valles de Orozco y Arratia, y Mundaka (V-ger), precisando que "Aún se usa, aunque poco, en V"; para Guipúzcoa, da G-to: cf. EI, cuyos testimonios más occidentales, además de Zarauz (G-azp), son Rentería, Oyarzun, Irún y Fuenterrabía (al menos en Zarauz, Oyarzun y Rentería se emplea tbn. ezer, siempre según la misma fuente). Ha dejado, sin embargo, poca constancia en los textos: en vizcaíno, hay sendos ej. de deus en Zavala (Fab RIEV 1907, 541) y de deusik en Uriarte; en guipuzcoano, deus aparece en Iturriaga, Iztueta (cf. en éste "deus, nada" en el voc. del final; en ambos casi siempre (salvo Izt C 239) en la expresión deus balio izan), J.I. Arana (una sola vez), en unos versos de AzpPr (99) que pueden ser de Gaztelu, en Txirrita y en EAEg (23-11-1936, 370), y deus ere en GavS y Xenpelar. Señaladamente, en ninguno de los autores citados hay ej. de otros casos que no sean el absoluto (partitivo en Uriarte), frente a la variedad de usos de deus propia de las tradiciones alto-navarra y septentrional. A partir seguramente de Azkue (que lo emplea ya a fines del s. XIX) y algún otro autor de comienzos del s. XX (D. Aguirre (EEs 1917, 214), Orixe), su uso, ya en prácticamente todas sus posibilidades expresivas, se extiende en la 2.a mitad del s. XX entre autores de cierto nivel (Etxaide, Txillardegi, Anabitarte, Villasante, Ibiñagabeitia, etc.).
Varios autores, sobre todo navarros (pero tbn. Dechepare y CatLan, por lo menos), emplean sólo deus ere.
La variante más empleada en los textos es deus; jeus se encuentra en Etcheberri de Sara (junto al menos frecuente deus; cf. tbn. ezjeus, pero deus, en Duhalde); Duvoisin da deus y jeus como sinónimos (s.v. deus), así como Azkue en su dicc. ("Jeus, cosa alguna, nada. Var. de deus"), si bien luego en Morf 277 identifica palatal con diminutivo ("Ddeus (L), alguna cosita, de deus algo"), como tbn. Lafitte (Gram 249) (cf. daus y yaus en Iz Ulz, deus y yaus en Izeta BHizt, que no señalan diferencia alguna de significado); hay yeusere en LuzSerm; daus en OrorbSerm y en CatUlz (7). Hallamos dous (dousere) en el baztanés FamInst.
Hay <deuz> en Chourio y Mihura (y al menos alguna vez tbn. en A. Rodriguez; deuzere en UskLiB 11, aunque en éste lo normal es deus), pero ante vocal suelen usar deus- (Chourio), deuss- (Mihura); cf. Lrq: "/deüź/ devant voy. ou devant cons. sonore; /deüś/ devant cons. sourde". En DFrec hay 130 ejs. de deus, en textos de toda condición, salvo vizcaínos.
I.
(Pron. indefinido).
1.
(V-ple-oroz-arr-ger, G-azp-to-bet, AN, B, L, BN, Sal, S, R; SP, Ht VocGr 418, Lar, Añ (AN), Lecl, VocBN , Gèze, Dv, H),
jeus
(AN-5vill, L, BN; Dv, i- H),
daus
(AN, Ae),
dous
,
eus
(AN-arce),
dieus
(R-is),
jaus
(AN-5vill-ulz, B),
yeur
(BN-bard),
dies
(R). Ref.: Bon; Bon-Ond 861 y p. 170; A (deus, jeus); A Aezk 290; EI 349 (que marca deüs sólo en Barcus, deüse (v. DEUS ERE infra) en Tardets); Lrq /deüź/; SM BAP 1966, 387; Iz Ulz (dáusere, ez); EAEL 337; Izeta BHizt (deus, yaus); Gte Erd 115s y 225.
(En contextos negativos) nada; (en oraciones interrogativas, condicionales y otros contextos no negativos) algo, alguna cosa. "Algo, zerbait, zer edo zer y, con interrogación, ezer, deus" Lar. "Deus ezten lekuan, eskua garbi; zerbait den lekuan, begiak argi (Sal)" A (que explica "código del gitano"). "Ezta deüs, y mejor deüs ezta (S)" EI 350. "Rien, quelque chose" Lrq. "Eztu yáus kusi, no ha visto nada; eztu já kusi, ídem" Iz Ulz. "Hori deus ezta" Izeta BHizt. "Hau yaus ezta. [...] Ez zatan yaus erran" Ib. "Lanik egin al duzu? [...] deus ez dut egin (AN-gip-5vill, B), ez dut iaus egin (AN-5vill), [...] eztüt deüs egin ahal izan (S)" Gte Erd 115. "Deus arrapatu al duzue? (AN-5vill), deus bildu duzue (kamamillurik)? (AN-gip-5vill), deus ediren düzia? (S), deus billatu altzu? (AN-gip), arrapatu duzu deus? (B), [...] Onddoketa joan zira? Deus atxeman duzia? (BN-arb)" Ib. 115. AxN explica jasaiten (eztuena) (38) por deus amaten (?).
Tr.
Se declina gralmte. por el indet. (cf. Lf Gram 249): erg. deusek; dat. deusi (SP Imit III 53, 2, Bp II 68, Chourio, Añ CatAN 37, Etcham 66; deuseri en Mst III 4, 3, Dh 272, Barbier y Lf Murtuts 64; deuser en una canc. pop. in Zerb Azk 112; deusei en Hb Esk 233); genit. deusen; instr. deusez (más común y antiguo; deusetaz sólo en Larreguy (II 200), Hiriart Urruty (Zez 155; usa tbn., menos frec., deusez), Inza (Azalp 15), F. Irigaray (188) e Iratzeder (73); deustaz en LE Urt 273 (ms. 97r deustas), daustez en OrorbSerm 107. En casos locales, deuseta- es la forma más empleada (deustará en Lizarraga de Elcano (Matr6 261), deustako en el mismo Lizarraga, Echenique, Samper, Hualde y J. Etchepare (que emplea tbn. deusetako, deusetan), deustarat en Xalbador (EzinB 57; emplea tbn. deusetarat)); sin -ta- sólo lo hemos visto en Eleizalde (deusetik 35), Mirande (deuserako (Pr 371), pero deusetan al menos en HaurB; cf. tbn deuseratu en Mirande frente a deusetaratu y sobre todo el común ezdeusetaratu). Acompañado de gatik, hay deus gatik en Axular y Argaignarats, deusen gatik en Duhalde y deusegatik en Tartas (Onsa 123). v. ezer.
Eta badaritzak hik, haren borondatearen kontra deus egin ahal daitela?
Lç
Ins
E 5v.
Ez naizela deusetan Apostolu exzellentak baino mendreago izan.
Lç 2 Cor 12, 11.
Ez atorrela ene aurrera deus bage.
Ber Trat 59r.
Eztira asko, eztira deus harekin konparaturik.
Ax 461 (V 300).
Deus badakizue, errazue.
Ib. 449 (V 293).
Irabaziaren esperantza hunek, deusen usteak, ernatzen eta iratzartzen du mundu guztia.
Ib. 493 (V 319).
Deus eztuena, balu, emaile handi.
O Pr 497.
Bihotza eziñ sasia / goza dezaken deusez.
Arg DevB 29.
Deus eztu hau baño / ederragorik munduak.
Gç 79.
Egüerdi artio ez deus ian ez edan.
Bp I 111.
Deus <-z> egiñ baiño lehen.
Ch III 58, 3.
Konplitzatzu, deus ahantzi gabe, zure estatuko egiñbide inportant guziak.
He Gudu 111.
Uste düzia mündü huni estekatürik daudian gizonek, deus edo aphür baizik eztiela soferitzeko.
Mst III 12, 2.
[Ardiets diezadazu] ethorkizuneko deusek ezin inharrosiko duen konstanzia bat.
Brtc 258.
Ez gurutzek, ez penitenzia garratzek, ez mortifikazione gogorrek, ez deusek ez nau lotsatuko.
Dh 168.
Etzirade oküpatzen zü deusez harez baizi.
Etch 606.
Ez gaituenean deusetarat obligatzen gure eginbideen kontra.
Gy 186.
Gortheko andren begietan deus gal beldurrez.
Laph 20.
Euskera ezer gutxi edo deus ez maitatzea, bera dan aña eta bezela ez ezagutzetik dator.
Aran SIgn 208.
Deusetarik ez duzu hobeki ezagutuko zer heinetan den herri batean erlisionea, baizik ere ikusiz [...] nola begiratzen duen igande eguna.
HU Zez 11.
Eta deusek ez nehork ez diote hori utz-arazi ahal izan.
Ib. 77.
Debalde duzu deusen erratea.
Ib. 13.
Debalde duzu deusen erratea.
Ib. 13.
Deus ez jakin eta orotaz mintzo.
HU Aurp 202.
Deusen eskasik ez zen Ejiptoan.
CatJauf 25.
Bai al dakizu, aurra, zerekin edo zer gaiaz egin zittuan Jaungoikoak orrako mendi aiek, onako zelai eder auek eta arako itsaso zabal aiek? Deusekin ez.
Inza Azalp 34.
Deuseri ohartu gabe.
Barb Sup 95.
Ez dugu ikusten nehor, aditzen ere ez deus.
JE Ber 102.
Oihaneko onddo eta gaztainek, mendiz mendi ibiltzeko dohaina, deus, fitxik etziren horrek hor etzanik gozatzen zuen zorionaren aldean.
JEtchep 27.
Deus jakin ezik ixilik egoitea, ezta edozeinek dakian gauza.
Izeta DirG 168.
--Barkuozu... edaria da mintzo! --Bego, bego. Ez da deus!
Larz Iru 64.
Eta, ez dautzu letrarik edo deus eman etxekotz?
Ib. 128.
Ez zaut iduritzen, deusek barreiatuko duela gure amodioa.
Ib. 46.
Alda soinuak ihardesten du gaur deusek baino barnago.
Xa Odol 321.
"Deus ez bada, beste zerbait" esan omen zuen eskaleak.
(AN-ulz).
Inza NaEsZarr 1150.
2.
(Acompañado de un sintagma en aposición)
Tr.
Con frecuencia deus va seguido, con o sin interposición de otras palabras, de un sintagma, a veces bastante complejo, provisto del suf. -(r)ik, gralmte. un sustantivo, un adjetivo, o bien, menos frec., una oración de relativo o un sust. verbal con suf. -t(z)eko. En algunos casos, siempre minoritariamente, el sintagma aparece sin -(r)ik, gralmte. en caso absoluto, muy rara vez en otros casos; esto sucede con mayor frecuencia en el caso del adj. (que aparece regularmente desde Oihenart y Harizmendi en textos labortanos y bajo-navarros); con el sust. hasta el s. XX todos los ejs. son suletinos. En algunos textos antiguos (Leiçarraga, p. ej.) se encuentra tbn. el plural -tarik en ciertos casos (v. tbn. infra DEUS ERE para ejs. más modernos); más modernamente algunos, pocos, autores emplean -tik por -(r)ik, gralmte. con incontables. Precedido del sintagma, lo que en textos antiguos sólo sucede a veces en la tradición suletina (Belapeyre, Maister, CatS, Inchauspe), se hace bastante corriente entre los autores de comienzos del s. XX (y ya en Zalduby e Hiriart Urruty), sobre todo cuando el sintagma está formado por una sola palabra; con todo, lo más que se puede decir es que en esta época el orden se hace indiferente, siendo todavía seguramente la construcción pospuesta la más usual. Por otra parte, es rarísimo (sólo lo hemos encontrado en Goyhetche) que cuando la aposición precede a deus, vaya sin -(r)ik. En esta construcción forma con especial frecuencia oraciones de tipo comparativo, con un segundo miembro regido por partículas como ...baizik, ...baizen o nola... (Sólo damos referencia de todos los autores cuando se trata de los usos que hemos definido como no tradicionales o no frecuentes).
(Seguido de sust. o sintagma nominal).
Ningún (en oraciones negativas); algún.
"Quelque. Syn. zerbait. Etsaiak eztuen guri deus bidegabe egiteko indarrik (Gç)"
H.
Deus bere hitzazko legerik ez gaztigurik ez korrekzionerik ez gidamendurik batre gabe.
Lç
Adv
* 8vs.
Zer ere baita marexalaren etorraraz eztut uste dela deus intenzio gaiztorik.
CartEsp 452.
Deus gaizkirik gertha eztakidan.
Mat 293.
Ez baitugu ediren deus fede katoliko sainduaren kontrako gauzarik.
(In EZ Noel 20
).
Baldin deus bada abisurik emaiteko kongreganistei.
JesBih 428.
Pobre ziren: / eta etzuten / munduan deus ontasunik / garabik, zilho bat baizik.
Gy 274.
Ez dute deus arta bereziren beharrik.
HU Zez 72.
Deus holako laguntzarik ez du zorigaitzez neskato gazteak.
JE Bur 69.
Deus kontsolamendurik / lur huntan badea?
Etcham 210.
Nehork ez omen zuen deus jakiten ahal barne hartako [Laminen egoitzako] berririk.
Barb Leg 22.
Juanbeltzen atsekabeengatik ez zion deus ajolik.
Anab Poli 31.
Baziren hor ere eriak, gehienak deus artarik gabe utziak.
Ardoy SFran 193.
Hunek ez du deus eritasunik.
Etchebarne 146.
Ez da deus mundu honetan eskubide osoz on dei dezakegun gauzarik, borondate ona izan ezik.
MEIG VIII 60.
(Sin -(r)ik
).
Deus jakitek, deus aberastarzünek, deus edertazünak [...] eztizie balia zure eretzian, Jauna, zure grazia gabe.
Mst III 55, 4.
Kargatürik beikira / gitian bertan parti. / Erruman deus hun direnak / badütügü gureki.
Xarlem 1246.
Haien algarreki jüntzatziaren [ezkontziaren] ez deus baliotako izatiaren phenaren pian.
CatS 94.
Ez dezaten ukan deus eskas.
JE Bur 48.
Ez zukek sekretu horri kantailarik ere ken, deus arrazoinez.
Larz Senper 120.
v. tbn. Ip Hil 80.
(Precedido).
Birjina Maria, / notharik deus gabe jaiotu garbia.
Zby RIEV
1908, 206.
Ez eta ere haurren onarekin berenarentzat lan beharragorik deus, Jainkoaren izena erakastea baino.
HU Zez 147.
Etzaretea leporaino aseak ondoriorik deus ez dakarketen solas lizun alfer hoitaz?
JE Bur 111.
Ez da orai Oxaldez orhoitzapenik deus ageri Bidarriko hil-herrietan.
Ox 196.
Beste aitzakiyarik / ez dezu deus izan: / piska bat mudakorra / gaur askoren gisan.
Tx B II 161 (en otra versión ez duzu zuk izan
).
Beste berrogei ukaldietan / ez badu egiten uka, / andik aurrera, lasai arnasa, / kezkarik deus ez leduka.
Or Eus 394.
Funtsarik deus ez dakit.
Larz Senper 50.
(Sin -(r)ik
).
Abre, tresna, nekhe, izerdi, guphide deus ez dute: / Ezta gelditzen xokorik / erabilli ez dutenik.
Gy 44.
(Seguido de adj. o similar).
Nada (de) (en oraciones negativas); algo (de).
"
Deus hunik eztizü (S-saug), il n'a rien de bon"
Lh.
Cf. DEUS HANDIRIK.
Nola herioan eztén deus, Iesus Krist Iauna gida eta begirale duten fidelenzat izigarririk.
Lç
Ins
B, 7v.
Deus honik ene librian ediren badezazu.
Tt Onsa 6.
Orok etzien ber bihotz eta arima bat baizik; etzien ere bere artian deus berhezirik.
Bp II 75.
Ez dela deus nobleagorik, yenerosagorik, Jainkoaren iduriko hobeki errendatzen gaituenik, nola baita gure etsaiei barkhatzea.
He Gudu 58.
Eztüzüla uste [...] badela deus gorarik, deus laidatü eta desiratü ihurk behar dianik, eternitateko gaizak baizik.
Mst III 4, 3.
Hiltzea den baiño deus seguragorik.
Gy 169.
Deus berririk ez du [Koranek]
.
Hb Egia 84.
Ez duk deus hoberik.
Zby RIEV
1908, 767.
Deus balin bada lur hunen gainean zuzenik, hori da.
HU Aurp 216.
Joko guzietan ez da deus hain ederrik nola Pilota.
Arb Igand 142.
Deus behar bezalakorik ez baitzuen egiten nehon dohakabeak.
JE Bur 11.
Egundaino ez du deus egin Jerusalemeko tenploaren heinekorik.
Zerb IxtS 58.
Deus berderik ez zen gelditu zuhaitzetan.
Bibl Ex 10, 15.
Deus kaltegarririk, are hilgarririk, baldin bada hizkuntzarentzat, antsikabekeria da.
MIH 226.
(Sin -(r)ik
).
Eztemala deus handi aberatsari, ez arbuia eure ahala beharrari.
O Pr 598.
Eziñ iautz ditezke ni baiño deus <-z> beheragoren maitatzerat.
Ch III 58, 5.
Yainkoa khenduz geroz, etziteken deus on edo gaxto.
Hb Egia 10.
Deus onetako ez direla.
HU Zez 99.
Deus ez da lakhetago.
Arb Igand 17.
Phebuk ez du deus maiteago Varen izenez apaindu orrialdea baiño.
Ibiñ
Virgil
48.
v. tbn. Hm 57
(Precedido).
Mündia osoki behar bezalako zela eta etzela berririk deus egiteko.
Bp II 8.
Begi sinple bat beno phausiagorik deus badeia?
Mst III 31, 1 (Ip deus emeagorik
).
Ederrik nehon deus ez duk nola gure herriko bazterrak.
Ox 139.
Soailuak aldiz, ez aldareak ere, ez dute aipagarririk deus.
JE Ber 61.
v. tbn. A Ardi 49
(Seguido de oración).
Nada (que) (en oraciones negativas); algo (que).
Ezta deus Ebanjelio saindu hunetarik Iainkoaren haurrak erauz, ez harzara ez urrund ahal ditzakenik.
Lç
Adv
** 6v.
Ea othe zenz munduan deus, deusen beldur etzenik.
Ax 448 (V 293).
Ezta deus hanbat segur denik, nola baita herioa.
Tt Onsa 108.
Deus gure hun denik / ez ützi barnian.
Xarlem 1243.
Balin bada deus ikharatu behar gaituenik, hura da Jainkoak ematen deraikun graziez ez baliatzea.
Dh 210s.
Ez da deus ez daitekenik harentzat.
Jaur 106.
Egia horrek ez duela deus adimendua asaldarazi behar duenik.
Hb Egia VII.
Ez dugu deus arrapatu hori kondena dezakenik.
Larz Senper 78.
Ez baita deus amodioa bezain kotsakorra denik.
Ardoy SFran 296.
v. tbn.
CatJauf 105
(Precedido).
Grazia gabe Zelia merexi diroanik deus eztügü egiten ahal.
CatS 63.
Ezpeitzien ez zienik deus anbizionatzen.
Ip Hil 143.
Behar ez denik deus ikas ez dezaten.
HU Zez 146.
(Seguido de sust. verbal con suf. -korik
).
Nada (que) (en oraciones negativas.
"
Ez da deus jateko (AN-gip), [...] deus ez da jatekorik (BN-arb)"
Gte Erd 116.
Guk ezkundian deus hari emaitekorik.
Tt Onsa 129.
Bihotz haiñitz duzu deus <-z> pairatzekorik eztuzunean.
Ch III 57, 1.
Ez du behinere deus atsegin egitekorik errateko.
Lg I 359.
Ez duzu deus izanen beldurtzekorik.
MarIl 102.
Mundu huntan ezta deus arbuiatzekorik / kristauentzat, gaitzkia eta bizio tzarra baizik.
Gy 54.
Ikhertu dituzte eta deus erraitekorik ez dute hatzeman.
Laph 84.
Guk ez dugu deus ikustekorik Mainker delako orrekin.
Izeta DirG 87.
Ez nuen deus azaltzekorik, egia esan, ez berririk ez zaharrik.
MEIG IV 91.
v. tbn. He Gudu 129. Jaur 116. Vill Jaink 67.
(Sin -(r)ik
).
Ez balitz deus beldurtzeko / bertze munduko.
Monho 112.
Ez dut zeren deus egin zure sendatzeko.
Hb Egia 24.
v. tbn. Or in Gazt MusIx 200
(Precedido).
Zenbeit orduren buruko, ez baitzeie lili maiteer galtzekorik gelditzen deus.
JE Bur 88.
(Con -tarik
).
Eztuzue aditzen, ezen kanpotik gizona baithan sartzen diradenetarik deusek, ezin hura satsu dezakela?
"
Tout ce qui"
.
Lç Mc 7, 18 (He sartzen den deusek
).
Baldin nehork khen badeza deus profezia hunen liburuko hitzetarik.
"
Quelqu'un ôte des paroles"
.
Lç Apoc 22, 19 (He deusik liburu huntako profeziaren hitzetarik
).
Bizkitartean horietarik deus eztugu oraino.
Dh 116.
Gaitzak, bekhatua, herioa, gure zori onaren akhabatzea, desgustua; han ez da horietarik deus aurkhitzen.
Jaur 117.
(Con -tik
).
Batek ez darama deus bere zori onetik, bertzeari etzaio bere miseriatik deus gelditzen.
Jaur 122.
Ez sinheste, ez odol, ez mintzai / ez dutenak deus guretik.
Zby RIEV
1909, 400 (cf. ib. 232 gurerik deus gabe
).
Bere beldurretik deus ez zion ezkutatuko.
Mde HaurB 86.
v. tbn. Xa Odol 224
(Con beste, bertze; citamos todos los autores)
(
beste deus, bertze deus
).
"
Beste deusentako ez dü balio (S), beste deustako ez du balio (AN-gip-5vill, BN-arb), bertzetako deustako ez dute balio (B)"
Gte Erd 39.
Ez bertze deusetako.
SP Phil 65.
Nahi zaitugu maitatu, / Iauna, zarenagatik, / ez Parabisu, Ifernu / eta bertze deus gatik.
Arg DevB 10.
Bertze deus <-z> etzinduen gogoan Jinkoaren presenzia baizen.
Mih 18.
Zer irabazi gelditu zitzaion? Heriotze ditaken izigarrienaren egitea. Bertze deus ez.
HU Zez 200.
[Mutiko neskatoek] emaiten diote sartzerat doazin sailari halako zerbeit garbi eta azkar, bertze deusek eman ez lezokena.
JE Bur 105.
Eztira beste deusez ari.
Vill Jaink 67.
Eta joera horrek ez zuen zer ikusirik ez politikarekin ez hizkuntzaz kanpoko beste deusekin.
MIH 393.
v. tbn. Gç 214. Dh 117. Or Mi 35. Zerb IxtS 9.
(Ante sust.).
Eta orai gerthatuaren / bertze deus hemen kausarik / ezta amets txar hori baizik.
Gy 298.
Bertze deus egitekorik ez baitute alabainan, bil eta edan baizik.
HU Zez 203.
Ez duzu zuk munduan egin, zu baitarik, / lagunak maitatzeaz bertze deus kalterik.
Xa Odol 127.
(
deus beste, deus bertze
).
Bena eni deus bestek eztitazü egiten ez eginen plazerik, zük baizik.
Mst III 21, 5.
Hortako zare mundu huntan, eta ez deus bertzetako.
Brtc 137.
Zerk eramanarazi ahal izan zaitu [...]? Deus bertzek ez, segurki, baizen ere zure bihotz infinituki samurrak.
JesBih 440.
v. tbn. Jaur 187. Gy 139.
(Ante sust.
).
Deus berze probetxurik etzaiku ethorten?
Lç
Ins
C, 5v.
Erran izan zarotzun / deus bertze berririk?
Gç 68.
(
deus besterik, deus bertzerik
).
Baldin deus berzerik doktrina sanoaren kontratakorik bada.
Lç 1 Tim 1, 10.
Har zazu beraz begien aintziñean etsai hura, zeiña ez baita deus bertzerik, bizio bat baizen.
He Gudu 99s.
Eztautzut deus bertzerik eskatzen.
Dh 81.
Eta Jazarketako ondoraino heldu ere izan ziren, deus bertzerik gabe. Bainan gero, han [...] oihu bera berritz ere.
Barb Leg 147.
Ez zion hitzegin ez deus besterik galdegin.
Mde HaurB 107.
v. tbn. Ch III 21, 5. Mst III 30, 2. HU Zez 144.
Iguzkipean deus ez dutela behar gorriaz bertzerik!
Ox 69.
Zer du mediumak guk baino gehiago? Guk baino berjakintza-lekoretiko sail haundiago bat berjakintzara dezake, deus ez besterik.
Mde Pr 350.
(
bertzerik deus
).
Ni besterik deus enizala, ezdeus eta ezdeus baizik.
Mst III 14, 3.
Ezen etzen lanik, ez jostetarik, ez bertzerik deus, hari bere Jainko Jaunaren amodioa gogotik kentzen ahal zionik.
Jnn SBi 36.
Haren hamabi urthetarik hogei eta hamar urthetarano ezteiküie libürü saintiek besterik deus erraiten haren egitatez.
Ip Hil 141.
Estakuru bat da, bertzerik deus ez.
HU Aurp 171.
Haurren ondotik othe zabilan, bertzerik deus gogoan gabe?
JE Ber 28.
v. tbn. Lf Murtuts 18.
Bertze kezkarik deus ez dugu buruan, Loiolaren ikustea baizik.
JE Ber 7.
(Con gehiago(rik), haboro
).
Nada más; algo más.
Tr. Parece que el orden más antiguo es aquél en el que deus va delante; desde Mihura al menos se encuentra tbn. el orden inverso, con frecuencia ambos en un mismo autor. Citamos todos los autores
(
deus gehiago
).
Manu horretarik bada deus gehiago?
Lç
Ins
D, 7v.
Ezen ezta deus gehiagorik, harzaz gaudi gaitezen baizen.
Ib. F, 4v.
Huntarañokoan non ezin deus gehiago sofri bait dezakezu.
He Gudu 94.
Deus haboro ene büria etxekiten badüt.
Mst III 8, 1.
Ez dezazula ordean heien ganik deus <-z> gehiagorik idurik.
Mih 68.
Ez da mintzo jendea deusez gehiago, zer ere baita eguneko berri, hartaz eta hartaz, eta hartaz baizik.
HU Zez 142.
Deus oboro.
Mdg 153.
Ez dugu hemen deus gehiago egitekorik.
Barb Sup 112.
Elgar ikustea, elgarrekin egoitea, elgarrekin mintzatzea, deus gehiagorik gabe.
JEtchep 67.
Eta ez dut lehen ukitu ditudan gabeuki, gabeukatz eta gainerakoez deus gehiago esango.
MEIG VII 38.
v. tbn. Arch Fab 189. Hb Egia 15.
Nik deus ez dezaket gehiago zuretzat.
Laph 87.
Enaie estimatzen deus / karakol bat beno haboro.
Xarlem 303s.
Ez diat deus senditzen gehiago.
JEtchep 98.
(
gehiago deus
).
Bethulia hiriko yendakiek etzuten gehiago deus <-z> idurikitzen bere arbasoen Jinkoaganik.
Mih 107.
Bainan etzezaken gehiago deus irets, doi doia mintzo zen...
Ardoy SFran 264.
v. tbn. Jaur 103.
(Con kasik, ia
).
Zeren bekhatutan dagoela egiten dituen [obra on hek], ezpaitzaika kasi deus baliatzen.
Ax 542 (V 348).
Kasik deus gosta gabe.
Dh 70.
Deus eztezaketela, edo deus kasik ez, gure laguntzeko eskuararen begiratzen.
HU Aurp 213.
Ez dakigu ia deus gure herritarrok pentsatu eta nahi izan dutenaz.
MEIG VIII 54.
(
deus holakorik, holakorik deus
).
Guk skribatu diagu eta ordenatu deus halakorik begira eztezaten.
Lç Act 21, 25 (TB ez deus begiratzez holakorik
).
Izan da deus holakorik?
Hb Egia 87.
Nola sinhetsaraziko zion populu oste bati Itsaso Gorria iragan zutela oinez [...], baldin holako deus gerthatu ez balitz?
Ib. 6.
Ez da erlisionearen etsaia. Ez framazon, ez holakorik deus.
HU Aurp 93.
3.
(Con negativa sobreentendida).
"Rien, nulle, aucune chose, quand la négation non exprimé est cependant sous-entendue" H. "Zer diozu? deus, deusik (pour deusez, deusik ez, deusere ez)" Ib. "Deusengatik aserretzen da (B), deusentzat kexatzen da (BN-arb)" Gte Erd 116. "Deusengatik nigarrez hasten da (B), [...] pintalakulo: deusendako gaitzitzen dena (BN-ciz)" Ib. 116. "Sei eta deus (S)" Ib. 157 (junto a eta huts, ta batrez, ta bapez de otras zonas). v. infra DEUS EZ.
[Jangoikoak] deusetik egin zituen gauza guziak.
El 35.
Deusetarik zerbaitetarat jin denak odol nobletik sorthü dela lüke nahi fama.
Egiat 261.
Berórren Majestade soberánoa, zeñen áldean eméngo Errégeak baitire nola txinúrriak, eta deus bekála jende guzíak.
LE Ong 33r.
Zerbaitek huts egin dautzueia? ihardetsi zuten: Deusek.
TB Lc 22, 35.
Ageri du kanibet sista bat hetsia; lehenagoko operazionearen marka omen. Min gaixtoaren ondoriorik deus.
HU Aurp 185.
Deus oboro. Adios D. Resurreccion, berze batraino.
Mdg 153.
Erlisionearen erakusten ibil dadiela [apeza] eskoletxeetan, ontsa; deus hori baino zuzenagorik, hortako galdatua den ber.
JE Bur 55.
Haren gatik nindoan, orai aitortzen dautzut, hain ardura Agerreko lantegirat; bertze deusetako.
Ib. 61.
Ni zer naiz? Deus, eta deus baino gutiago.
Zerb Bahnar 172.
Harroka inguruak ikertu zituzten. Deus, nehor.
JEtchep 56.