I .
(Adj.).
1.
(Dv).
Vivificante, que da vida; estimulante, que anima.
"Vital, propre à donner de la vivacité"
Dv.
v. bizierazle, bizitzaile.
Sakramendu bizigarria ahalik humilkiena hartzen dudala.
"Vivifici sacramenti"
.
SP Imit IV 4, 4 (Ip, Pi bizigarri; Mst biziaren emaile, Ol bizkor, Leon bizia emaiten duen).
Sakramentü bizigarri horren umilki errezebitzetik.
Ip Imit IV 4, 4 (Pi bizigarri).
Kalerik kaleko soñuen zarata bizigarriakaz arimetarañoko sarrakioa ta bizitasuna sartzen ebiela.
Ag Kr 60.
Ollo zaldea, opill gozo biguña, txurrut bizigarria.
Ag G 374.
Egizmo maitasunaren erro egarberai etzitzaien ur bizigarririk iritxi.
Etxde JJ 107.
Ez dakidala nondik etorri naizan onara, ots, bizi eriogarri ontara ala erio bizigarrira.
"Mortem vitalem"
.
Or Aitork 14.
Zeruaren ozkarbietako baretasun bizigarria.
Erkiag Arran 81.
Gauza biziak eta bizigarriak.
Erkiag BatB 78.
Ain gogoko zaidan ur bizi au / ogi bizigarri ontan bai dakust.
"Pan de vida"
.
Gazt MusIx 221.
Une artan bertantxe burutik joan zitzaidan esateko neukan guzia; eta, alafede, bizigarria ta alaia ba zan uraxe.
"De mucha virtud y contento"
.
Berron Kijote 223.
Lagunarteko billerak bizigarriak dira.
Zendoia 188.
2.
(Lar, Añ, Hb, H, A).
Habitable.
"Habitable"
Lar, Añ.
"Vividero"
Lar.
"Lugar habitable, sano"
A (que cita el ej. de Ur).
v. bizikizun; cf. biziezgarri.
Eta Israelko semeak jan zuten mana berrogei urtetan, etorri ziraden artean lur bizigarrira.
"In terram habitabilem"
.
Ur Ex 16, 35 (Urt herri habitaturat, Dv egonkidin, Ol ollo-errira, Ker biziterrira).
3.
Vivible, digno de ser vivido.
Nere iguri dudan bizia, bederen, ez da bizigarri.
Zait Sof 153.
Eta, dena dela, bizigarriago egiten dit bizitza.
Txill Let 101.
II .
(Sust.).
(
V, G, AN, L, S; Lar,
Añ,
Hb,
Foix)
Ref.:
A; A Apend;
EAEL 129.
Sustento; alimento, víveres.
"Alimentos, asistencias de padres a hijos, de mayorazgos a hermanos, bizigarriak
"
Lar, Añ.
"Aliment"
Foix.
v. bizigailu.
Althareko Sakramentü saintia, zoñek gure arimaren bizi garri baitadüzka egiazki Jesüs-Krist gure Jaunaren korpitza, odola, arima eta Jinkortarzüna.
Bp I 69.
Hiriko bizi garriak / abanzü juan dütüzü.
'Vivres'
.
Xarlem
615.
Lotubak askatutia, tristiak poza ta pobriak bizigarrija gura izatia, geurezkua da.
fB Ic II 257.
Gatx guztiak Adanen pekatuban daukee euren sutraija ta bizi garrija.
fB Ic III 21.
Ezta ogia gizunaren bizigarri bakhotxa.
Ip Mt 4, 4.
Marai bat gorde bagarik nire bizigarritzako.
"Sustento"
.
EE 1881a, 187.
Indargabetu ziran bizigarriaren paltan.
Bv AsL 152.
Hañ untsa nun bortxatü beitzütien "convoi" hartako soldadok armen eta bereki ekharten zütien bizigarri eta gerlako münizionen emaitera.
ArmUs 1896, 102.
Zuzenduten deutsezala bizigarriak eta jaztekoak, euren biziereari dagokazanak.
Itz Azald 97.
Zelan eskuratu euskerearentzako bizigarri bear-bear au?
A EEs
1916, 111.
Ara bada ezegarri ta bizigarri ta edari bikaña: Jesu-Kristoren odola.
Or JBDei
1919, 366.
Ogiaren ondotik eta zeruko ta lurreko bizigarriaren ondotik.
Inza Azalp 145.
Sartü zen mandozain, armadako bizigarri karreiazale.
Const 26.
Bere baitan barne-bildurik, bearreko dituan bizigarri ta sendokai oro, yatorri-ustraitik dateraski [eusko erriak]
.
Y 1934, 49.
Euskaldunak beren bizigarria eizetik eta arrantzatik lortzen zuten.
JMB ELG 41.
Artzen ditugun bizikaiak labe ortan egosi ta soñaren bizigarri biurtzen dira.
Munita 142.
Nik bizigarri pizka bat artu bitartean.
AIr EuskIp 44.
Bizigarriak samur artuta, / kalera saldu garesti.
And AUzta 137.
Ama Euskerak bertsoak ditu / bizigarri eta jaki.
Olea 131.
Gudari bakotxak bere bizigarriak eta urre ta zidarra eurrez jaso ebazan, errege-etxetik.
Ker Iudith 2, 18.
Cosa que anima, que estimula.
"Lo que levanta el ánimo decaído. Se dice generalmente del coñac, anís, etc. Goizian alimatzeko bizigarrixa biar izate zeban basarrittarrak eta pattar trago bat legezkua zan
"
Elexp Berg.
Alkoholak edo edarien espirituak ezdute gorputza elikatzen: gutxika edan ezkero bizigarri dira eta jan-gurea ematen dute.
Ayerb EEs
1916, 15s.
Mendiko aize garbiak, etxe ondoko baratzatxoa, ta ardien esne ta gazta, bizigarririk ederrenak ziran iru menditar aientzat.
NEtx LBB 94.
Alako zerbait, erdizka poz eta min, bizigarri eta bizi-ezin bat.
Ib. 35.
Eta gazta pusketa edo aragi zerra bat. [...]. Eta al ba dezu piper-ozpin, tomate, bizigarri zerbaitekin.
Lab SuEm 169.
Bere ahalik osoena zor dio eta eten-zori hori da lanaren bizigarri.
MEIG IX 116.
(en colab. con NEtx)