1.
(V-gip, L, BN, S; SP, Urt I 173, Izt 121r, Gèze, VocBN, Dv, H)
Ref.:
Lh;
Lrq;
ElexpBerg(salbau)
. Salvar(se) (de).Cf. A: "Seguramente no echará de menos el lector las voces siguientes, que se traducen a sí mismas: salbagile, salbamendu, salbatu, salbatzaile, salbau, salbaziño, salbazio". Tr. Documentado al Norte desde Leiçarraga, y al Sur desde Lazarraga. En DFrec hay 101 ejs., 7 de ellos septentrionales.
Noék [...] apresta zezan arkhá bere familiaren salbatzeko. LçHe 11, 7 (He, IBk, IBe salbatu; TB begiratzekotzat, Ker gordeteko
).
Il agidala jaunak jaustak aginketan / [...]; borondate jaukaat al badagit salbaetan. Lazarraga 11967v.
Giristino guziak gaitz guzietarik salba itzatzu. Harb 78.
Untzia galduz gero, zer erremedio izanen du marinelak salbatzeko?Ax 530 (V 341).
Perill huntarikan arren, / Iauna, salba gaitzatzu.ArgDevB 216.
Hersturetan atzemana naiz: salba nazazu orai berean. SPImit III 29, 1.
Salba nazazu mundutik. Gç 159.
Salba nazazu, ondorat noha!Lg II 164.
Errege Herodaren arakeietik Jesusen salbatzeko. Egiat 271.
Deusek ez detzake hek salba garabik, / herio latzaren segaren azpitik. Gy 168.
Populu salbatzeko gosete menetik. HbEsk 63.
Zertarik salbatu gintion [Jesusek] ? --Gore bekatiuetarik eta demoniuaren kautiberiotik.CatR 27.
Zazpirok bear degu salbatu Euskara. ABAmaE 413.
Salba ezazü Eliza eta salba ezazü Frantzia. IpHil 211.
( s. XX)Ekarriren dügia heben zer ützülia Haritchabaletek jauki zian bost kontrebanda haxeren salbatzeko?Const 30.
Salbatu dautak bizia. Ox 50.
Satorra hiltzetikan / salbatu zukeien. Etcham 63.
Gosta bazen gosta mediku haundi batek zituela salbatu behin Donostian!JEBer 88.
Etzen Noe baizik salbatu. ZerbIxtS 14.
Uholdetik hala salbatu ziren. Ib. 14.
Ene solas ederrenek ez nute zuen aztaparretarik salbatuko. LfMurtuts 50.
Menturaz hola salbatuko dire, bertzela galtzerat zoazin izen hainitz. ZerbAzk 71.
Oroitzapen zahar horien salbatzeko. Ib. 22.
Hartarik baitirudi hizkuntzak salba eta senda daitezkeela erien daudenean ere. MdePr 204.
Larrua salbatu. EtxdeJJ 169.
Sutea oso aurrera zijoan eta doi-doi gizakiak eta abereak salbatu ahal izan ziran. Ib. 214.
Jakes, deit zakurrak, salba zak arreba. Balad 173.
Nahi ukan balu, errexki eskapa zitaken presondegi hartarik [...]. Bere burua salba zezaken. JEtchep 20.
Salba gaitzatzu, Jauna, ito baño len!MAtxGazt 96.
Zazpi zaldi hiltzeko aña anizete edan du. Eztu salbatzerik.ArtiIpuin 81.
Bai, tajutan gauaz Euskalerria salbatzeko. SMZirik 41.
Familia ondamenditik salbatzeko. VillJaink 163.
Ez ninduen mirari batek / salbatu, / besoetako indarrak baino. AzurmHitzB 50.
Urkamenditik salbatu zaitu. NEtxLBB 118.
Ifernutik salbatu ditaizke. XaOdol 131.
Berak gurarik rekete ori / eriotzatik salbatu.FEtxeb 28.
Guk larrua salbatu nai genduan.AZink 58.
Kantuak ere duela hein batean salbatu Euskal Herria lehengotar batzuen geldikeria eta integrismotik.LarreArtzainE 269.
Salbatu beharko ditugu, beraz, gure liberal zaharrak. MEIG IX 43.
Horrelatsu salbatu ziren, uholde handikoan, animali mota bakoitzetik pare bat. MEIG III 115.
v. tbn. Mat 360. EZ Man I 95. Tt Onsa 68. ES 388. Ch IV , 4. Iraz 17. Cb Eg III 333. Mih 104. Brtc 141. fB Ic II 284 (salbau). TB Lc 1, 71. CatLlo 21 (salbau). UskLiB 103. It Fab 225. Bil 165. Laph 226. Aran SIgn 52. Zby RIEV 1908, 766. Elsb Fram 60. Ip Hil 85. Arrantz 92. Ag Serm 168. Itz Azald 28 (salbau). CatJauf 1. CatUlz 18. Ill Pill 16. Tx B I 85. Ldi IL 61. Leon Lc 1, 71. Iratz 26. SMitx Aranz 224. NEtx Antz 13. Txill Let 124. Arti Tobera 281. And AUzta 45. Larz Senper 14. Ardoy SFran 247. Etxba Ibilt 461. Uzt Noiz 25. Lasa Poem 104. Etxabu Kontu 131 (salbau). Ataño TxanKan 206.
azpiadiera-1.1
(En la expr. bizirik salbatu 'salvar la vida, salir con vida'). [Untzian] sartu zirenak, bizirik salbatu eta eskapatu ziren. Ax 122 (V 80; Añ GGero 95 bizirik salbatu).
Noeren etxatiarrean bizirik salbatu zirenak, ziren zorzi presuna. ES 388.
sense-2
2.
(L, BN, S ap. Lh
; Lar, Añ, Izt 108v, H). "Salvar, dando la gloria eterna, que es propio de Dios, salbatu, gozabetatu
"Lar(tbn. en Añ).
"Salvarse al cielo"Ib."Sauver, obtenir [...] la vie éternelle"H.
Tr. De empleo gral. en todas las épocas y dialectos. Se documenta el part. salba en SMitxAranz (113: An salba zun gizadia ) y en Basarri.
Arima salbatu. PaterN 8. Manamenduiak hoiek dira, Iangoikuak emanik; / hok begira ditzagula, salba giten hegatik. E 49. Gurutze batean il izandu zinala gure salbatzeagatik . Ber Trat 57r. Iainkoak nahi du guztiak salba ditezin . Ax 101 (V 69). Kontriziñoea daukana salbauko litzateke, eta atrizinoea daukana kondenau. Oe 130s. Neor salba daitekea Eliza Erromanuaz kanpuan? CatLan 54. Jangoiko ándiak nai duen bekála guziók salba gaitzen, guziéi utzitígu salbátzeko médioak . LE Prog 96. Mandamentu ori kunplitu gabe, ezin iñor salbatu liteke . Gco I 435. Anima salba nai lukeanak / badaki nola jokatu . Basarri 16. Zer egin behar duan arima salbatzeko . MIH 150.
azpiadiera-2.1
(Part. en función de adj.)."Salvado"Lar.
Damnatuiak ifernuian bethi dolorereki, / salbatuiak Ieinkoareki bethi alegeraki. E 69s.
Salbatuén dohainontasuna. LçApoc 21, tít.
Ahaide, adiskide salbatuak, fiñean zeruetako titxoso guztien billhuak. EZMan II 172.
Kondenatuetarik ere salbatuetarik baiño gehiago [dela]. Ax 142 (V 93).
Arima hurusaren eta salbatiaren felizitate [...] eternala. TtOnsa 34.
Damnatuentzat tromenta duk, / salbatuentzat gloria. Gç 175.
v. tbn. Iratz 195. Zuzaeta 116.
sense-3
3.Perdonar, disculpar. Konkluitzen dot oneinbategaz, / salba prolixidadea; / nik uste baño luze izan da / kartako parabolea. Lazarraga B5 1164v.
azpisarrera-1
SALBA AHALA SALBA.
Haciendo lo posible por salvar (a alguien o a algo). --Errak, ene alde mintzatuko hiza? --Ez hut zikinduko. Salba ahala salba, hire alde ariko nuk. Ez ditiat beharrenean ene adixkideak ukatzen.LarzIru 88.
azpisarrera-2
SALBATZEKO.
Salvador, salvífico. v. salbagarri. Muga onez idokazu Zeru safirezkoa / eta isur gure gana ihintz salbatzekoa. EZMan I 129.