Etim. Cf. acaso rom. aballar, v. DCECH , y REW ballare.
1.
(V, G ap. A
),
abaindu (AN-gip ap. A
).
Abatir(se), fatigar(se).
"Abatirse uno de cansancio"
A.
"Rendirse de fatiga"
Ib.
v. hebaindu
,
akitu
,
albaindu
.
Zu, Iauna, arika ta abaildurik / iarri zinean neure bila.
'
Quaerens me sedisti lassus'
.
(Dies Irae)
Azc PB 29.
Gorputza lotua ta abaildua gelditu.
Ag G 204.
Leon Olazarreta, oso abaildua dago, latzak eta beltzak ikusten bizi da errukarri au.
A Ardi 99s.
Errukarriago, atsekabetuago, abailduago ta gogoz ilago.
Ib. 100.
Biurkortasun ori eztanean, geiegizko irutzipenaz gogoa abaildu ta argaltzen da.
Zink Crit 9n.
Aurgintzaren nekeak ezpaitu abaildu [euskera], ez-eta igatu erabilli luzeak.
Ldi IL 86.
Ogia irabazten zuri laguntzea, abailtzen zaitun pixu-nekezo ori arintzea.
Egan 1955 (5-6), 22.
Era orretan abailduta, dangilizka, intziriz ikusi ta entzunez, barru guztiak ere bira-egin daust.
Erkiag Arran 74.
Gogoa abailduta, adorea galduta.
Erkiag BatB 191.
Lanaren lanez abailduta dauntzala-ta.
Zait Plat 117.
Tormesen ur-ertzetan abailduta jausi dan Amaren ames.
Onaind STeresa 110.
2.
(V-ger-m-gip)
Ref.:
A; Iz ArOñ
.
Abatirse los árboles con el peso de la fruta.
"
Asi xate abailketan erramaak, inclinarse las ramas con el peso de la fruta."
Iz ArOñ
.
Arto musker, / mendi, baserri zârrak; / ale gorriz / abailduta sagarrak.
Ldi BB 64.
Arloak, udazken-aienez abailduta.
Ibiñ
Virgil
82.
Edoi tzarren antzera pillotzen dira ta taldeka zugaitz gaiñean kokatzen adarrak abailduz.
Ib. 118.
Basoak ere edotariko igaliz abailtzen dira.
Ib. 91.
3.
"(V-ple-oroz-m), madurarse bien la fruta"
A.
ABAIL-ABAIL EGIN.
Oian itzi dot ondo-ezik, abail-abail egindda, eta nik ulertzen dodanez beruenak artuta.
Otx 161.