I .
(Sust.).
1.
(G ap. A; Añ),
gezal
(G-azp ap. A).
Agua de mar; agua salada. "Kresala esaten deutsagu Bizkaian ur gaziari. Badakit obeto legokela gezala esatea" Ag Kr 5n. v. kresal.
Eliseo Profetak Jerikoko gesala edo ur gazitua gatza bertan botarik gozotu eban.
Añ
NekeA
231.
Gezala galanto iruntziaz.
Ag Kr 211.
Euskal-itz zar ta berri artean gezaletan bezela igari ta ito-zorian.
Ldi (carta a Or, 25-3-1928, ap. DRA
).
Gesal zabaletan, gure egarria asetzeko zuk yalkiarazi zenun iturri [...] osasungarria.
Or Mi 131s.
Gezal mugagabez bide ginyoazen.
"
Inmensidad salobre"
.
Ldi BB 164.
Itxas-gezalak.
TAg GaGo 36.
Iñork gogo baleza bizi gezalean, / sar dedilla txalupan nerekin batean.
SMitx ( in
Onaind MEOE 1048
).
Adan ederretik erori ez balitza, ez zan aterako aren sabeletik itsas-gesala.
"
Salsugo maris"
.
Or Aitork 400.
Gesal zelaiak utzirik / eldu legorrari.
NEtx LBB 353.
v. tbn. PEtxeb EEs 1928, 25. Mde HaurB 65s.
(BN, S ap. A; VocBN, Dv, H),
gezal
(L, BN, S ap. A). Salmuera. "Sel fondu ou l'on tient les viandes salées" VocBN.
"Gezal [...] (G arc., S), agua sulfurosa" A.
"Gezal (G-to), agua que echa el queso" A.
2.
(G; Lar, H),
gezal (G-to)
Ref.:
A (gesal, gezal);
Iz To
.
"Aguacha de tumor, grano, divieso"
Lar.
"Ichor, materia tenue y sutil que arrojan las llagas"
Ib.
"Pus"
A.
"
Gesala dariola, que le mana agua (a la herida)"
Iz To.
Zeriozkan zorna eta gesal zikiñak tella puska batekin kentzen zituela.
Lard 256.
3.
(
AN-larr-erro, B, L-ain, BN, R ap. A
; VocBN
→Dv,
H).
Nieve medio derretida.
"Boue provenant de la fonte de la gelée"
VocBN
.
Egun guziuan egon da elurrari dunba-danba; gesal bateki kariketan, ez baizaiteken kristiaĩk erkin.
Mdg 137.
"Deshielo"
Satr VocP.
"(L-ain), lodazal"
A.
4.
"
Gezal [...] (G, BN, S), salitre, nitro"
A.
Gezal-urez edo zikinkeria garbitu bearra du [matsak] bizkor irauteko.
Or JBDei
1919, 366.
Zure birikak bear-bearreko duten gezalaz (salitre) eta mendiko aize guriaz ase dittezen.
Etxde AlosT 55.
Gezalez janik ditu hormak.
Mde Pr 107 (v. tbn. 109).
5.
"(G-to), jugo de la carne"
A.
"Líquido de la carne. Aragi puske horren gesala haundie da
"
Izeta BHizt.
6.
(V-gip, L-ain),
gezal (V-arr-och, B)
Ref.:
A (gesal, gezal);
Iz
ArOñ
.
"
Gezal [...], 7.º ligera capa de nieve, costra superficial"
A.
"Paño del cristal"
Ib.
"Corteza. Lurgésala, la corteza de la tierra, la tierra mejor [...]; eduúr-gesala dao, una capita delgada de nieve [...]. Eztauko gantzik, gésal batzuk besteik, se dice del cerdo flaco"
Iz
ArOñ
.
7.
"(B), lechada de cal"
A.
8.
Ungüento.
Sorginen urin bereziaz [...] bethea zen eltzea. Urin-gesal harekin torra eta torra, gantzutzen dire bi emaztekiak.
"Onguent"
.
Barb Leg 141.
9.
(S-saug),
gisal
(S).
"Auge à saler (le porc, etc.). Var. gisal
"
Lh.
10.
"
Gezala, agua dulce del río en la confluencia con el mar"
Etxba Eib.