1.
(
V-ger-ple-arr-arrig-gip, G-azp, AN-5vill),
txendor (
V-gip),
txondar (
V-oroz-gip; Izt 59v),
txoldor (
V; msOch
ap.
A.),
xondar (
L, BN),
xondor (
BN),
zendor (
G)
Ref.:
A (txendor, txoldor, zendor); Lh (xondar); Iz Ulz, Als, UrrAnz (txendorra), ArOñ (txendorra, txondar); Elexp Berg (txendor); ZestErret
.
Pila de leña; carbonera.
"Carga de leña. Dimin. de zendor. Kee beltz-mordo batek irteten zuan, [...] señale zan txendorren bat zegoala egosten, salía una negra columna de humo, [...] era señal de que estaban cociendo alguna carga de leña"
A.
"Pira de leña destinada a carbón"
Ib.
"La carbonera"
Iz UrrAnz. "Txondarra egáletan dao, el fuego ha alcanzado sus extremos" Iz ArOñ. "Beiñ Bergako plazan ein zeben txendorra" Elexp Berg. Cf. VocNav: "Txondorra, carbonera en el monte, para hacer carbón vegetal (Montaña)".
Zendorraren garaiko aldean ikusten zan etxabola bat, iru pago-adarrekin egina.
Apaol 29 (ap. A; txendorraren en la ed. de 1962, 63).
Ikusi nuanean, / nik zure bularra, / iruditu zitzaidan / basoan txondarra.
(Canc. pop. in
Or Eus 55
).
Lapurtarrek erakuts belar-sega lanên, / Bizkaitik etor ziran txondarrak egosten.
Ib. 11.
Txondarrak sutan.
Or QA 63.
Ondo artu dau sua txondorrak.
Alzola Atalak 81.
Txondarra altxatzeko egur moskorrak erabiltzen dira.
Garm EskL I 82.
Ikazkiñen lenengo lana, txondorra egiteko lekua egin ondo.
BasoM 59.
Or egiten zizkiteken beren txondorrak; ikatza ere bai, jakiña.
Ataño
TxanKan
26.
Goitik bera egosten da txendorra.
TxKE 34.
Lorra egin da oiek pillatuz / armatu txondorra.
Ayesta 54.
Dozenaka egoten ziran txondarrak egosten.
AZink 131.
v. tbn. BAyerbe 31. BBarand 18.
"
Txondar, pira (V-m-oroz, G-goi-to)"
Zait Sof II 158.
Bera txondarreko surtan erreta gero, kutxatilla laburrean gizon andienaren errauts zoritxarrekoa laster dakarte Pokeu-tar zenbait gizon aukerakoek.
Zait Sof 31.
"
Txoldorra, la hoga que se hace de reuses o desperdicios"
msOch
21.
"
Txondorra (<ch-> G), charbon ardent"
H.
2.
"(V-ple-m), vértice de bóveda en los hornos y de cualquier arco"
A.
3.
Pila, montón.
Ar zazu etxekoandre, zabal zazu leio ori ta bota istegira; emaiozu asiera sutarako egin bear den txondorrari.
"Montón"
.
Berron Kijote 76.
Tolosan egin omen zuten, plazan, arma-txondor ikaragarri aundia; arma-pilla aundia txondor-moduan.
BasoM 24.
(Precedido de belar).Almiar.
Beste [atx] batzuk, leun leunak, odoldi berde bigunez jantzirik dagozanak, bedar txondorren itxurea daukie, urriñetik begiratu ezkero.
Ag Kr 139.
TXONDOR-BULAR.
"Txondár-bularra, la parte del lado más bajo de la carbonera" Iz ArOñ.
TXONDOR-LARRAIN.
"Txondar-larraiña, el espacio llano junto a la carbonera donde se trabaja con el carbón" Iz ArOñ (s.v. larraiñ).
TXONDOR-LEKU.
"Txondor-leku batín ankak iya erre nitubén; iya txondor-lekubartan ankak erre eta justo-justu libratu nitzan, justo-justu" Iz Als.
TXONDOR-MAZO.
"Ikazkiñen lan-tresnak auek dira: aizkora, trozerra (bi eskuleku dituana), burni-ziria, borra (mazo aundi bat), txondar mazoa (onekin estutzen dute kanpotik txondarra, bear dan bezela)" Garm EskL I 84.
TXONDOR-MUTXUR.
"Txondar-mutxurra, la carbonera pequeña" Iz ArOñ (s.v. mutxur).
TXONDOR-PLAZA.
Lugar donde se hace la carbonera.
"Ikaztobiaren ondoko gue laua, ikatz bihurtuko den egurra biltzeko eta prestatzeko erabiltzen dena. Txondor-plazake, earrenak lenengo hasi giñan tokian zian
"
ZestErret.
[Txondorra egiteko lekuari] txondor-zuloa edo txondor-plaza esaten zioten.
BasoM 59.
TXONDORRA KARGATU
(G-azp; txendorra kargau V-gip). Ref.: ZestErret; TxKE 99. Hacer la carbonera. "Ikatza egiteko txondorra egurrez bete" ZestErret.
TXONDOR-ZULO.
a) (V, G, AN; txondar-z. V-oroz-gip, G-to). Ref.: A; Iz ArOñ (txondar-zulua). "Hueco en que se hace la carbonera" A. "Txondar-zulua, el llano que se hace para la carbonera. Txondor-zulua, potolua" Iz ArOñ.
Txondarzulora pillatu dute / morkotsa bizar zutiko.
Or Eus 77.
[Txondorra egiteko lekuari] txondor-zuloa edo txondor-plaza esaten zioten.
BasoM 59.
Txondor zuloa betatu.
Ayesta 54.
Bota dituzten egurrak erreka-zulotik txondar-zulora atera eziñik.
AZink 131.
v. tbn.
TxKE 99 (txendor zulo).
b)
"Txondorraren erdian eratzen den zuloa"
ZestErret
.