(AN-erro, BN-bard-ad-baig-lab; Volt 35 <-rzeri>, SP (-rz-), H),
ihurtzuri (L, BN, S; Lar(iur-), Dv, H),
ihortzuri (L-côte),
ihortzorio (L-côte),
ihaurtziri (L-côte, BN-arb-lab),
ihaurtzuri (L-sar),
ibortziri (H),
igortziri (Dv, H, A; -rz-SP, Lar, A),
igorzuri (SP→vEys),
irurtziri (S; Gèze, Dv(-rz-), H),
irurtzuri (L-côte),
irurtzurio (L-côte),
ihurtzi,
ihurtziri (BN-lab, S; Urt I 545, ArchVocGr, Foix(-rz-), Dv, H),
ihurtzurio (L-côte),
iyurzuri (Lar),
ehurtzuri (BN-lab; eu-L-ain; H),
ehurtziri (-rz-HtVocGr 432→A, LarSup)
Ref.:
BonTrueno 415s;
A(eurtzuri, ihortziri, irurtziri, ihurtziri);
SatrVocP
. Rayo; trueno."
Igorziriaren karrazka, éclair de tonnerre"SP(s.v. karrazka).
"Trueno", "relámpago" Lar."Foudre, tonnerre"Gèze.
"Rayo"y "trueno" A."Relámpago"SatrVocP.
Tr. Propio de la tradición septentrional. A partir del s. XIX predomina claramente la forma ihurtzuri . Al Sur lo emplea algún autor moderno como Villasante (antes, aparece citado por Iztueta (C 235 iurtzuri ) y Barandiaran (ELG 82 iortziri, iurtziri ); es dudoso el ej. de Iturriaga). En Gasteluçar y Haraneder (Gudu 140 ihurtzuria ) aparece con -a constitutiva. En Etcheberri de Ziburu se encuentra la forma iborziri .
Tenpestatez, igortziriz, aire oro samurrik. E 61.
Jendetze [...] enzun zuenak zioen igorziri bat egin zuela. LçIo 12, 29 (TB ihorziri, He igortziri; LE ortótsa, EvS ühülgü, Ol ostotsa, Ker, IBe trumoia, IBk trumoi-hotsa).
Habarrots [...] / nolakorik ez baitu egin nihoiz iborziriak. EZMan I 104.
Igortziriez [...] ikharatzen. Ax 97 (V 67).
Ihortziria soiñua. Gç 156.
Aditu izan nuen oraiño ere tropela handi baten habarrotsa bezala, ur handi batzuen habarrotsa bezala eta ihurtziri handi batzuen habarrotsa bezala. HeApoc 19, 6 (cf. Io 12, 29 igortziri, Apoc 14, 2 ihurtzuri
).
Irurziri herots bat bezañ azkarki. Mst III 14, 1.
Jainkoak abiarazi zituen irurtzuri borthitz batzu. Lg I 261.
Ihortziri eta ximixtapean. Monho 116.
Orain endeglatuko dezu nola sortzen diran iyurzuriak, tximistak eta turmoiak. ItJolas 100 (en Dial 118 oñazkarrak).
Horra zer den irurziria. "Foudre"
.IpDial 118 (It oñazkarra, Ur oñastarrija, Dv ozpina).
Simistak eta ihurtzuriak. DvDial 118 (It turmoiak, Ur trumonadak, Ip düründak).
Ihurtzuriak jo balitu bezala. JnnSBi 28.
Bat batean, ihurzuri bat egiten du izigarria. BarbLeg 149.
Jenerala bera ohartu zen beharrietarat heldu zitzaion ihurtziritik sobera galdetu zaukula . ZerbGerlan 32 (ref. al fuego enemigo).
Bizitzak, berak dakian astindu edo ihurtzuri oetako batekin esnatu beza. VillJaink 143.
Uztailean ihurtzuri, mahats nasai guri.EZBB II 131.
v. tbn.
UskLiB 217. Prop 1898, 214. Lander RIEV 1912, 556. Ihurtzuri: Ch III 14, 1. Lg II 131. Gy 284. Hb Egia 137. Laph 132. Atheka 3. Zby RIEV 1908, 203. Arb Igand 100. CatJauf 26. Ox 93. Xa Odol 176. Igortziri: SP Phil 200. Ihurtzi: Elsb Fram 60. Ihurtziri: SP Imit III 14, 1. Eurtziri: TB Apoc 4, 5.
IHORTZIRI-KOLPE(Fig.). Desgracia. Ah! zer ihurtziri kolpea! hitz bakhotxa gai da bihotzaren arrailatzeko. Brtc 127.
azpisarrera-4
IHORTZIRI-KOLPEKA.
A golpes de rayo. Yupiterrek ihurtzuri kolpeka xahutu zituen eta egotzi [Titanak] bere mendien azpian. Gy 285.
azpisarrera-5
IHORTZIRIZKO.
Tronante. Eurzirizko boz bat ethortzen zena tronutik. TBApoc 16, 17 (Ol ozen
).
Gazter aipatuz gizon gaitz horren ihurzurizko elea. Iratz 176.