Harremana

    Hiztegia letraka
    Ikus halaber
    uda.
    (gral.; Volt 76, Mic 9v, SP, Deen I 306, Ht VocGr 355, Lar, Añ (+udea, det.) , Lecl, Izt C 236 (udia, det.) , Arch VocGr , VocBN , Gèze (ü-) , Dv, H, Zam Voc; ude AN-ulz-olza), euda (Mic 9v), ura (V-och-gip) Ref.: Bon-Ond 136; VocPir 14; A; Lrq; Ond Bac 403; Iz ArOñ (uría); Iz Ulz; Iz Als (gírtená); Iz R 294, 312; Etxba Eib; Holmer ApuntV; Echaide Nav 68; EAEL 227; Elexp Berg.
     Verano. v. udara. Tr. Documentado en todas las épocas y dialectos, aunque su frecuencia entre los guipuzcoanos disminuye algo en el s. XX. En DFrec hay 162 ejs. de uda.
    Orain negua bada ere / etorriko da udea. CancAzc 1s. [Fikotze] haren adarra ninikatzen denean eta hostatzen, badakizue udá hurbil dela. Lç Mt 24, 32 (He, TB, Dv, Ip, Ur, Echn, SalabBN, Hual, Samper, Ol, Leon, Ker, IBk, IBe uda; Or udara; Arriand udaburu). Neguan okin, udan txiribogin. RS 373. Nahiz uda dela eder edo aspre negua. EZ Man I 9. Uda dathorrenean. Ax 457 (V 297). Neguan hotzari eta udan beroari beldur zaiona ezta ez zaldun, ez merkatari ona. O Pr 546. Debozionea da sua neguan eta ihintza udan. SP Phil 9. Bere uda oro enplegatzen diala tribailluz eta penaz probisione egiten. Tt Onsa 82. Bere buruz biltzen du udan neguaren iragaiteko behar duen mantenua. ES 185. Uda irago baño len / bear degu ezkondu. Gamiz 205. Zeren negütik landa üda jiten beita. Mst II 8, 5. Udako egun bero batean. Mb IArg I 375. Nere bizia edo osasuna udan kartoiezkoa, ta neguan paperezkoa dedala nago. Cb Eg II 7. Udan haritzetan hosto, eta lurrean hare izpi bezanbat milla million mendez! Lg II 191. Zer aitu zina udán? LE Prog 118.
    (s. XIX) Udako egunetan zeudela txoriak kerizpean. VMg 70. Arbola batzuk dagoz udaren azkenean denporatik kanpora asten dirianak loratuten. Añ GGero 153s. Zer beti udia edo beti neguba balitz? fB Ic I 64. Udako egun batez. MarIl 71. Uda igaro dezu / erausian, kantan. It Fab 56. Uda zan Noemi Rutekin Belenera iritsi zanean. Lard 160. Ikusten balire izarretan uda aberatsak, negu biluziak eta adimenduaren lanak. Hb Egia 39. Holako lür motek aski dütie bedatseko eüriak üda orotako. Ip Dial 45. Loriak udan intza bezela / maite det dama gazte bat. Bil 104. 1533ko udan, eguerdi gain batez. Laph 133. Ene zamariak behar dik üda bortian phasatü. ChantP 350. Gozetan neban beti udea. AB AmaE 387. Lagun gazteak, ez itxi udarik / erromerian ibili barik. Azc PB 70.
    (s. XX) Xiteko bakazionetan, uda aspaldisko baten igartra. Mdg 142. Udan, aukerako oial mei zuritsu argi ta garbiak. Ag Kr 125. Txori alai ta kirkirren kantak / dira udako albisteak. Ill Pill 3. Emen udea danian an neguba ixaten dok. Kk Ab I 54. Udan arrotzak ibilki. Ox 28. Uda artantxe etorri zan Erregiña. Or SCruz 14. Erregeren eta hunen familiaren udako egoitza. JE Ber 85. Artaldeak udako saroietara aldatu. JMB ELG 78. Zer izan da joan dan urteko uda (1949) gure mendi ta belardientzako? Munita 95. Uda legor batian. SM Zirik 65. Uda zen. Iguzkiak joiten zuen. JEtchep 40. Aize oxkirrietara lo egiteko, uda baitzan. Zait Plat 84. Billoiztasuna zelanbait estaldu, ta udako eginbearra ornidurik eukan. Erkiag BatB 35. Iru udez, aste guziz"radioan" mintzatu izan naiz. Larz (in Alzola Atalak 118). Bakhotxak üdan bortian / othe zer eginen dian. Casve SGrazi 92. Udako bazkalondo gozakaitzaren bero-galdatan. Berron Kijote 139. Horra, beraz, uda bat larrazkenarekin pasatua. Etchebarne 73. An udia zan legez, bero gogorrak be artu genduzan. Gerrika 238.
    v. tbn. Etchart 3.2r. Volt 138. Hm 93. Mong 589. Ch II 8, 5. Zuzaeta 51. Egiat 189. Ub 186. DurPl 83. AA III 465. Astar II 20. Echag 236. Izt C 76. Gy 4. Dv Lab 295. ECocin 37. Arr GB 48. Sor Bar 48. Bv AsL 101. Elzb Po 217. Urruz Urz 22. Apaol 122. Zby RIEV 1908, 83. Arb Igand 147. HU Zez 72. A BGuzur 155. Xikito 4. Echta Jos 329. Iraola 55. Inza Azalp 31. Altuna 15. Jaukol Biozk 79. Etcham 72. Zub 101. Tx B II 256. Enb 174. Lab EEguna 68. Laux BBa 64. Ldi IL 149. TAg Uzt 158. Iratz 48. Zerb Azk 10. Txill Let 71. BEnb NereA 226. Osk Kurl 135. Gazt MusIx 125. Ibiñ Virgil 100. Alzola Atalak 70. ZMoso 44. Xa Odol 97. Mattin 112. Azurm HitzB 67. Lasa Poem 93. Etxabu Kontu 121.
    (Como primer miembro de comp.).
    Üda lili ejerra, oi xarmagarria. Etch 676. Uda-arratsalde / beroenetan. Jaukol Biozk 24. Uda-gau zoragarriz / ozkarbi danian. Enb 209. Illunabarreko uda-aizeak. Or Mi 54. Aurtengo uda-ikastaroko euskel-izketaldietara. Ldi IL 79. Herria / eder eta erdi lo uda sapa huntan. Iratz 49. Alkar biziki agurtu zuten urteroko uda-adixkideak. NEtx Antz 155. Uda-zaiak urratzen zaizkie [neskatxei]. Mde Po 91. Uda-bazkalekuak. Ibiñ Virgil 104.
    NAHIZ UDA ETA NAHIZ NEGU, UDA NAHIZ NEGU.
    En invierno y en verano, tanto en invierno como en verano; todo el año.
    Oñez beti ordu luzietako bidean, naiz uda ta naiz negu, geienetan gabaz. Ag Kr 70. Ezta besterik, izan ere, izadiaren kantua, uda naiz negu, ipar ala egoi-aldeetan. Erkiag Arran 197. Ardoa bear degu, / naiz uda ta naiz negu. NEtx LBB 365.
    UDA ALA NEGU.
    En invierno y en verano, tanto en invierno como en verano; todo el año.
    Uda ala negu, jauntzia zagon bethi fraide arropa zuhail batez. Jnn SBi 92. Uda ala negu, gauaz ala egunaz, edo zoin tenorez, eriaren meneko zen, bethi. Barb Sup 67. Uda ala negu puzkada epelez arnas-etenbakoan diarduan arimako maite-aize berogarriaren antzera. Erkiag Arran 60. Goizeko lau orenetan, uda ala negu, jeiki! Ardoy SFran 87.
    UDA-ALDE v. udalde.
    UDA-ALDERA, UDA-ALDERAT.
    Hacia el verano, en el verano.
    Uda alderat lurra liliz estaltzean. Hb Esk 38. Noizik beinka ona da / aldatzia erriz, / urrengo uda aldera / juan nai det berriz. Uzt Sas 357.
    UDA-ALDI v. udaldi.
    UDA-HASIERA.
    " Udasiera (G-nav), primavera" A.
    UDA-HASPEN.
    a) (Hb).
    Primavera.
    b) (Hb; Dv).
    "Commencement de l'été" Hb, Dv.
    UDA-HASTAPEN.
    Comienzo del verano.
    Udastapenean, badaike denentzat bazka. Gatxitegi Laborantza 180. Uda hastapeneko ardien arkal denbora hartan. Larre ArtzainE 85.
    UDA-HASTE.
    a) (BN-baig ap. A; SP, Urt I 218, H; uda hatze SP).
    Primavera. v. udaberri.
    Eguna ganbiatzen baita bethi gauera, uda-hastea edo belhartzea udara. SP Phil 469. Zeiñek gutizia baitute ihartzean edo udahastean mahats freskoena. He Phil 392. Argatik iminiak dire urteko laur aldietan: udaastean, udan, udazkenean ta neguan. (164). LE-Ir. Bademaizkun yeneroski / loreak uda hastean. Gy 263. Uda hasteko haizek, bere hats ephelaz / egitean baratze lurraren axalaz. Hb Esk 236. Ez bada ere bethi udahatsean (lurra molde gaitz delakotz), agertzen du mokoa uda-azkenean bederen. Prop 1893, 70. Udatseko edo primaderako nere itzuliak. Prop 1907, 230. Udastea da... Zarrak, gazteak, / gaur ez gelditu beko errian... / alai ta pozez igaro bear / degu eguna, goiko mendian... Satarka ArgiEA 269 (1926) 1. Urretxindorrak udastean. Loram 118. Emen udaste loretan beti. " Eterna primavera florece". Gazt MusIx 109.
    b) Comienzo del verano.
    artu zuen berriz Malacca-rateko bidea, 1547-eko uda hastean. " Au début de l'été". Ardoy SFran 195.
    UDA-ATZEN v. udatzen.
    UDA-AZKEN v. udazken.
    UDA BETE.
    Pleno verano.
    Ez ditake kasik sinhets zoin goiz ilhuntzen duen herri hetan, uda bethean ere. Zerb Metsiko 188. Arriturik ikusi dut uda-betean / eulia buruz bêra beti sukaldean. Or Eus 355. Gauez egin ditezken lanak, goizaldean, arratsean, neguan eta uda-betean. Ibiñ Virgil 69. Soroen egiteko denbora heietan, egarriak xuritu zipildurik ari ginelarik Haitzaldeko uda betean. Larre ArtzainE 40.
    UDA-BIHOTZ (L-côte, B, S) Ref.: A; Lrq.
     Canícula.
    UDA-DENBORA.
    Verano, tiempo del verano. " Uda-denboria, estación veraniega. Urberuagara noia uda-denborarako" Etxba Eib.
    Uda denporan sorora gizonak letxe joan bear. And AUzta 76.
    UDA-EGUN.
    Día de verano.
    Uda-egunetan inok eztauko / santu izateko gogorik. Azc PB 70. Ixadia dan eder / uda-egun argiz! Enb 69. Neguko irribarre bat zerauskion uda-egun horretan. Mde HaurB 95.
    UDA-ERDI.
    Medio del verano. "Adulta aestas, udérdia, uda erdia" Urt I 273.
    Uda erdiko sargori bero garbian. Zait Plat 151. Uda erdiko hodei trumoitsu baten eraso laburra. MEIG III 98.
    UDA ETA NEGU.
    En invierno y en verano, tanto en invierno como en verano; todo el año.
    Alegere dago itsas aldean / uda ta negu beti naranjea. Lazarraga B15, 1180v. Uda ta negu eguzu ogi ta su. RS 304. Billatzen ta bazkatzen ditu zakur onak uda ta negu. Mb IArg I 310. Nola guri jaten edo jatekoa ematearren, gizagajoak uda ta negu, neke ta izerdien azpian beti dabiltzan. Cb Eg III 347. Iturri oni uda ta negu beti neurritsu batean dario errota bat erabilteko laina ur. Izt C 85. Goizean-goizik jaiki zaite; tenore berean, uda eta negu. Dv Lab 224. Gu uda eta negu / bañubak artutzen. Arrantz 27. Uda ta negu soiñeko bardiñak erabilten ebazan onek. A BeinB 51. Gau oro, uda ta negu, etxeko otoitzak berak ematen zitun. Or Mi I. Komeni zaigulako / uda eta negu, / osasuna dezagun / Jaunari erregu. MendaroTx 255. Jantzi arin bat uda-ta-negu. Kk Ab II 98. Beti perde, uda eta negu. Zerb Azk 17. Uda ta negu, oporrik gabe. Erkiag Arran 135. Bentura-billa gau t'egun, uda ta negu. Berron Kijote 190.
    v. tbn. Uzt LEG I 339. Mattin 52. Xa Odol 168. Uda ta n.: Enb 151. NEtx Antz 83. BEnb NereA 113. Insausti 205.
    UDA-GARAI.
    Época del verano.
    Uda-garaian, gure zelaietako belarrak ondu bear ziran. Zendoia 193. Egun au izanikan / uda-garaikoa, / lan-ordu asko eta / motxa lapikoa. Insausti 283.
    UDA-GELA.
    Habitación fresca, usada en verano.
    Egolon bakarrik zegon udagela batean eserita. Ol Iud 3, 20 (Ker uda-gelan; Dv udako bere gelan, BiblE gela freskoan).
    UDA-GIRO (AN-larr).
    "Tiempo atmosférico durante el verano" Asp Leiz.
    Iñori kezka gutxi ematen / dio itxuran jazteak. / Uda giroak bezelakoak / baldin balira besteak, / laister lirake kolperik gabe / jostunak eta sastreak. Basarri 100.
    UDA-GIZON (SP ( H)).
    "Homme d'été, qui demeure à la maison" SP. "Homme d'été, qui ne fait aucun trafic hors du pays" H.
    UDA GORRI.
    Canícula, lo más caluroso del verano.
    Uda gorrian eta beroan, beroaren kontre txerkatzen du itzalbe hon bat freskatzeko. Tt Onsa 102.
    UDA-LAN.
    "Travaux d'été (S)" Lrq.
    UDA-LARRE (Lar, Hb).
    "Agostadero, uda larreak" Lar.
    UDA-LINO.
    "Lin d'été" SP.
    UDA-LORE.
    "Prímulas. Udabarriko lelengo epeltasunak, millaka ataratzen dittu uda-lorak, gure zelai eta egixetan" Etxba Eib.
    UDA MIN (AN-5vill, L, B, BN, S, R ap. A).
    "Canícula, rigor del verano" A. " Uda minean, en lo más caluroso del verano" Ib. (s.v. min). Cf. 1-2 udamin.
    Uda minean: ebaki gunetarik ez diten andea ondoak. JE Bur 82. Nork ez ditu ikusi, udaminean, espartin-egilek athorra mahunka-has haritz-ondo baten gerizan gostuan lanean hari? GH 1927, 338. Landarerik xumeena uda minaren indarrak harrotzen zuen. JE Ber 7. Udaminean, uztailarekin, distiran ogiak zorhi. Ox 75. Hogoigarren mendeak jendeak haizatzen ditu hirietarik kanpo udamina hurbiltzearekin. SoEg Herr 27-7-1961, 1. Uda mina zen, bazterrak argi ta garbi. Ardoy SFran 260.
    " Udamin miñeko artoak aitu genituen eta Jaungoikoak badaki lanak nola egin ditugun (AN-5vill), [...] para el rigor del verano" A.
    UDA-MUGA (Lar ( H) , Añ, Hb).
    "Solsticio estival" Lar, Añ.
    UDA-NEGU.
    (Pl.). Verano e invierno.
    Aro emearen beha dagoena uda-neguetan, eskas date bere gauzetan. O Pr 546. Mundua mundu dan artean ereite-itaiteak, otz-beroak, uda-neguak, gau-egunak elkarri jarraituko zitzaieztela. Lard 10. Uda-neguen edertasunak / betan edertzen du kaia. Or Eus 390.
    (En sing.).
    Gaur-biarretan eta uda-neguan soineko zarpil bera erabilki. Zait Plat 99.
    UDA-HONDAR (AN-5vill ap. Echaide Nav 69; udaondar).
    Otoño. v. udondo, udazken.
    Kristo iaio aurreko 427garren urtearen uda ondarrean, goiz batez, oi ez bezalako giza-multzoaren dardara ta irabio eragina zan Atenaiko Pnyx armailetan. Zait Plat 122. Eguzki lasterrak bere zaldiekin negua ukitu orduko, uda-ondarrean alegia. "Iam praeterit aestas". Ibiñ Virgil 89.
    UDA-PARTE (Izt 95r).
    Verano.
    Uda-partian aita-semiak / aritzen giñan labrantzan. Xe 270. Denbora ontan Biarritzen bizi zen, uda partea zelako. Goñi 89. Uda-partian ernegazio / txar pranko ematen duena. Noe 123. Uda partean praille ta apaiz, / ez dira gutxi nekatu. Basarri 163. Jaian e lana egiten degu, / geienak uda-partian. Uzt Sas 244. Uda partean ainbeste jende joan oi da Emioko gurutzera. BBarand 92.
    v. tbn. MMant 19. Insausti 193.
    UDAREN UDAN.
    En pleno verano.
    Udaren udan eta honenbestez ezin utzizko eginkizunak egunoro nituenean gertatu zelako. MEIG III 69.
    UDARIK UDA.
    De verano en verano.
    Udarik uda lanari iges, / beti ibilli eroso; / beste txoriai geure bearra / dabela siñistu-erazo. BEnb NereA 118.
    UDA-SARRERA.
    Comienzo del verano.
    1964ko uda sarreran, Ipar Amerikan. Gerrika 159.
    UDA-ZERTZETA.
    " (Anas querquedula), cerceta carretona" MItziar Txoriak 15.

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    pin up casino- Online casino in India

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper