Tr. Documentado en todos los dialectos desde principios del s. XIX. La forma gral. es oilanda; hay un ej. de oillanta en Eskual 13-5-1913 (ap. DRA ), y otro de oillande en P. Perurena.
etimologikoa
Etim. De oilo + suf. -(a)nda.
sense-1
1.
(G-azp, AN-gip-5vill, B, L, BN, Ae; Dv, H; oill- V, G, AN, BN; SP, Urt Gram 20; oll- V-gip, G-azp, AN, B, Sal; Lcc, VP 69v, Lar, Añ, Izt C 199, Arch VocGr, VocBN , H, VocB , Zam Voc , ZMoso 70),
oilanta (Lecl; oill- S, R; Gèze 345, Arch UFH; oll- S, R),
oillandeRef.:
Bon-Ond 143; VocPir 476; A (oilanda, oillanta); Inza EEs 1915, 210 y 211; Lrq /ol'anta/; Iz Ulz (ollánda), Als, UrrAnz (ollandía), ArOñ (oillánda), R 293; Etxba Eib (ollandia); Izeta BHizt (ollanda); Elexp Berg (oillánda); Gte Erd 236; ZestErret (oillanda/ollanda)
. Polla."Poulette"SP.
"Poularde"Dv.
"Otso emeari nunbait otxanda esaten zien, gaur ollo gazteari ollanda ta Zuberoan erbiñudeari urdanda [bezela]"EtxdeAlosT 46.
"
Ollandia, erretzeko; ollua, saldia eitteko
"EtxbaEib.
"
Txikittan txitak, gero oillandak eta aundi einddakuan oilluak
"ElexpBerg.
"
Oilanda gazte emea da (G-azp, AN-gip-5vill, B)"GteErd 236.
Eperrak, ollandak, ollagorrak ta andikijen maijetako janari gozuak. MgPAb 58.
Ollanda ta usakumezko erria. Ib. 112.
Eper, ollagor ta ollanda samurrekin. VMg 14.
[Txitoak] egiten diranean / ollanda-ollasko. ItFab 40 (v. tbn. Ayerb EEs 1917, 80 ollanda-ollasko).
Diote arroltze luzeetarik ethortzen direla oilaskoak, eta biribiletarik oilandak. DvLab 289.
Oilo, oilasko eta oilanda gizenak. ElzbPo 214.
Izanarren gozoa / oiloan saldea / askoz bere obea da / iateko oilandea. AzcPB 191s.
Ollo nabarra, ollanda zuria...AgG 335 (v. tbn. ollanda zuria en TAg Uzt 312).
Etxeko xito, oilasko, oilanda eta oilo guziak. BarbSup 79.
Ollanda pare eder bat. TxB II 136.
Arrautzeak habialat bonetean eramaiten direnean, oilanda haboro izaten düzü. (S). AEY I 101.
Ollandaren gandor jaioberriak. TAgUzt 152.
Martxoko oillanda pizkorrena. EZBB II 59.
v. tbn. Michel LPB 418 (L). A Ardi 77. Lh Yol 21. Ox 105. Oill-: Or Eus 314. NEtx LBB 221. Oll-: Zuzaeta 143. AA II 84. Izt C 238. Ayerb EEs 1917, 80. JanEd II 73. Bilbao IpuiB 50. BEnb NereA 170. Alzola Atalak 53.
azpiadiera-1.1
(Fig.). Oilandak elizan kantuz; / oilasko gazten boz berria / harmairutik kukurukuz. Monho 36.
Ollanda gazte pollitño bat gure herrian badugu. ChantP 246.
Oilanda gazte moko fier bat. (1870). (
InEtcham 34
).
Neure oilanda nabarra / txikarra baina zabala, / zetan oa i auzora / etxean oilarra donala?Balad 148.
(ref. a la esposa)Senargeia dozu / piper zar minduna, / [...] oilanda bat iruntzi / nai daben mirua!AzcPB 137.
Gaur bikoiztuko dala / Gure Andutz-mendi. / Ollasko dotoriaz / Ollanda polita... / Zein bikoitz begikoa / Alkarraz jarrita.Enb 199.
Ez nuke nai zerratu / zurekin ezkontza, / ni naiz ollanda zarra / eta zu ontza. MendaroTx 290.
Iñen al diñau beste ortan? --esan tzeanen. Ni lenbizi arrunt ikaatuta geldittu niñunan, oillande gaxtea oillar zarran azpin bezela . (AN-gip). PPerFLV 1987, 188s.
azpiadiera-1.1.1
(V-gip)
Ref.:
Etxba Eib; Elexp Berg. (En mayor grado de lexicalización).Cf. Lf ELit 76: "Hegaztinetan oilandak itxuratzen du gaizki ibili den neskatxa"."Fig., moza apuesta. Ollanda politta daukazu alabia
"EtxbaEib.
"
Oillanda majua dago zuen Ainara
"ElexpBerg.
Mari kiman ari da. Goiz artan bina gerazi belarritako yarri zituen ollanda ark. OrMi 17.
Ortaz errian jakiñen dela / zer oillanda dan Katalin. OrEus 335.
sense-2
2.Gallina, miedoso. Ak balio iok, ak; ez ik, oillanda orrek!ABeinB 57s.
Ollanda demoniño ori! Iñoz agaz burrukan asten ba'az, ezakit ondora etorri buruba austen ezpa'dautsak. KkAb I 33.
azpisarrera-1
OILANDA-ARRAUTZA (oill-V-ple, G, B, Sal, oll-G-azp)
Ref.:
A;
ZestErret
. "Huevo del cual, a pesar de la incubación, no ha salido polluelo" A.
azpisarrerakoSense-1.1
Guk oilanda arroltzeño bat baizik ez izanki.In Xa Odol 90.
azpisarrera-2
OILANDA-OILASKOKA. "
Oillanta oillaskoka, combat de deux jeunes poulets qui étendant leurs ailes s'élancent l'un sur l'autre"ArchUFH.