Euskararen Gramatika

39.2.3. Ere kontzesio perpausetan eta diskurtso markatzaile aurkaritzakoetan

39.2.3.1. Ere kontzesio perpausetan

39.2.3.1a Kontzesio perpaus mota askok partekatzen duten ezaugarria da ere diskurtso markatzaileak lagunduta gauzatzea. Kontzesiozkoen molde gehientsuenetan aurkitu dezakegu diskurtso markatzaile hori; kontzesio balioa adierazteko duen garrantzia erakusten du horrek; batzuetan hark bideratzen du kontzesio balioa perpausetan, nahitaezkoa delarik halakoetan kontzesio perpausa osatzeko: adibidez, ba-… ere, -tuta ere, -tuz gero ere egituretan. Beste batzuetan badirudi kontzesio balioa indartzeko edo ziurtatzeko erabiltzen dela; alegia, ere gabe okerra izan gabe ere, kontzesio balioa bermatuko edo indartuko luke diskurtso markatzaile horrek: esate baterako, …-ela ere, …-elarik ere, …-en arren ere, …-tuagatik ere.

Ere-ri esker agerian geratzen dira kontzesio perpausen bi ezaugarri: emendioa eta aurresuposizioa. Egoera jakin bati (dela baldintza, dela modua) beste egoera edo baldintza bat eransten zaio —emendioa—, normalean beste muturrekoa, eta, erantsitako egoera hori gorabehera, ez da betetzen aurretik uste izandako ondorioa —aurresuposizioa—.

39.2.3.1b Hori guztia ere markatzailearen ezaugarri batetik dator, emendio hutsa egiteko ez ezik beste zerbaitetarako ere balio baitu: emendio hori egiten dugunean enfasi berezia emateko perpausari. Beste era batera esanda, ere daraman egitura batek bi esanahi izan ditzake, egoera bakoitzaren arabera interpreta daitezkeenak: emendio hutsa egiten dugu, edo interpretazio enfatikoa ematen dugu.

39.2.3.1c Bigarren interpretazio horretan ikusten dugu ere-ren ezaugarri berezi hori; ondoren ere daraman edozein perpausek kontzesio balioa izan dezake, testuinguru jakin batean. Adibidez, perpaus hau hartzen badugu, Hori Mikelek ere egin dezake, emendio hutsa izan daiteke (beste norbaitek bai, baina Mikelek ere bai), edo balio enfatikoa izan dezake: hain erraza izanik, adibidez, Mikelek ere, bere trakestasunean, egin dezake. Hori bezalako egitura genuke honako hau ere: Den pertsonarik dorpeenak ere egin dezake hain lan ederra.

Kontzesio balioa luke betiere lehen atalean aipatu ditugun baldintzak betetzen badira: aditzean adierazten den ekintza gertatzeko oztopoa adierazi behar da; desegokia litzateke honako perpaus hau: #Den pertsonarik trebeenak ere egin dezake hain lan ederra.

Hona, azkenik, ere har dezaketen kontzesio egiturak: ba-… ere, …-(e)n arren ere, …-tuagatik ere, nornahi ere …-(e)n, …-tuz gero ere, …-(e)la ere, …-(e)larik ere, …-tuta ere, zer gerta ere, nor ere bait-…, …-turik ere, …-tzekotan ere, …-tzekotz ere.

39.2.3.2. Ere diskurtso markatzaile aurkaritzakoetan

39.2.3.2a Lehenengo atalean, harremanetan jarri ditugu kontzesio perpausen bidezko menderakuntza eta aurkaritzako diskurtso markatzaileak erabiliz egiten den perpausen arteko lotura semantikoa. Formari dagokionez ere badute antzekotasun handia bi moldeek. Aurkaritza adierazten duten diskurtso markatzaileekin kontzesiozkoetan gertatzen den gauza bertsua gertatzen da; horietan ere, erruz erabiltzen da ere. Moduzko zenbait adberbiori (kontzesio perpausetan, moduzko perpausak lirateke haien parekoak) ere gehitzen zaie aurkaritzako diskurtso markatzaile bihurtzeko. Funtsean gauza bera adierazteko bi modu dira: menderakuntzaren kasuan perpausen bidez (aditz jokatua nahiz jokatugabea dutenak), eta aurkaritzako diskurtso markatzaileen kasuan perpaus horiek ordezkatzen dituzten elementu anaforikoen bidez. Guztiei (perpausei eta anaforei) ere erantsiz lortuko dugu balio bera, bai perpausean, eta bai hari erreferentzia egiten dion anaforan: hurrenez hurren, esaten denetik ateratzen dugun ondorioaren kontrakoa adieraziz perpaus nagusian, eta diskurtso markatzailearen bidez lotutako perpausetatik bigarrenean.

39.2.3.2b Kontzesiozko moldeetan egin dugun gauza bera egin dezakegu, hortaz, diskurtso markatzaileen kasuan ere; elementu komuna ere da, aztertzen ari garen balioan hain garrantzitsua dena. Batzuetan ezinbestekoa izango da, eta beste batzuetan lagungarria, osagarria: hala ere, hala eta guztiz ere, guztiarekin ere, halarik ere, nolanahi ere, badarik ere, halaz ere, edozein kasutan ere, horratik ere, halatan ere, edonola ere…

39.2.3.2c Halaber, aurkaritzako diskurtso markatzaileen eta kontzesio perpausen arteko harreman estuaren berri ematen digute jatorriz kontzesio egiturak ziren batzuek ere, zeinak gero, lexikalizazio prozesu baten ondorioz, aurkaritzako diskurtso markatzaile bihurtu baitira: EGLU-III liburukian aztertu genituen halakoak; honako hauek, besteak beste: dena dela, nolanahi den, nolanahi ere, edonola ere, edozein modutan ere, edozelan bere eta abar.

Horietan, lehenbizikoak kontzesiozko molde honetan du jatorria: datorrena datorrela gisako egitura erlatibodunetan: [aditza_i + -en erlatiboa + (erlatiboaren burua) + aditza_i + -ela]. Gainerakoek: [galdetzaile zehaztugabea (edo + galdetzailea / galdetzailea + nahi) + (ere) + aditza + -ela/-en]; alegia, zernahi (ere) den eta edozer (ere) den motakoetan.