Euskararen Gramatika

30.2.1. Zertarako erabiltzen ditugun perpaus osagarriak

30.2.1a Perpaus osagarriak honako hauek adierazteko erabiltzen ditugu, besteak beste: iritziak (ez dut uste bilerara garaiz iritsiko naizenik), ezaguerak (ezagun du gazteak garena; nora joan diren jakin nahi dugu), jarrerak (eskerrak garaiz etorri zaretela; oporretan nora joan erabaki behar dugu), suposizioak (demagun 1990. urtean gaudela), edo nahiak (lasai bizitzea opa dizuet; bakean bizi zaitezten nahi genuke). Baina norbaitek berariaz esan edo nolabait aditzera eman duena aipatzeko ere erabiltzen da baliabide hori, aipamena komunikazio-aditz baten mende ezarrita: Etxea saldu duela esan digu Josebak; Maisuak esan digu gaur ez dela eskolarik izango; Non bizi garen galdegin digute; Zer nahi dugun garbi esateko erregutu digute; Lanean has gaitezela esan digute; Erne ibil gaitezela gomendatu digute.

30.2.1b Goiko adibide horietan zuzenean entzun beharrean zer esan, galdetu, erregutu, gomendatu… diguten, ‘zehar-aipamena’ darabilgu; eta zehar- estiloak zenbait aldaketa eragiten ditu. Perpaus osagarri jokatuetako aldaketak aztertuko ditugu lehenik: a) konplementazio-egitura erabiltzen da; hau da, jatorrizko perpaus lokabeak mendeko bilakatzen dira, dagokien menderagailua hartuz (etxean geratuko naiz, pentsatu nuen / etxean geratuko nintzela pentsatu nuen; zer nahi duzue? galdetu digu dendariak / zer nahi dugun galdetu digu dendariak; garrasika hasi zitzaigun: isilik, isilik! / garrasika hasi zitzaigun isil gintezela esanaz). b) Jatorrizko perpausa zehar-estilora pasatzeak egokitze deiktiko bat egitera behartzen du hiztuna; ikuspegi deiktikoa jatorrizko hiztunarena ez, baina hiztun berriarena izango da. Eta horrek aditzaren pertsona eta aldia aldatzea, edo erakusleak aldatzea eskatuko du askotan: Herrira noa / Herrira zihoala esan zidan; Hemen ondo al nago? / Han ondo zegoen galdetu zidan.