Euskararen Gramatika

15.4.1. Erakusleen funtzioa

15.4.1a Mugatzailearen bigarren multzoa osatzen du erakusleak. Erakusleen funtzioa zerbait seinalatzea da, izenak berak dioen bezala. Zerbait erakusten duten elementuak dira. Euskaraz, elementu erakusle hauek ditugu: hau/hori/hura; hauek/horiek/haiek.

Beraz, seinalatze horretan hiru gradu bereizten ditugu: hizketan ari denagandik gertu, ez hain gertu eta urrun dagoena. Edota hizketan ari dena (ni), entzuten ari dena (zu) eta elkarrizketan parte hartzen ez duena (hura): Hainbeste bider zure aldera azaldu naizen honek, oraingoan ere lagunduko dizut; Hainbeste bider nire alde azaldu zaren horrek, oraingoan ere lagunduko didazu, ez al da hala?

15.4.1b Hurbiltasun-urruntasuna espazioan gerta daiteke: Eltze honetan egosi ohi ditugu babarrunak esango dugu gertu daukagun eltzeaz ari bagara, eltze hori seinalatu eta bere hurbiltasuna espresuki adieraziz. Aldiz, eltze horretan… esango dugu, eltzea pixka bat urrutixeago badago, eta eltze hartan… urrun dagoenez hitz egiterakoan.

15.4.1c Gradazio bera denboran ere aurki daiteke: Aste honetan hasiko zaizkigu azterketak esatean, hitz egiten ari garen uneari dagokion astea seinalatzen dugu; edota Azken ehun urte honetan adina aurrerapen ez du inoiz ezagutu gizadiak perpausean azken-ek eta aditza orainaldian erabiltzeak hurbiltzen baitizkigu ehun urte horiek. Baina, Ni 1955ean jaio nintzen eta, diotenez, urte hartan sekulako izozteak izan ziren, aipatzen dugun garaia urruti gelditzen zaigulako.

15.4.1d Azkenik, maila edo gradu hauek balio nozionala ere izan dezakete, hots, leku/denboratik at dagoen urruntasun-hurbiltasun maila. Hala gertatzen da, esaterako, kontaketan, aipatu berria den zerbait seinalatu nahi dugunean: Etxe txiro batean neska eder bat bizi zen. Eta neska honek…

Hau, lehen graduko erakuslea, kontaketan ondoren datorrena aipatzeko, iragartzeko ere erabili ohi da: Hauxe esan nahi nuen, enkargua egingo dudala, baina ez neure gustuz, agindu didatelako baizik.